Kết hợp phương pháp thuyết trình với phương pháp nêu vấn đề trong giảng dạy môn tư tưởng hồ chí minh ở trường đại học hùng vương thành phố hồ chí minh luận văn thạc sĩ khoa học giáo dục

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC VINH

ĐOÀN THỊ NHẸ

KẾT HỢP PHƯƠNG PHÁP THUYẾT TRÌNH VỚI PHƯƠNG
PHÁP NÊU VẤN ĐỀ TRONG GIẢNG DẠY MƠN TƯ
TƯỞNG HỒ CHÍ MINH Ở TRƯỜNG ĐẠI HỌC HÙNG
VƯƠNG THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Chuyên ngành: LL&PPDH Bộ môn Chính trị

TP HỒ CHÍ MINH – 08/2012


ii

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC VINH

ĐOÀN THỊ NHẸ

KẾT HỢP PHƯƠNG PHÁP THUYẾT TRÌNH VỚI PHƯƠNG
PHÁP NÊU VẤN ĐỀ TRONG GIẢNG DẠY MƠN TƯ
TƯỞNG HỒ CHÍ MINH Ở TRƯỜNG ĐẠI HỌC HÙNG
VƯƠNG THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Chuyên ngành: LL&PPDH Bộ môn Chính trị
Mã số: 60.14.10
Người hướng dẫn: TS. Trần Viết Quang

TP HỒ CHÍ MINH - 08/2012


iii

LỜI CẢM ƠN
Trong quá trình học tập, nghiên cứu và viết luận văn khoa học Giáo dục,
chuyên ngành Lý luận và phương pháp dạy học Bộ mơn chính trị, đề tài: “Kết
hợp phương pháp thuyết trình với phương pháp nêu vấn đề trong giảng dạy mơn
tư tưởng Hồ Chí Minh ở trường Đại học Hùng Vương thành phố Hồ Chí Minh”
được sự quan tâm giúp đỡ tận tình của các Thầy, Cô, trực tiếp là Tiến sĩ Trần
Viết Quang hướng dẫn nghiên cứu viết luận văn khoa học này. Ngoài ra, cịn có
sự hỗ trợ của các bạn cùng lớp Giáo dục Chính trị khố 18.
Tơi xin trân trọng cảm ơn Ban Giám hiệu và các Thầy, Cô khoa Giáo dục
Chính trị, Trường Đại học Vinh; Ban Giám hiệu, cán bộ quản lý phòng, khoa
Trường Đại học Sài Gòn; các đồng chí lãnh đạo, các đồng nghiệp Trường Đại
học Hùng vương thành phố Hồ Chí Minh đã giúp Tơi hồn thành luận văn này.
Tp. Hồ Chí Minh, ngày 25 tháng 07 năm 2012
Tác giả

Đoàn Thị Nhẹ


iv

MỤC LỤC

A.
LỜI CẢM ƠN.....................................................................................................iii


1

A. MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Dạy học là một hiện tượng xã hội đặc biệt bao gồm hai hoạt động dạy và
học. Sự tác động biện chứng của chúng giúp người học lĩnh hội lượng tri thức
nhất định, và hơn thế là sự vận dụng những tri thức đó vào hoạt động thực tiễn của
chính họ.
Để truyền tải nội dung tri thức môn học đến người học một cách dễ hiểu
nhất, khoa học nhất, hiệu quả nhất thì ngồi trình độ chun mơn, lịng u nghề
cao độ, địi hỏi người dạy phải biết sử dụng linh hoạt các phương pháp sao cho
phù hợp với nội dung bài giảng, Hêghen từng nói: “Phương pháp là ý thức về
cách thức vận động bên trong của nội dung”. Điều này cũng có nghĩa là phương
pháp dạy được quy định bởi nội dung dạy học, đồng thời, cùng một nội dung bài
học chúng ta có thể sử dụng nhiều phương pháp khác nhau. Trong dạy học
chúng ta luôn phải xác định rằng: Dạy cái gì? Dạy cho ai? Dạy bằng cách nào?
Tùy theo điều kiện, hoàn cảnh cụ thể chúng ta sẽ sử dụng những phương pháp
cụ thể, phù hợp.
Thực tế cho thấy, khơng có bất kỳ một phương pháp dạy học nào được
xem là tối ưu, hoàn hảo nhất. Mỗi một phương pháp đều có những ưu điểm và
hạn chế riêng của nó, và có thể nhược điểm của phương pháp này sẽ được khắc
phục bởi phương pháp khác. Bởi vậy, sự kết hợp giữa các phương pháp trong
dạy học nói chung, kết hợp phương pháp thuyết trình với phương pháp nêu vấn
đề nói riêng là địi hỏi tất yếu trong q trình dạy học.
Mơn học Tư tưởng Hồ Chí Minh chính thức được đưa vào giảng dạy tại
các trường Đại học, Cao đẳng trong cả nước với tính cách là một môn học độc

lập từ năm học 2003 - 2004. Qua nhiều năm triển khai giảng dạy, môn học ngày
càng khẳng định được vị trí, vai trị của mình trong nhà trường và dần được đổi
mới về nội dung và phương pháp.


2

Những năm qua, cùng với các trường Đại học và Cao đẳng trong cả nước,
Trường Đại học Hùng Vương thành phố Hồ Chí Minh vừa mở rộng quy mơ, vừa
nâng cao chất lượng đào tạo. Vấn đề đổi mới phương pháp giảng dạy được đặt lên
hàng đầu và là nhiệm vụ trọng tâm của Nhà trường. Trong bối cảnh chung đó,
giảng viên các mơn Lý luận chính trị, mơn Tư tưởng Hồ Chí Minh cũng đã quan
tâm đổi mới phương pháp và có nhiều cải tiến về phương pháp giảng dạy. Tuy
nhiên, do nhiều nguyên nhân khác nhau nên quá trình đổi mới phương pháp giảng
dạy mơn Tư tưởng Hồ Chí Minh cịn diễn ra chậm chạp. Vì vậy, mơn học chưa
thật sự lôi cuốn được người học, chưa thực hiện tốt mục đích, u cầu của mình.
Từ những lý do nêu trên, tác giả chọn vấn đề “Kết hợp phương pháp
thuyết trình với phương pháp nêu vấn đề trong giảng dạy mơn tư tưởng Hồ
Chí Minh ở trường Đại học Hùng Vương thành phố Hồ Chí Minh” làm đề
tài luận văn thạc sĩ.
2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài
Liên quan đến vấn đề phương pháp giảng dạy đã được các nhà tư tưởng,
các nhà giáo dục trong và ngoài nước đã quan tâm nghiên cứu.
Các nhà giáo dục trên thế giới cũng như Việt Nam đã có những cơng
trình nghiên cứu về phương pháp dạy học nêu vấn đề. Trong cuốn Những cơ sở
của dạy học nêu vấn đề, V.Ơkơn đã nghiên cứu vấn đề các điều kiện để xuất
hiện các tình huống có vấn đề trong dạy học. I.I.Lecne đã phân tích bản chất dạy
học nêu vấn đề, cơ sở, tác dụng và phạm vi áp dụng phương pháp nêu vấn đề
trong cuốn Dạy học nêu vấn đề.
Các nhà giáo dục tên tuổi như M.I.Makhơnutốp, M.A.Đanhilốp hay

