Giáo trình Đồ Gá (C2 ĐỊNH VỊ VÀ ĐỒ ĐỊNH VỊ)

Chỉång 2

ÂËNH VË V ÂÄƯ ÂËNH VË
2-1. Âënh nghéa va yóu cỏửu õọỳi vồùi õọử õởnh vở.
2-1-1. ởnh nghộa:
Quaù trỗnh âënh vë l sỉû xạc âënh vë trê chênh xạc tỉång âäúi ca chi tiãút so
våïi dủng củ càõt trỉåïc khi gia cäng.
2-1-2.Yãu cáöu âäúi våïi âäö âënh vë.
Khi âënh vë chi tiãút trãn âäư gạ, ngỉåìi ta dng cạc chi tiãút hay cạc bäü pháûn
tiãúp xục trỉûc tiãúp våïi bãư màût dng lm chøn ca chi tiãút, nhàịm âm bo âäü
chênh xạc vãư vë trê tỉång quan giỉỵa bãư màût gia cäng ca chi tiãút våïi dủng củ càõt.
Cạc chi tiãút v bäü pháûn âọ âỉåüc gi l âäư âënh vë (cå cáúu âënh vë, chi tiãút
âënh vë ) .
Sỉí dủng håüp lê cå cáúu âënh vë s mang laỷi hióỷu quaớ kinh tóỳ thióỳt thổỷc vỗ coù
thóứ xaùc âënh chênh xạc vë trê ca chi tiãút mäüt cạch nhanh chọng, gim âỉåüc thåìi
gian phủ v náng cao nàng sút lao âäüng.
Âãø âm bo âỉåüc chỉïc nàng âọ, cå cáúu âënh vë phi tho mn nhỉỵng u
cáưu ch úu sau âáy :
1) Cå cáúu âënh vë cáưn phi ph håüp våïi bãư màût dng lm chøn âënh vë ca
chi tióỳt gia cọng vóử mỷt hỗnh daùng vaỡ kờch thổồùc.
2) Cå cáúu âënh vë cáưn phi âm bo âäü chênh xạc láu di vãư kêch thỉåïc v
vë trê tỉång quan.
3) Cå cáúu âënh vë chi tiãút cọ tênh chäúng mi mn cao, âm bo tøi th qua
nhiãưu láưn gạ âàût. Âäü mn ca bãư màût lm viãûc cå cáúu âënh vë âỉåüc tênh nhỉ sau:
u =β N

Trong âọ: u- Âäü mn [µm]; β- Hãû säú phủ thüc vo váût liãûu v tênh cháút
tiãúp xục âỉåüc xạc âënh bàịng thỉûc nghiãûm. Thäng thỉåìng, hãû säú β nàịm trong
khong 0,2÷0,4; N- Säú láưn gạ âàût phäi trãn âäư âënh vë.
Váût liãûu lm cå cáúu âënh vë, cọ thãø sỉí dủng cạc loải thẹp 20X, 40X,
Y7A,Y8A, thẹp 20X tháúm C hồûc thẹp 45...Nhiãût luûn âảt âäü cỉïng 50÷60 HRC.

Âäü nhạm bãư màût lm viãûc Ra= 0,63÷0,25; cáúp chênh xạc IT6÷IT7.
Táút c cạc loải õọử õởnh vở õổồỹc trỗnh baỡy trong phỏửn naỡy õaợ âỉåüc tiãu chøn
hoạ. Cạc thäng säú hiình hc, âäü chênh xạc, kêch thỉåïc v cháút lỉåüng bãư màût â
âỉåüc cho trong caïc säø tay cå khê, säø tay cäng nghãû chãú tảo mạy, säø tay thiãút kãú âäư
gạ. Bãư màût ca chi tiãút gia cäng âỉåüc sỉí dủng lm chøn âënh vë thỉåìng gàûp :
- Chøn âënh vë l màût phàóng.
- Chøn âënh vë l màût trủ ngoi.
- Chøn âënh vë l màût trủ trong.

16


- Chuáøn âënh vë kãút håüp (hai läù tám; mäüt màût phàóng v hai läù vng gọc
våïi màût phàóng âọ; mäüt màût phàóng v mäüt läù cọ âỉåìng tám song song hồûc thàóng
gọc våïi màût phàóng ...).
Tỉång ỉïng våïi cạc loải chøn nãu åí trãn, ta cáưn xạc âënh cạc cå cáúu âënh vë
mäüt caïch håüp lê. Sau âáy ta xẹt củ thãø.
2-2. Âënh vë chi tiãút khi chøn âënh vë l màût phàóng .
Thỉåìng ngỉåìi ta láúy màût phàóng trãn chi tiãút lm chøn âënh vë. Khi âọ, âäư
âënh vở thổồỡng duỡng laỡ chọỳt tỗ, phióỳn tỗ...
2-2-1. Chọỳt tỗ cọỳ õởnh.
Chọỳt tỗ cọỳ õởnh duỡng õóứ õởnh vở khi chuỏứn laỡ mỷt phúng, gọửm coù 3 loaỷi
nhổ hỗnh 2-1.
Hỗnh 2-1a vaì b duìng khi chuáøn âënh vë laì màût thọ.
Hỗnh 2-1c duỡng khi chuỏứn õởnh vở laỡ mỷt tinh.
Chọỳt tỗ coù thóứ lừp trổỷc tióỳp lón thỏn õọử gaù hoỷc thọng qua mọỹt baỷc loùt (hỗnh
2-1d).
Chọỳt tỗ coù õổồỡng kênh D≤ 12mm âỉåüc chãú tảo bàịng thẹp cạc bon dủng củ
cọ hm lỉåüng C = 0,7÷0,8 % v täi cỉïng âảt HRC= 50÷60. Khi D> 12mm, cọ thãø
chãú tảo bàịng thẹp cạc bon cọ hm lỉåüng C=0,15÷0,2%, täi cỉïng sau khi thỏỳm

than õaỷt õọỹ cổùng HRC =55ữ60.
Sọỳ chọỳt tỗ âỉåüc dng åí mäüt màût chøn âënh vë bàịng säú bỏỷc tổỷ do maỡ noù cỏửn
haỷn chóỳ.
D

D

D

d

b H

b)

d

c)

dH7/k6

d)

0,5

450

A

dH7/js6

d
0,25 ữ0,5

a)

L

cì450

R

r
0,25-0,5

0,5
2

A

Hỗnh 2- 1: Caùc loaỷi chọỳt tỗ cọỳ õởnh
2-2-2. Chọỳt tỗ õióửu chốnh .
Chọỳt tỗ õióửu chốnh õổồỹc duỡng khi bóử mỷt lm chøn ca chi tiãút l chøn

17


thọ, coù sai sọỳ vóử hỗnh daùng vaỡ coù kờch thổồùc tổồng quan thay õọứi nhióửu. Kóỳt cỏỳu
chọỳt tỗ õióửu chốnh nhổ hỗnh 2-2.
Hỗnh 2-2a: ỏửu 6 caỷnh, duỡng cồ ló õióửu chốnh.

