Nghiên cứu phát triển dịch vụ du lịch sinh thái tại công ty đầu tư và phát triển nông nghiệp hà nội

B GIÁO D C VÀ ðÀO T O
TRƯ NG ð I H C NÔNG NGHI P HÀ N I
================

TR N VĂN ðƯ NG

“NGHIÊN C U PHÁT TRI N
D CH V DU L CH SINH THÁI T I CÔNG TY
ð U TƯ VÀ PHÁT TRI N NÔNG NGHI P HÀ N I”

LU N VĂN TH C SĨ KINH T

Chuyên ngành
: KINH T NÔNG NGHI P
Mã s
: 60. 31. 10
Ngư i hư ng d n : GS.TS Phạm Vân Đình

Hà Nội - 2008

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Kinh t …….. ………………………i


L I CAM ðOAN

ð hoàn thành m c tiêu nghiên c u c a ñ tài ñ t ra, trong lu n văn có
s d ng các thơng tin, các s li u, các b n báo cáo c a công ty ð u tư &
PTNN Hà N i và các s li u ñi u tra tr c ti p cán b nhân viên c a Công ty
và khách du l ch .
Tơi xin cam đoan r ng t t c các s li u, thông tin trong lu n văn hồn
tồn đúng s th t và đư c trích t ngu n rõ ràng, các s li u tơi s d ng trong

lu n văn này chưa đư c s d ng ñ b o v m t h c v nào.
Tơi xin ch u hồn tồn trách nhi m trư c Nhà trư ng.

Ngư i cam ñoan

Tr n Văn ðư ng

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Kinh t …….. ………………………ii


L i c m ơn
Sau m t th i gian h c t p t i trư ng ñ i h c Nơng nghi p Hà
N i, đ hồn thành ñư c lu n văn t t nghi p này ngồi s c g ng
c a b n thân, tơi ñã ñư c s giúp ñ nhi t tình c a các th y cô giáo
trong khoa Kinh t và Phát tri n nơng thơn - Trư ng đ i h c Nông
nghi p Hà N i, cùng v i s đ ng viên khích l c a tồn th gia đình
và b n bè trong su t q trình tôi h c t p.
Tôi xin chân thành c m ơn Khoa Sau đ i h c, cùng tồn th
các th y cô giáo trong khoa Kinh t và Phát tri n nơng thơn Trư ng đ i h c Nơng nghi p Hà N i đã trang b cho tôi nh ng ki n
th c cũng như t o đi u ki n cho tơi hồn thành lu n văn t t nghi p
này. ð c bi t tôi xin g i l i cám ơn sâu s c t i th y giáo GS.TS
Ph m Vân ðình đã nhi t tình hư ng d n, giúp đ tơi trong su t quá
trình nghiên c u và th c hi n lu n văn t t nghi p này.
Tôi xin chân thành cám ơn Ban T ng giám ñ c công ty ð u tư
& PTNN Hà N i, các xí nghi p thành viên, các phịng ban và cán b
CNVC trong Cơng ty đã t o đi u ki n cho tơi đư c tham gia khố
h c, giúp tơi trong q trình nghiên c u và hồn thành lu n văn t t
nghi p này.
Cu i cùng tơi xin bày t lịng bi t ơn sâu s c t i gia đình, b n
bè và ngư i thân đã h t lịng t o đi u ki n, đ ng viên, giúp đ và

ln bên tơi trong su t quá trình h c t p và nghiên c u.
M t l n n a tôi xin chân thành cám ơn !
Tác gi lu n văn

Tr n Văn ðư ng
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Kinh t …….. ………………………iii


B NG KÝ HI U CH

CBCNV
DLST

CÁI VI T T T

: Cán b công nhân viên
: Du l ch sinh thái

DVDL
DVDLST
ðVT

: D ch v du l ch
: D ch v du l ch sinh thái
: ðơn v tính

KHCN

: Khoa h c công ngh

PTNN
PTNNST&DVDL
PTNT
SXKD
TSCð
UBND

: Phát tri n nông nghi p
: Phát tri n nông nghi p sinh thái và d ch v du l ch
: Phát tri n nông thôn
: S n xu t kinh doanh
: Tài s n c ñ nh
: y ban nhân dân

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Kinh t …….. ………………………iv


DANH M C B NG
Tên b ng

Trang
7
B ng 2.1: Vai trò c a d ch v t i các qu c gia trên th gi i……………………..
B ng 3.1: Tình hình lao đ ng c a Cơng ty qua 3 năm 2005-2007………………

47

B ng 3.2: Tình hình trang b v n c a Công ty qua 3 năm 2005-2007…………...

49

B ng 3.3: K t qu S n xu t kinh doanh c a Cơng ty qua 3 năm 2005-

50

2007…….

55

B ng

4.1:

Các

lo i

hình

d ch

v

DLST

c a

cơng

57

58

ty……………………………...
B ng 4.2: Tình hình qu n lý và s

d ng ñ t ñai c a Công ty năm

2007…………
B ng 4.3: Lo i hình và m c giá cung c p nhà ngh

c a Công

ty………………...
B ng 4.4: Giá các lo i hình d ch v DLST c a Cơng ty…………………………
B ng 4.5: Tình hình s d ng lao đ ng t i các khu DLST c a Công ty qua 3

60
62
65
70

năm
2005 – 2007…………………………………………………………..