B.P.Exicpốp đã phân tích các tình huống có vấn đề trong dạy học và xây dựng
quy trình dạy học nêu vấn đề.
Ở Việt Nam, có nhiều cơng trình đề cập đến vấn đề dạy học bằng phương
pháp thuyết trình, phương pháp dạy học nêu vấn đề như: Trần Thị Mai Phương,
Dạy học Kinh tế chính trị theo phương pháp tích cực; Nguyễn Cảnh Tồn – Lê


3

Khánh Bằng, Phương pháp dạy và học Đại học, Nxb Đại học sư phạm năm 2009;
GS,TSKH. Thái Duy Tuyên, Phương pháp dạy học truyền thống và đổi mới, Nxb
Giáo dục, 2008, v.v..
Các cơng trình trên đã đề cập đến những khía cạnh khác nhau của vấn đề
phương pháp dạy học tích cực như: quan hệ giữa phương pháp dạy học truyền
thống và phương pháp dạy học hiện đại; quan hệ giữa đổi mới nội dung chương
trình và phương pháp dạy học; quan hệ giữa nội dung và phương pháp dạy học;
những giải pháp nhằm phát huy tính tích cực của học sinh, v.v..
Các cơng trình trên đã đề cập đến những khía cạnh khác nhau của vấn đề
đổi mới nội dung và phương pháp dạy học các mơn học nói chung và các mơn
khoa học Mác – Lênin nói riêng.
Ở nước ta, vấn đề dạy học nêu vấn đề cũng được các nhà khoa học, các
nhà giáo dục quan tâm nghiên cứu như: Nguyễn Cảnh Toàn, học và cách dạy
học, Nxb Đại học Sư phạm, Hà Nội, 2004; Vũ Văn Tạo, Dạy – học giải quyết
vấn đề, một hướng đổi mới phương pháp giáo dục, đào tạo, huấn luyện, Trường
quản lý giáo dục và đào tạo, Hà Nội, 1996. Các cơng trình này đã đề cập các
khía cạnh khác nhau của phương pháp dạy học nêu vấn đề.
Xung quanh vấn đề vận dụng phương pháp nêu vấn đề trong dạy học mơn
Giáo dục cơng dân có các luận văn thạc sĩ như: Nguyễn Thị Hồng Như, Vận
dụng phương pháp nêu vấn đề để dạy tốt phần “Công dân với các vấn đề chính
trị - xã hội” chương trình Giáo dục cơng dân lớp 11 trung học phổ thơng; Mai

Phú Bình, vận dụng phương pháp nêu vấn đề trong dạy học phần Cơng dân với
các vấn đề chính trị - xã hội, chương trình Giáo dục cơng dân lớp 11, năm 2008;
Nguyễn Vinh Quang, Sử dụng phương pháp nêu vấn đề trong dạy học phần
“Cơng dân với kinh tế”, chương trình giáo dục công dân lớp 11 trung học phổ
thông, năm 2009.
Các cơng trình trên đã đề cập đến bản chất, vai trị, quy trình, giải pháp
vận dụng phương pháp dạy học nêu vấn đề trong dạy một số phần của môn Giáo
dục công dân ở trường trung học phổ thông.


4

Gần đây, có rất nhiều hội thảo về vấn đề đổi mới phương pháp giảng dạy
các môn khoa học Mác – Lênin trong đó có bàn đến mơn Tư tưởng Hồ Chí
Minh. Tại trường Đại học Hùng Vương thành phố Hồ Chí Minh, năm 2007,
2009, 2010; trường Đại học Kỹ thuật công nghệ năm 2010 với chủ đề: “Nâng
cao chất lượng dạy và học các mơn Lý luận chính trị tại trường Đại học Kỹ thuật
công nghệ thành phố Hồ Chí Minh hoặc trong tháng 06/2011 tại trường Đại học
Sài gịn thành phố Hồ Chí Minh đã tổ chức Hội thảo khoa học toàn Quốc với
chủ đề “ Một thế kỷ Bác Hồ ra đi tìm đường cứu nước 5/6/1911 – 5/6/2011)... đã
thu hút nhiều sự quan tâm từ các cấp lãnh đạo đến những giáo sư, nhà giáo hiện
đang công các, kể cả cán bộ nhân viên làm việc trong các ngành nghề khác
nhau.
Đặc biệt, là giới trẻ, các em sinh viên hiện đang theo học tại các trường
trong cả nước ...đã ít nhiều thể hiện rõ tầm quan trọng của việc học tập mơn Tư
tưởng Hồ Chí Minh cũng như đề xuất giải pháp để học tốt môn Tư tưởng Hồ
Chí Minh tại các trường đại học, cao đẳng trong cả nước.
Tuy nhiên, vấn đề kết hợp phương pháp thuyết trình với phương pháp
nêu vấn đề trong giảng dạy mơn Tư tưởng Hồ Chí Minh ở nước ta nói chung
trong đó có trường Đại học Hùng Vương thành phố Hồ Chí Minh thì chưa có

một cơng trình nào nghiên cứu một cách có hệ thống. Các cơng trình của các tác
giả trong và ngoài nước tạo cơ sở lý luận để tác giả tiếp tục tìm hiểu, nghiên cứu,
thực hiện đề tài của mình.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
3.1. Mục đích
Làm rõ cơ sở lý luận và thực tiễn của việc kết hợp phương pháp thuyết
trình với phương pháp nêu vấn đề trong giảng dạy môn Tư tưởng Hồ Chí Minh
ở Trường Đại Học Hùng Vương thành phố Hồ Chí Minh, từ đó đề xuất quy trình
và giải pháp kết hợp hai phương pháp này nhằm nâng cao chất lượng giảng dạy
môn học.