Hỗnh 2-2b: ỏửu troỡn.
Hỗnh 2-2c: Chọỳt vaùt caỷnh, duỡng cồ ló õióửu chốnh.
Hỗnh 2-2d: Chọỳt õióửu chốnh lừp trón mỷt õổùng cuớa õọử gaù.
a)

b)

c)

d)

Hỗnh 2-2: Chọỳt tỗ õióửu chènh
Trãn màût phàóng âënh vë ca chi tiãút, ngỉåìi ta coù thóứ duỡng hai chọỳt tỗ cọỳ õởnh
vaỡ mọỹt chọỳt tỗ õióửu chốnh nhũm chốnh laỷi vở trờ cuớa phọi .
2-2-3. Chọỳt tỗ tổỷ lổỷa :
Chọỳt tỗ tổỷ lổỷa õổồỹc dng khi màût phàóng âënh vë l chøn thä hồûc mỷt bỏỷc.
Do õỷc õióứm kóỳt cỏỳu cuớa chọỳt tỗ tổỷ lổỷa, nón mỷt laỡm vióỷc cuớa chọỳt tỗ tổỷ lổỷa ln
ln tiãúp xục våïi màût chøn, âäưng thåìi tàng âäü cỉïng vỉỵng ca chi tiãút v gim ạp
lỉûc trãn bãư mỷt cuớa caùc õióứm tỗ.
A-A

A

3

2

4

1

A

Hỗnh 2-3: Chọỳt tỗ tổỷ lổỷa
Vờ duỷ chọỳt tỗ tổỷ lổỷa 3 vaỡ 4 trón hỗnh (hỗnh 2-3). Tuy loaỷi chọỳt tỗ naỡy tióỳp xuùc
vồùi phọi åí hai âiãøm nhỉng nọ chè hản chãú mäüt báûc tổỷ do.
2-2-4. Chọỳt tỗ phuỷ.
Chọỳt tỗ phuỷ khọng tham gia âënh vë chi tiãút, m chè cọ tạc dủng náng cao

18


âäü cỉïng vỉỵng ca chi tiãút khi gia cäng. Chäút tỗ phuỷ coù nhióửu loaỷi (hỗnh 2-4a,b).
Khi gaù õỷt chi tióỳt, chọỳt tỗ phuỷ ồớ daỷng tổỷ do, chổa cọỳ âënh. Dỉåïi tạc dủng ca l
xo 2 lm cho chäút 1 tióỳp xuùc vồùi mỷt tỗ cuớa chi tióỳt cỏửn gia cäng â âỉåüc âënh vë
v kẻp chàût xong. Sau âọ dng chäút 4 v vêt 3 âãø cäú âënh vở trờ cuớa chọỳt .
W

4
3

W

W

h

W

1
1

2
a)

b)
Hỗnh 2-4 : Chọỳt tỗ phuỷ

2-2-5. Phióỳn tỗ .
Phióỳn tỗ laỡ chi tióỳt õởnh vở khi chøn l màût phàóng â âỉåüc gia cäng (chøn
tinh) cọ dióỷn tờch thờch hồỹp (kờch thổồùc trung bỗnh vaỡ lồùn). Vóử kóỳt cỏỳu, phióỳn tỗ coù
3 loaỷi (hỗnh 2-5), mọựi lai cọ âàûc âiãøm v phảm vi ỉïng dủng riãng :
d1
h

0,32

c)

B/2
B

H

a)
d

h h1

L

0,63

A

A-A

h h1

B

b

b

b)
45

c

A-A

0

c1 A
L

A
A

b

Hỗnh 2- 5: Caùc loaỷi phióỳn tỗ
Loaỷi 2-5a phióỳn tỗ phúng õồn giaớn, dóự chóỳ taỷo, coù õọỹ cổùng vổợng tọỳt, nhổng
khoù laỡm saỷch phoi vỗ caùc läù bàõt vêt lm xúng, thỉåìng làõp trãn cạc màût thúng
õổùng.
Loỹai 2-5b phióỳn tỗ coù raợnh nghióng sổớ duỷng thuỏỷn tiãûn cho viãûc lm sảch,
bo qun nhỉng chãú tảo täún keùm hồn caùc loaỷi khaùc.
Loaỷi 2-5c phióỳn tỗ bỏỷc, bóử màût lm viãûc dãù quẹt sảch phoi v lm sảch do

19


coù raợnh loợm 1ữ2mm, vỗ chióửu rọỹng B lồùn nón khọ gạ âàût trong âäư gạ, êt dng hån.
Ngỉåìi ta sổớ duỷng 2 phióỳn tỗ hay 3 phióỳn tỗ taỷo thnh mäüt màût phàóng âënh vë
(chụ nãúu dng 2 phióỳn tỗ, thỗ 1 phióỳn tỗ haỷn chóỳ 2 bỏỷc tổỷ do, phióỳn tỗ coỡn laỷi
khọỳng chóỳ 1 bỏỷc tổỷ do; Nóỳu duỡng 3 phióỳn tỗ, thỗ mọựi phióỳn tỗ haỷn chóỳ 1 bỏỷc tổỷỷ
do).Caùc phióỳn tỗ õổồỹc lừp vaỡo thán âäư gạ bàịng cạc vêt kẻp v âỉåüc mi lải cho
âäưng phàóng v âm bo âäü song song (hay vng gọc våïi âãú âäư gạ) sau khi làõp .
Phiãún tỗ thổồỡng laỡm bũng theùp coù haỡm lổồỹng caùc bon C=0,15÷0,2%, täi sau
khi tháúm than âãø âảt âäü cỉïng HRC =55ữ60, qua maỡi boùng Ra=0,63ữ0,25.
Phióỳn tỗ õaợ õổồỹc tióu chuỏứn hoạ v cho trong cạc säø tay cå khê, säø tay chãú
tảo mạy, säø tay thiãút kãú âäư gạ.
2-2-6. Sai säú âënh vë khi âënh vë bàịng màût phàóng,
Sai säú âënh vë xy ra do sai säú chãú tảo bãư màût âënh vë ca chi tiãút gia cäng
v bãư màût âënh vë ca chi tiãút âënh vë ca âäư gạ.
2-3. Âënh vë khi chøn âënh vë l màût trủ ngoi.
Khi chøn âënh vë l màût trủ ngoi, chi tiãút âënh vë thỉåìng dng l:
2-3-1. Khäúi V :
Khäúi V dng âãø âënh vë khi màût chuáøn âënh vë cuía chi tiãút l màût trủ ngoi
hồûc mäüt pháưn ca màût trủ ngoi. Ỉu âiãøm khi âënh vë bàịng khäúi V l âënh tám

täút, tỉïc l âỉåìng tám ca màût trủ âënh vë ca chi tiãút bo âm trng våïi màût
phàóng âäúi xỉïng ca hai màût nghiãng lm viãûc ca khäúi V, khäng bë nh hỉåíng
ca dung sai kêch thỉåïc âỉåìng kênh màût trủ ngoi. Mäüt khäúi V cọ thãø âënh vë
âỉåüc nhỉỵng chi tiãút cọ âỉåìng kênh khạc nhau.
- Kãút cáúu ca khọỳi V. Hỗnh 2-6a trỗnh baỡy kóỳt cỏỳu cuớa khọỳi V, cọ hai loải :
α
C
OD
h
H

h1

b)

d

B 1 B2
B

d1

B3

a)

h2

d2

c)

