Giáo trình Đồ Gá (C3 KEP CHAT VA CO CAU KC)

Chỉång 3

KẺP CHÀÛT V CÅ CÁÚU KẺP CHÀÛT
3-1.Khại niãûm.
Khi thiãút kãú âäư gạ, sau khi â chn âỉåüc phỉång ạn âënh vë tæång âäúi håüp
lê, tiãúp theo ta choün phæång ạn kẻp chàût phäi trong âäư gạ. Viãûc chn phỉång ạn
kẻp chàût cng phi tn th theo nhỉỵng ngun tàõc nháút âënh, trong nhiãưu trỉåìng
håüp gii quút váún âãư kẻp chỷt coỡn khoù khn hồn vỏỳn õóử õởnh vở vỗ kãút cáúu ca
âäư gạ khäng cho phẹp.
Kẻp chàût l tạc âäüng lãn hãû thäúng âäư gạ, củ thãø l vo chi tiãút gia cäng mäüt
lỉûc âãø lm máút kh nàng xã dëch hồûc rung âäüng do lỉûc càõt hay cạc lổỷc khaùc
trong quaù trỗnh cừt sinh ra nhổ lổỷc li tám, trng lỉûåüng , rung âäüng...
Âãø thỉûc hiãûn viãûc âọ phi cọ cå cáúu kẻp chàût, cå cáúu kẻp chàût trong âäư gạ
l mäüt hãû thäúng âi tỉì ngưn sinh lổỷc õóỳn vỏỳu cuớa õọử keỷp tỗ lón chi tióỳt : Ngưn
sinh lỉûc (cå cáúu sinh lỉûc), cå cáúu truưn lỉûc (cå cáúu phọng âải lỉûc kẻp, cå cáúu
liãn âäüng phán bäú lỉûc kẻp)...
u cáưu âäúi våïi cå cáúu kẻp chàût. Khi thiãút kãú cạc cå cáúu kẻp chàût cáưn phi
âm bo cạc u cáưu sau :
+ Khi kẻp khäng âỉåüc phạ hng vë trê ca
Q
chi tiãút â âỉåüc âënh vở chờnh xaùc .
Vờ duỷ, hỗnh 3-1 laỡ sồ õọử kẻp chàût khäng
håüp lê, khi quay bạnh lãûch tám âãø kẻp chàût chi
T
W
tiãút, cng âäưng thåìi gáy ra lỉûc T lm dëch
chuøn chi tiãút khi vë trê â âỉåüc âënh vở chờnh
xaùc.
Hỗnh 3-1:Sồ õọử keỷp
+Trở sọỳ lổỷc keỷp vổỡa õuớ âãø chi tiãút khäng
chàût khäng håüp lê

bë xã dëch vaì rung âäüng dỉåïi tạc dủng ca lỉûc
càõt v cạc nh hổồớng khaùc trong quaù trỗnh gia cọng, nhổng lổỷc keỷp khäng nãn quạ
låïn khiãún cå cáúu kẻp to, thä v lm váût gia cäng biãún dảng..
+ Khäng lm hng bãư màût do lỉûc kẻp tạc dủng vo nọ.
+ Cå cáúu kẻp chàût cọ thãø âiãưu chènh âỉåüc lỉûc kẻp.
+ Thao tạc nhanh, thûn tiãûn, an ton, kãút cáúu gn, nhỉng cọ â âäü bãưn,
khäng bë biãún dảng khi chëu lỉûc.
+ Kãút cáúu âån gin, dãù chãú tảo v sỉía chỉỵa.
3-2. Phỉång, chiãưu, âiãøm âàût v trë säú lỉûc kẻp.

