Giáo trình Trang trí tranh tường - Trường Cao đẳng Lào Cai

UBND TỈNH LÀO CAI
TRƯỜNG CAO ĐẲNG LÀO CAI

GIÁO TRÌNH NỘI BỘ
MƠN HỌC: TRANG TRÍ
TRANH TƯỜNG

Lưu hành nội bộ, 2019

1
1


TUYÊN BỐ BẢN QUYỀN
Tài liệu này thuộc sách giáo trình nên các nguồn thơng tin có thể được phép dùng
ngun bản hoặc trích dùng cho các đào tạo và tham khảo.
Mọi mục đích khác mang tính lệch lạc hoặc sử dụng với mục đích kinh doanh thiếu
lành mạnh sẽ bị nghiêm cấm.

2
1


LỜI GIỚI THIỆU
Vẽ tranh tường là một phần rất quan trọng trong bố cục chung của không gian nội
thất. Người thiết kế cần phải biết kết hợp giữa màu sắc và chất liệu chủ đạo để làm tăng
thêm tính thẩm mỹ cho không gian. Ngay từ xa xưa khi con người biết quan tâm tới cái
đẹp thì khơng gian ở, sinh hoạt chính là nơi thể hiện những sở thích, lối sống hay tôn
giáo,… của cá nhân hoặc cả cộng đồng.
Xã hội ngày càng phát triển hiện đại, cùng với sự phát triển của kinh tế, con người
ngày càng chú ý hơn đến việc làm đẹp. Không chỉ làm đẹp cho bản thân. Mà ngày nay

người ta càng chú ý hơn đến việc làm đẹp cho không gian sống xung quanh mình nhiều
hơn. Vẽ tranh tường là một trong những phương pháp trang trí cho khơng gian sống được
nhiều người ưa chuộng nhất hiện nay. Người ta sử dụng nghệ thuật này phổ biến trong vẽ
tranh tường phòng khách, phòng ngủ, quán cafe hay trường mầm non,…
Vậy nên đấy chính là lý do tơi quyết định viết cuốn giáo trình này để mọi người có
thể học và tham khảo. Trong quá trình viết giáo trình dưới sự chỉ đạo và quan tâm của ban
giám hiệu cũng như sự góp ý giúp đỡ và cung cấp tư liệu của các đồng nghiệp để tơi
hồn thành nhiệm vụ của mình. Xin chân thành cảm ơn!
Lào Cai, tháng năm 2019
Người biên soạn
Nguyễn Huy Hiệp

3
1


MỤC LỤC
Tên mơn học: Trang trí tranh tường ..................................................................................... 5
Bài 1.1: Sơ lược sự phát triển của tranh tường ................................................................. 5
I. Đặt vấn đề .................................................................................................................... 6
1. Khái niệm chung về nghệ thuật trang trí tranh tường .............................................. 6
2. Sơ lược về sự xuất hiện của tranh tường và quá trình phát triển ............................. 6
3. Sự khác biệt giữa tranh tường và các thể loại tranh khác ........................................ 8
4. Đặc điểm của tranh tường ........................................................................................ 8
Bài 1.2: Phương pháp thể hiện một bức phác thảo tranh tường .................................... 10
I. Lý thuyết về phương pháp thể hiện một bức phác thảo tranh tường .......................... 10
1. Nội dung đề tài và hình thức thể hiện .................................................................... 10
2. xây dựng bố cục........................................................................................................ 10
3. Thể hiện bằng mầu ................................................................................................. 11
II. Thực hành .................................................................................................................. 11

III. Các lỗi thường gặp, nguyên nhân, cách khắc phục .................................................. 12
Bài 1.3: Vẽ 1 bức tranh tường (Kt 60x80cm). .................................................................... 13
I. Lý thuyết về phương pháp thể hiện một bức phác thảo tranh tường .......................... 13
1. Nội dung đề tài và hình thức thể hiện .................................................................... 13
2. xây dựng bố cục........................................................................................................ 13
3. Thể hiện bằng mầu ................................................................................................. 14
4. Phóng tranh ............................................................................................................ 14
5. Hoàn thiện tranh ..................................................................................................... 15
II. Thực hành .................................................................................................................. 15
III. Các lỗi thường gặp, nguyên nhân, cách khắc phục .................................................. 15
Tài liệu tham khảo .......................................................................................................... 15