L1
L

Hênh 2-6: kãút cáúu khäúi V

20


+ Khäúi V di: Tỉång âỉång våïi 4 âiãøm tiãúp xục v hản chãú 4 báûc tỉû do
(hồûc khäúi V cọ chiãưu di tiãúp xục L ca nọ våïi màût chuáøn âënh vë cuía chi tiãút sao
cho L/D >1,5 ; D-âỉåìng kênh ca chi tiãút). Khäúi V di âënh vë nhỉỵng chi tiãút cọ
âỉåìng kênh låïn, thỉåìng khoẹt lm nhỉ hỗnh 2-6b. óứ giaớm bóử mỷt gia cọng cuớa
khọỳi V, ngỉåìi ta dng hai khäúi V ngàõn räưi làõp trãn mọỹt õóỳ (hỗnh 2-6c).
+ Khọỳi V ngừn:Tổồng õổồng 2 õióứm tiãúp xục v hản chãú 2 báûc tỉû do (hồûc
khäúi V ngàõn laì khäúi V maì màût chuáøn âënh vë trãn chi tiãút gia cäng chè tiãúp xục
våïi nọ trãn chiãưu di L, våïi L/D< 1,5) .
Khi âënh vë theo caùc mỷt chuỏứn õởnh vở thọ cuớa chi tióỳt, thỗ màût âënh vë ca
khäúi V phi lm nh, bãư räüng tỉì 2÷5mm hồûc khêa nhạm.
Vë trê ca khäúi V quút âënh vë trê cuía chi tiãút, nãn khäúi V phaíi âỉåüc âënh
vë chênh xạc trãn thán âäư gạ bàịng hai chäút vaì duìng vêt âãø bàõt chàût.
Khäúi V tiãu chuáøn cọ gọc α=600, α=900 v α=1200.
Khäúi V âënh vë âỉåüc chãú tảo bàịng thẹp 20X, 20; màût âënh vë âỉåüc tháúm cạc
bon sáu 0,8÷1,2mm; täi cỉïng âảt HRC=58÷62. Âäúi våïi nhỉỵng khäúi V dng lm
âënh vë cạc trủc cọ D>120mm, thỗ õuùc bũng gang hoỷc haỡn, trón mỷt õởnh vở cọ
làõp cạc bn thẹp täi cỉïng, khi mn cọ thãø thay thãú âỉåüc.
-Tênh toạn chn khäúi V.
Khäúi V â âỉåüc tiãu chøn hoạ, cọ thãø tra cạc kêch thỉåïc liãn quan trong
cạc säø tay cäng nghãû chãú tảo mạy. Âäúi våïi kêch thỉåïc H do ngỉåìi thiãút kãú quút

âënh. H l kêch thỉåïc âo tỉì tám o ca trủc kiãøm cọ âỉåìng kênh D âãún màût âạy
ca khäúi V, kêch thổồùc D lỏỳy bũng kờch thổồùc trung bỗnh cuớa kờch thỉåïc màût trủ
ngoi ca chi tiãút. Trong sn xút, thỉåìng ngỉåìi ta láúy tám o ca trủc kiãøm (cng
chênh l tám màût trủ ngoi âënh vë ca chi tiãút) âãø õióửu chốnh vở trờ cuớa dao, vỗ vỏỷy
trón thổỷc tóỳ tám màût trủ ngoi ca chi tiãút cng chênh l chuáøn âënh vë khi chi tiãút
láúy màût ngoaìi âãø âënh vë trãn khäúi V, do âọ kêch thỉåïc H biãøu thë chiãưu cao kêch
thỉåïc chøn âënh vë, nọ cáưn phi âỉåüc ghi trãn bn v lm viãûc ca khäúi V v
dng lm càn cỉï cho viãûc kiãøm tra khi chãú taỷo vaỡ õióửu chốnh khọỳi V.
Tổỡ hỗnh 2-6a, ta coù :
⎛
1 ⎜⎜ D
C
H=h+
−
α
2⎜ α
tg
⎜ sin
2
2
⎝

⎞
⎟
⎟
⎟
⎟
⎠

Khi α=900, ta coï :

H=h+0,707D-0,5C
Khi goïc α= 1
H=h+1,087D-0,289C.
Trong âọ : h v C- chn theo kãút cỏỳu tióu chuỏứn cuớa khọỳi V; D- Kờch thổồùc
trung bỗnh ca âỉåìng kênh màût ngoi âënh vë ca chi tiãút .
- Tênh sai säú âënh vë khi chi tiãút âæåüc âënh vë bàịng màût ngoi trãn khäúi V.

21


ε dv = ∆ mdv = OO1 =

δD

2 ⋅ sin

D+∆D

D-∆D

H 2

H2

mõv

Nhổ trón õaợ trỗnh baỡy, tỏm mỷt ngoaỡi õởnh vở cuớa chi tióỳt laỡ chuỏứn õởnh vở,
vỗ vỏỷy, tờnh toaùn sai säú âënh vë chênh l tênh lỉåüng biãún âäøi låïn nháút ca tám màût
ngoi trong mäüt loảt chi tiãút gia cọng.
Sồ õọử tờnh nhổ hỗnh 2-7, khi chi tióỳt cọ âỉåìng kênh låïn nháút l D+∆D, tám

màût ngoi l O; khi chi tiãút cọ âỉåìng kênh bẹ nháút l D-∆D, chi tiãút dëch xuäúng âãún
khi tiãúp xuïc våïi khäúi V. Lục ny âiãøm A trãn chu vi s dëch chuyãøn âãún A1,
tæång æïng tám O dëch chuyãøn âãún O1.
OO1 chênh l lỉåüng biãún âäøi vë trê ca
chøn âënh vë do sai säú vë trê màût âënh δD/2
O
vë gáy ra. Tổỡ quan hóỷ hỗnh hoỹc, ta õổồỹc
A O1
:
A1


2



Sai sọỳ õởnh vë phủ thüc vo
dung sai kêch thỉïåïc màût chøn âënh vở
Hỗnh 2-7: Sồ õọử tờnh sai sọỳ chuỏứn
ngoaỡi cuớa chi tiãút δD v trë säú gọc α
ca khäúi V.
2-3-2.Mám càûp :
Khi chøn l màût trủ ngoi, nãúu gia cäng trãn nhoùm maùy tióỷn hoỷc nhoùm
maùy phay thỗ õọử õởnh vở l cháúu kẻp ca mám càûp 3 cháúu tỉû âënh tám. Mám càûp
l cå cáúu âënh vë vản nàng, cọ kh nàng âiãưu chènh trong mäüt phảm vi khạ räüng
tu theo kêch thỉåïc bãư màût chøn âënh vë thay âäøi. Mám càûp l cå cáúu âënh vë
nhỉng âäưng thåìi cng l cå cáúu kẻp chàût.
2-3-3.ÄÚng kẻp ân häưi:
Khi chøn âënh vë l màût trủ ngoi, cọ âäü chênh xạc nháút âënh, nãúu gia
cäng trãn nhọm mạy tiãûn hồûc mạy phay âäư âënh vë cọ thãø l äúng kẻp ân häưi.