72

B ng 4.6: Tình hình phân b lao đ ng c a Trung tâm DVDL thu c Xí nghi p
PTNNST&DVDL

năm

73

2007………………………………………….

76

B ng 4.7: Tình hình phân b lao đ ng c a Nhà hàng V n Tu Thăng Long

79

thu c

Xí

nghi p

Thương

m i

&

DVDL

năm

80

2007……………………

82

B ng 4.8: Tình hình phân b lao đ ng c a khu DLST C Xanh thu c Xí nghi p

92

B c Hà năm 2007……………………………………………………..

93

B ng 4.9: Lư t khách ñ n tham quan t i các khu DLST c a Công ty qua 3 năm

94

2005 – 2007…………………………………………………………..

95

B ng 4.10: Doanh thu t

d ch v DLST c a Công ty qua 3 năm 2005 –

2007….
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Kinh t …….. ………………………v

96


B ng 4.11: ðánh giá m c ñ h p d n khách du l ch…………………………….

B ng 4.12: Ý ki n v ch t lư ng d ch v c a khách hàng……………………….
B ng 4.13: Ý kiÕn cđa kh¸ch du lịch về những điều cần cải
thiện.
Bảng 4.14: Kế hoạch SXKD của Công ty trong những năm 2007 2010.
Bảng 4.15: Đánh giá tiềm năng phát triển DLST của Công ty..
Bảng 4.16: Dự báo khách du lịch đến Công ty đến năm 2010..
Bảng 4.17: Dự báo doanh thu dịch vụ DLST của Công ty năm 2010
Bảng 4.18: Dự báo nguồn nhân lực của các khu DLST của Công ty đến 2010..
DANH M C SƠ ð

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Kinh t …….. ………………………vi


Tên sơ đ
Sơ đ

Trang

3.1. Q trình sáp nh p c a cơng ty ð u tư &PTNN Hà

39

N i…………..

43

Sơ đ 3.2. Mơ hình t ch c b máy c a cơng ty (năm

53

2007)………………….

65

Sơ

3.3.

đ

Mơ

hình

ma

tr n
68

SWOT……………………………………………
Sơ

4.1.

đ

Khu

DLST

c a

Xí

ngh êp

71
89

PTNNST&DVDL……………………….
Sơ đ 4.2. Khu DLST Nhà hàng V n Tu c a Xí ngh êp Thương m i &
DVDL………………………………………………………………………….
Sơ

đ

4.3.

Khu

DLST

C

Xanh

c a

Xí

ngh êp

91

B c
100

Hà………………………...
Sơ đ 4.4. Mơ hình v s cân b ng gi a du l ch – Mơi trư ng – Xã h i

105

……...
Sơ đ 4.5. Khu DLST c a Xí nghi p PTNNST&DVDL sau khi th c hi n d
án

“Cơng

viên

nơng

nghi p

sinh

thái

phía

Tây

Hà

N i”………………………
Sơ đ 4.6. Mơ hình nơng nghi p sinh thái k t h p d ch v du l ch phư ng C
Kh i - Qu n Long Biên - Hà N i……………………………………………...
Sơ đ 4.7. Mơ hình phát tri n d ch v du l ch l hành c a Cơng ty đ n năm
2010……………………………………………………………………………

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Kinh t …….. ………………………vii


V

DANH M C BI U ð

Tên bi u ñ

Trang

Bi u ñ 4.1: Tình hình s d ng lao ñ ng t i các khu DLST c a công ty qua
3 năm 2005-2007……………………………………………..

63

Bi u ñ 4.2: Lư t khách ñ n cơng ty qua 3 năm 2005-2007………………

74

Bi u đ 4.3: Doanh thu t DVDLST c a công ty qua 3 năm 2005-2007…...

77

Bi u ñ 4.4: D báo khách du l ch ñ n công ty năm 2010………………..

95

Bi u ñ 4.5: D báo doanh thu DVDLST c a Công ty năm 2010………….

96

Bi u ñ 4.6: D báo ngu n nhân l c t i các khu DVDLST c a Công ty
năm 2010……………………………………………………...

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Kinh t …….. ………………………viii

97


M CL C
L i cam ñoan………………………………………………………..

i

L i c m ơn …………………………………………………………

ii

B ng ký hi u ch cái vi t t t ……………………………………….

iii

Danh m c b ng …………………………………………………….

iV

Danh

m c

sơ

ñ

V
Vi

…………………………………………………….
Danh m c bi u đ ………………………………………………….

1

M ð U………………………………………………………………....

1

1.1.

Tính c p thi t c a ñ tài nghiên c u………………………………..

2

1.2

M c tiêu nghiên c u………………………………………………..

3

1.

1.3.

ð i tư ng và ph m vi nghiên c u…………………………………..
DU

4

L CH SINH THÁI……………………………………………………….

4

Cơ s lý lu n…………………………………………………………

4

2.1.

M t s khái ni m…………………………………………………...

12

2.1.1.

Phân bi t du l ch sinh thái v i m t s

13

2.1.2.

khác….……

17

2.1.3.

Ý nghĩa c a phát tri n du l ch sinh thái…………………………….

21

2.1.4.

ð c ñi m c a du l ch sinh thái……………………………………..

22

Các nguyên t c c a du l ch sinh thái……………………………….

27

Các nhân t

28

2.

2.1.5.
2.1.6.
2.1.7.

CƠ S

LÝ LU N VÀ TH C TI N V PHÁT TRI N D CH V

lo i hình du l ch

nh hư ng t i s phát tri n du l ch sinh thái…………..

