Sử dụng phóng sự ngắn truyền hình trong chương trình thời sự 19h50 của đài truyền hình thành phố hồ chí minh

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN

PHAN TƯ DỖN

SỬ DỤNG PHĨNG SỰ NGẮN TRUYỀN HÌNH TRONG
CHƯƠNG TRÌNH THỜI SỰ CỦA ĐÀI TRUYỀN HÌNH
THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
(Khảo sát từ tháng 07/2010 đến tháng 02/2011)

LUẬN VĂN THẠC SĨ BÁO CHÍ

Thành phố Hồ Chí Minh, 2011

1


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
LỚP CAO HỌC 2008 – 2011

PHAN TƯ DỖN

SỬ DỤNG PHĨNG SỰ NGẮN TRUYỀN HÌNH TRONG
CHƯƠNG TRÌNH THỜI SỰ CỦA ĐÀI TRUYỀN HÌNH
THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
(Khảo sát từ tháng 07/2010 đến tháng 02/2011)

Chuyên ngành Báo chí học
Mã số: 60.32.01
LUẬN VĂN THẠC SĨ BÁO CHÍ

Người hướng dẫn khoa học: PGS-TS.NGUYỄN VĂN DỮNG

Thành phố Hồ Chí Minh, 2011

2


LỜI CẢM ƠN
Với tất cả sự kính trọng của mình, tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành tới
PGS.TS Nguyễn Văn Dững (Học viện Báo chí & Tuyên truyền), người đã
trực tiếp hướng dẫn tận tình cho tơi trong q trình nghiên cứu, thực hiện đề
tài luận văn này.
Xin được chân thành cảm ơn các Giáo sư, Tiến sĩ, cán bộ giảng dạy của
Trường Đại học KHXH&NV Hà Nội cũng như các cán bộ Trường Đại học
KHXH&NV Thành phố Hồ Chí Minh đã truyền thụ cho tơi những kiến thức
nền tảng lý luận về báo chí truyền thơng làm cơ sở cho tôi khi thực hiện luận
văn.
Cảm ơn các cán bộ Đài truyền hình Thành phố Hồ Chí Minh đã tạo
điều kiện cho tơi trong q trình thu thập tư liệu phục vụ cho quá trình nghiên
cứu. Cảm ơn các đồng nghiệp, các nhà báo, các anh chị em trong lớp cao học
Báo chí K03 đã chia sẽ những kinh nghiệm, động viên tơi trong q trình thực
hiện luận văn.
Đặc biệt, tôi xin dành lời tri ân sâu sắc tới gia đình, người thân, bạn bè
đã kỳ vọng và động viên tơi trong những lúc khó khăn nhất của q trình học
tập, nghiên cứu.
Cảm ơn “Phóng sự ngắn” đã cho tơi thêm động lực trong q trình nghiên cứu
và tiếp bước trên con đường nghề nghiệp của mình!
TPHCM, ngày……..tháng…….năm 2011
Tác giả

Phan Tư Doãn

3


LỜI CAM ĐOAN
Tơi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên cứu của riêng tôi dưới sự
hướng dẫn trực tiếp của PGS.TS Nguyễn Văn Dững. Các nội dung nghiên
cứu và số liệu sử dụng trong luận văn là trung thực và chưa cơng bố tại bất kỳ
cơng trình nghiên cứu nào.
Những số liệu phục cho việc phân tích, nhận xét, đánh giá được chính
tác giả ghi nhận từ thực tế hoặc sử dụng từ các nguồn đáng tin cậy.
Luận văn có tham khảo và trích dẫn một số sách, báo và tài liệu được
thể hiện trong phần Tài liệu tham khảo.
Tác giả luận văn

Phan Tư Doãn

4


MỤC LỤC
Trang
PHẦN MỞ ĐẦU:....................................................................................................... 3
1. Lý do chọn đề tài: .................................................................................................. 3
2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề:..................................................................................... 5
3. Nhiệm vụ nghiên cứu:............................................................................................ 5
4. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu:............................................................................. 8
5. Phương pháp luận:.................................................................................................. 8

6. Ý nghĩa:.................................................................................................................. 9
7. Bố cục luận văn:................................................................................................. 10
Chương 1: MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ PHĨNG SỰ NGẮN TRUYỀN
HÌNH...................................................................................................................... 12
1.1. Phóng sự ngắn truyền hình:............................................................................ 12
1.1.1. Khái niệm phóng sự và phóng sự ngắn truyền hình:........................ 12
1.1.2. Sự ra đời và phát triển của phóng sự ngắn truyền hình:................. 15
1.1.3. Các quan niệm về phóng sự ngắn truyền hình:.............................. 18
1.2. Phân biệt phóng sự ngắn với một số thể loại tương đồng:............................. 24
1.2.1. Phóng sự ngắn với tin truyền hình:................................................ 24
1.2.1. Phóng sự ngắn với phóng sự chun đề:....................................... 25
1.2.3. Tính giao thoa giữa các thể loại:..................................................
26
1.3. Đặc trưng của phóng sự ngắn truyền hình:..................................................... 27
1.3.1. Đặc trưng về thời lượng và độ nén thơng tin:................................. 27
1.3.2. Đặc trưng về lời bình:..................................................................... 29
1.3.3. Đặc trưng về hình ảnh:.................................................................... 31
1.3.4. Đặc trưng về âm thanh:................................................................. 33
1.3.5. Đặc trưng về phỏng vấn:................................................................. 35
Tiểu kết chương 1:............................................................................................... 36
Chương 2: THỰC TRẠNG SỬ DỤNG PHÓNG SỰ NGẮN TRUYỀN HÌNH
TRONG CHƯƠNG TRÌNH THỜI SỰ CỦA HTV.............................................. 39
2.1. Vị trí của phóng sự ngắn trong chương trình thời sự của HTV:...................... 39
2.1.1. Chương trình thời sự trong tổng thể các chương trình của HTV:.... 39
2.1.2. Tần suất xuất hiện phóng sự ngắn trong chương trình thời sự
của HTV:................................................................................................... 42
2.2. Dụng ý sử dụng phóng sự ngắn trong chương trình thời sự của HTV: ......... 47
2.2.1. Các phóng sự ngắn được sử dụng liên tục với nhau...................... 47
2.2.2. HTV sử dụng những phóng sự có tính thời sự................................. 53
2.2.3. Phóng sự ngắn thường được “ni” để phát vào thời điểm thích hợp

2.3. Thủ pháp của phóng sự ngắn trong chương trình thời sự của HTV:............. 59
2.3.1. Hình ảnh:........................................................................................ 59
2.3.2. Lời dẫn:............................................................................................ 61
2.3.3. Dẫn hiện trường:............................................................................. 64
Tiểu kết chương 2:................................................................................................ 67