ÄÚng kẻp ân häưi l cå cáúu tỉû âënh tám cọ kh nàng âënh tám (khong
0,01÷0,03mm) cao hån mám càõp 3 cháúu.
ÄÚng kẻp ân häưi âỉåüc chãú tảo tỉì cạc thẹp 20X, 40X, Y7A, Y10A, 9XC,
thẹp 45. Cạc bãư màût ca chụng phi âỉåüc täi âảt âäü cỉïng 45÷50 HRC.
(Trong chỉång cồ cỏỳu tổỷ õởnh tỏm seợ trỗnh baỡy kộ hồn mám càûp, äúng kẻp
ân häưi...)
2-4. Âënh vë khi chøn âënh vë l màût trủ trong.
Khi láúy màût trủ trong ca chi tiãút lm chøn âënh vë, ta cọ thãø dng cạc chi
tiãút âënh vë: chäút gạ, cạc loải trủc gạ...
2-4-1.Cạc loaỷi chọỳt gaù. (hỗnh 2-8).

22


- Chäút trủ di (h2-8a): Dng chäút trủ di cọ kh nàng hản chãú 4 báûc tỉû do.
Vãư kãút cáúu, chiãưu di pháưn lm viãûc L ca chäút s tiãúp xục våïi läù chøn D cọ tè säú
L/D>1,5. Nãúu phäúi hồỹp vồùi mỷt phúng õóứ õởnh vở chi tióỳt, thỗ màût phàóng chè âỉåüc
hản chãú mäüt báûc tỉû do.
- Chäút truỷ ngừn (hỗnh 2-8b,c): chọỳt truỷ ngừn coù khaớ nng hản chãú hai báûc tỉû
do tënh tiãún theo hai chiãưu vng gọc våïi tám chäút . Tè lãû L/D≤ 0,33÷ 0,35.
- Chọỳt traùm (chọỳt vaùt -hỗnh 2-8d) chố haỷn chóỳ mọỹt bỏỷc tổỷ do.
DH7/h7

b)

a)

c)

d)

B

b

dH7/m7

dc

Hỗnh 2-8: Caùc loaỷi chọỳt gaù
Vỏỷt lióỷu âãø chãú tảo cạc chäút gạ nhỉ sau: khi dc ≤16mm, chäút gạ âỉåüc chãú
tảo bàịng thẹp dủng củ Y7A,Y10A, 9XC, CD70; khi dc >16mm âỉåüc chãú tảo bàịng
thẹp cräm-20X, tháúm cạc bon âảt chiãưu dy låïp tháúm 0,8÷1,2mm, sau õoù tọi õaỷt
õọỹ cổùng HRC50ữ55.
Lừp gheùp giổợa lọự chuỏứn vaỡ chäút gạ l mäúi ghẹp lng nhẻ nhỉng khe håí nh
nháút (H7/h7) âãø cọ thãø gim båït âỉåüc sai säú chøn. Cn làõp ghẹp giỉỵa chäút v
thán âäư gạ thỉåìng l (H7/k7) hồûc (H7/m7)
- Chäút cän: Cạc loải chäút cän nhổ hỗnh 2-9.
+ Chọỳt cọn cổùng: tổồng ổùng 3 õióứm (h2-9a), hản chãú 3 báûc tỉû do tënh tiãún.
+ Chäút cän tu âäüng (chäút cän mãưm): tỉång ỉïng 2 âiãøm (h 2-9b) hản chãú 2
báûc tỉû do tënh tiãún. Chäút cän tuyì âäüng duìng khi chuáøn âënh vë laì chuáøn thä nhàịm
mủc âêch âãø bãư màût cän lm viãûc ca chäút cän ln ln tiãúp xục våïi läù trong
mäüt loảt phäi âỉåüc chãú tảo bàịng cạch âục, rn dáûp, âäüt lọự...

60

0

a)

b)
Hỗnh 2-9 : Chọỳt cọn

23


Màût cän lm viãûc ca chäút, gọc α=600 hồûc α=750 khi phọi lồùn.
2-4-2. Caùc loaỷi truỷc gaù.
* Truỷc gaù hỗnh trủ: l chi tiãút âënh vë âãø gạ âàût chi tiãút gia cäng trãn
mạy tiãûn, mạy phay, mạy mi...khi chøn l läù trủ â gia cäng tinh. Chiãưu di lm
viãûc ca trủc gạ L phi âm bo L/D>1,5 v hản chãú 4 báûc tỉû do (kãút håüp våïi vai
chäút hản chãú 1 báûc tỉû do).
Làõp ghẹp giỉỵa màût chøn v màût lm viãûc ca trủc gạ phi cọ khe håí â
nh âãø âm bo âäü âäưng tám giỉỵa màût gia cäng v màût chøn thỉåìng dng mäúi
ghẹp H7/h7, kãút cáúu cuớa truỷc gaù truỷ nhổ (hỗnh 2-10a) hoỷc lừp chỷt (hỗnh 2-10b)
1