Các lo i hình du l ch sinh thái th nh hành

Vi t Nam ……….……

28

Cơ s th c

31

2.2.

ti n………………………………………………………

35

2.2.1.

Tình hình phát tri n du l ch sinh thái trên th gi i…………….……

37

2.2.2.

Tình hình phát tri n du l ch sinh thái

37

2.3.

Các cơng trình nghiên c u có liên quan……………………….……

3.
3.1.

ð C

ðI M

ðA

BÀN

VÀ

Vi t Nam………………….
PHƯƠNG

PHÁP

NGHIÊN

C U….……….

ð c

đi m

v

cơng

ty

ð u

tư

&

PTNN

Hà

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Kinh t …….. ………………………ix


N i……………………..

3.1.1.
Trư ng ð

Vài nét v quá trình hình thành và phát tri n c a công ty ð u tư và
phát tri n nông nghi p Hà N i………………………………. …….
i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Kinh t …….. ………………………x

37


Cơ c u b máy qu n lý ho t đ ng SXKD c a Cơng
3.1.2.
3.1.3.
3.1.4.
3.1.5.
3.2.

39

ty……………..

45

Tình hình lao đ ng c a Cơng

46

ty……………………………….……

48

Tình hình v n c a Cơng ty…………………………………….……

51

K t qu s n xu t kinh doanh c a Cụng ty..
Phng phỏp nghiờn
c u

3.2.1.

Phơng pháp thu thập số liệu.

51

3.2.2.

Phơng pháp xử lý số liệu..

52

Phơng pháp phân tích...

52

Phơng pháp dự báo...

53

Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu.

54

Chỉ tiêu đánh giá thực trạng sản xuất kinh doanh..

3.3.1.

54

Chỉ tiêu chất lợng đánh giá mức độ hấp dẫn khách du lịch.

54

3.3.2.

phát triển dịch vụ du lịch sinh thái của công ty

4.

Đầu

3.2.3
3.2.4.

3.3.

t

và

phát

triển

nông

nghiệp

Hà

nội...

4.1.
4.1.1.
4.1.1.1
4.1.1.2
4.1.2.

Thực trạng chung về phát triển dịch vụ du lịch sinh thái của Công

55

ty.

55

Các loại hình dịch vụ DLST của Công ty ..

55

Thực trạng về hệ thống dịch vụ DLST của Công ty ..
Thực trạng phát triển dịch vụ du lịch sinh thái qua điều tra, khảo sát

83

hình SWOT
lịch sinh thái của Công ty .
Định hớng phát triển dịch vụ du lịch sinh thái của Công ty

4.2.1.

78

tại Công ty

Định hớng v một số giải pháp cụ thể nhằm phát triển dịch vụ du
4.2.

55

Thực trạng v phát triển dịch vụ du lịch sinh thái của Công ty.

Phân tích hoạt động dịch vụ du lịch sinh thái của Công ty theo mô
4.1.3.

55

Mục tiêu phát triển dịch vụ du lịch sinh thái của Công ty

Tr ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Kinh t …….. ………………………xi

87
87
88
97


4.2.2.

Một số giải pháp chủ yếu đẩy mạnh hoạt động dịch vụ du lịch sinh

110

4.2.3.

thái ở Công ty

110

kết luận....

111

5.

Kết luận.

113

5.1.

Kiến nghị...

5.2.

T i liệu tham khảo.

Tr ng i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Kinh t …….. ………………………xii


1. ð T V N ð
1.1. Tính c p thi t c a ñ tài nghiên c u
Trong th i ñ i hi n nay, d ch v

nh hư ng ñ n c cơ c u ngành và cơ

c u lao ñ ng c a nhi u ngành kinh t , là ngu n thu ngo i t l n c a nhi u
nư c trên th gi i, phát tri n d ch v có ý nghĩa kinh t , chính tr , xã h i r t to
l n trong t ng th n n kinh t - xã h i c a m i nư c, là m c tiêu phát tri n c a
nhi u qu c gia.
Tuy nhiên,
nh n th c ñ y ñ

Vi t Nam v trí, vai trị c a ngành d ch v cịn chưa đư c

nhi u ngành, nhi u c p, đ a phương và khơng ít trong dư

lu n xã h i coi d ch v ch là ngành ph c v phi s n xu t v t ch t, chưa th y
đư c đó là m t ngành kinh t đ c thù, có u c u phát tri n b n v ng mang
tính t ng h p liên ngành, liên vùng và xã h i hố cao.
T đó đ t ra v n đ nghiên c u là c n ph i làm gì và làm như th nào
đ có th phát tri n d ch v sao cho tương x ng v i v trí, vai trị to l n c a
nó?
Q trình đơ th hố đã l y đi nhi u di n tích đ t nơng nghi p c a Th
đơ, di n tích đ t nơng nghi p b thu h p v i t c ñ r t nhanh. Do ñó vi c s n
xu t kinh doanh c a các doanh nghi p nông nghi p s tr nên ngày càng khó
khăn hơn. Thách th c này địi h i các doanh nghi p ph i chuy n hư ng s n
xu t kinh doanh ñ s d ng ñ t ñai và lao ñ ng m t cách hi u qu . M t trong
nh ng hư ng chuy n ñ i ph bi n mà các doanh nghi p nông nghi p l a
ch n là k t h p s n xu t nông nghi p và các lo i hình d ch v đ t n d ng các
ti m năng v ñ t ñai, v v n và lao ñ ng, nh m phát tri n doanh nghi p và
tăng thu nh p cho ngư i lao đ ng.
Cơng ty TNHH Nhà nư c m t thành viên ð u tư & PTNN Hà N i (g i
t t là công ty ð u tư và Phát tri n nông nghi p Hà N i) là cơng ty hàng đ u
trong ngành nơng nghi p Th đơ. Trong xu th đơ th hố ngày càng nhanh,
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Kinh t …….. ………………………1