5


Chương 3: MỘT SỐ GIẢI PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG SỰ DỤNG
PHĨNG SỰ NGẮN TRUYỀN HÌNH TRONG CHƯƠNG TRÌNH THỜI SỰ.....68
3.1. Việc sử dụng phóng sự ngắn trong chương trình thời sự của HTV:............... 68
3.1.1. Thành công:..................................................................................... 68
3.1.2. Hạn chế:............................................................................................. 73
3.1.3. Những vấn đề đặt ra:....................................................................... 74
3.2. Giải pháp nâng cao hiệu quả sử dụng phóng sự ngắn truyền hình trong chương
trình thời sự......................................................................................................... 77
3.2.1. Nâng cao nhận thức về lý luận phóng sự ngắn cho đội ngũ
phóng viên, biên tập viên:........................................................................
77
3.2.2. Phát huy lợi thế đặc trưng của phóng sự ngắn:................................. 78
3.2.3. Sử dụng nhiều phóng sự ngắn có tính thời sự: .................................. 79
3.2.4. Mở rộng đối tượng khán giả: ........................................................... 81
Tiểu kết chương 3:.................................................................................................. 83
KẾT LUẬN:.......................................................................................................... 85

6


PHẦN MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài
Năm 1997, lần đầu tiên tại Liên hoan truyền hình tồn quốc lần thứ 17,
một phóng sự có độ dài gần 6 phút mang tên: “Khi cả xóm tập đi xe đạp” của
Đài Phát thanh - Truyền hình Phú Yên tạo được ấn tượng mạnh và đạt huy
chương vàng.
Việc một phóng sự có độ dài gần 6 phút đạt giải cao nhất giành cho thể
loại phóng sự là chưa từng có tiền lệ. Thành cơng của phóng sự mang đến
những cách nhìn mới về thể loại. Một phần từ thành công này mà trong kỳ
Liên hoan tiếp theo Ban tổ chức chính thức đưa vào điều lệ một nội dung thi
mới giành cho thể loại phóng sự có thời lượng khơng q 5 phút. Đó là
“Phóng sự ngắn”.
Tên gọi phóng sự ngắn chính thức được thể lệ hóa tại Liên hoan truyền
hình tồn quốc lấn thứ 18, năm 1998. Những năm tiếp sau đó và cho đến hiện
nay, trong các kỳ Liên hoan truyền hình tồn quốc hàng năm, phóng sự ngắn
ln chiếm số lượng lớn trong tất cả các tác phẩm dự thi liên hoan.
Truyền hình tuy ra đời muộn hơn so với các loại hình báo chí khác,
song với những ưu thế nổi trội trong khả năng chuyển tải thông tin, truyền
hình đã nhanh chóng chiếm được vị trí đặc biệt quan trọng trong lịng khán
giả. Truyền hình đã tác động sâu sắc đến tất cả các lĩnh vực của đời sống xã
hội một cách sinh động, hấp dẫn và lôi cuốn.
Hiện nay, cả nước ta có 67 đài Phát thanh - Truyền hình, trong đó có 3
đài phủ sóng tồn quốc là Đài Tiếng nói Việt Nam, Đài Truyền hình Việt
Nam và Đài Truyền hình kỹ thuật số VTC. 64 đài Phát thanh - Truyền hình
địa phương gồm 62 đài Phát thanh - Truyền hình của các tỉnh, thành phố trực

7


thuộc Trung ương. Riêng Thành phố Hồ Chí Minh có 2 đài: Đài Truyền hình
TP Hồ Chí Minh (HTV) và Đài Tiếng nói nhân dân TP Hồ Chí Minh (VOH).

Các đài truyền hình, trong quá trình hình thành và phát triển đều cố
gắng xây dựng nên những phong cách bản sắc riêng của mình nhằm thu hút
khán giả. Trong đó, việc một Bản tin hay Chương trình có chất lượng được
xem như lợi thế cạnh tranh hàng đầu. Trong các Bản tin hay Chương trình
thời sự này phóng sự ngắn được xem như một “món ăn đặc sản” để tạo nên
bản sắc riêng và thương hiệu riêng cho mỗi đài truyền hình.
Đóng trên địa bàn của một Thành phố lớn nhất cả nước, Đài truyền
hình Thành phố Hồ Chí Minh (HTV) đã và đang giữ một vai trò là đầu mối
thông tin quan trọng không chỉ cho Thành phố Hồ Chí Minh mà cịn cả khu
vực miền Nam và Nam Trung Bộ. Các Bản tin - Chương trình thời sự của
HTV ln được Ban lãnh đạo Đài truyền hình Thành phố Hồ Chí Minh dành
sự quan tâm, chú ý đầu tư nhất bởi đây là chương trình thu hút sự theo dõi của
đông đảo người dân, không chỉ tại Thành phố Hồ Chí Minh mà các vùng lân
cận. Một Trung tâm tin tức được thành lập để chuyên thực hiện các Bản tin –
Chương trình thời sự hàng ngày, thực hiện các chuyên mục, chuyên đề mang
tính thời sự.
Khi diện phủ sóng của HTV ngày càng lan rộng thì sự theo dõi của
khán giả với các chương trình của HTV, đặc biệt là Bản tin – Chương trình
thời sự ngày càng nhiều hơn. Chính vì vậy, việc nhìn nhận và đánh giá đúng
vai trị, vị trí, tầm vóc, điểm mạnh, điểm yếu và tiềm năng phát triển của HTV
qua các chương trình, đặc biệt qua các Bản tin – Chương trình thời sự hàng
ngày là một vấn đề có ý nghĩa quan trọng.
Vì vậy, việc tìm hiểu các Phóng sự ngắn truyền hình trong các Bản tin
thời sự - Chương trình thời sự của HTV, đặc biệt là Chương trình thời sự
19h50 hàng ngày trên kênh của HTV9 là một việc làm thật sự lý thú và bổ