b-Lừp chỷt
Hỗnh 2-10 a,b,c

d2

a-Lừp coù khe hồớ

dmin

l1 10 c

dmax

300

d1

2

N
L

E F 5 L2

c- Trủc gạ cän

* Trủc gạ cän: do truỷc gaù hỗnh truỷ lừp coù khe hồớ, nón khi gia cäng nhỉỵng
chi tiãút bảc trãn mạy tiãûn hồûc mạy mi trn ngoi, kh nàng âënh tám (âäü âäưng
tám giỉỵa màût trong vaì màût mgoaìi) tháúp. Vê váûy âãø khàõc phuỷc tỗnh traỷng õoù ngổồỡi
ta duỡng truỷc gaù cọn vồùi gọc cän khong 3÷50 (âäü cän 1/500÷1/1000). Trủc gạ cän
cọ tạc dủng khỉí khe håí v cọ kh nàng truưn mọ men xoừn khaù lồùn. Kóỳt cỏỳu
nhổ hỗnh 2-10 c, tuy nhiãn viãûc thạo chi tiãút ra khi trủc khäng phi dãù dng.
Khi gia cäng cạc chi tiãút cọ âỉåìng kênh läù chøn khạc nhau nhiãưu , âãø gim
säú lỉåüng trủc gạ cáưn chãú tảo, ta dng trủc gạ cän di âäüng.
* Trủc gạ ân häư: khi gia cäng cạc bảc thnh mng trãn mạy tiãûn, mạy
mi trn ngoi...âãø trạnh biãún dảng do lỉûc kẻp gáy ra, ta dng trủc gạ ân häưi.
Loải ny cọ kh nàng âënh tám täút (0,01÷0,02mm), lỉûc kẻp âäưng âãưu.
2-4-3. Sai säú âënh vë khi âënh vë bàòng màût trong.
* Tênh sai säú âënh vë khi dng chäút gạ .
- Chäút gạ v läù åíí vở trờ bỏỳt kỗ. Khi chọỳt gaù õỷt thúng õổùng, chøn âënh vë v
chäút gạ cọ thãø åí vë trê bỏỳt kỗ (hỗnh 2-11 a). Trong trổồỡng hồỹp lọự coù âỉåìng kênh låïn
nháút v chäút gạ cọ âỉåìng kênh nh nhỏỳt, thỗ sai sọỳ chuỏứn õởnh vở laỡ lổồỹng dởch
chuyóứn tỏm hỗnh hoỹc cuớa lọự o1cto2ct :

dv (xx ) = o1ct o 2ct = 2[(D + ∆D ) − (d − ∆d )] = δD + δd + ∆
Trong âọ :
D- âỉåìng kênh danh nghéa ca màût läù âënh vi.

24


±∆D- sai lãûch âỉåìng kênh ca màût läù âënh vi.
d- âỉåìng kênh danh nghéa ca chäút gạ.
±∆d- sai lãûch âỉåìng kênh ca chäút gạ .
δD- dung sai kêch thỉåïc âỉåìng kênh läù.
δd- dung sai kêch thỉåïc âỉåìng kênh chäút gạ.
∆ - khe håí nh nháút giỉỵa chäút gạ v màût lọự õởnh vở.

O1ct

O2c

x
O 1ct

d-d



o1ct

d+d

x

z

D+D

d-d

o1c

A
B

O2ct

a)

D-D
D+D

b)

z
Hỗnh 2-10: Sồ õọử tờnh sai sọỳ chuỏứn
a- Chọỳt ồớ vở trờ bỏỳt kỗ ; b- Chọỳt åí vë trê nàịm ngang
- Chäút gạ åí vë trê nũm ngang (hỗnh 2-11b).Trong trổồỡng hồỹp naỡy bỏỳt kỗ chi
tióỳt no gạ trãn chäút gạ âãưu cọ xu hỉåïng råi xúng phêa dỉåïi.
Cọ hai trỉåìng håüp xy ra: Chäút gạ cọ kêch thỉåïc låïn nháút d+∆d v läù âënh vë
cọ kêch thỉåïc nh nháút D-∆D, lục ny vë trê tiãúp xục giỉỵa chäút gạ v läù âënh vë åí
âiãøm A cao nháút, tám chi tiãút l o1ct . Chäút gạ cọ kêch thỉåïc nh nháút d-∆d v läù
âënh vë cọ kêch thỉåïc låïn nháút D+∆D, lục ny vë trê tiãúp xục giỉỵa chäút gạ v läù

âënh vë åí âiãøm B tháúp nháút, tám chi tiãút l o2ct.
Trong hai trỉåìng håüp, tám chi tiãút dëch chuøn theo phỉång zz tỉì o1ct âãún
o2ct, hay nọi cạch khạc sai säú âënh vë theo phỉång zz l o1cto2ct.Ta cọ :
(δ + δ d )
ε dv (zz ) = o1ct o 2 ct = D
2

Trong khi âọ, sai säú âënh vë theo phỉång xx bàịng khäng, ε dv (xx ) = 0 .

25

Dmin

Dmax

Chuï yï :Khi tênh toạn sai säú chøn âënh vë cáưn phi chè r kêch thỉåïc cáưn
tênh, âäưng thåìi phi xẹt âãún âäü lãûch tám e
giỉỵa màût ngoi ca chi tiãút v màût trong lm
α
chøn âënh vë, âäưng thåìi sai säú ca âỉåìng
kênh màût ngoi .
* Tênh sai säú chøn khi gạ chi tiãút trãn
∆
trủc gạ cän.
Màûc dáưu cọ sai säú chãú tảo cuớa mỷt lọự
Hỗnh 2-12: Sai sọỳ khi õởnh
õởnh vở cuớa chi tiãút, nhỉng våïi phỉång phạp
vë bàịng trủc gạ cän

ny, màût chøn âënh vë ca chi tiãút ln tiãúp xục våïi chäút cän v do âọ loải trỉì
khe håí, hay sai säú chøn âënh vë theo hỉåïng kênh bàịng khäng. Nhỉng do sai säú
chãú tảo dáùn âãún sỉû dëch chuøn chi tiãút ca c loảt theo chiãưu trủc chi tióỳt (hỗnh 212). Lổồỹng xó dởch õoù laỡ , õổồỹc xạc âënh bàịng cäng thỉïc :
∆=

δD
δ
= D
2 tgα
k

Trong âọ : k-âäü cän ca trủc gạ; α- gọc cän ca trủc gạ.
2- 5. Âënh vë bàịng hai läù tám .
Khi gia cäng màût trủ ngoi ca cạc trủc báûc trãn mạy tiãûn hồûc mạy mi,
âãø âm bo âäü âäưng tám giỉỵa cạc báûc trủc, phi dng chøn tinh phủ thäúng nháút
l hai läù tám v âäư âënh vë l cạc loải mi tám.
2-5-1. Mi tám cỉïng.
Khi gia cäng nhỉỵng chi tiãút dảng trủc trãn mạy tiãûn, mạy mi trn ngoi,
cọ chøn õởnh vở laỡ hai lọự tỏm, thỗ ngổồỡi ta thổồỡng sỉí dủng chi tiãút âënh vë l hai
mi tám cỉïng v chi tiãút gia cäng âỉåüc täúc càûp truưn mä men xoừn.
Kóỳt cỏỳu muợi tỏm cổùng nhổ hỗnh 2-13a, b, c, d, e .
r

r

a

l

t

a

l

L

t

L

a)

c)

d

D



h
d1

D1

d

D

d1

D1

r

b)

d)

e)

Hỗnh 2-13 : Caùc loaỷi muợi tỏm cỉïng
Mi tám cỉïng âỉåüc làõp vo läù cän ca trủc chênh mạy tiãûn hồûc mạy mi,
nọ hản chãú 3 báûc tỉû do tënh tiãún. Mi tám làõp vo ủ sau cuớa maùy õoù thỗ haỷn chóỳ
hai bỏỷc tổỷ do quay quanh trủc vng gọc våïi nhau v vng gọc våïi âỉåìng tám
quay chi tiãút.
Riãng mi tám cỉïng åí ủ sau maùy maỡi bao giồỡ cuợng vaùt õi mọỹt phỏửn (hỗnh
2-13b), màût vạt song song våïi âỉåìng tám chi tiãút v vng gọc våïi màût phàóng
chỉïa hai âỉåìng tám chi tiãút v âạ. Chiãưu di pháưn vạt låïn hån chiãưu räüng âạ âãø
khi mi chi tiãút nh âạ khäng chảm vo mi tám.