Cơng ty đang t ng bư c phát tri n theo hư ng nông nghi p d ch v d a vào
ti m năng s n có là hàng trăm hécta đ t nơng nghi p v i các vư n cây ăn qu
ña d ng các lo i hoa trái như bư i, cam, xoài, táo, i, h ng xiêm… các vư n
cây xanh bóng mát; các ao ni tr ng th y s n ñã t o nên m t cơ s h t ng
thu n ti n cho vi c phát tri n các lo i hình d ch v du l ch sinh thái, k t h p
v i d ch v ăn u ng vui chơi gi i trí cho khách du l ch. Tuy nhiên phát tri n
DVDLST c a Công ty v n cịn nhi u đi m y u c n quan tâm gi i quy t như

tính đơn đi u, trình ñ t ch c ho t ñ ng d ch v th p, hi u qu th p, chưa
x ng v i ti m năng s n có c a Cơng ty v cơ s h t ng, đ t ñai và lao ñ ng.
ð tìm ra ñ nh hư ng cùng các gi i pháp có hi u qu trong vi c khai
thác ti m năng phát tri n cho tương lai c a Công ty, tôi l a ch n v n ñ :
'' Nghiên c u phát tri n d ch v DLSTt i Công ty ð u tư và Phát
tri n nông nghi p Hà N i” làm ñ tài lu n văn th c sĩ kinh t c a mình.

1.2 M c tiêu nghiên c u
1.2.1 M c tiêu chung
T phân tích, đánh giá th c tr ng d ch v DLST t i công ty ð u tư và
Phát tri n nông nghi p Hà N i, ñưa ra ñ nh hư ng và nh ng gi i pháp ch
y u ñ phát tri n d ch v DLST t i Công ty.
1.2.2 M c tiêu c th
- Góp ph n h th ng hố các v n đ cơ b n v ho t ñ ng d ch v DLST
c a m t doanh nghi p nói chung.
- Phân tích th c tr ng ho t ñ ng d ch v DLST c a công ty ð u tư và
Phát tri n nông nghi p Hà N i trong nh ng năm g n ñây, phát hi n nh ng
v n ñ c n gi i quy t nh m m r ng quy mô và nâng cao ch t lư ng d ch v
DLST c a Cơng ty.
- ðưa ra đ nh hư ng cùng nh ng gi i pháp ch y u nh m phát tri n
d ch v DLST t i công ty ð u tư và Phát tri n nông nghi p Hà N i.
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Kinh t …….. ………………………2


1.3 ð i tư ng và ph m vi nghiên c u
1.3.1 ð i tư ng nghiên c u
Nghiên c u nh ng v n ñ kinh t trong phát tri n d ch v du l ch sinh
thái

m t công ty kinh doanh s n ph m nông nghi p, v i ch th là công ty

ð u tư và Phát tri n nông nghi p Hà N i.
1.3.2 Ph m vi nghiên c u
♦ Th i gian: Các tài li u ñ s d ng nghiên c u t ng th t năm 2005
–2007, kh o sát năm 2007, ñ nh hư ng ñ n năm 2010.
♦ ð a ñi m: Lu n văn ñư c th c hi n t i công ty ð u tư và Phát tri n
nông nghi p Hà N i.
♦ N i dung: Nghiên c u các n i dung ch y u nh m m r ng quy mô
và nâng cao ch t lư ng d ch v du l ch sinh thái t i công ty ð u tư và Phát
tri n nông nghi p Hà N i.

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Kinh t …….. ………………………3


2. SƠ S

LÝ LU N VÀ TH C TI N

V PHÁT TRI N D CH V DU L CH SINH THÁI
2.1. Cơ s lý lu n
2.1.1. M t s khái ni m
* D ch v
Nhà kinh t n i ti ng T.P Hill năm 1977 ñã ñ nh nghĩa v d ch v như
sau: “D ch v là s thay ñ i v ñi u ki n hay tr ng thái c a ngư i hay hàng
hoá thu c s h u m t ch th kinh t nào đó do s tác ñ ng c a ch th kinh
t khác v i s ñ ng ý trư c c a ngư i hay ch th kinh t ban ñ u”. ð nh
nghĩa này t p trung vào s thay ñ i ñi u ki n hay tr ng thái nên tránh
ñư c vi c ñ nh nghĩa d ch v d a trên tính vơ hình, ngồi ra Hill cũng
nh n m nh t i s khác bi t gi a s n xu t và d ch v và s n ph m d ch v .
S n ph m c a m t ho t ñ ng d ch v là s thay ñ i v ñi u ki n hay tr ng