4
1


CHƯƠNG TRÌNH MƠN HỌC
Tên mơn học: Trang trí tranh tường
Mã mơn học: MH20
I. Vị trí, tính chất của mơn học
- Vị trí: Sau trang trí cơ bản, trang trí đồ họa, bố cục chất liệu...
- Tính chất: Là mơn học chuyên ngành, cung cấp cho học sinh kiến thức, khái niệm
chung về nghệ thuật trang trí tranh tường, biết cách trang trí tranh tường.
II. Mục tiêu mơn học
Kết thúc mơn học người học đạt được
- Về kiến thức
+ Người học trình bày được sự khác nhau của tranh tường và các thể loại tranh khác
+ Nêu được các bước xây dựng một bài trang trí tranh tường
- Về kỹ năng
+ Vẽ trang trí được một bức tranh tường ở dạng đơn giản để phục vụ mục đích chính trị,

văn hóa XH một cách cụ thể.
- Về năng lực tự chủ và trách nhiệm
+ Tham gia tích cực vào các giờ giảng
+ Thể hiện năng lực tự học thông qua các bài học có nội dung tương tự
III. Nội dung mơn học
Bài 1: Sơ lược sự phát triển của tranh tường
A. Mục tiêu của bài
Kết thúc bài người học đạt được
- Kiến thức
+ Người học trình bày được sơ bộ về lịch sử hình thành của bộ mơn trang trí tranh tường.
+ Trình bày được sự khác biệt của tranh tường và các thể loại tranh khác.
+ Nêu được đặc điểm của tranh tường
- Năng lực tự chủ và trách nhiệm
+ Người học phát huy được khả năng tự học, tự tìm hiểu thêm về bộ mơn trang trí thơng qua tài
liệu sách báo, internet...
B. Nội dung

5
1


I. Đặt vấn đề
1. Khái niệm chung về nghệ thuật trang trí tranh tường
Tranh tường là một thể loại tranh độc lập được vẽ lên tường để phục vụ cho đơng
đảo quần chúng nhân dân, nó chứa đựng nội dung rộng lớn, khơng địi hỏi sự nhất qn
về thời gian, không gian luật xa gần và các yếu tố quy luật khác:
Tranh tường có nội dung quy mơ rộng lớn nó xuất hiện nơi đơng người nhằm thúc
đẩy sự phát triển chung của xã hội nên nó phải mang được đầy đủ 3 tính chất và đặc điểm
sau:
- Tính hồnh tráng

Một bức tranh tường có thể biểu hiện nhiều nội dung, sự việc với nhưng mảng chủ
đề lớn liên kết thành một bố cục thống nhất.
- Tính liên hồn
Nó liên kết một sự kiện hoặc một loạt sự kiện để biểu đạt nội dung tư tưởng của
bức tranh. Thí dụ bức tranh thể hiện sự phát triển của đất nước có thể biểu đạt từ thời kỳ
dựng nước, giữ nước, cuộc chiến tranh cách mạng và toàn dân xây dựng đất nước trên con
đường cơng nghiệp hiện đại...
- Tính phổ cập
Vì tranh tường phục vụ cho đơng đảo các đối tượng xem nên bản thân nó phải
mang tính xã hội. Tranh tường có thể phát triển từ nhiều đề tài nhiều lĩnh vực khác nhau
nhằm: Ca ngợi, tố cáo, tưởng niệm, giáo dục, răn đe...
2. Sơ lược về sự xuất hiện của tranh tường và quá trình phát triển
2.1 Thời Tiền sử
Tranh tường xuất phát từ phương tây. "Tường" lúc đầu chỉ là vách đá trong hang
động. Các nhà khảo cổ đã khám ra bức tranh xưa qua kiểm tra xác định bằng phóng xạ
carbon có niên đại khoảng 37.000 năm về trước từ Thời đại đồ đá cũ trong hang Chauvet,
thuộc Ardèche, miền Tây Nam nước Pháp.
Năm 2007 tại di chỉ Abri Castanet, ngành khảo cổ lại phát hiện phiến đá nặng
khoảng 1.5 tấn với bức họa được cho là cổ nhất đến nay, thuộc văn minh Aurignacian.
Nền văn minh này có mặt khơng những ở Pháp, Đức, và cả miền Bắc nước Ý. Họa tiết ở
Abri Castanet khá đa dạng, vẽ hình ngựa và biểu tượng bộ phận sinh dục nữ. Nét khắc
chạm có phần thơ ráp, khơng tinh xảo bằng các bức vẽ động vật được tìm thấy năm 1994
trong hang Chauvet (Hình 1.1).