26


Kóỳt cỏỳu cuớa tọỳc cỷp nhổ hỗnh 2-14

L1

d

L

D

600
D2

a)

b)

L2

Hỗnh 2- 14 : Täúc càûp
2-5-2. Mi tám ty âäüng .
Do viãûc sỉí dủng mi tám cỉïng gáy ra sai säú âinh vë nh hỉåíng âãún kêch
thỉåïc chiãưu trủc L, sai säú chøn âënh vë ca kêch thỉåïc L l :
δ
ε dv (L) = A
α
2 tg

2

Trong âọ: δA- dung sai âỉåìng kênh läù tám; α- gọc cän lm viãûc ca läù tám.
Âãø loải trổỡ sai sọỳ õoù trong quaù trỗnh gia cọng, nóỳu kờch thổồùc chióửu truỷc
yóu cỏửu chờnh xaùc thỗ cỏửn

phaới duỡng màût âáưu lm
chøn, hản chãú báûc tỉû do theo
phỉång dc trủc ca chi tiãút
sao cho chøn âënh vë trng
våïi gäúc kờch thổồùc. Luùc naỡy
cồ cỏỳu õởnh vở phaới duỡng laỡ
Hỗnh 2-15 : Mi tám tu âäüng
mi tám ty âäüng dc truỷc muợi tỏm móửm, kóỳt cỏỳu nhổ
hỗnh 2-15. Sau khi gạ âàût xong mi tám phi âỉåüc kẻp cỉïng lải.
2-5-3. Mi tám quay.
Khi tiãûn cao täúc, säú vng quay ca trủc chênh låïn (n>1000vg/ phụt), åí ủ
sau thỉåìng dng mi tỏm quay (hỗnh 2-16 a,b), vỗ duỡng muợi tỏm cổùng do cọ
chuøn âäüng tỉång âäúi giỉỵa bãư màût lm viãûc ca mi tám v läù tám nãn läù tám
chọng mn, nh hỉåíng âãún âäü chênh xạc.

27


1:5

d
d1

D1

d

60

0

D

d1

Cọn mooc

D

Cọn mooc
600

l1

l1
l

l
L

L

a)

b)

Hỗnh 2-16: Muợi tỏm quay

H

2-6. ởnh vở kóỳt håüp.
Trong thỉûc tãú ngỉåìi ta thỉåìng dng âäưng thåìi nhiãưu bãư màût lm chøn âënh
vë. Khi dng phỉång phạp âënh vë ny cáưn chụ : khäng âỉåüc âãø siãu âënh vë;
phi tênh âãún sai säú chãú tảo v khe håí làõp ghẹp ca chi tiãút âënh vë.
2-6-1. Âënh vë kãút håüp bàịng mäüt màût phàóng v hai läù vng gọc våïi màût
phàóng
Phỉång phạp ny âỉåüc ỉïng dủng räüng ri âãø gia cäng cạc chi tiãút dảng häüp,
thán mạy, cng... Âáy l phỉång phạp âënh vë dng chøn thäúng nháút, dãù dng
âm bo âäü chênh xạc vë trê tỉång quan. Cọ trỉåìng håüp trãn chi tiãút khäng cọ bãư
màût läù dng lm chøn thäúng nháút, cọ thãø láúy läù bu lọng gia cọng chờnh xaùc laỡm
chuỏứn õởnh vở.
Vờ duỷ: hỗnh 2-17; läù 1, 2 v
DL1±∆D1
DL2±∆D2
màût phàóng 3 l chøn âënh vë. Do
1
2
khong cạch kêch thỉåïc giỉỵa hai
tám läù v hai tám chäút thay âäøi
L±∆LL
trong phaûm vi dung sai, do dung
sai kêch thỉåïc âỉåìng kênh hai chäút
dc2±∆d2
dc1±∆d1
v hai läù v do khe håí làõp ghẹp
3
l
L±∆Lc
giỉỵa chäút v läù, cọ thãø dáùn tồùi hai
lọự khọng thóứ lừp vaỡo hai chọỳt õổồỹc.

Hỗnh 2-17: âënh vë kãút håüp bàịng
Âãø gii quút váún âãư trãn ta cọ thãøí
mäüt màût phàóng v hai läù âënh vë
dng hai phỉång phạp sau:
a) Phỉång phạp thỉï nháút.
Gim âỉåìng kênh mäüt chäút âãø tàng khe håí giỉỵa läù v chäút theo phæång näúi

28


hai tám läù nhàịm mủc âêch b vo dung sai khong cạch hai tám läù v hai tám
chäút. Âãø tiãûn phán têch, gi thiãút läù thỉï 1 làõp vo chäút thỉï 1, tám chäút v tám läù
trng nhau, ta gim âỉåìng chäút thỉï 2. Cáưn phi tho mn u cáưu l kêch thỉåïc
låïn nháút ca chäút thỉï 2 làõp âỉåüc vo läù thỉï 2 trong âiãưu kiãûn kêch thỉåïc âỉåìng
kênh hai läù nh nháút, kêch thỉåïc âỉåìng kênh hai chäút låïn nháút cn khong cạch
hai tám läù låïn nháút, khong cạch hai tám chäút mh nháút (hồûc ngỉåüc lải khong
cạch tám hai läù nh nháút, khong cạch tám hai chäút låïn nháút).
Kê hiãûu:
DL1, DL2- kêch thỉåïc âỉåìng kênh läù thỉï nháút v läù thỉï 2.
dc1, dc 2- kêch thỉåïc âỉåìng kênh chäút thỉï nháút v chäút thỉï 2.
±∆DL1, ±∆DL2-sai lãûch âỉåìng kênh läù thỉï nháút v läù thỉï 2.
±∆dc1, ±∆dc2-sai lãûch âỉåìng kênh chäút thỉï nháút v chäút thỉï 2.
L- kêch thỉåïc khong cạch hai tám chäút v hai tám läù.
±∆LL- sai lãûch ca kêch thỉåïc khong cạch hai tám läù.
±∆LC- sai lãûch cu kêch thỉåïc khong cạch hai tám chọỳt.
L+LL

L-LC

Oc1

O

B

OC2

L

DL2

A

dc1

DL1

OL2

dc2

1/2

Ol1

OL2

L-LL

OC2

L+LC

Hỗnh 1-18 : Sồ õọử tờnh õổồỡng kờnh chọỳt thổù 2
Tổỡ hỗnh 1-18, ta thỏỳy :
dc
D L2
= L + L C + 2
2
2
dc 2
D L2
= L − ∆L C −
L + ∆L L −
2
2
L − ∆L L +