thái c a ngư i ho c hàng hố b tác đ ng, trong khi quá trình s n xu t
d ch v là ho t ñ ng tác ñ ng t i ngư i ho c hàng hoá thu c s h u c a
m t ch th kinh t nào đó.
ð nh nghĩa c a Hill có nh ng thi u sót nh t đ nh. Cũng có nh ng d ch
v đư c cung c p nh m gi nguyên ñi u ki n hay tr ng thái c a m t ngư i
hay hàng hố. Ví d m t ca sĩ có th th v sĩ đ m b o tình tr ng nguyên v n
v cơ th cho mình.
Theo tài li u c a D án MUTRAP (2006) [1], cho đ n nay chưa có m t
đ nh nghĩa chính th ng nào v d ch v . Ngư i ta cho r ng d ch v là m t lo i
hình ho t đ ng kinh t , tuy khơng đem l i m t s n ph m c th như hàng hố,
nhưng vì là m t lo i hình ho t đ ng kinh t nên cũng có ngư i bán (ngư i
cung c p d ch v ) và ngư i mua (khách hàng s d ng d ch v ).
T cách hi u trên, chúng ta có th coi d ch v là “Cung c p ch y u
nh ng s n ph m vô hình d ng” đ đ i chi u v i khu v c s n xu t mà ngư i ta
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Kinh t …….. ………………………4


có th đ nh nghĩa là cung c p ch y u nh ng s n ph m c th . Gi a hai khu
v c này khơng có m t ñi m phân chia rõ ràng nào h t. V y t i sao ngư i ta l i
phân bi t chúng? T i sao l i có s khác bi t ?…Quan ni m ñ i l p l i nói là
d ch v có nh ng nét ñ c thù c a chúng, do ñó n y sinh nh ng lo i v n ñ
riêng bi t cho các nhà qu n lý và nh ng v n đ này địi h i ph i có nh ng gi i
thích rõ ràng hơn.
Tóm l i, ta có th hi u d ch v cũng là s n ph m c a lao đ ng, khơng
t n t i dư i d ng v t th , t o ra tác ñ ng làm thay ñ i ñi u ki n ho c tr ng
thái c a ngư i ho c hàng hoá.
ð hi u rõ hơn s n ph m d ch v , ngư i ta thư ng nh n m nh ñ n các
ñ c ñi m sau:
ð c ñi m c a d ch v
- D ch v là s n ph m phi v t th mang tính vơ hình: S n ph m d ch v

không t n t i dư i d ng v t th b ng nh ng v t ph m c th , khơng nhìn th y
đư c và do đó khơng th xác đ nh ch t lư ng d ch v tr c ti p b ng nh ng ch
tiêu k thu t ñư c lư ng hoá mà ch t lư ng d ch v ch ñư c xác ñ nh b ng
m c ñ tho mãn nhu c u c a ñ i tư ng s d ng s n ph m d ch v đó. Theo
th i báo “The Economicst” thì “b t c th gì đư c mua bán trong thương m i
mà khơng th rơi vào chân b n đ y là d ch v ”.
- Quá trình s n xu t (cung ng) d ch v và tiêu dùng d ch v bao
g m các ho t ñ ng thư ng x y ra ñ ng th i. Ch ng h n, v i d ch v tư v n
ñ u tư, khi chuyên gia v ñ u tư tư v n cho khách hàng cũng là lúc khách
hàng ti p nh n và tiêu dùng xong d ch v tư v n do ngư i chuyên gia tư
v n này cung ng.
- Các s n ph m d ch v thư ng khơng th lưu gi đư c. S khác bi t
này là do s n xu t và tiêu dùng d ch v thư ng x y ra đ ng th i nên khơng
th s n xu t d ch v hàng lo t và lưu gi trong kho sau đó m i tiêu dùng. Tuy
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Kinh t …….. ………………………5


nhiên, m t s lo i d ch v có th lưu gi đư c, ví d như ý ki n c a chuyên
gia tư v n có th lưu gi trên đĩa m m.
Ngồi ra cịn m t s ñ c ñi m khác như: s ñánh giá hay nhìn nh n
ch t lư ng c a d ch v có khi đư c hình thành trong th i gian sau đó ch
khơng ph i ngay hi n t i; phân ph i s n ph m d ch v thư ng là tr c ti p;
d ch v ch u tác ñ ng b i nhi u y u t văn hoá, cá nhân… hơn s n ph m hàng
hố.
Phân lo i ho t đ ng d ch v
Phân lo i d ch v theo lĩnh v c, có 3 lo i d ch v : D ch v nông
nghi p; D ch v công nghi p; D ch v thương m i.
Phân lo i d ch v theo ngành: Theo T ch c Thương m i th gi i
(WTO) d ch v ñư c phân thành 12 ngành, trong m i ngành l i chia thành
m t s phân ngành nh . Trong gi i h n c a ñ tài này, tác gi ch t p trung

nghiên c u d ch v du l ch sinh thái k t h p v i m t s lo i d ch v đi kèm.
Vai trị c a d ch v trong n n kinh t
S phát tri n c a các ngành d ch v trong nh ng th p k g n ñây ñã t o
nên m t cơn s t toàn c u. B n thân các ngành d ch v chi m t tr ng trên
60% t ng thu nh p qu c dân t i nh ng nư c phát tri n. Các ngành d ch v
ln đi đ u trong s phát tri n t ng th t i các qu c gia. Ch ng h n, d ch v
chi m 66% GDP c a Argentina, chi m 69% GDP c a Mexico, chi m 66%
GDP c a Nam Phi và kho ng 50% GDP c a Thái Lan; th m chí
gia, m c đóng góp t i thi u c a ngành d ch v cũng

nhi u qu c

m c 45% GDP. Ngoài

ra s tăng trư ng c a ngành d ch v cũng góp ph n đáng k trong vi c t o
vi c làm cho l c lư ng lao ñ ng t i các qu c gia. B ng th ng kê sau ñây
(b ng 2.1) cho th y s

nh hư ng c a các ngành d ch v t i các qu c gia.