6
1


Hình 1.1
2.2 Thời cổ đại

Cổ đại Ai Cập và cổ đại Hy-La cũng thực hiện tranh tường như khai quật ở phế
tích Pompeii (Hình 1.2). Sang thời Phục Hưng kỹ thuật bích họa phổ biến mạnh ở Âu
châu, được dùng để trang trí nhiều cơng trình kiến trúc tơn giáo.
Á châu có một số di chỉ nổi tiếng cịn lưu lại những bức họa trên vách đá, trong đó
có hệ thống hang động Ajanta, Ấn Độ và hang Long Môn ở Trung Hoa. Ở Mỹ châu
nền văn minh Maya cũng đóng góp những bức vẽ rực rỡ như ở di chỉ San
Bartolo, Guatemala.

Hình 1.2
2.3 Hiện đại
Thời hiện đại họa sĩ người México có biệt tài vẽ tranh tường, tạo ra trường phái
"muralista" của Diego Rivera (Hình 1.3).

7
1


Hình 1.3
3. Sự khác biệt giữa tranh tường và các thể loại tranh khác
Tranh tường là tranh nghệ thuật nhưng là loại tranh riêng biệt không giống các thể
loại tranh hội họa khác, vì nó được thể hiện với phong cách riêng ở kích cỡ lớn, ở nội
dung rộng, ở sự thể hiện khơng bị phụ thộc những địi hỏi nhất quán về thời gian , không
gian và nhiều yếu tố khác. Tranh tường không phải là tranh cổ động phóng to vì nó có
điều kiện đề cập đến nhiều yếu tố và nội dung, có ý nghĩa lâu dài, tranh tường gắn liền với
các cơng trình kiến trúc. Ngồi nội dung cụ thể của tranh nó cịn có ý nghĩa về mặt trang
trí cho nội thất hoặc ngoại thất của cơng trình kiến trúc đó
Có hai loại tranh tường chính
- Thể loại tranh tường mang nội dung cụ thể: chiến đấu, ca ngợi cuộc sống, răn dậy, giáo
đục…có tính bố cục chặt chẽ, có nhiều hình ảnh để liên kết thành một sự kiện.
- Loại tranh tường trang trí: chủ yếu làm đẹp cho mơi trường đó với hình thuức sinh động

phong phú chủ yếu nhằm tôn giá trị của khơng gian đó.
4. Đặc điểm của tranh tường
Là tác phẩm mang tính độc lập, hồnh tráng và liên hồn. Bố cục và cách tạo hình
trong tranh mang tính ước lệ cao, có thể chồng chéo đa diện những khơng gian ảo để hịa
làm một khơng gian thực, tranh tường ln gắn bó với kiến trúc và mơi trường xung
quanh nó.
Về hình thức nó bỏ qua sự nhất qn về không gian, thời gian, không bị luật xa gần
chi phối. Phong cách thể hiện đa dạng, có thể sử dụng mảng, nét, có thể diễn tả khối hoặc
thể loại trang trí, đồ họa…,nhằm phục vụ đúng nội dung chủ đề và phù hợp môi trường .

8
1


Tuy nhiên tranh tường luôn phải tuân theo các nguyên lý chung của hội họa. Phải
có trọng tâm, có mảng chính, mảng phụ, nội dung chủ đạo và các nội dung khác. Phải đáp
ứng các quy luật chung là sắp xếp các mảng sáng tối, to nhỏ, trung gian, tạo được nhịp
điệu chung của toàn bộ bố cục một cách hợp lý và đẹp mắt. Mầu sắc phải được phối hợp
một cách sinh động và hấp dẫn gây được thẩm mỹ tốt cho người xem.
Tranh tường là thể loại tranh có tính chất lâu dài chủ yếu đặt ở ngồi trời, ở những
nơi đơng người vì vậy nó phải được sử dụng bằng những vật liệu bền vững mới chịu được
sức tàn phá của thiên nhiên.