8


ích. Khơng chỉ tìm hiểu về quy trình sản xuất các Phóng sự ngắn mà cịn cách

sử dụng Phóng sự ngắn đó trên sóng truyền hình sao cho có hiệu quả tác động
đến khán giả, đến xã hội một cách cao nhất.
Cơng việc này sẽ góp phần làm phong phú thêm kho tư liệu thực tiễn
về báo hình; cũng cố, bổ sung những kiến thức về nghiệp vụ, đồng thời cung
cấp thêm nhiều kinh nghiệm quý báu không chỉ cho những người mới vào
nghề mà cả những người trong nghề. Với bản thân tác giả, người đang trực
tiếp công tác trong lĩnh vực truyền hình ở một đài truyền hình địa phương sẽ
có những đúc kết kinh nghiệm, hay dỡ để từ đó áp dụng vào cơng việc thực
tiễn của mình.
Xuất phát từ những lý do trên, chúng tơi đã chọn đề tài “Sử dụng phóng
sự ngắn trong chương trình thời sự của đài truyền hình Thành phố Hồ Chí
Minh” làm đề tài luận văn Thạc sỹ của mình.
2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề
Trong khi các thể loại báo chí khác như báo in, báo nói, báo mạng điện
tử đã được nghiên cứu khá kỷ lưỡng với nhiều gốc độ khác nhau thì những
cơng trình nghiên cứu về báo chí truyền hình chưa thực sự nhiều.
Ở cấp độ sách giáo khoa, cuốn “Giáo trình báo chí truyền hình” của
PGS.TS Dương Xuân Sơn được xem là giáo trình đầu tiên của Việt Nam về
mơn truyền hình. Trên cơ sở tập hợp các bài giảng của giảng viên về môn học
này từ năm 1991, giáo trình đã trình bày một cách hệ thống các vấn đề của
báo chí truyền hình như: vị trí, vai trị, lịch sử ra đời và phát triển của truyền
hình; khái niệm, đặc trưng, nguyên lý của truyền hình; các thể loại truyền
hình… Đây là tài liệu bổ ích đối với chúng tơi khi đã cung cấp một cách nhìn
khái quát về mặt lý luận của loại hình báo chí truyền hình. Tuy nhiên, giáo
trình chưa đi vào cụ thể dạng thể loại Phóng sự ngắn truyền hình mà chỉ dừng
lại ở thể loại Phóng sự truyền hình chung.

9

Với tủ sách nghiệp vụ báo chí, có các cuốn “Ký giả chuyên nghiệp”
của John Hohenberg do Hội bảo trợ Việt – Mỹ ấn hành; cuốn “Sổ tay phóng
viên: Tin – Phóng sự truyền hình” của tác giả Neil Everton do Quỹ Rueter
xuất bản; Cuốn “Một ngày thời sự truyền hình” của tác giả Lê Hồng Quang
do Hội nhà báo Việt Nam xuất bản; đặc biệt cuốn “Phóng sự truyền hình”
của hai tác giả Brigitte Besse và Didier Desormeaux do Nhà xuất bản thông
tấn phát hành…Đây là những tài liệu được trình bày từ kinh nghiệm của các
nhà báo và giảng viên phát thanh, truyền hình tầm cỡ trên thế giới. Vì vậy
cung cấp cho chúng tơi những góc nhìn mới về lý luận, thực tiễn trong hoạt
động sản xuất và sử dụng Phóng sự ngắn truyền hình.
Gần đây một số sinh viên và học viên cao học của các cơ sở đào tạo
như Học viện báo chí tuyên truyền, Trường Đại học KHXH&NV Hà Nội
cũng đã chọn Phóng sự ngắn làm đối tượng nghiên cứu cho luận văn, khóa
luận tốt nghiệp. Mỗi luận văn, khóa luận xác định một hướng nghiên cứu
riêng như: tính độc đáo của phóng sự ngắn truyền hình, chi tiết phóng sự ngắn
truyền hình, kết cấu phóng sự ngắn truyền hình, ngơn ngữ phóng sự truyền
hình…Cuốn “Kết cấu phóng sự ngắn truyền hình” của tác giả Trần Văn
Long, luận văn Thạc sỹ khoa học báo chí 2008 của Trường Đại học
KHXH&NV Hà Nội cũng giúp chúng tơi có một cách tiếp cận gần gủi hơn
với thể loại Phóng sự ngắn mà trước đó chưa có một cơng trình nào nghiên
cứu chi tiết.
Riêng tại khu vực phía Nam nói chung và tại Thành phố Hồ Chí Minh
nói riêng, mảng Phóng sự ngắn truyền hình cũng chưa có một cơng trình nào
nghiên cứu một cách khái qt, cả về quy trình sản xuất cũng như cách sử
dụng trong các chương trình.
Với Đài truyền hình Thành phố Hồ Chí Minh, mặc dù là một đài truyền
hình có bề dày lịch sử và hiện là một trong những đài lớn trong cả nước, song

10

cũng chưa có nhiều tác giả chọn các chương trình của Đài HTV để làm đối
tượng khảo sát, nghiên cứu. Mới đây có một khóa luận của sinh viên Tơn Nữ
Ngọc Hân, sinh viên lớp Báo chí K99 (Trường Đài học KHXH&NV
TPHCM) với đề tài “Sự phát triển của hệ thống chun mục trên HTV”. Lớp
Báo chí K2003 cũng có một khóa luận của sinh viên Nguyễn Viên An với đề
tài “Các chương trình thiếu nhi trên HTV hiện nay”; Khóa luận của sinh viên
Nguyễn Thị Thảo Nhân “Hiệu ứng xã hội của các chương trình Talk Show
trên HTV”. Như vậy, chưa có một cơng trình nghiên cứu nào về Chương trình
thời sự, đặc biệt là mảng Phóng sự ngắn truyền hình trong Chương trình thời
sự của HTV.
3. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu
- Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở hệ thống hóa những vấn đề lý luận về Phóng sự ngắn truyền
hình và khảo sát thực trạng sản xuất, sử dụng thể loại này trên sóng truyền
hình HTV, luận văn góp phần làm rõ những đặc trưng nổi trội của thể loại
này. Đồng thời tổng kết kinh nghiệm thực tiễn hoạt động sáng tạo, sử dụng
Phóng sự ngắn truyền hình trong Chương trình thời sự sao cho đạt hiệu quả
cao nhất. Từ đó góp phần hình thành về mặt lý luận của việc sản xuất và sử
dụng Phóng sự ngắn truyền hình trong Chương trình thời sự cũng như các
chương trình khác.
- Nhiệm vụ nghiên cứu
Luận văn sẽ đi tìm một khái niệm cơ bản cho tên gọi Phóng sự ngắn
truyền hình. Đồng thời phân tích những dấu hiệu đặc trưng như: về thời
lượng, lời bình, hình ảnh, âm thanh, phỏng vấn, dẫn hiện trường ….để nhận
diện Phóng sự ngắn truyền hình. So sánh sự giống, khác nhau giữa Phóng sự
ngắn truyền hình với những thể loại tương đồng, để từ đó người làm nghề có
thể phân biệt thể loại và áp dụng trong q trình sản xuất Phóng sự ngắn.