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Kinh t …….. ………………………6


B ng 2.1: Vai trò c a d ch v t i các qu c gia trên th gi i (ðVT: %)
Qu c gia

ðóng góp vào GDP

S d ng l c
l ng lao ủ ng

M

80

83

Canada

69

74

Brazil

59

53

c

72

73

Nhật

62

65

Kenya

63

63

o

69

67

Bỉ

74

73

Đan Mạch

75

79

Phần Lan

69

76

Pháp

71

71

Đức

71

63

Hy Lạp

64

59

Icreland

58

64

í

67

63

Luxemboug

69

90

H Lan

70

73

Bồ Đ o Nha

65

60

Tây Ban Nha

68

64

Thuỵ Điển

69

74

Vơng Quốc Anh

73

74

Nguồn: International marketing, seventh edition, 2004, Tomson-South Western.
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Kinh t …….. ………………………7


Vai trò của dịch vụ trong nền kinh tế Việt Nam
Dịch vụ ng y c ng trở nên quan trọng trên thế giới cũng nh ở Việt
Nam. Các ng nh dịch vụ có mối quan hệ v tác động tới tất cả các ng nh kinh
tế khác cũng nh tới to n bé cuéc sèng cña con ng−êi.
Vi t Nam, các ngành d ch v ñã và ñang phát tri n đ ng th i ch ng
t vai trị ngày càng quan tr ng trong s phát tri n c a n n kinh t nói chung.
ði u này đư c th hi n

s m r ng các lĩnh v c d ch v , ñ c bi t trong b i

c nh h i nh p và phát tri n kinh t -thương m i, bên c nh nh ng d ch v
truy n th ng như thương m i, v n t i, bưu chính, b o hi m…, các ngành d ch
v m i đã hình thành và ngày càng phát tri n, như tài chính, vi n thông, khoa
h c – công ngh , qu ng cáo, tư v n ñ u tư, pháp lý, kinh doanh… S phát
tri n đó đã th c s đưa d ch v tr thành khu v c kinh t quan tr ng trong s
phát tri n chung c a n n kinh t ñ t nư c v i t tr ng 38,1% trong GDP
(2006), t m quan tr ng c a d ch v cịn đư c th hi n

vi c ngày càng có

nhi u thành ph n kinh t tham gia kinh doanh d ch v hơn.
Vai trị c a d ch v đ i v i s phát tri n c a các doanh nghi p: S thăng
tr m c a m t doanh nghi p ph n ánh nh ng giai ño n phát tri n c a m t qu c
gia. Thông thư ng ngư i ta nh n ra các giai ño n phát tri n ti p di n theo cách:
+ Giai ño n 1: N n kinh t d a vào nông nghi p và các ngành công
nghi p khai thác.
+ Giai ño n 2: S phát tri n c a các ngành công nghi p s n xu t.
+ S l n m nh d n c a các ngành cơng nghi p d ch v .
Vì th , t m quan tr ng c a khu v c d ch v t i b t c qu c gia nào ñ u
m t ph n tuỳ thu c vào giai ño n phát tri n kinh t ñương th i.
Ngày nay, ñ vi c kh i nghi p cũng như s phát tri n s n xu t kinh
doanh ñư c thu n l i, các doanh nghi p thư ng s d ng các d ch v phát
tri n kinh doanh, trong đó có d ch v tư v n.
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Kinh t …….. ………………………8


* Du l ch
Ho t ñ ng du l ch g n v i l ch s hình thành c a xã h i lồi ngư i.
Trong bu i đ u hình thành ngư i ta chưa có quan đi m c th v du l ch. Lúc
này các hình th c du l ch ch y u dư i d ng ho t đ ng bn bán, vui chơi c a
t ng l p quý t c, tri th c và mang tính t phát. Ngày nay, du l ch ñã tr thành
m t hi n tư ng kinh r – xã h i ph bi n không ch
mà còn

nh ng nư c phát tri n

c các nư c ñang phát tri n, trong ñó có Vi t Nam. Tuy nhiên, cho

ñ n nay nh n th c v n i dung du l ch v n chưa th ng nh t trong m t đ nh

nghĩa.
ð có cách nhìn nh n đ y đ v kinh t và kinh doanh, m t quan ñi m
v du l ch ñã cho r ng: “du l ch là ngành kinh doanh bao g m các t ch c
hư ng d n du l ch, s n xu t và trao ñ i hàng hoá, d ch v c a các doanh
nghi p nh m ñáp ng nhu c u v vi c ñi l i, lưu trú, ăn u ng, tham quan, gi i
trí, tìm hi u các nhu c u c a khách” [1]. Các ho t ñ ng đó mang l i ích kinh
t , chính tr , xã h i thi t th c cho ñ t nư c làm du l ch và b n thân doanh
nghi p.
Vi t Nam, v i m c đích t o thu n l i cho vi c phát tri n du l ch
trong nư c và du l ch qu c t , tăng cư ng qu n lý Nhà nư c v du l ch, t i
ði u 10 Pháp l nh Du l ch tháng 05/1999 quy ñ nh. “Du l ch là ho t ñ ng c a
con ngư i ngoài nơi cư trú thư ng xuyên c a mình nh m tho mãn nhu c u
tham quan gi i trí, ngh dư ng trong kho ng th i gian nh t đ nh” [11].
Có nhi u quan ni m khác nhau v du l ch.