9
1


Bài 1.2: Phương pháp thể hiện một bức phác thảo tranh tường
A. Mục tiêu
Kết thúc bài người học đạt được.

- Kiến thức
+ Người học trình bầy được phương pháp thể hiện một bức phác thảo tranh tường
- Kĩ năng
+ Người học thực hiện được phương pháp thể hiện một bức phác thảo tranh tường
- Năng lực tự chủ và trách nhiệm
+ Thực hiện khả năng tự học thông qua những phác thảo khác nhau về cùng nội dung
B. Nội dung
I. Lý thuyết về phương pháp thể hiện một bức phác thảo tranh tường
Tranh tường muốn được thể hiện trước tiên phải có tranh phác thảo thể hiện trên
giấy. Ở nhà trường do khơng có điều kiện nên người học chỉ dừng ở giai đoạn vẽ một bức
phác thảo tranh tường trên giấy với mức độ kỹ và sâu. Muốn làm được bức phác thảo
tranh tường ta phải thông qua 3 bước.
1. Nội dung đề tài và hình thức thể hiện
Trước hết cần phải nghiên cướu kỹ về đề tài để hiểu rõ và sâu sắc về nội dung chủ
yếu bằng sự hiểu biết, bằng tài liệu ghi chép được hoặc sưu tầm. Tài liệu sưu tầm càng
đầy đủ càng tốt tranh vẽ sai, vẽ bịa sẽ ảnh hưởng xấu tới chất lượng và nội dung của
tranh. Trên cơ sở tài liệu đó phác thảo ý đồ thể hiện để xây dựng bố cục được tốt, dựa vào
những ý chính, những sự kiện, sự việc mình định biểu đạt để đưa thành hình tượng điển hình (tức
là tìm mảng chính) cần thay đổi nhiều dạng bố cục khác nhau để tìm ra bố cục vừa ý nhất. Trong
khi thiết kế xây dựng bố cục sẽ xuất hiện hình thức biểu hiện, chọn phong cách nào phù hợp với
nội dung chủ đề và phù hợp với sở thích của mình. Trong thực tế cịn phải tính tốn đến khả năng
thể hiện, đến những tác động của quan hệ giữa kiến trúc đến môi trường xung quanh.
2. xây dựng bố cục
Dựa trên đề tài phân bố các mảng hình tìm ra nhịp điệu của các nhóm chính và nhóm phụ,
từ đặc điểm của tranh tường là các nhóm phụ có thể khác nhau về nội dung, thời gian và không
gian nên phải biết liên kết tất cả để tạo thành một bố cục thống nhất, và hợp lý, nhằm nêu bật chủ
đề chính của bức tranh. Cần nghiên cứu kỹ về đề tài để sắp xếp bố cục chặt chẽ, tránh thể
hiện lan man, rối rắm mất tập trung vào chủ đề chính.