5

3.2. Nhiệm vụ
- Chỉ ra sự cần thiết kết hợp phương pháp thuyết trình với phương pháp
nêu vấn đề trong giảng dạy mơn Tư tưởng Hồ Chí Minh.
- Khảo sát, đánh giá thực trạng kết hợp phương pháp thuyết trình với
phương pháp nêu vấn đề trong giảng dạy môn Tư tưởng Hồ Chí Minh tại
Trường Đại học Hùng Vương thành phố Hồ Chí Minh.
- Thực nghiệm, đối chứng việc kết hợp phương pháp thuyết trình với
phương pháp nêu vấn trong giảng dạy mơn Tư tưởng Hồ Chí Minh tại Trường
Đại học Hùng Vương thành phố Hồ Chí Minh.
- Đề xuất quy trình và giải pháp kết hợp phương pháp thuyết trình với
phương pháp nêu vấn đề trong giảng dạy mơn Tư tưởng Hồ Chí Minh.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
Đề tài tập trung nghiên cứu sự kết hợp phương pháp thuyết trình với
phương pháp nêu vấn đề trong việc giảng dạy mơn Tư tưởng Hồ Chí Minh
thơng qua một số bài học cụ thể trong môn học này.
5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu

5.1. Cơ sở lý luận
Đề tài thực hiện trên cơ sở phương pháp luận của chủ nghĩa duy vật biện
chứng, duy vật lịch sử; tư tưởng Hồ Chí Minh; các quan điểm của Đảng Cộng
sản Việt Nam về giáo dục và đổi mới giáo dục; nội dung, chương trình mơn học
tư tưởng Hồ Chí Minh; lý luận dạy học và phương pháp giảng dạy các mơn
chính trị.
5.2. Phương pháp nghiên cứu
Đề tài sử dụng các phương pháp chủ yếu như: phương pháp phân tích và
tổng hợp; phương pháp lịch sử và lơgíc; phương pháp thống kê và điều tra xã
hội học; phương pháp thực nghiệm sư phạm, v.v..


6

6. Giả thuyết khoa học
Giảng dạy và học tập môn Tư tưởng Hồ Chí Minh ở các trường Đại học
nói chung và ở Trường Đại học Hùng Vương thành phố Hồ Chí Minh nói riêng có
những hạn chế nhất định về mặt phương pháp. Nếu kết hợp một cách khoa học
phương pháp thuyết trình với phương pháp nêu vấn đề trong giảng dạy sẽ nâng cao
được chất lượng môn Tư tưởng Hồ Chí Minh.
7. Ý nghĩa của luận văn
- Đề tài góp phần làm sáng tỏ cơ sở lý luận và thực tiễn của việc kết hợp
phương pháp thuyết trình với phương pháp nêu vấn đề trong dạy học các mơn lý
luận nói chung và mơn Tư tưởng Hồ Chí Minh nói riêng.
- Đề tài có thể sử dụng làm tài liệu tham khảo cho cán bộ quản lý giáo dục
và giáo viên dạy mơn Tư tưởng Hồ Chí Minh ở các trường đại học và cao đẳng.
8. Kết cấu luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục, đề
tài gồm có 3 chương, 8 tiết.

7

B. NỘI DUNG
Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC KẾT HỢP
PHƯƠNG PHÁP THUYẾT TRÌNH VỚI PHƯƠNG PHÁP NÊU VẤN ĐỀ
TRONG DẠY HỌC MƠN TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH
1.1. Lý luận về phương pháp dạy học thuyết trình và phương pháp
dạy học nêu vấn đề
1.1.1. Phương pháp dạy học thuyết trình
1.1.1.1. Khái niệm phương pháp dạy học thuyết trình
Phương pháp thuyết trình là một trong những phương pháp dạy học
truyền thống, được sử dụng phổ biến và chủ yếu trong q trình giảng dạy. Ngày
nay, có ý kiến cho rằng phương pháp này đã lạc hậu và bị phê phán vì nó có thể
làm cho người học rơi vào trạng thái thụ động. Song trên thực tế, phương pháp
này vẫn giữ một vai trò hết sức quan trọng và là một trong những phương pháp
được sử dụng khá phổ biến, nhất là đối với các môn khoa học xã hội, đặc biệt là
mơn Tư tưởng Hồ Chí Minh. Điều này được qui định bỡi chính nội dung, mục
tiêu giáo dục của môn học và yêu cầu thực tiễn đặt ra.
Hiện nay, có rất nhiều quan niệm về phương pháp thuyết trình.
“ Thuyết trình là phương pháp giáo viên dùng lời nói để trình bày, giải
thích nội dung bài học một cách có hệ thống lơgic, theo chủ đích nhất định, nhờ
vậy người học sẽ tiếp thu bài giảng một cách có ý thức” [17; 58]
“ Thuyết trình là dùng lời nói của giáo viên để thuyết minh, trình bày
một vấn đề có tính lý luận, nhằm: truyền đạt, thơng báo, bày tỏ nội dung khoa
học nào đó. Thuyết trình nhằm mục đích: truyền đạt kiến thức, thơng báo hoặc
lý thuyết hóa nội dung khoa học” [ 10; 27]
“Phương pháp thuyết trình là phương pháp giáo viên sử dụng ngôn ngữ
và phi ngôn ngữ để cung cấp cho người học hệ thống thông tin về nội dung học

8

tập. Người học tiếp thu hệ thống thơng tin đó từ người dạy và xử lý chúng tùy
theo chủ thể người học và yêu cầu của họ” [ 39; 55]
Có nhiều kiểu thuyết trình: thuyết trình kiểu nêu vấn đề; thuyết trình kiểu
thuật chuyện; thuyết trình kiểu mơ tả, phân tích; thuyết trình kiểu nêu vấn đề có
tính giả thuyết; thuyết trình kiểu so sánh, tổng hợp; thuyết trình kết hợp với sử
dụng các phương tiện công nghệ thông tin.
1.1.1.2. Ưu điểm, hạn chế và yêu cầu của phương pháp dạy học thuyết trình
- Ưu đểm:
Thứ nhất, khi sử dụng phương pháp thuyết trình giúp giáo viên cung cấp
một cách có hệ thống lượng kiến thức lớn mà khơng địi hỏi phải có phương
tiện, thiết bị hiện đại. Giúp người học có thể nắm một cách cơ bản nội dung các
vấn đề cần truyền đạt trên lớp, khắc phục được trình trạng thiếu hụt về giáo
trình, tài liệu. Giúp chủ động trong tiến trình đào tạo: tập trung vào các chủ đề
trọng tâm, trọng điểm và thứ tự truyền đạt thơng tin theo lịch trình đã xác định
trước.
Thứ hai, giáo viên là người trực tiếp tiếp xúc với người học. Vì vậy, nếu
giáo viên có sự nhiệt huyết, kinh nghiệm và nghiệp vụ sư phạm khi thuyết trình
sẽ tác động sâu sắc đến tư tưởng, tình cảm của người học. Từ đó, giúp các em
rèn luyện, bồi dưỡng năng lực đồng thời giáo dục tư tưởng, niềm tin cho người
học.
Thứ ba, sử dụng phương pháp thuyết trình giáo viên có điều kiện cung
cấp cho người học những thông tin mới, kịp thời chưa được cập nhật trong giáo
trình, tài liệu. Sử dụng tốt phương pháp này không chỉ cung cấp cho sinh viên
những kiến thức, những lượng thông tin lớn về lý luận mà còn giúp cho sinh
viên cách suy nghĩ – một khuôn mẫu về tư duy logic, giúp họ cách nắm những
vấn đề then chốt, cơ bản và phát triển tư duy một cách độc lập.