Vi t Nam khái ni m v du

l ch ñã ñư c đ nh nghĩa chính th c trong ði u 1, Pháp l nh Du l ch Vi t Nam
(năm 1999) như sau: “Du l ch là m t ngành kinh t t ng h p quan tr ng,
mang n i dung văn hố sâu s c, có tính liên ngành, liên vùng và xã h i hoá
cao, phát tri n du l ch nh m ñáp ng tham quan, gi i trí, ngh dư ng c a nhân

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Kinh t …….. ………………………9


dân và khách du l ch qu c t , góp ph n nâng cao dân trí, t o vi c làm và phát
tri n kinh t – xã h i c a ñ t nư c [11].
T ñ nh nghĩa trên ta th y nh n th c c a con ngư i v du l ch d n đư c
hồn thi n t ho t đ ng khơng có ý nghĩa kinh t thì nay nó đư c coi là m t
ngành kinh t d ch v quan tr ng góp ph n vào vi c phát tri n kinh t ñ t nư c.

* Du l ch sinh thái
Cho ñ n nay, du l ch sinh thái (DLST) đã và đang phát tri n nhanh
chóng

nhi u qu c gia trên th gi i và ngày càng thu hút ñư c s quan tâm

r ng rãi c a các t ng l p dân cư trong xã h i, ñ c bi t là ñ i v i nh ng ngư i
làm vi c căng th ng có nhu c u tham quan du l ch và ngh ngơi. Ngồi ý
nghĩa góp ph n b o t n t nhiên, b o v ña d ng sinh h c và văn hố c ng
đ ng, s phát tri n DLST ñã và ñang mang l i nh ng ngu n l i ích to l n, t o
cơ h i gi i quy t vi c làm, nâng cao thu nh p qu c gia và thu nh p c ng ñ ng
dân cư ñ a phương, nh t là nh ng nơi có c nh quan thiên nhiên, văn hoá h p
d n. M t khác, DLST cịn góp ph n vào vi c nâng cao dân trí và s c kho
c ng đ ng thơng qua giáo d c mơi trư ng, văn hố, l ch s và ngh ngơi gi i
trí, là lo i hình du l ch có xu th phát tri n nhanh trên ph m vi toàn th gi i,
DLST ngày càng chi m ñư c s quan tâm c a nhi u ngư i, nhi u qu c gia
b i ñây là lo i hình du l ch có trách nhi m, có nhi u nh hư ng đ n vi c “
xanh hố” ngành du l ch thơng qua các ho t ñ ng nâng cao nh n th c v b o
v môi trư ng, phát tri n phúc l i c ng ñ ng và b o ñ m cho s phát tri n
b n v ng. Do thu hút ñư c s quan tâm c a xã h i nên nhi u t ch c, cá nhân
tham gia nghiên c u v lo i hình du l ch này.
Có nhi u quan đi m khác nhau v DLST. ði u này ñư c quy ñ nh b i
ñi u ki n t nhiên c a qu c gia.
Theo Hoctor Caballoc Lascurain – m t nhà nghiên c u tiên phong v
lo i hình du l ch đã ñưa ra ñ nh nghĩa ñ u tiên vào năm 1987 như sau: Du l ch
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Kinh t …….. ………………………10


sinh thái là du l ch ñ n nh ng khu v c t nhiên ít b thay đ i v i nh ng m c
tiêu ñ c bi t nghiên c u, trân tr ng và thư ng ngo n phong c nh và gi i th c

ñ ng v t hoang dã, cũng như bi u th văn hố (c q kh và hi n t i) đư c
khám phá trong khu v c này.
Trong ñ nh nghĩa c a Hi p h i DLST ñã nh n m nh v v n đ có trách
nhi m v i các ñi m t nhiên và quan tâm t i l i ích mà nó mang l i cho c ng
đ ng đ a phương thơng qua vi c làm và t nhiên, và có n i dung: “DLST là
du l ch có trách nhi m t i các ñi m t nhiên, k t h p v i b o v môi trư ng
và c i thi n phúc l i cho ngư i dân ñ a phương” [4].
Có r t nhi u tên g i khác nhau ñư c ñưa ra th hi n du l ch g n li n v i
thiên nhiên, có liên quan và g n gũi v ý nghĩa v i DLST như “Du l ch thiên
nhiên, du l ch d a vào thiên nhiên, du l ch môi trư ng, du l ch xanh, du l ch
ñ c thù, du l ch thám hi m, du l ch b n x , du l ch có trách nhi m, du l ch
nh y c m, du l ch nhà tranh, du l ch b n v ng”.
Vi t Nam, t i h i th o “Xây d ng chi n lư c qu c gia v phát tri n
DLST” tháng 9 năm 1999 ñã ñi ñ n th ng nh t v quan ni m DLST như sau:
“Du l ch sinh thái là m t lo i hình du l ch d a vào thiên nhiên và văn hố b n
đ a có tính giáo d c mơi trư ng và ñóng góp cho các n l c phát tri n b n
v ng v i s tham gia tích c c c a c ng đ ng đ a phương”.
Có th nói đây là m t đ nh nghĩa đ u tiên c a Vi t Nam v DLST, nó
mang ñ y ñ nh ng ý nghĩa và n i dung c a lo i hình du l ch này. Nó đư c
coi là cơ s lý lu n cho các nghiên c u và ng d ng th c t vi c phát tri n
DLST