11

Vận dụng lý luận Phóng sự ngắn vào thực tiễn sáng tạo và sử dụng tác
phẩm Phóng sự ngắn trong Chương trình thời sự 19h50 của HTV9. Đánh giá
vai trị, vị trí của Phóng sự ngắn trong các chương trình thời sự của HTV,
VTV và các đài truyền hình địa phương ở Việt Nam hiện nay. Từ đó đưa ra
một số khuyến nghị về cách sử dụng Phóng sự ngắn truyền hình trong
Chương trình thời sự sao cho có hiệu quả cao nhất.
4. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu
- Đối tượng nghiên cứu
Luận văn tập trung nghiên cứu, phân tích những Phóng sự ngắn đã
được phát sóng trong Chương trình thời sự 19h50 trên kênh HTV9 của Đài
truyền hình Thành phố Hồ Chí Minh trong thời gian từ tháng 7/2010 đến
tháng 2/2011.
- Phạm vi nghiên cứu
Hiện tại trên kênh HTV9 của Đài truyền hình Thành phố Hồ Chí Minh
có 6 Bản tin - Chương trình thời sự mỗi ngày, gồm: Bản tin buổi sáng (6h00);
Chương trình 12G (12h00); Tin thế giới (15h); Tin trong nước (17h45);
Chương trình thời sự (19h50); Tin cuối ngày (23h).
Trong tất cả các Bản tin - Chương trình thời sự nêu trên thì Chương
trình thời sự lúc 19h50 được đầu tư cơng phu nhất, có chọn lọc thơng tin cao
nhất, số lượng Phóng sự ngắn nhiều nhất và nội dung tin tức, phóng sự cũng
phong phú nhất.
Xuất phát từ thực tế trên, luận văn xác định phạm vi nghiên cứu là các
Phóng sự ngắn được sử dụng trong chương trình thời sự 19h50 trên kênh
HTV9 – Đài truyền hình Tp.HCM.
5. Phương pháp luận
- Cơ sở lý luận:

12

Đề tài của luận văn được nghiên cứu trên cơ sở nền tảng lý luận chủ
nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh. Chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng
Hồ Chí Minh và quan điểm duy vật biện chứng, duy vật lịch sử vừa là thế giới
quan vừa là phương pháp luận cho hoạt động nghiên cứu. Việc nghiên cứu
còn phải dựa trên cơ sở chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách pháp luật
của Nhà nước Cộng hịa XHCN Việt Nam.
Đề tài luận văn kế thừa và phát huy sáng tạo thành quả nghiên cứu từ
các cơng trình lý luận cơ sở về báo chí như: lý luận báo chí truyền thơng, lý
luận báo chí truyền hình, lý luận về hoạt động sáng tạo tác phẩm truyền hình,
lý luận về phóng sự truyền hình…
- Phương pháp nghiên cứu:
Để thực hiện đề tài, tác giả sử dụng các phương pháp nghiên cứu cụ thể
như:
- Phân tích: đọc tài liệu, văn bản các tác phẩm, phân tích những mặt
được, hạn chế của các tác phẩm Phóng sự ngắn đã sử dụng trong Chương
trình thời sự 19h50 trên kênh HTV9.
- Phỏng vấn sâu: dùng để phỏng vấn các biên tập viên về cách sử dụng
các phóng sự ngắn truyền hình trong Chương trình thời sự 19h50 của HTV9;
Phỏng vấn các nhà báo truyền hình, những người trực tiếp làm truyền hình để
xây dựng nên khái niệm Phóng sự ngắn truyền hình, những đặc trưng của
Phóng sự ngắn truyền hình…
- Phương pháp điều tra bảng hỏi: phỏng vấn công chúng về tiếp nhận
Phóng sự ngắn truyền hình như thế nào, thích hay khơng, đánh giá về chất
lượng của các Phóng sự ngắn truyền hình được sử dụng trong Chương trình
thời sự trên kênh HTV9 đài truyền hình Thành phố Hồ Chí Minh.
6. Ý nghĩa
- Đóng góp về mặt lý luận:

13


Qua việc thu thập ý kiến của các chuyên gia, các nhà báo truyền hình,
những quan niệm, đặc trưng của thể loại Phóng sự ngắn truyền hình, tác giả
hy vọng luận văn sẽ góp phần bổ sung vào hệ thống cơng trình nghiên cứu về
Phóng sự ngắn truyền hình nói riêng và lĩnh vực truyền hình nói chung.
Qua việc hệ thống hóa và có quan điểm rõ ràng về Phóng sự ngắn
truyền hình trong Chương trình thời sự, luận văn sẽ rút ra những kỹ năng và
kinh nghiệm giúp cho người làm báo, đặc biệt là những người làm truyền hình
có thể nhận diện và tiếp cận Phóng sự ngắn một cách cơ bản nhất.
- Đóng góp về mặt thực tiễn:
Bằng việc đưa ra khái niệm về Phóng sự ngắn truyền hình, chỉ ra những
đặc trưng của Phóng sự ngắn, cách sử dụng Phóng sự ngắn trong Bản tin Chương trình thời sự tác giả hi vọng luận văn sẽ cung cấp thêm những cơ sở
khoa học cho hoạt động thực tiễn. Người làm Phóng sự ngắn sẽ có thêm
những nguyên tắc trong phát hiện đề tài, sự kiện, chi tiết, những đặc trưng về
âm thanh, hình ảnh, ngơn ngữ, cách sử dụng…Phóng sự ngắn trong Bản tin Chương trình thời sự
Ngồi ra, luận văn cịn có thể được sử dụng làm tài liệu tham khảo cho
hoạt động giảng dạy, hoạt động quản lý, biên tập, tổ chức sản xuất Bản tin Chương trình thời sự truyền hình.
Riêng đối với cá nhân tác giả, đề tài nghiên cứu của luận văn có ý nghĩa
hết sức quan trọng trong việc cũng cố cho mình về mặt lý luận về dạng thể
loại Phóng sự ngắn truyền hình. Từ đó rút ra những bài học thực tiễn trong
việc sản xuất và sử dụng Phóng sự ngắn truyền hình trong các Bản tin Chương trình thời sự hàng ngày ở đài truyền hình địa phương mà tác giả đang
công tác.
7. Bố cục của luận văn
Luận văn ngoài phần Mở đầ u, Kế t luâ ̣n, gồm có 3 chương. Cụ thể:

14

Chương 1: Một số vấn đề về lý luận Phóng sự ngắn truyền hình
Trong chương 1 chúng tơi hệ thống hố về lý luận phóng sự ngắn
truyền hình, đưa ra một định nghĩa về phóng sự ngắn. Chúng tơi cũng chỉ ra
ra những đặc trưng của phóng sự ngắn để từ đó có thể nhận diện và phân biệt
với một số thể loại tương đồng.
Chương 2: Thực trạng sử dụng Phóng sự ngắn truyền hình trong
Chương trình thời sự của HTV
Chúng tơi tiến hành phân tích thực trang sử dụng phóng sự ngắn truyền
hình trong chường trình thời sự của HTV, cụ thể là chương trình thời sự
19h50 trên kênh HTV9. Bằng việc thống kê số lượng tác phẩm phóng sự ngắn
được sử dụng, chúng tơi xác định vai trị, vị trí của phóng sự ngắn trong
chương trình thời sự. Đồng thời chỉ ra dụng ý sử dụng phóng sự ngắn truyền
hình trong chương trình thời sự của HTV.
Chương 3: Một số khuyến nghị về sử dụng Phóng sự ngắn truyền hình
trong các Chương trình thời sự
Từ việc phân tích các phóng sự ngắn truyền hình được sử dụng trong
chương trình thời sự, chúng tơi chỉ ra những thành cơng, hạn chế, những vấn
đề cần đặt ra. Từ đó đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả sự
dụng phóng sự ngắn trong chương trình thời sự.
Ngồi ba chương như trên, luận văn cịn có phần danh mu ̣c tài liêụ
tham khảo và phần phụ lục.

15


CHƯƠNG 1:
MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ PHÓNG SỰ NGẮN TRUYỀN HÌNH
1.1. Phóng sự ngắn truyền hình
1.1.1. Khái niệm phóng sự và phóng sự truyền hình
Thuật ngữ phóng sự trong tiếng Anh là Report, tiếng Latin là Reportage

– có nghĩa là truyền đạt, báo tin, thông báo. Theo các nhà nghiên cứu về báo
chí và truyền thơng, khái niệm “phóng sự” lần đầu tiên được người Anh sử
dụng để chỉ những mô tả về các đám cháy, những trận lụt, những kỳ họp quốc
hội…Sau đó trên báo Pháp cũng xuất hiện phóng sự với tư cách là các bài viết
về q trình điều tra của phóng viên về những con người
Theo ý kiến của nhà nghiên cứu người Tiệp Khắp Karel Storkan - được
tác giả Đức Dũng dẫn trích trong tác phẩm “Các thể ký báo chí” thì phóng sự
bắt đầu khẳng định vị trí của nó trên báo chí từ sau chiến tranh thế giới thứ
nhất, bởi sự tham gia của các nhà văn nổi tiếng thế giới vào thể loại này.
Thời kỳ ban đầu, thể loại phóng sự được khai thác từ nhiều góc độ theo
những quan điểm khác nhau. Người Đức coi phóng sự chỉ đơn giản là sự đưa
tin và nó khơng khác Tin là mấy. Người Mỹ chú ý đến khả năng diễn tả
những gì đang diễn ra. Cịn người Pháp quan tâm đến kết quả điều tra đối với
những sự việc, con người tiềm chứa những bí ẩn đằng sau đó.
Trải qua q trình phát triển, phóng sự đã dần ổn định với tư cách là
một chỉnh thể. Phóng sự khơng chỉ dừng lại ở việc mô tả mà đã đề cập đến
những sự kiện, những biến cố chấn động toàn cầu như: “Mười ngày rung
chuyển thế giới” của nhà báo Mỹ John Reed, viết về sự kiện Cách mạng
Tháng Mười Nga vĩ đại; hoặc thiên phóng sự của nhà báo, nhà cách mạng
Tiệp Khắc Julius Fucik “Dưới giá treo cổ”; các phóng sự chiến tranh của các
tác giả Xô Viết I.Erenbourg, B. Polevoi, K.Simonov…Phóng sự khơng chỉ
dừng lại ở dạng đưa tin mà nó dần dần kết hợp giữa thơng tin sự kiện với
thông tin lý lẽ và được sử dụng bởi một bút pháp đầy tính nghệ thuật.
16


Ở Việt Nam, cùng với sự du nhập của văn hóa phương Tây, báo chí
tiếng Pháp và tiếng Việt đã xuất hiện vào cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX.
Tuy nhiên, thể loại phóng sự được biết đến nhiều bởi sự xuất hiện của nó trên
các báo tiếng Việt vào những năm 1930 của thế kỷ XX. Các phóng sự đề cập

đến những vấn đề của cuộc sống, đi vào những mặt trái của xã hội nữa thuộc
địa nữa phong kiến. Những cái tên như Vũ Trọng Phụng, Ngô Tất Tố, Tam
Lang…gắn liền với các phóng sự “Cơm Thầy cơm cô”, “Tôi kéo xe”, “Kỷ
nghệ lấy Tây”, “Hà Nội lầm than”…
Về khái niệm phóng sự, trong cuốn “Người phóng viên toàn năng”, tác
giả Tennesse và Jolian Narit cho rằng: phóng sự là một bài tường thuật hoặc
một bài báo được phát triển và xử lý một cách có tính văn học. Cịn cuốn
“Giáo trình nghiệp vụ báo chí” tập 2 - Khoa Báo chí trường Tuyên huấn
Trung ương lại quan niệm: phóng sự là một trong những thể tài quan trọng
của báo chí, có ít nhiều đặc trưng văn học, phản ánh sự kiện xảy ra có sự kết
hợp nghị luận, nhằm nêu lên phẩm chất tinh thần của con người và toàn xã
hội theo một hệ thống quan điểm và đường lối chính trị nhất định.
Tác giả Đức Dũng trong tác phẩm “Các thể ký báo chí” nhận định:
phóng sự là một thể ký báo chí có khả năng thông tin thời sự về người thật,
việc thật một cách sâu sắc…Vừa thơng tin sự kiện, phóng sự cịn có khả năng
thơng tin lý lẽ, thơng tin thẩm mỹ. Thơng qua vai trị của cái tơi trần thuật –
tác giả - nhân chứng, tác phẩm phóng sự ngồi việc trình bày hiện thực cịn
nhằm giải đáp những vấn đề mà hiện thực đặt ra.
Trong từ điển văn học, phóng sự được định nghĩa: “Phóng sự là một
thể loại thuộc loại hình ký. Phóng sự ghi chép kịp thời những vụ việc nhằm
làm sáng tỏ trước công luận một sự kiện, một vấn đề có liên quan đến hoạt
động và số phận của một hoặc nhiều người và có ý nghĩa thời sự đối với địa
phương hay toàn xã hội”.