9

Thứ tư, sĩ số sinh viên trong một lớp học ở các trường Đại học, Cao đẳng
hầu hết là rất đơng, một số trường lại thiếu phịng học, thiếu phương tiện dạy
học… Do vậy sử dụng phương pháp thuyết trình là hết sức phù hợp.
Thứ năm, phương pháp thuyết trình cho phép người giáo viên trình bày
những vấn đề có nội dung tương đối khó, trừu tượng, khái quát cao mà sinh viên
khó có thể nhận thức trong một thời gian ngắn.
Nội dung mơn học Tư tưởng Hồ Chí Minh ở các trường Đại học, Cao
đẳng bao gồm quá trình hình thành và phát triển Tư tưởng Hồ Chí Minh; về các
tư tưởng của Người về dân tộc; về đại đoàn kết và về con đường quá độ đi lên
chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam…được kết cấu một cách chặt chẽ, logic. Vì vậy, để
lĩnh hội và làm sáng tỏ được những nội dung này đòi hỏi người giáo viên hết sức
khéo léo trong việc sử dụng phương pháp thuyết trình kết hợp với phương pháp
nêu vấn đề. Đồng thời, sử dụng một số phương tiện hỗ trợ cần thiết làm cho bài
giảng trở nên sinh động, hấp dẫn, lôi cuốn người học.
Tuy nhiên, phương pháp dạy học thuyết trình khơng là vạn năng nên
trong q trình sử dụng không thể phù hợp với tất cả các môn học. Do vậy, bên
cạnh ưu điểm mà phương pháp này mang lại thì nó cũng đã xuất hiện những hạn
chế nhất định.
- Hạn chế của phương pháp dạy học thuyết trình
Thứ nhất, đây là phương pháp thông tin một chiều, người giáo viên đưa
ra các ý tưởng hay khái niệm sau đó giải thích và cuối cùng là tóm tắt những ý
đã vừa trình bày, trong khi đó sinh viên chỉ ngồi nghe và ghi chép, giáo viên thu
được ít thơng tin phản hồi từ sinh viên và do đó khơng khơi dậy được tính tích
cực chủ động, sáng tạo của người học, hạn chế kỹ năng giao tiếp... Sự lạm dụng
phương pháp này sẽ vi phạm một trong các nguyên tắc của q trình dạy học; đó
là học có sự tham gia tích cực của người học.

10

Thứ hai, nếu nội dung thuyết trình chủ yếu chỉ dựa vào sách giáo khoa
hoặc tài liệu có sẵn thì có thể là một sự lãng phí thời gian của giáo viên vì những
nội dung ấy sinh viên có thể tự học ở nhà
Thứ ba, phương pháp thuyết trình khó có thể đánh giá được mức độ hiểu
bài của người học trong quá trình giảng dạy, bỡi vì giáo viên khơng thường
xun đặt câu hỏi cho người học. Do đó, khơng rèn được trí thơng minh cho
người học.
Thứ tư, với một lượng thời gian ngắn mà thu nhận một lượng thơng tin
q lớn khi sử dụng phương pháp thuyết trình sẽ làm cho khả năng lưu giữ
thông tin của người học thấp vì trí nhớ q tải.
Thứ năm, sĩ số lớp đông và dùng cho cả lớp nên với phương pháp thuyết
trình giáo viên khơng thể đi sâu, đi sát với từng đối tượng người học, vì vậy sẽ
hạn chế tính cá thể hóa trong dạy học. Người dạy cứ thuyết giảng, người học cứ
nghe và ghi chép cả buổi học sẽ tạo nên sự nhàm chán, nhạt nhẽo. Vì vậy khi sử
dụng phương pháp này cần kết hợp với một số phương pháp và phương tiện dạy
học khác nhằm hạn chế những nhược điểm của nó.
Bất kỳ một phương pháp dạy học nào cũng có những ưu, nhược điểm
nhất định, vì vậy để thu được hiệu quả tối đa trong sử dụng phương pháp thuyết
trình cần đảm bảo những yêu cầu sau:
+ Yêu cầu đối với giảng viên
Trong phương pháp thuyết trình, giáo viên sẽ đóng vai trị là trung tâm.
Tất cả những ánh nhìn từ phía sinh viên đều đổ dồn vào người giáo viên trong cả
buổi học. Tất cả những cử chỉ, thái độ, giọng nói, hình dáng bề ngoài của người
giáo viên đều ảnh hưởng nhất định đến người học. Vì vậy, người giáo viên phải
hết sức chú ý về tác phong, thái độ, cử chỉ và nhất là giọng nói của mình dõng
dạt, phát âm chuẩn xác, rõ ràng, khơng nói ngọng, nói lắp sẽ làm cho bài thuyết

trình trở nên hiệu quả. Ngồi ra, lời nói kết hợp cử chỉ, điệu bộ một cách nhịp
nhàng, phù hợp cũng làm cho bài thuyết trình thêm phần hấp dẫn.


11

Trong lúc thuyết trình người giáo viên nên quan sát lớp học một cách bao
quát, nhìn vào người học, ánh mắt, nụ cười của người giáo viên cũng sẽ mang
lại một hiệu quả không nhỏ khi chúng ta sử dụng nó đúng lúc, đúng nơi, tránh
tình trạng giáo viên giảng bài nhưng khơng nhìn vào sinh viên của mình mà lại
nhìn lên trần nhà, bàn ghế hoặc nhìn một cách xa xăm về một nơi nào đó.
Khi giảng bài, người giáo viên phải thường xuyên kiểm tra mức độ hiểu
bài của sinh viên bằng cách quan sát thái độ của sinh viên khi ngồi học, nếu
người học tỏ ra mệt mỏi, mắt nhìn đồng hồ liên tục, nói chuyện nhiều… thì
chúng ta phải nhanh chóng tìm cách khắc phục những điểm chưa thuyết phục
của mình.
Ngơn ngữ mà người giáo viên lựa chọn để truyền đạt nội dung bài giảng
phải hết sức giản dị, dễ hiểu, không được sử dụng những từ ngữ mập mờ, khơng
rõ nghĩa, đảm bảo tính vừa sức cho đối tượng người học bỡi nếu sử dụng ngơn
ngữ khơng phù hợp sẽ tạo ra sự khó hiểu và dẫn đến nhàm chán.
Ngoài ra, để bài giảng mang tính thuyết phục hơn thì người dạy phải hết
sức chủ động trong việc làm chủ kiến thức của mình, đồng thời kết hợp vấn đề
lý luận với thực tiễn để tăng thêm tính thuyết phục cho bài giảng. Dạy học là quá
trình tương tác giữa người dạy và người học. Vì vậy, sự phối hợp của người học
cũng làm cho bài giảng thành công hơn.
+ Yêu cầu đối với sinh viên
Tập trung nghe giảng, ghi chép theo cách riêng của mình sao cho đủ các
ý của bài trên cơ sở sử dụng đúng và trúng các khái niệm, phạm trù của môn
học. Bảo đảm khi đọc lại bài sẽ hiểu được nội dung mà người thầy truyền đạt.
Trong khi ghi bài, sinh viên có thể có những chú thích, bình luận, phê

phán riêng để sau đó sẽ trao đổi với thầy giáo hoặc tra cứu thêm từ các nguồn
tài liệu. Theo tôi đây là việc làm hết sức cần thiết, mang tính khoa học, giúp
người học chủ động phát hiện và làm chủ các nội dung của bài học.