10

1


Trên cơ sở bố cục tốt, phù hợp nội dung đi sâu khai thác và tìm hình cho đẹp mắt
hấp dẫn. Hình vẽ trong tranh tường khơng nên vẽ q thật kể cả hình lẫn mầu. Bố cục và
phối cảnh trong tranh tường không thể giống các thể loại tranh khác, vì nhiều khi nó
khơng thể nằm trên mặt phẳng như vịm trần nhà, các bức tường có hình dạng khác nhau,
các bức tường quá lớn mà người xem đứng một chỗ khơng thể bao qt hết khiến nhìn
hình sẽ bị sai lệch hoặc mất cân đối về hình. Do vậy khi vẽ phải dùng phối cảnh và nghệ
thuật ảo giác đánh lừa mắt mới gây được sự cân đối trong tranh. Thí dụ vịm trần nhà phải
hút theo cách nhìn gây cảm giác sâu hút. Hoặc khi phải nhìn ngước lên cao thì hình phải
dài hơn mới tạo sự cân đối...các nhóm hình khác nhau về sự kiện được sắp xếp với những
góc nhìn khác nhau. Ánh sáng trong tranh khơng cần đồng nhất, có thể hiện theo diện,
theo lớp, theo khối hoặc theo mảng
3. Thể hiện bằng mầu
Vì tranh tường chủ yếu đặt ngồi trời nên khơng thể sử dụng mầu sắc mềm mại sẽ
bị lẫn với không gian hoặc các hình thể khác của mơi trường xung quanh như nhà cửa,
cây cối, con đường...Mầu sắc tranh tường cần mạnh mẽ, cách biểu hiện các nhân vật phải
thật khái qt hóa cao, khối hình cần chắc khỏe rõ ràng, tính trang trí và cách thể hiện là
tính đặc trưng rất cần thiết ở thể loại tranh tường.
II. Thực hành
Chép lại một phác thảo tranh tường theo các bước đã học

Bài tham khảo

11
1


III. Các lỗi thường gặp, nguyên nhân, cách khắc phục

- Hình và mầu chưa sát mẫu nguyên nhân chưa nắm bắt được gam mầu chung, q trình
phóng hình chưa đúng, cách khắc phục là phân tích mầu chủ đạo trong tranh và khi phóng
hình cần giữ ngun tỉ lệ bản gốc

12
1


Bài 1.3: Vẽ 1 bức tranh tường (Kt 60x80cm).
A. Mục tiêu
Kết thúc bài người học đạt được.
- Kiến thức
+ Người học trình bầy thành thạo các bước phác thảo tranh tường
- Kĩ năng
+ Người học thực hiện được một bài vẽ tranh tường
- Năng lực tự chủ và trách nhiệm
+ Thực hiện khả năng tự học thông qua thực hiện một vài phác thảo và thể hiện thêm ít nhất một
bức tranh tường
+ Thông qua bài học người học thấy được vai trò quan trọng của tranh tường với đời sống cộng
đồng từ đó muốn được góp cơng sức làm đẹp cho mơi trường sống của mình.
B. Nội dung
I. Lý thuyết về phương pháp thể hiện một bức phác thảo tranh tường
Tranh tường muốn được thể hiện trước tiên phải có tranh phác thảo thể hiện trên
giấy. Ở nhà trường do khơng có điều kiện nên người học chỉ dừng ở giai đoạn vẽ một bức
phác thảo tranh tường trên giấy với mức độ kỹ và sâu. Muốn làm được bức phác thảo
tranh tường ta phải thông qua 3 bước.
1. Nội dung đề tài và hình thức thể hiện
Trước hết cần phải nghiên cướu kỹ về đề tài để hiểu rõ và sâu sắc về nội dung chủ
yếu bằng sự hiểu biết, bằng tài liệu ghi chép được hoặc sưu tầm. Tài liệu sưu tầm càng
đầy đủ càng tốt tranh vẽ sai, vẽ bịa sẽ ảnh hưởng xấu tới chất lượng và nội dung của

tranh. Trên cơ sở tài liệu đó phác thảo ý đồ thể hiện để xây dựng bố cục được tốt, dựa vào
những ý chính, những sự kiện, sự việc mình định biểu đạt để đưa thành hình tượng điển hình (tức
là tìm mảng chính) cần thay đổi nhiều dạng bố cục khác nhau để tìm ra bố cục vừa ý nhất. Trong
khi thiết kế xây dựng bố cục sẽ xuất hiện hình thức biểu hiện, chọn phong cách nào phù hợp với
nội dung chủ đề và phù hợp với sở thích của mình. Trong thực tế cịn phải tính tốn đến khả năng
thể hiện, đến những tác động của quan hệ giữa kiến trúc đến môi trường xung quanh.
2. xây dựng bố cục
Dựa trên đề tài phân bố các mảng hình tìm ra nhịp điệu của các nhóm chính và nhóm phụ,
từ đặc điểm của tranh tường là các nhóm phụ có thể khác nhau về nội dung, thời gian và không
gian nên phải biết liên kết tất cả để tạo thành một bố cục thống nhất, và hợp lý, nhằm nêu bật chủ