Tỉì (1) v (2), ta coï

(1)
(2)

dc 2 = D L 2 − 2(∆L L + ∆L c )

Chuï yï :
+ Âãø thuáûn tiãûn viãûc gạ v thạo chi tiãút, giỉỵa chäút thỉï 2 v läù thỉï 2 cáưn âãø
mäüt khe håí nháút âënh ∆2, váûy âỉåìng kênh chäút thỉï 2 phi gim thãm mäüt lỉåüng
∆2; âäưng thåìi giỉỵa chäút thỉï nháút v läù thỉï nháút cng cáưn phi cọ mäüt khe håí ∆1,

29


khe håí ny lải bäø sung thãm vo sai lãûch khoaớng caùch hai tỏm lọự, vỗ thóỳ chọỳt thổù
2 cỏửn tàng thãm mäüt lỉåüng ∆1.Váûy âỉåìng kênh chäút thỉï 2 giaím âãún:
dc 2 = DL 2 − 2(∆L L + ∆L c ) + ∆ 1 − ∆ 2

coï thãø lm cho táút c cạc chi tiãút trong mäüt loảt cọ thãø làõp âỉåüc vo hai chäút âënh
vë. Trong âọ ∆1 l khe håí làõp ghẹp nh nháút giỉỵa chäút thỉï nháút v läù thỉï nháút, ∆2
l khe håí làõp ghẹp nh nháút giỉỵa chäút thỉï hai v läù thỉï hai.
+ Khi gim âỉåìng kênh chäút thỉï 2, khe håí ∆2 tàng lãn, nhæ váûy báûc tæû do
tënh tiãún theo x do chäút thỉï 1 hản chãú, chäút thỉï 2 chè cọ tạc dủng hản chãú báûc tỉû
do quay quanh trủc z.
+ Do täưn tải khe håí giỉỵa chäút v läù, hai läù xã dëch lãn hồûc xúng theo
phỉång zz lm cho âỉåìng näúi hai tám läù v âỉåìng näúi hai tám chäút bë quay lãûch
âi, taûo nãn sai säú gọc xoay. Khi hai läù dëch chuøn ngỉåüc chiãưu nhau, khong
cạch hai tám chäút bàịng khong cạch hai tám läù, âỉåìng kênh hai läù låïn nháút,
âỉåìng kênh hai chäút nh nhỏỳt, thỗ goùc xoay lồùn nhỏỳt (hỗnh 2-19).

OL1

D+DL1

D+DL2

d-dc1

d-dc2
z
OC1

L

dv(1) x

dv(2)
x

B
OC2

OL2

L

OL1

OL2

z

Hỗnh 2-19: Så âäư tênh gọc xoay
Gi sỉí do sai säú âënh vë laìm cho tám läù 1 dëch chuyãøn xuäúng OL1, tám läù 2
dëch lãn OL2, tảo ra gọc quay låïn nhỏỳt laỡ .
Tổỡ hỗnh 2-19, trong tam giaùc OL2BOL1, ta coï:
O L2 B
L
O L 2 B = O L 2 O c 2 + O L1O c1
∆d C 2 + ∆D L 2 + ∆ 2

O L2 O c2 =
2
∆d C1 + ∆D L1 + ∆ 1
O L1O c1 =
2
(
)
(
DL
dc
DL
∆
+
∆
+
∆
+
∆
1
1
1
2 + ∆dc 2 + ∆ 2 )
α = tg −1
2L
tgα =

m

Váûy:

Sai säú gọc xoay l : ±α=2α

30


Tỉì cäng thỉïc trãn ta tháúy, khi âäü chênh xạc làõp ghẹp giỉỵa läù v chäút â quy
âënh, khong cạch kờch thổồùc giổợa hai tỏm chọỳt caỡng lồùn thỗ sai sọỳ goùc xoay caỡng
nhoớ. Vỗ vỏỷy, khi õởnh vở bũng mäüt màût phàóng v hai läù, ngìi ta cäú gàõng chn
khong cạch giỉỵa hai tám läù l låïn nháút .
Phỉång phạp ny cọ thãø gii quút viãûc làõp chi tiãút vo hai chäút, nhỉng täưn
tải sai säú gọc xoay låïn. Do âọ nọ chè ạp dủng khi u cáưu âäü chênh xạc gia cäng
tháúp.
b).Phỉång ạn 2.
Lm chäút thỉï 2 thnh chäút vạt (chäút trạm ) âãø gim sai säú gọc xoay, âäưng
thåìi váùn âm bo thûn tiãûn cho chi tiãút làõp vo hai chäút. Âáy l phỉång phạp
thỉåìng dng.
Hinh 2-20 trỗnh baỡy vở trờ vaùt vaỡ caùch xaùc õởnh kờch thỉåïc ca chäút vạt.
Gi sỉí âỉåìng kênh chäút thỉï
Z
2 âỉåüc tênh theo phỉång ạn (1) l
L
dc2; ED- biãøu thë khong cạch
b
ca chäút âënh vë thỉï 2 v läù thỉï 2
B A
theo phỉång xx âãø cọ thãø làõp hai
F
C
chäút vo hai läù theo phỉång ạn
E

D
O
O
(1). Nãúu theo phỉång ny, tải
X
H
G
mi âiãøm õóửu coù thóứ õaớm baớo
dc1
khoaớng caùch laỡ ED khọng õọứi,
1
D
dc2
2
l1
thỗ chi tiãút ln ln làõp âỉåüc lãn
∆2
d‘c2
chäút. Tỉì dọ, ta cọ thãí xạc âënh
2
Dl2
âỉåüc vë trê v kêch thỉåïc cáưn vaùt
cuớa chọỳt thổù 2.
Hỗnh 2-20: sồ õọử taỷo chọỳt vaùt
Tổỡ C v âỉåìng thàóng
CA//xx; láúy AB=ED; tỉì tám O2 v âỉåìng trn cọ bạn kênh OB (âỉåìng kênh d’c2);
sau âọ tỉì B v F v BG v FH //zz lm thnh hai cảnh ca chäút vạt.
Gi FB= b l chiãưu räüng ca chäút vạt.
Trong tam giạc O2BC v O2AC ta coï:
O 2 C 2 = O 2 A 2 − AC 2 = O 2 B 2 − BC 2 (1)

2

1

Trong âoï :
O2A =

D L2
2

AC = AB + BC = (∆L L + ∆L C ) +
O2B =

dc 2 1
= (D L 2 − ∆ 2 )
2
2

31

b
2


Thay vo (1), ta âỉåüc :
∆ ⎞ ⎛b⎞
b⎤
⎛D
⎛ D L2 ⎞ ⎡
⎟ − ⎢(∆L L + ∆L c ) + ⎥ = ⎜ l 2 − 2 ⎟ − ⎜ ⎟