12

Ngoài dự giảng, sinh viên phải chủ động đọc thêm các tài liệu liên quan
đến môn học, nhất là việc đọc tài liệu trước khi đến lớp.
+ Yêu cầu đối với nhà trường
Trang bị hệ thống âm thanh thật tốt vì ở đây lớp học thường là khá đơng
– học ở các hội trường, giảng đường lớn mà giảng viên sử dụng phương pháp
thuyết trình thì ngơn ngữ được truyền tải từ giảng viên đến với sinh viên của
mình thì đòi hỏi âm thanh phải rõ ràng, dễ tiếp thu. Sĩ số lớp học khơng q 130/
lớp vì nếu sinh viên q đơng thì hiệu quả học tập khơng cao vì âm thanh bị
lỗng và đặc biệt sự giao tiếp giữa Thầy – Trị khơng thể bao qt hết. Ngồi ra,
cần có mơi trường tốt cho lớp học như có độ mát; ánh sáng vừa đủ; khơng có
tiếng ồn tác động từ bên ngồi…
Để phát huy tính tích cực và khắc phục hạn chế của phương pháp thuyết
trình, chúng ta cần có sự kết hợp với phương pháp khác, một trong những
phương pháp khắc phục được hạn chế của phương pháp thuyết trình đó là
phương pháp nêu vấn đề. Vậy hiểu thế nào là phương pháp nêu vấn đề?
1.1.2. Phương pháp dạy học nêu vấn đề
1.1.2.1. Khái niệm phương pháp dạy học nêu vấn đề
Phương pháp dạy học nêu vấn đề hay còn gọi là phương pháp dạy học
giải quyết vấn đề xuất hiện từ rất lâu đời, nó được nghiên cứu từ những năm 70
của thế kỷ XIX bỡi các nhà khoa học như A.Ja Ghecdo, B. E Raicop sau đó tiếp
tục nghiên cứu và chính thức ra đời vào những năm 50 của thế kỷ XX khi xã hội
bắt đầu phát triển mạnh mẽ. Ngày nay nhiều nhà khoa học vẫn tiếp tục nghiên
cứu và đưa ra nhiều quan niệm về phương pháp dạy học nêu vấn đề.

Trong tâm lý học, người ta cho rằng: quá trình học tập của người học có
nhiều điểm tương đồng với quá trình nhận thức chung của con người. Do vậy
một phương pháp dạy học tốt phải làm sao cho quá trình học tập của người học
diễn ra phù hợp với quá trình nhận thức. Mà quá trình nhận thức là quá trình
nhận ra và giải quyết vấn đề. Chính vấn đề và tình huống có vấn đề là nguồn


13

kích thích tư duy để con người giải quyết vấn đề một cách sáng tạo. Phương
pháp dạy học nêu vấn đề đáp ứng yêu cầu trên một cách đầy đủ.
Theo quan điểm Triết học duy vật biện chứng: mâu thuẫn là động lực
phát triển chủ yếu của mọi sự vật hiện tượng, mọi quá trình, kể cả quá trình nhận
thức. Mâu thuẫn của quá trình nhận thức gọi là mâu thuẫn nhận thức. Đó là mâu
thuẫn giữa kiến thức, kỹ năng cũ với yêu cầu giải thích sự kiện mới mà với kiến
thức và kỹ năng cũ khơng đủ. Đó là mâu thuẫn giữa mục đích và phương tiện
đạt mục đích. Dạy học bằng phương pháp nêu vấn đề vạch ra các mâu thuẫn đó
và cải biến nó thành mâu thuẫn trong chính ý thức của người học, do đó nó sẽ
tạo ra động lực chính cho q trình học tập của người học.
“ Dạy – học nêu vấn đề là một kiểu dạy - học trong đó giáo viên đưa sinh
viên vào các tình huống có vấn đề, giúp họ tự lực và sáng tạo giải quyết các vấn
đề đặt ra, qua đó mà nắm được tri thức mới: đồng thời phát hiện được tính tích
cực sáng tạo. Như vậy, trong dạy học nêu vấn đề, giáo viên không cung cấp cho
sinh viên những tri thức có sẵn như trong dạy học thuyết trình, mà nêu cho sinh
viên một vấn đề cần phải giải quyết và tạo ra những điều kiện giúp cho sinh viên
tự lực giải quyết trên cơ sở những mối liên hệ giữa cái đã cho và cái cần biết,
giữa điều đã biết và điều chưa biết” [43; 189]
Phương pháp học dạy học nêu vấn đề là phương pháp chủ động chiếm
lĩnh kiến thức trên cơ sở tổ chức, hướng dẫn của giáo viên thông qua các tình
huống có vấn đề. Để hiểu hơn về phương pháp này, chúng ta cần làm rõ hai nội

dung: vấn đề và tình huống có vấn đề.
Vấn đề: là những mâu thuẫn mà thiên nhiên hoặc xã hội đề ra cho con
người giải quyết, cụ thể là những câu hỏi, tình huống, bài tốn …cần có sự giải
đáp. Trong q trình nhận thức, người học ln mong muốn chiếm lĩnh, chinh
phục những tri thức mới, vì vậy người học phải sáng tạo ra những phương thức
tiếp cận mới, phải có một sự suy nghĩ, độc lập sáng tạo và kết quả là sau khi giải
quyết được vấn đề thì sinh viên có được tri thức mới hoặc cách thức hành động