17


Như vậy, dù cách định nghĩa có nhiều quan điểm khác nhau, nhưng tựu
trung lại đều thống nhất với nhau: phóng sự thuộc thể loại ký báo chí, đề cập
đến những hoạt động của con người mang ý nghĩa xã hội. Phóng sự sử dụng

bút pháp linh hoạt, sinh động kết hợp miêu tả, tường thuật và nghị luận ở mức
độ nhất định. Trong phóng sự, cái tơi đóng vai trị quan trọng, đó là cái tơi
trần thuật – nhân chứng khách quan.
Truyền hình ra đời sau rất nhiều so với báo in. Vì vậy, thể loại phóng
sự truyền hình cũng xuất hiện muộn hơn nhiều so với phóng sự trên báo in.
Mặc dù có sự khác nhau về phương thức chuyển tải, nhưng về mặt thể loại
phóng sự truyền hình được xem là một dạng của phóng sự báo chí, vì vậy
trước hết nó phải thể hiện đầy đủ các đặc điểm của một phóng sự.
Trong cuốn “Sản xuất chương trình truyền hình” của tác giả Trần Bảo
Khanh, NXB Văn hóa - Thơng tin 2003 định nghĩa: “Phóng sự truyền hình là
thể loại báo chí phản ánh sự kiện, hiện tượng, vấn đề theo logic khách quan
trong quá trình phát sinh, phát triển bằng ngơn ngữ hình ảnh và âm thanh”.
Tác giả Dương Xuân Sơn trong cuốn “Giáo trình báo chí truyền hình”
đề cập một cách rõ hơn: “Phóng sự truyền hình là một thể loại báo truyền
hình thuộc nhóm chính luận nghệ thuật, phản ánh các sự kiện, con người, tình
huống, hồn cảnh điển hình trong q trình phát sinh, phát triển, đồng thời
thẩm định hiện thực đó qua cái tơi trần thuật vừa tỉnh táo lý trí, vừa cảm xúc
bằng phương tiện kỹ thuật truyền hình”.
Như vậy, điểm khác biệt của phóng sự truyền hình với các thể loại báo
chí khác là phương tiện thơng tin của nó. Phóng sự truyền hình sử dụng
phương tiện chuyển tải thơng tin bằng ngơn ngữ hình ảnh, âm thanh tác động
tới người xem theo ngun tắc hình tuyến.
Nội dung thơng tin của phóng sự được tiếp nhận theo thứ tự mà phóng
viên sắp xếp. Đặc điểm hình tuyến của truyền hình là người xem khơng thể
quay ngược lại để xem lại những gì vừa diễn ra. Nghĩa là họ khơng có sự lựa
18


chọn theo ý của mình như đọc báo. Vì vậy, điều quan trọng của phóng viên là
làm sao để người xem hiểu ngay nội dung của phóng sự khi đang phát trên

truyền hình. Mỗi hình ảnh, âm thanh phải có nội dung rõ ràng, cụ thể, hấp
dẫn, làm cho người xem bị cuốn hút. Chỉ cần vài thơng tin khó hiểu sẽ làm
ảnh hưởng tới sự chú ý của khán giả, và như vậy hiệu quả tác động của phóng
sự đến người xem có thể biến mất.
Hiện nay, trong lý luận báo chí có nhiều cách quan niệm và cách phân
chia phóng sự truyền hình dựa trên những tiêu chí khác nhau. Cụ thể:
- Dựa trên tiêu chí đối tượng phản ánh người ta chia phóng sự truyền
hình thành: Phóng sự sự kiện, phóng sự vấn đề, phóng sự chân dung, phóng
sự điều tra, phóng sự tài liệu (có ý kiến cho rằng đây là một dạng của phim tài
liệu truyền hình).
- Dựa trên phương pháp phản ánh người ta chia phóng sự thành: Phóng
sự trực tiếp và phóng sự có xử lý hậu kỳ.
- Dựa trên tiêu chí thời lượng: Phóng sự ngắn và phóng sự dài (thời
lượng từ 10 đến 15 phút)…
1.1.2. Sự ra đời và phát triển của Phóng sự ngắn truyền hình
Năm 1997, lần đầu tiên tại Liên hoan truyền hình tồn quốc lần thứ 17,
một phóng sự có độ dài gần 6 phút mang tên: “Khi cả xóm tập đi xe đạp” của
Đài Phát thanh - Truyền hình Phú Yên tạo được ấn tượng mạnh và đạt huy
chương vàng.
Việc một phóng sự có độ dài gần 6 phút đạt giải cao nhất giành cho thể
loại phóng sự là chưa từng có tiền lệ. Thành cơng của phóng sự này mang đến
những cách nhìn mới về thể loại. Một phần từ thành công này mà trong kỳ
Liên hoan tiếp theo Ban tổ chức chính thức đưa vào điều lệ một nội dung thi
mới giành cho thể loại phóng sự có thời lượng khơng q 5 phút. Đó là
“Phóng sự ngắn”. Tên gọi phóng sự ngắn chính thức được thể lệ hóa tại Liên
hoan truyền hình tồn quốc lấn thứ 18, năm 1998.
19


Quay trở lại thời kỳ trước đó, vào những năm đầu 1990 Chương trình

thời sự của Đài truyền hình Việt Nam vẫn cịn sử dụng kết cấu theo cơng
thức: 15 phút tin liên tục, tiếp đó là một hoặc hai phóng sự ngắn có thời lượng
từ 5 đến 10 phút, sau đó là bản tin quốc tế. Nhiều phóng sự trong chương
trình thời sự kéo dài lê thê với mục đích được tính nhuận bút nhưng nội dung
nhạt nhẽo khiến chương trình thời sự nhàm chán.
Cùng với sự phát triển kinh tế xã hội, cuộc sống hối hả khiến người
xem khơng có nhiều thời gian ngồi trước màn hình để xem những chương
trình dài lê thê. Khán giả khơng cịn muốn xem những phóng sự mang tính
tun truyền một chiều mà địi hỏi phải có những phóng sự phân tích, lý giải
những vấn để đặt ra trong cuộc sống. Khán giả khơng chỉ địi hỏi nhà báo
thơng tin mà cịn phải có chính kiến, quan điểm rõ ràng về vấn đề đó…
Những u cầu trên của khán giả địi hỏi những người làm truyền hình
phải có sự thay đổi trong tư duy và thói quen tác nghiệp. Cơng cuộc thay đổi
này phải mất một thời gian khá dài và công phu.
Cũng vào thời điểm đầu những năm 1990, một số dự án đào tạo hỗ trợ
của Thụy Điển, Austraylia, Pháp…đã góp phần quan trọng trong việc nâng
cao chất lượng chương trình thời sự của Đài truyền hình Việt Nam. Chương
trình thời sự đã dần thay đổi theo hướng tinh gọn, nhiều tin, phóng sự với
nhiều góc độ khác nhau được đưa vào trong chương trình thời sự. Những
phóng sự kiểu “con gà con kê” dần bị loại bỏ, thay vào đó là những phóng sự
phản ánh những vấn đề “nóng” trong cuộc sống. Tất nhiên thời điểm này,
những phóng sự ngắn đúng nghĩa vẫn chưa xuất hiện nhiều trong chương
trình thời sự cũng như trên sóng truyền hình. Tuy nhiên, đây có thể xem là
thời kỳ manh nha cho sự ra đời của một dạng thể loại Phóng sự ngắn hoàn
chỉnh như hiện nay.