Vi t Nam.
Ngày nay, ngư i ta r t hay s d ng thu t ng DLST ñ gi i thi u,

qu ng bá cho các ñi m du l ch, tour du l ch. B i v y khi xem xét, ñánh giá
chúng ta c n ph i d a vào các ñ c trưng c a m i lo i hình du l ch đ có th
phân bi t đúng v ho t ñ ng du l ch ñó là Du l ch sinh thái hay là du lich d a
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Kinh t …….. ………………………11

vào thiên nhiên vì các lo i hình này có hình th c tương đ i gi ng nhau n u
không hi u rõ b n ch t ngư i ta s d b nh m l n.
ð phát tri n DLST c n ph i phát tri n h th ng d ch v đi kèm, các
lo i hình d ch v thư ng đi kèm và khơng th thi u ñư c ñ i v i DLST g m
D ch v ăn u ng, vui chơi gi i trí, nhà ngh , th d c th thao…Vì v y trong
quá trình nghiên c u chúng ta c n hi u rõ khái ni m d ch v DLST ñã bao
g m c các lo i hình d ch v ñi kèm này.
2.1.2. Phân bi t du l ch sinh thái v i m t s lo i hình du l ch khác
DLST có nh ng đi m gi ng nhau, v a có nh ng đi m khác nhau so v i
m t s lo i hình du l ch như du l ch t nhiên, du l ch m o hi m, du l ch b n
v ng …
Phân bi t DLST v i du l ch t nhiên
Du l ch t nhiên (nature tourism), theo T ch c Du l ch th gi i, ñây là
lo i hình du l ch v i đ ng cơ chính c a khách du l ch là quan sát và c m th
t nhiên, bao trùm c DLST và các lo i hình du l ch khác. Theo đó, b t c
ho t ñ ng du l ch nào liên quan ñ n thiên nhiên ñ u ñư c coi là du l ch t
nhiên. Kèm theo đó khơng có u c u mang tính trách nhi m đ i v i t ch c,
cá nhân tham gia ho t đ ng du l ch trong khi DLST địi h i tính trách nhi m
cao đ i v i mơi trư ng và c ng đ ng dân cư.
Phân bi t DLST v i du l ch m o hi m
Du l ch m o hi m (adventure tourism) là ho t đ ng th ch t ngồi
tr i ho c các ho t ñ ng k t h p di n ra t i m t khu v c t nhiên nh t ñ nh
(khu v c hoang dã, tách bi t ñ c thù …) nh ng ho t đ ng này thư ng có
tính m o hi m và m c ñ r i ro tuỳ thu c vào đi u ki n mơi trư ng (s
cách ly, các tính ch t đ a lý…) b n ch t c a các ho t ñ ng và phương ti n
v n t i ñư c s d ng.

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Kinh t …….. ………………………12

Khái ni m này cho th y ñây là lo i hình du l ch đ n v i thiên nhiên.
ði m chú ý là lo i hình du l ch này khơng chú ý đ n vi c tìm hi u v sinh thái
mà khai thác tài nguyên thiên nhiên đ ph c v m c đích m o hi m, chinh
ph c thiên nhiên, th m chí s n sàng s d ng các phương ti n k thu n hi n
ñ i ñ h tr . Lo i hình du l ch m o hi m nh m ch ng t kh năng chinh
ph c t nhiên c a con ngư i và nó nh n m nh vào các ho t ñ ng du l ch như
đi b xun r ng, leo núi, lư t sóng, l n; nó hồn tồn khác v i DLST vì
DLST đi tìm s hài hồ, cùng chung s ng hồi hoà gi a con ngư i v i thiên
nhiên (các h sinh thái có các lồi đ ng v t cùng cư ng trong đó).
Phân bi t DLST v i các lo i hình du l ch có ch n l a
Du l ch có ch n l a (alternative tourism) là lo i hình du l ch m i, ñư c
ñưa ra nh m thúc ñ y s trao ñ i thông qua du l ch gi a các thành viên c a
các c ng ñ ng khác nhau. Nó tìm ki m s hi u bi t, g n k t và bình đ ng
gi a các thành viên tham gia trong đó.
ðây là m t t p h p các lo i hình du l ch đư c ñưa ra ñ phân bi t ñ i
trà (du l ch truy n th ng). Du l ch ñ i trà ñã d n b c l các tác h i tiêu c c
c a nó t i văn hố, xã h i và mơi trư ng

nơi đ n du l ch. Các lo i hình du

l ch l a ch n ra ñ i m t m t nh m tho mãn ñúng hơn các mong mu n c a
ngư i tiêu dùng du l ch trong b i c nh tồn c u hố. V i ý nghĩa này DLST
th c ch t là m t trong nh ng lo i hình du l ch l a ch n.
Du l ch b n v ng là lo i hình du l ch có ngun t c nghiêm ng t mà t t
c các lo i du l ch c n đ t t i, trong đó có c DLST. Du l ch b n v ng, du l ch
có l a ch n mang tính giáo d c cao, h tr b o t n và quan tâm t i s phát
tri n c ng ñ ng.
2.1.3. Ý nghĩa c a phát tri n du l ch sinh thái
a. Góp ph n b o v tài nguyên môi trư ng và phát tri n du l ch b n v ng

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Kinh t …….. ………………………13