14

mới.Vấn đề chỉ có tính tương đối, ở thời điểm này thì nó là vấn đề, nhưng ở thời
điểm khác khơng cịn là vấn đề.
Trong tâm lý học và lý luận dạy học, tình huống có vấn đề là tình huống
gây ra cho sinh viên một sự khó khăn tự giác, cần tìm ra con đường vượt qua nó.
Trong thực tiễn dạy học ta thường gặp những câu hỏi của giáo viên, hiểu được
nội dung, có gây ra khó khăn, nhưng học sinh khơng đủ sức tìm ra lời giải đáp.
Do đó nảy sinh ra tình huống có vấn đề.
Tình huống có vấn đề: Tình huống có vấn đề trong dạy học nói chung và
trong giảng dạy mơn Tư tưởng Hồ Chí Minh nói riêng khơng chỉ địi hỏi người
giảng viên đưa ra những câu hỏi và bài tập thông thường mà phải đặt câu hỏi
như thế nào để gợi mở tư duy cho mỗi sinh viên, tạo sự mâu thuẫn giữa kiến
thức và kinh nghiệm mà họ có và những kiến thức mới mà họ đang tìm hiểu,
nhờ đó sinh viên tự lơi cuốn mình vào việc giải quyết vấn đề được nêu.
Makhmutov cho rằng: “ Tạo ra một chuỗi tình huống có vấn đề là điều
khiển hoạt động của học sinh, nhằm độc lập giải quyết các vấn đề học tập. Đó là
thực chất của q trình dạy học nêu vấn đề”
1.1.2.2. Ưu điểm, hạn chế và yêu cầu của phương pháp dạy học nêu vấn đề
- Ưu điểm:
Phương pháp này người giáo viên đóng vai trị hướng dẫn, gợi mở cịn

sinh viên là người chủ động tìm tịi và giải quyết vấn đề và thơng qua đó lĩnh hội
được kiến thức do chính mình phát hiện ra nên khi sử dụng phương pháp này sẽ
đảm bảo cho sinh viên nắm được tri thức một cách vững chắc, sáng tạo, linh
hoạt, đồng thời nắm được cả phương pháp tự học … từ đó, tạo nên sự nhiệt
tình, hứng khởi cho sinh viên trong quá trình học tập, đồng thời sẽ ghi nhớ kiến
thức ấy lâu hơn.
Khi sử dụng phương pháp dạy học nêu vấn đề giúp cho sinh viên thu
được những kiến thức tốt nhất, cập nhật nhất… có thể bao phủ trên một diện
rộng các trường hợp và các bối cảnh thường gặp; tính chủ động, tinh thần tự giác


15

cũng như động cơ học tập và tinh thần trách nhiệm của người học ngày càng
nâng cao.
Ngoài ra, nhiều nhà nghiên cứu cũng cho rằng, dạy học bằng phương
pháp nêu vấn đề giúp cho sinh viên phát hiện tư duy và khả năng điều tra khoa
học. Đây là một trong công việc rèn luyện khả năng bước đầu làm quen với
phương pháp nghiên cứu khoa học của một người sinh viên khi còn ngồi trên
ghế nhà trường kể cả trong công tác sau này.
Bên cạnh những ưu điểm mà phương pháp dạy học nêu vấn đề mang lại
thì cũng có những hạn chế, khó khăn nhất định trong q trình vận dụng. Sau
đây là một số hạn chế:
- Hạn chế
Cùng một nội dung dạy học thì so với sử dụng phương pháp khác thì
phương pháp dạy học nêu vấn đề cần nhiều thời gian hơn, nhiều điều kiện hơn
đối với giáo viên và phải trang bị nhiều cơ sở vật chất hơn cho phịng học.
Người giáo viên khó chủ động về mặt chương trình, kế hoạch và thời gian.
Phương pháp dạy học này nếu người dạy áp dụng mà không có sự chuẩn bị kỹ
lưỡng trước và nếu khơng có tài quản lý lớp tốt thì sẽ dễ rơi vào trường hợp là

thiếu thời gian, xa rời chủ đề và kết luận không thỏa đáng. Như vậy, sẽ làm cho
người học nghi ngờ tính chính xác của khoa học hoặc những bất đồng trong
quan điểm…
Phương pháp nêu vấn đề không phải có thể áp dụng cho mọi trường hợp
trong dạy học, nhất là những mơn học có tính trừu tượng và khái quát cao. Đặc
biệt, phương pháp này sẽ chỉ phù hợp cho những sinh viên có khả năng làm việc
độc lập, sáng tạo cao. Nếu giáo viên quá lạm dụng phương pháp này sẽ dẫn đến
tình trạng khơng đảm bảo chất lượng đồng đều trong sinh viên, sự phân hóa
trình độ trong sinh viên khơng có sự cá biệt hóa, nhiều sinh viên có trình độ yếu
kém có tâm lý sợ học hoặc chán học.


16

Hiện nay, ở các trường đại học số lượng sinh viên được bố trí trong một
lớp học khá đơng nên khi sử dụng phương pháp dạy học nêu vấn đề cũng gặp
khó khăn nhất định…
- Yêu cầu của phương pháp dạy học nêu vấn đề
+ Yêu cầu đối với giảng viên
Theo tôi, thành công hay thất bại của phương pháp dạy học này phụ
thuộc rất nhiều vào năng lực, lòng nhiệt tình và sự tự tin của người giáo viên. Do
vậy khi sử dụng phương pháp này cần có một số yêu cầu:
Giáo viên phải đặt ra tình huống hay, có phương pháp để kích thích say
mê, hứng thú của sinh viên, nếu không hiệu quả không cao. Giáo viên phải nhiệt
tình, có trách nhiệm trong giờ học, tích cực nghiên cứu, khám phá và nêu ra
những vấn đề mới, hấp dẫn nhằm nâng cao được chất lượng dạy học của mình.
Phương pháp dạy học này yêu cầu người giáo viên không chỉ đưa ra
những câu hỏi và bài tập thông thường mà phải đặt câu hỏi như thế nào để gợi
mở tư duy cho mỗi sinh viên, tạo ra sự mâu thuẫn giữa kiến thức và kinh nghiệm
mà họ có và những kiến thức mới mà họ đang tìm hiểu, nhờ đó mà sinh viên tự

lơi cuốn mình vào việc giải quyết vấn đề được nêu.
Để sử dụng phương pháp nêu vấn đề đạt hiệu quả cao cần thông qua
nhiều hình thức: hình thức đặt câu hỏi, hình thức chuẩn bị tình huống cho trước,
hình thức hướng dẫn cho sinh viên nghiên cứu…
+ Yêu cầu đối với sinh viên
Sinh viên phải huy động và vận dụng một cách tự lực, sáng tạo những tri
thức, kỹ năng, kỹ xảo và vốn kinh nghiệm sẵn có. Khi cần phải tích lũy thêm tư
liệu (qua đọc thêm sách, báo hoặc làm thí nghiệm, đi thực tế…), vận dụng các
thao tác tư duy để đề xuất các giả thuyết nhằm giải quyết các vấn đề đặt ra. Như
vậy, ở đây ngay trong cả quá trình học tập, sinh viên đã tập dượt làm như nhà
khoa học.
+ Yêu cầu đối với nhà trường