13
1


đề chính của bức tranh. Cần nghiên cứu kỹ về đề tài để sắp xếp bố cục chặt chẽ, tránh thể
hiện lan man, rối rắm mất tập trung vào chủ đề chính.
Trên cơ sở bố cục tốt, phù hợp nội dung đi sâu khai thác và tìm hình cho đẹp mắt
hấp dẫn. Hình vẽ trong tranh tường khơng nên vẽ quá thật kể cả hình lẫn mầu. Bố cục và
phối cảnh trong tranh tường không thể giống các thể loại tranh khác, vì nhiều khi nó
khơng thể nằm trên mặt phẳng như vịm trần nhà, các bức tường có hình dạng khác nhau,
các bức tường quá lớn mà người xem đứng một chỗ khơng thể bao qt hết khiến nhìn
hình sẽ bị sai lệch hoặc mất cân đối về hình. Do vậy khi vẽ phải dùng phối cảnh và nghệ
thuật ảo giác đánh lừa mắt mới gây được sự cân đối trong tranh. Thí dụ vịm trần nhà phải
hút theo cách nhìn gây cảm giác sâu hút. Hoặc khi phải nhìn ngước lên cao thì hình phải
dài hơn mới tạo sự cân đối...các nhóm hình khác nhau về sự kiện được sắp xếp với những
góc nhìn khác nhau. Ánh sáng trong tranh khơng cần đồng nhất, có thể hiện theo diện,
theo lớp, theo khối hoặc theo mảng
3. Thể hiện bằng mầu
Vì tranh tường chủ yếu đặt ngồi trời nên khơng thể sử dụng mầu sắc mềm mại sẽ

bị lẫn với khơng gian hoặc các hình thể khác của mơi trường xung quanh như nhà cửa,
cây cối, con đường...Mầu sắc tranh tường cần mạnh mẽ, cách biểu hiện các nhân vật phải
thật khái qt hóa cao, khối hình cần chắc khỏe rõ ràng, tính trang trí và cách thể hiện là
tính đặc trưng rất cần thiết ở thể loại tranh tường.
4. Phóng tranh
Đây là giai đoạn cuối của thao tác phác thảo tranh. Dựa trên phác thảo đen trắng
người vẽ thực hành phóng tranh thơng qua hai bước
- Kẻ ơ vng, và đường chéo
Trên cơ sở phác thảo ban đầu, dùng thước kẻ ơ vng theo chiều dọc và chiều
ngang. Phóng to tỉ lệ ô vuông và đường chéo vào vị trí cần thể hiện (Hình 1.3.1).

14
1


Hình 1.3.1
5. Hồn thiện tranh
Trên cơ sở phác thảo mầu người vẽ chép lại mầu theo từng mảng, từng ô bàn cờ
đến khi hoàn thành.
II. Thực hành
Vẽ 1 bức tranh tường (Kt 60x80cm).
III. Các lỗi thường gặp, nguyên nhân, cách khắc phục
- Qúa trình phác thảo gặp nhiều lỗi về nội dung và cách trình bày, nguyên nhân vốn sống
và tư liệu hạn chế, khắc phục bằng cách dành nhiều thời gian tìm kiếm tư liệu và thực
hiện nhiều phác thảo khác nhau cùng một nội dung.
- Qúa trình hồn thiện bài thường chưa sát với phác thảo ban đầu, nguyên nhân do chủ
quan cá nhân, khắc phục bằng cách luôn so sánh cẩn trọng từng bước khi thấy chưa ổn
phải nghiên cứu và khắc phục kịp thời.
Tài liệu tham khảo
[1] - Nguyễn Duy Lâm, Đặng Bích Ngân, 2001, Màu sắc và phương pháp vẽ mầu, NXB

Văn hóa thơng tin.
[2] - Lê Thanh Đức, 2003, Nghệ thuật Môđéc và Hậu Môđéc, NXB Mỹ thuật.
[3] - Lê Thanh Lộc (dịch), 1996, Lịch sử hội họa, NXB Văn hóa Thơng

15
1


16
1