20


Ngày nay, Phóng sự ngắn truyền hình được sử dụng rất nhiều trong các

chương trình thời sự, khơng chỉ của đài truyền hình Việt Nam mà cịn ở các
đài truyền hình địa phương và càng khẳng định vai trị của nó.
Nhà báo Hồng Minh, ngun Trưởng phịng thời sự Đài PT-TH Đồng
Nai cho biết, vai trị của thể loại Phóng sự ngắn trong Bản tin – chương trình
thời sự là rất quan trọng. “Quan trọng đến mức nếu khơng có thể loại hay
dạng thức này thì bản tin khó có bản sắc riêng của cơ quan thực hiện nó. Bởi
Phóng sự ngắn là nơi những người làm Bản tin có điều kiện thể hiện rõ nhất
quan điểm trước một sự kiện, vấn đề mà dư luận đang quan tâm”.
Ở góc độ khán giả, ngồi nhu cầu nắm bắt thơng tin, việc hiểu rõ bản
chất đằng sau một sự kiện, vấn đề thời sự là nhu cầu có thật. Việc làm rõ bản
chất (tới một mức nào đó) của một sự kiện, vấn đề thời sự trong một bản tin
thông thường được chuyển tải bằng thể loại phỏng vấn (độc lập) và dài hơn
tin mà ta thường gọi là Phóng sự ngắn. “Như vậy, ở góc độ nào đó việc ra đời
Phóng sự ngắn trong bản tin là sự gặp gỡ mang tính tự thân của 2 thực thể
liên quan: Nhà sản xuất và khán giả”, nhà báo Hoàng Minh nhận định.
Đồng quan điểm trên, nhà báo Trần Đăng Mậu – Trưởng Ban thời sự
Đài PT – TH Quảng Trị nhấn mạnh: “Phóng sự ngắn được xem là thể loại
xung kích của các chương trình thời sự. Phóng sự ngắn ngày càng khẳng định
tiêu chí đặc thù về mặt thể loại”.
Khơng chỉ sử dụng trong các Bản tin – chương trình thời sự, Phóng sự
ngắn cịn được sử dụng nhiều trong các chương trình, chuyên mục như là các
“linh kiện” để tăng tính hấp dẫn hơn của chương trình, chun mục đó. Sự
xuất hiện của Phóng sự ngắn làm cho các chương trình, chuyên mục được thể
hiện một cách linh động hơn, nhẹ nhàng hơn và hấp dẫn hơn.
Qua gần 15 năm hình thành và phát triển, Phóng sự ngắn truyền hình đã
khơng ngừng hồn thiện cả về hình thức lẫn nội dung. Phóng sự ngắn truyền
hình đã trở thành vũ khí xung kích trong tất cả các vấn đề mang tính thời sự.
21

Những người trực tiếp sản xuất các phóng sự ngắn ngày càng chuyên nghiệp
hơn trong cách thể hiện. Những người làm cơng tác lý luận về báo chí cũng
bắt đầu có cái nhìn khác hơn về sự ra đời và phát triển của một dạng thể loại
mới. Tuy vậy, với sự xuất hiện trong một thời gian chưa phải là dài, vẫn có
những quan niệm khác nhau về thể loại mới này.
1.1.3. Các quan niệm Phóng sự ngắn truyền hình
Trong tất cả các dạng phóng sự truyền hình được phân chia như trên,
thì “Phóng sự ngắn” chia theo tiêu chí thời lượng đang được tranh luận, bàn
cải nhiều nhất.
Với thời lượng tối đa là hai phút rưỡi, thường được sử dụng trong các
chương trình thời sự, hoặc dùng làm phóng sự “linh kiện” trong các chương
trình giao lưu, tọa đàm, chuyên đề…Phóng sự ngắn là thể tài khá thú vị cả về
tên gọi, quan niệm lẫn phương pháp thực hiện.
Nhiều câu hỏi đặt ra là có nên xem phóng sự ngắn như một thể loại độc
lập khơng? Nếu khơng thì đặt nó vào thể loại nào? Tên gọi Phóng sự ngắn đã
phù hợp với nội dung và hình thức của nó chưa?
Thực tế thì cái tên “Phóng sự ngắn truyền hình” đã được “Việt hóa”.
Bởi trong hoạt động sáng tạo truyền hình trên thế giới khơng có khái niệm
“Phóng sự ngắn truyền hình”.
Phóng sự là Report, tin tức là News, Interview là phỏng vấn, Comment
– bình luận, Documentary – phim tài liệu…Khơng hề có thể loại nào gọi là
“Short reoprt”.
Trong các Bản tin của truyền hình nước ngồi, tất cả các mục xuất hiện
đều gọi là tin tức (News). Khái niệm “News” bao gồm cả những tin tức thuần
túy – News in brief, và những câu chuyện - News story hoặc những tin sâu,
tin có phỏng vấn, có bình luận – News package. Với những người làm truyền
hình nước ngồi, “News story” là những sản phẩm thời sự được sản xuất tốt
hơn, công phu hơn nhưng vẫn chỉ là News - tin tức.
22