⎜
2⎦
2 ⎠ ⎝2⎠
⎝ 2
⎝ 2 ⎠ ⎣
2

Boí qua

2

2

2

(∆L L + ∆L C )2 ; ∆22
b=

Ta âỉåüc :

D L2 × ∆ 2
D × ∆2
= L2
2(∆L L + ∆L C )
2ε

Chụ : Khi thiãút kãú chäút vạt, ta cọ thãø theo thỉï tỉû sau :
+ Xạc âënh kêch thỉåïc khong cạch cå bn giỉỵa hai tám chäút; kêch
thỉåïc khong cạch giỉỵa hai tám chäút v hai tám läù bàịng nhau. Kêch thổồùc khoaớng
caùch hai tỏm chọỳt lỏỳy kờch thổồùc trung bỗnh, sai lãûch phán bäú âäúi xỉïng. Dung sai

khong cạch hai tám chäút láúy bàịng 1/5÷1/3 dung sai kêch thỉåïc khong cạch hai
⎛1
⎝3

1⎞
5⎠

tám läù, tỉïc l: δL C = ⎜ ÷ ⎟δL L
+ Xạc âënh kêch thỉåïc cå bn v dung sai ca kêch thỉåïc chäút 1. Kêch
thỉåïc cå bn ca chäút 1 láúy kêch thỉåïc nh nháút ca läù, chãú âäü làõp ghẹp H/g hồûc
H/f . Âäü chênh xạc kêch thỉåïc ca chäút cao hån âäü chênh xạc ca läù tỉì 1÷2 cáúp.
+ Xạc âënh kêch thỉåïc ch úu, chiãưu rọỹng b,B vaỡ dung sai cuớa chọỳt vaùt
(hỗnh 2-19); coù thãø dỉûa vo kêch thỉåïc läù thỉï 2 (DL2) âãø chn theo bng 2-1 dỉåïi
âáy.
Bng 2-1.
DL2
b
B

d ‘’c2

DL2

b

3-6
2
DL2-0,5

>6-8

3
DL2-1,0

>8-20
4
DL2-2,0

>20-25
5
DL2-3,0

>25-32
6
DL2-4,0

>32-40
7
DL2-5,0

B

Kãút cáúu chäút trạm nhổ hỗnh 2-21 :
Loaỷi a duỡng khi õổồỡng kờnh lọự låïn hån 50mm, lai b khi âỉåìng kênh läù nh
hån 50mm; âãø âm bo âäü cỉïng vỉỵng ca chäút, chn B≤DL2-2ε (ε=2(δLL+δLC) ,
nọi chung láúy B=DL2-4ε.
Chiãưu cao ca chäút H õổồỹc xaùc õởnh theo cọng thổùc sau (theo hỗnh 2-17):

a)

b

d c2

b

d c2

d, c2

b

B

B

b)

c)

Hỗnh 2-21: Kóỳt cỏỳu chọỳt vaùt

32


L + l + 0,5D
2∆ 2 min (D + L ) .
D+L
L + 0,5D
+ Trỉåìng håüp mäüt chäút: H =
2∆ 2 min D .

D

+ Trỉåìng håüp hai chäút : H =

.

∆ 2 × D L2
b≤
∆L mf − L + ∆L mf −c

L

Trong âọ :
∆Lmf-L- dung sai khong cạch tỉì màût
phàóng âãún tám läù ; ∆Lmf-C-dung sai khong
cạch tỉì màût phàóng âãún tám chäút . Thỉåìng
láúy ∆Lmf-C = (1/5÷1/2) ∆Lmf-L
Do âọ chiãưu räüng ca chäút bàịng :

b

D L2
≥ ∆L mf − L + ∆L mf −c
b

DL2

∆2 ×

d,c2

2-6-2 . Âënh vë bàịng mäüt màût phàóng v mäüt chäút vạt cọ âỉåìng tám song
song våïi màût phàóng.
Trỉåìng håüp ny ta cọ thãø xem nhỉ l trỉåìng håüp âàûc biãût khi âënh vë bàịng
mäüt màût phàóng v hai läù m läù thỉï 1 v chọỳt thổù 1 bióỳn thaỡnh mọỹt mỷt phúng
(hỗnh 2-22).
Vỏỷy õióửu kióỷn õóứ lừp õổồỹc laỡ :

Hỗnh 2-22: ởnh vở bũng mäüt
màût phàóng v mäüt chäút vạt

2-7.Âënh vë bàịng bãư màût âàûc biãût.
Ngoi nhỉỵng bãư màût thỉåìng dng lm màût chøn âënh vë nọi trãn, cọ khi
ngỉåìi ta cn dng mäüt säú bãö màût âàûc biãût âãø âënh vë chi tiãút.
2-7-1.Âënh vở bũng mỷt ln cuớa baùnh rng.
Hỗnh 2-23, laỡ vờ dủ dng màût làn ca
1
2
bạnh ràng lm chøn âënh vë âãø maìi màût
trong (läù). Chi tiãút âënh vë laì 3 con làn 2 cọ
3
âäü chênh xạc cao tiãúp xục våïi màût ràng trãn
3 vë trê cạch âãưu nhau âãø thỉûc hiãûn viãûc âënh
tám chi tiãút 3, nhåì váûy cọ thãø âm bo âäü
âäưng tám giỉỵa läù v màût làn ca bạnh ràng
sau khi mi, hån nỉỵa bo âm lỉåüng dỉ maỡi
2
2
cuớa lọự õóửu.
2-7-2.ởnh vở bũng mỷt dỏựn hổồùng.

Hỗnh 2-23
Ngổồỡi ta thỉåìng hay dng màût dáùn
hỉåïng âi ẹn cọ gọc 550 hồûc cọ dảng khäúi
V âãø âënh vë chi tiãút. Cọ hai trỉåìng håüp :

33


- Âënh vë bàịng chi chi tiãút âënh vë cọ hỗnh daỷng tổồng tổỷ , hỗnh 2-24.
550

>550

550

a)

<550

b)
Hỗnh 2-24

Do coù sai sọỳ goùc cuớa mỷt dỏựn hổồùng, khi lồùn hồn (hỗnh 2-24a) hoỷc nhoớ
hồn (hỗnh 2-24b), seợ laỡm cho vở trờ tiãúp xục giỉỵa chi tiãút âënh vë v màût dáùn
hỉåïng thay âäøi, tỉïc l lm tàng sai säú âënh vë.
- Dng mäüt chäút trủ di hồûc hai chäút trủ ngàõn õóứ õởnh vở. Hỗnh 2-25, vờ duỷ
duỡng chọỳt truỷ ngừn 2 âãø âënh vë. Vë trê giỉỵa màût dáùn hỉåïng v 2 chäút trủ cäú âënh,
do âọ lm gim sai säú âënh vë, khàõc phủc khuút âiãøm ca trỉåìng håüp trón.
4
3

2
1

Hỗnh 2-25:1-phióỳn tỗ; 2-chọỳt truỷ ngừn; 3-chọỳt tỗ; 4- chi tiãút

34