17

Phòng học được trang bị đầy đủ: máy chiếu, màn chiếu, máy tính, bảng,
bút ghi, âm thanh và đặc biệt là sĩ số lớp vừa phải…
Mặc dù phương pháp nêu vấn đề có tác dụng to lớn trong việc truyền thụ
và lĩnh hội tri thức, song cũng không thể coi đó là phương pháp tối ưu nhất áp
dụng cho mọi bài giảng. Nghệ thuật sư phạm chính là ở chỗ biết kết hợp hài hòa
giữa các phương pháp nhằm đạt hiệu quả cao nhất trong quá trình giảng dạy.
1.2. Sự cần thiết kết hợp phương pháp thuyết trình với phương pháp
nêu vấn đề trong dạy học môn Tư tưởng Hồ Chí Minh
1.2.1. Kết hợp các phương pháp – yêu cầu tất yếu trong dạy học
Một trong những yêu cầu tất yếu đối với giáo viên là phải kết hợp nhiều
phương pháp khác nhau trong dạy học. Điều này được khẳng định bởi nhiều nhà
nghiên cứu, các nhà giáo dục trong và ngồi nước. Trong Tạp chí Lý luận chính
trị, số 7-2002, TS. Nguyễn Lương Bằng trong bài viết "Đổi mới phương pháp
giảng dạy lý luận Mác-Lênin ở các trường đại học hiện nay", đã cho rằng: "Mỗi

phương pháp giảng dạy đều có giới hạn của mình, ngồi giới hạn ấy phải áp
dụng phương pháp khác, phải tìm cách sử dụng mọi phương pháp cho đúng chỗ.
Các phương pháp có tính độc lập tương đối, chúng liên hệ với nhau, bổ sung cho
nhau và chỉ trong sự thống nhất với nhau chúng mới tìm thấy "sức mạnh" của
mình... Điều quan trọng trong giảng dạy các mơn học Mác–Lênin khơng chỉ là
tìm ra phương pháp mới, mà còn là ở chỗ biết sử dụng phương pháp truyền
thống một cách thành thạo, có hiệu quả. Phương pháp truyền thống in bóng dáng
vào phương pháp mới, tiếp sức, thúc đẩy phương pháp mới phát triển bền vững,
làm cho giáo dục- đào tạo vừa phát triển, vừa giữ vững được bản sắc của dân
tộc" [7; 87]. Tác giả khẳng định tiếp: "Đi lên từ truyền thống bao giờ cũng bền
vững, dễ truyền thụ. Đổi mới từng bước, khơng nóng vội, nhưng cũng khơng
chần chừ... [7; 87]
Vấn đề đổi mới phương pháp giảng dạy đã được giới thiệu rộng rãi trên
báo và tạp chí chuyên ngành. Hầu hết các tác giả đều cho rằng đổi mới phương
pháp giảng dạy khơng có nghĩa là đoạn tuyệt hồn toàn phương pháp giảng dạy


18

truyền thống, khơng biết kế thừa những mặt tích cực của nó. Để phát huy vai trị,
tính tích cực của phương pháp dạy học truyền thống và khắc phục những hạn
chế: sinh viên thụ động, buồn tẻ, thiếu kỹ năng thực hành ... của phương pháp
này, người giảng cần phải khéo léo kết hợp phương pháp giảng dạy truyền
thống với phương pháp dạy học hiện đại một cách linh hoạt, sáng tạo phù hợp
với nội dung bài học và thực tiễn cuộc sống đặt ra.
Xuất phát từ đối tượng, phạm vi nghiên cứu, kết cấu nội dung chương
trình, cùng với thực trạng dạy học mơn Tư tưởng Hồ Chí Minh tại các trường
Cao đẳng, Đại học cũng như trong hệ thống Học viện chính trị quốc gia Hồ Chí
Minh mà quá trình đổi mới phương pháp giảng dạy đang thực hiện tích cực.
Song, có thể nói, việc làm này chưa đạt đến trình độ phát triển mạnh với hiệu

quả cao nhất. Để việc học tập, giảng dạy môn Tư tưởng Hồ Chí Minh phát triển
đi sâu vào cuộc sống, nhất định phải đổi mới phương pháp giảng dạy, nhằm làm
cho người học nắm được thực chất cách mạng , khoa học, sự thống nhất giữa lí
luận và thực tiễn, nói đi đơi với làm , từ đó người học thực sự vừa học tập, vừa
làm theo tư tưởng của Người.
Hơn nữa, cần đổi mới phương pháp giảng dạy sao cho người học tăng
cường sức đề kháng đối với sự xuyên tạc của các thế lực thù địch đối với Tư
tưởng Hồ Chí Minh, chống lại âm mưu hạ bệ thần tượng của chúng.
Cần đổi mới phương pháp giảng dạy Tư tưởng Hồ Chí Minh nhằm khắc
phục tình trạng người giảng đọc cho người học chép. Sinh viên học thuộc lịng,
khơng suy nghĩ, không vận dụng kiến thức vào cuộc sống. Khắc phục việc học
tập để phơ trương, chỉ có hình thức, tốn kém, ít tác dụng... Việc đổi mới phương
pháp ngồi việc căn cứ vào nội dung, đặc điểm mơn học, đối tượng người học
cịn phải tính tốn đến cơ sở vật chất hỗ trợ sao cho đạt hiệu quả cao nhất. Với
đặc điểm tình hình như hiện nay việc giảng dạy mơn học Tư tưởng Hồ Chí Minh
ở trường Đại học Hùng Vương thành phố Hồ Chí Minh tơi đã sử dụng kết hợp
phương pháp thuyết trình – phương pháp dạy học truyền thống với phương pháp


19

nêu vấn đề - phương pháp dạy học tích cực là hai phương pháp trọng tâm cho bài
giảng của mình.
Hiện nay đang có nhiều ý kiến khác nhau trong sử dụng các phương pháp
giảng dạy. Đã có nhiều người nêu ra những yếu kém của phương pháp thuyết
trình truyền thống. “Đọc chép” là sự mỉa mai giành cho những người chỉ biết
thuyết giảng hoặc thuyết giảng kém.
Cũng đã có nhiều người tâm huyết trong quảng bá các phương pháp giảng
dạy hiện đại. Song, cũng có người nghi ngờ hiệu quả ứng dụng các phương pháp
giảng dạy hiện đại vào các mơn lý luận chính trị, hoặc phê phán sự lạm dụng các