35


Khi thiãút kãú cå cáúu kẻp cáưn chụ mäüt säú váún âãư chênh sau âáy :
3-2-1. Phỉång v chiãưu lỉûc kẻp.
Phỉång v chiãưu ca lỉûc kẻp cọ liãn quan máût thiãút våïi chøn âënh vë
chênh, chiãưu ca trng lỉåüng bn thán chi tiãút gia cäng, chiãưu ca lỉûc càõt. Nọi
chung phỉång ca lỉûc kẻp nãn thàóng gọc våïi màût õởnh vở chờnh, vỗ nhổ thóỳ seợ coù
dióỷn tờch tióỳp xục låïn nháút, gim âỉåüc ạp sút do lỉûc kẻp gáy ra v do âọ êt biãún
dảng nháút. Chiãưu ca lỉûc kẻp nãn hỉåïng tỉì ngoi vo màût âënh vë, khäng nãn
ngỉåüc chiãưu våïi chiãưu lỉûc càõt v chiãưu trng lỉåüng bn thán chi tiãút gia cäng (kẻp
tỉì dỉåïi lãn), vỗ nhổ thóỳ lổỷc keỷp phaới rỏỳt lồùn, cồ cỏỳu kẻp cäưng kãưnh, to v thao tạc
täún sỉïc. Lỉûc kẻp nãn cng chiãưu våïi chiãưu lỉûc càõt v trng lỉåüng baớn thỏn vỏỷt gia
cọng, nhổng õọi khi vỗ kóỳt cỏỳu khọng cho pheùp thỗ coù thóứ choỹn chuùng thúng goùc
vồùi nhau.
Mọỹt sọỳ vờ duỷ hỗnh 3-2 :

G

W

W

W

W

P

P

P

P

P
W

G

P

b)

G

G

c)

d)

G

e)

G

W

g)

Hỗnh 3-2: Quan hóỷ giỉỵa phỉång v chiãưu ca lỉûc kẻp våïi
phỉång v chiãưu ca lỉûc càõt v trng lỉåüng chi tiãút.
P- lỉûc càõt ; G- troỹng lổồỹng chi tióỳt ;W- lổỷc keỷp.
Tổỡ hỗnh 3-2, ta thỏỳy ồớ hỗnh 3-2a phổồng vaỡ chióửu lổỷc keỷp chỷt laỡ tọỳt nhỏỳt
vaỡ hỗnh 3-2g laỡ xỏỳu nhỏỳt.
W
W
3-2-2. Âiãøm âàût ca lỉûc kẻp
Khi xạc âënh âiãøm âàût lỉûc kẻp
cáưn phi trạnh chi tiãút nháûn thãm ngoải
lỉûc v mä men quay. Âiãøm âàût lỉûc täút
nháút phi tạc dủng lãn vë trê ca chi
a)
b)
tiãút cọ âäü cỉïng vỉỵng låïn nháút vaỡ nón ồớ
ngay trón õióứm õồợ hoỷc trong phaỷm vi
Hỗnh 3-3: vở trờ õióứm õỷt lổỷc
dióỷn tờch õồợ (hỗnh 3-3): a- vë trê âiãøm

âàût lỉûc kẻp khäng âụng, b-vë trê âiãøm âàût lỉûc kẻp âụng.
3-2-3. Tênh lỉûc kẻp chàût cáưn thiãút W .

36


Trë säú lỉûc kẻp W phủ thüc vo phỉång, chiãưu, âiãøm âàût, trë säú ca lỉûc càõt,
trng lỉåüng bn thán váût gia cäng v cạc lỉûc khạc, cạc kêch thỉåïc liãn quan... Âãø
tênh toạn lỉûc kẻp ta phi biãút phỉång, chiãưu, âiãøm âàût v trë säú ca cạc lỉûc khạc
tạc dủng lãn chi tiãút v så âäư âënh vë chi tiãút cáưn gia cäng.
Thỉûc cháút tênh toạn lỉûc kẻp l gii bi toạn ténh hc vãư cán bàịng váût ràõn
dỉåïi tạc dủng ca cạc lỉûc v mä men lãn chi tióỳt. Trỗnh tổỷ tờnh toaùn lổỷc keỷp nhổ
sau :
- Xaùc âënh phỉång, chiãưu, âiãøm âàût lỉûc kẻp.
- Xạc âënh trë säú ca lỉûc càõt v mä men ca lỉûc càõt tạc dủng lãn chi tiãút gia
cäng, khi cáưn phi xạc âënh lỉûc quạn tênh v lỉûc li tám phạt sinh trong quaù trỗnh
gia cọng.
- Giaới baỡi toaùn tộnh hoỹc vóử cán bàịng váût ràõn dỉåïi tạc dủng ca táút c cạc lỉûc
lãn chi tiãút, tênh lỉûc kẻp tênh toạn Wtt .
- Xạc âënh lỉûc kẻp thỉûc tãú bàịng cạch nhán thãm våïi hãû säú an toaìn k :
W = KWtt