News story hoặc News package được hiểu là một câu chuyện, một vấn
đề được phóng viên kể lại có phỏng vấn, biểu thị chính kiến và quan điểm.
Theo cách hiểu này thì phóng sự ngắn chỉ là một dạng của tin tức, trong đó
phải đảm bảo cơng thức 5W+1H, đồng thời phải ngắn gọn, phản ánh trực diện
vấn đề và mang tính thời sự cao.
Trong quan niệm của những người làm truyền hình Việt Nam, Phóng
sự ngắn hồn tồn phân biệt với Tin. Cách gọi Phóng sự ngắn là cách gọi của
giới làm nghề, gọi theo thói quen, bởi đến nay trong lý luận tác phẩm báo chí
chưa xuất hiện khái niệm này. Tên gọi Phóng sự ngắn chỉ được thể lệ hóa tại
các kỳ Liên hoan truyền hình tồn quốc hàng năm, bắt đầu từ năm 1998.
Nhà báo Nguyễn Thanh Lâm, nguyên Phó trưởng Ban thời sự - Đài
truyền hình Việt Nam, cho rằng tên gọi “Phóng sự ngắn” khơng phải chỉ dành
riêng cho phóng sự trong chương trình thời sự. Nếu gọi “Phóng sự ngắn” thì
vơ hình trung sẽ khiến cho người ta nghĩ đến có “Phóng sự dài”. Tên gọi
Phóng sự ngắn được sử dụng tại các kỳ Liên hoan truyền hình tồn quốc, một
cách hiểu ngầm rằng đó là những cuộc thi dành cho những người làm thời sự
thi với nhau.
Thực tế, vẫn có những xu hướng làm phóng sự dài 5 - 7 phút nhưng
khơng phải dành cho các chương trình thời sự. Tiêu chí của các Phóng sự
ngắn dự thi là dưới 5 phút, nhưng hầu hết các phóng sự được sử dụng trong
các chương trình thời sự chỉ cho phép dưới 3 phút. Nhà báo Thanh Lâm cịn
cho biết, việc dùng tiêu chí thời lượng nhằm phân biệt các thành phần và đối
tượng tham gia dự thi như: phóng sự của những người làm thời sự, phóng sự
chuyên đề hay phim tài liệu.
Như thế, ngay cả những người trực tiếp đề ra thể lệ cho Liên hoan
truyền hình tồn quốc hàng năm với thể loại phóng sự ngắn cũng chưa có một
sự khẳng định chắc chắn về sự tồn tại của một thể loại mới mẻ này.

23

Thạc sỹ Thái Kim Chung – Ban thời sự Đài truyền hình Việt Nam,
trong bài viết “Nhận diện phóng sự trong chương trình thời sự truyền hình”,
đăng trên Tạp chí truyền hình số tháng 6/2005 đã đề xuất nên gọi dạng phóng
sự này là “Phóng sự thời sự”. Bởi theo tác giả, có hai lý do:
- Thứ nhất là thực tế hiện nay trong các Bản tin – Chương trình thời sự,
khái niệm về thể loại tồn tại một cách mờ nhạt. Nhiều tác phẩm được sử dụng
nhưng khó có thể phân tách rạch rịi nó thuộc thể loại nào, Tin hay Phóng sự
hay Ghi nhanh, Tường thuật…Tuy nhiên, điều đó đối với một Chương trình
hay Bản tin thời sự chỉ có thời lượng 30 phút là khơng quan trọng. Cái mà
công chúng khán giả cần là thông tin, càng được đáp ứng một cách đầy đủ và
sâu sắc thì càng tốt. Nếu như hình thức thể hiện sinh động, hấp dẫn thì hiệu
quả tác động thơng tin càng được nhân lên gấp bội.
- Thứ hai, việc sản xuất các Phóng sự hay Tin để phục vụ cho các Bản
tin trong Chương trình thời sự hàng ngày trên sóng Đài truyền hình Việt Nam
cũng như các đài địa phương trong nước từ lâu đã chịu ảnh hưởng những yếu
tố hợp lý từ nhiều phong cách làm phóng sự thời sự của các kênh truyền hình
nổi tiếng trên thế giới như: CNN, BBC, Reuters, CFI (Pháp), ABC (Úc)…Tại
các nước này, người ta khơng hề phân biệt rạch rịi giữa tin hay phóng sự mà
đều gọi chung một thể loại, đó là “News” – tin tức để chỉ sự kiện, cái mới, cái
lạ.
Ngồi ra, gọi phóng sự thời sự vì nếu xét ở mức độ chức năng thể loại
thì dạng phóng sự trong chương trình thời sự chủ yếu thực hiện chức năng
thông tin – thông báo sự kiện, chứ không quá thiên về chức năng giáo dục,
tuyên truyền, giải trí như các dạng phóng sự truyền hình khác. Về tần suất sử
dụng, thơng thường mỗi phóng sự có tính chất cập nhật của thông tin nên chỉ
được sử dụng một lần. Đối với các phóng sự mà những thơng tin chứa đựng
trong đó có liên quan đến lợi ích thiết thực của đông đảo công chúng nhưng

24


những thơng báo về chính sách mới, những thơng tin có tác dụng cảnh
báo…thì có thể sử dụng lại ở Bản tin – Chương trình thời sự tiếp theo.
Một số ý kiến khác còn chỉ rõ yếu tố chưa hợp lý của tên gọi Phóng sự
ngắn. Bởi, nhiều phóng sự trong chương trình thời sự chỉ có thời lượng
khoảng 1 phút, tương đương với một tin nhưng vẫn là phóng sự. Ngược lại,
nhiều tin có độ dài đến 3 – 4 phút, thậm chí có cả phỏng vấn hẵn hoi nhưng
vẫn chỉ là một tin, khơng phải là phóng sự. Rõ ràng tiêu chí của một phóng sự
thời sự khơng quyết định bởi thời lượng mà chính những đặc điểm riêng ở thể
loại báo chí này.
Trong khi đó, với những người trực tiếp làm nghề thì vấn đề thể loại,
tên gọi xem ra ít được quan tâm. Cái họ quan tâm là hiệu quả trong việc
chuyển tải vấn đề và tác động của nó đến người xem. Nhà báo Hồng Minh
thẳng thắn bày tỏ quan điểm của mình: “Tơi khơng quan tâm lắm những
tranh luận về học thuật. Cái mà tơi quan tâm là dạng thức nào có thể chuyển
tải tốt nhất nội dung cần truyền thông trong phạm vi bản tin. Với tơi, đã là
phóng sự thì nội dung phải có một thơng điệp cụ thể mà thơng điệp đó cần
có quan điểm, bản sắc của người/nhóm thực hiện”.
Đồng quan điểm trên, nhà báo Trần Đăng Mậu, Trưởng ban thời sự Đài
PT-TH Quảng Trị cho rằng, việc đặt Phóng sự ngắn vào thể loại nào không
thực sự quan trọng, vấn đề là trong cách chuyển tải thông tin của nó có gì
khác với các thể loại khác khơng, nếu khác thì nó có thể hình thành một thể
loại độc lập. “Tơi ủng hộ cách gọi Phóng sự ngắn vì nó đơn giản, dễ hiểu”.
Thạc sỹ Trần Văn Long – Đài PT-TH, trong Luận văn thạc sỹ về đề tài
“Kết cấu Phóng sự ngắn truyền hình” – (trường Đại học KHXH&NV Hà Nội
2008) cũng cho rằng “tên gọi phóng sự ngắn là phù hợp nhất cho dạng phóng
sự độc đáo này.
Như vậy, tựu trung lại vấn đề tên gọi cho dạng phóng sự độc đáo này

vẫn chưa đi đến một sự thống nhất. Có lẽ, do nhu cầu cần đưa thật nhiều
25