phương tiện giảng dạy hiện đại, luyến tiếc, đề cao những ưu điểm của phương
pháp thuyết trình truyền thống...
Trong phần (1.1.1.1: Ưu, nhược điểm của phương pháp thuyết trình) Bên
cạnh hiệu không thể phủ nhận của phương pháp thuyết trình mang lại trong q
trình giảng dạy thì cũng cịn tồn tại một số hạn chế nhất định: thông tin truyền
đạt một chiều làm cho sinh viên thụ động, giờ học nhạt nhẽo, nhàm chán, khơng
kích thích được khả năng tư duy, sáng tạo, chủ động, tích cực trong việc tìm tịi,
chinh phục, chiếm lĩnh tri thức mới của sinh viên. Thông tin nhiều làm cho
người học thấy quá tải và ghi nhớ khơng sâu... Trong khi đó, phương pháp nêu
vấn đề lại có khả năng giải quyết, khắc phục tốt những hạn chế còn tồn tại ở
phương pháp thuyết trình với phương pháp nêu vấn đề, sinh viên là người chủ
động tìm tịi và giải quyết vấn đề và thơng qua đó lĩnh hội được kiến thức do
chính mình phát hiện ra nên khi sử dụng phương pháp này sẽ đảm bảo cho sinh
viên nắm được tri thức một cách vững chắc, sáng tạo, linh hoạt, đồng thời nắm
được cả phương pháp tự học … từ đó, tạo nên sự nhiệt tình, hứng khởi cho sinh
viên trong quá trình học tập, đồng thời sẽ khắc sâu kiến thức ấy.
Vì vậy, theo tinh thần Tư tưởng Hồ Chí Minh, tác giả cho rằng cần kế
thừa những ưu điểm trong phương pháp thuyết trình, kết hợp với vận dụng sáng
tạo các phương pháp khác như phương pháp dạy học nêu vấn đề - đây là phương
pháp khắc phục được những hạn chế của phương pháp thuyết trình là hết sức


20

cần thiết. Đồng thời, tranh thủ ứng dụng công nghệ thơng tin trong giảng dạy Tư
tưởng Hồ Chí Minh nhằm kích thích khả năng tự học, tự nghiên cứu của người
học. Song, dù sử dụng phương pháp truyền thống hay hiện đại, cần xác định rõ
nghề dạy học đòi hỏi kết hợp hài hịa tính khoa học và tính nghệ thuật.
Hồ Chí Minh từ lâu đã là đối tượng của nhiều ngành văn hóa, nghệ thuật.
Đã có nhiều sáng tác về Hồ Chí Minh rất thành cơng, đi sâu vào lòng người Việt

Nam. Những đoạn phim hay, những bức ảnh đẹp, những bài thơ hay, những bài
hát hay về Hồ Chí Minh nếu được chọn lọc, sử dụng đúng chỗ, đúng lúc, sát với
nội dung bài giảng, có giá trị nâng cao hiệu quả bài giảng. Bài giảng lôi cuốn,
hấp dẫn người học hơn, người học hiểu sâu, dễ nhớ tư tưởng Hồ Chí Minh hơn.
Bỡi “ Trăm nghe khơng bằng một thấy”.
Qua nghiên cứu lý luận và thực tiễn vận dụng các phương pháp dạy học
cho thấy, mỗi phương pháp dạy học truyền thống hay phương pháp dạy học tích
cực cũng đều có những ưu thế và nhược điểm riêng. Khơng có phương pháp nào
là vạn năng. Việc nghiên cứu kỹ từng bài dạy, từng phần, từng đặc điểm bộ mơn
và đối tượng người học để có sự phối kết hợp đa dạng các phương pháp là việc
làm cần thiết của mỗi giảng viên để nâng cao chất lượng dạy học, đáp ứng yêu
cầu của sự nghiệp công nhiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Trong q trình phát
triển giáo dục - đào tạo nói chung và đổi mới phương pháp dạy học nói riêng
chúng ta phải xuất phát từ quan điểm của Đảng "Giáo dục phải vừa gắn chặt với
yêu cầu phát triển đất nước vừa phù hợp với xu thế tiến bộ của thời đại" [1; 73]
Đổi mới phương pháp dạy học không phải là tạo ra một phương pháp
khác đối lập với phương pháp dạy học truyền thống, để loại trừ phương pháp
truyền thống đã có. Sự phát triển hay một cuộc cách mạng trong khoa học giáo
dục thực chất là phải tạo được một tiền đề để cho những nhân tố tích cực của
phương pháp truyền thống vẫn có cơ hội phát triển mạnh mẽ hơn. Đồng thời, tạo
ra và khuyến khích phương pháp mới tiến bộ hơn, tốt hơn phương pháp dạy học
đã có. Mở rộng và đẩy mạnh giao lưu giáo dục - đào tạo là cái tất yếu, nhằm tiếp
thu nội dung và phương pháp giáo dục tiên tiến, hiện đại của các nước nhưng nó


21

cũng đặt ra những mâu thuẫn không thể phủ nhận "làm thế nào để thích ứng mà
khơng tự đánh mất mình; làm thế nào để đạt được tính tự chủ trong sự tơn trọng
quyền tự do và tiến hóa của người khác và làm thế nào để làm chủ được tiến bộ

khoa học, chính trong tinh thần này mà những thách thức do những công nghệ
mới về thông tin đang đặt ra phải được vượt qua" [42; 17].
Nếu phương pháp dạy học thuyết trình có một ưu điểm lớn là phát huy trí
nhớ, tập cho người học làm theo một điều gì đó, thì phương pháp mới vẫn cần
những ưu điểm trên. Song cái khác căn bản ở đây là phương pháp cũ đã phần
nhiều “bỏ quên người học”. Nên người học bị động trong tiếp nhận tri thức. Do
đó, cần tích cực hóa phương pháp dạy học thuyết trình, kết hợp phương pháp
thuyết trình với phương pháp nêu vấn đề nhằm phát huy tính tích cực, chủ động,
sáng tạo của người học.
Phát huy tính tích cực của sinh viên thông qua hàng loạt tác động của
giảng viên là bản chất của phương pháp dạy học mới. Khi nói đến tính tích cực,
tức là lịng mong muốn hành động được nảy sinh từ phía sinh viên, được biểu
hiện ra bên ngoài hay bên trong của sự hoạt động. Nhờ phát huy được tính tích
cực mà người học khơng cịn bị động. Sinh viên trở thành các cá nhân trong một
tập thể mang khát vọng được khám phá, hiểu biết. Muốn vậy, điều khó khăn
nhất với người giảng viên là: Trong một giờ lên lớp, phải làm sao cho những
sinh viên nhận thức tốt nhất cũng được thoả mãn nhu cầu tri thức, thấy tri thức
là một chân trời mới. Còn những sinh viên học yếu nhất cũng không thấy bị bỏ
rơi, họ cũng được tham gia vào quá trình khám phá cái mới. Điều này là đặc biệt
cần thiết, vì sinh viên sẽ hào hứng để đi tìm tri thức chứ khơng cịn bị động, bị
nhồi nhét. Muốn vậy, cần kết hợp phương pháp dạy học thuyết trình với phương
pháp dạy học nêu vấn đề một cách linh hoạt, sáng tạo.
Có thể nói, cốt lõi của đổi mới phương pháp dạy học là hướng tới hoạt
động học tập chủ động, chống lại thói quen học tập thụ động. Vì vậy, đổi mới
phương pháp giảng dạy bậc đại học là một yêu cầu cấp thiết, rất quan trọng để
phát triển giáo dục - đào tạo trong xu thế hội nhập kinh tế toàn cầu và các mặt