Trong âọ: W- lỉûc kẻp thỉûc tãú; Wtt- lỉûc kẻp tênh toạn tinh theo âiãưu kiãûn cán
bàịng; K - hãû säú an ton, K=k0k1k2k3k4k5k6.
k0-hãû säú an ton chung, trong mi trỉåìng håüp k0=1,5÷2.
k1-hãû säú kãø âãún lỉåüng dỉ khäng âãưu, khi gia cäng thä k1= 1,2; khi gia cäng
tinh k1= 1,0.
k2-hãû säú xẹt âãún dao cn lm lỉûc càõt tàng, k2=1,0÷1,9.
k3-hãû sọỳ xeùt õóỳn vỗ cừt khọng lión tuỷc laỡm lổỷc càõt tàng, k3=1,2
k4-hãû säú xẹt âãún ngưn sinh lỉûc khäng äøn âënh, khi kẻp bàịng tay k4=1,3;

khi kẻp chàût bàịng khê nẹn hay thy lỉûc k4=1,0.
k5- hãû säú kãø âãún vë trê tay quay ca cå cáúu kẻp thûn tiãûn hay khäng thûn
tiãûn, khi kẻp chàût bàịng tay: gọc quay < 900, k5=1,0; goïc quay > 900, k5=1,5.
k6- hãû säú tênh âãún mä men laìm láût phäi quay quanh âiãøm tổỷa, khi õởnh vở
trón caùc chọỳt tỗ: k6=1,0; khi õởnh vở trón caùc phióỳn tỗ k6=1,5.
Phaới cn cổù vaỡo õióửu kiãûn củ thãø âãø xạc âënh tỉìng hãû säú riãng biãût.
Mäüt säú vê dủ tênh toạn lỉûc kẻp củ thãø:
(1) Tờnh lổỷc keỷp theo sồ õọử hỗnh 3-4.
- Theo sồ õọử hỗnh 3-4a: Khi lổỷc cừt P cuỡng chióửu vồùi lỉûc kẻp W v vng
gọc våïi màût chøn chênh. Nãúu hóỷ khọng coù khaớ nng gỏy ra trổồỹt thỗ W=0, khi
âọ khäng cáưn âãún lỉûc kẻp chàût. Vê dủ, khi chút ẹp läù (chút âỉïng, thỉûc sỉû
khäng cáưn âãún lỉûc keỷp).
Khi coù khaớ nng gỏy ra lổỷc trổồỹt N thỗ :
W=

KN
−P
f1 + f 2

37


Trong âọ: K- hãû säú an ton chung; f1-hãû säú ma sạt giỉỵa màût chøn âënh vë
ca chi tiãút v chi tiãút âënh vë (màût thä f1=0,2÷0,3; màût tinh f1=0,1 ÷0,15); f2-hãû
säú ma sạt giỉỵa m kẻp v chi tiãút; N -lổỷc trổồỹt.
P

W

W

P

Wf1
Wf2

N

a)

G

b)

c)

P
W

Hỗnh 3-4: sồ õọử keỷp chỷt khi chuỏứn l màût phàóng
- Theo så âäư h3-4b :
Lỉûc kẻp W vng gọc våïi lỉûc càõt P v màût chøn chênh:
W=

K⋅P
f1 + f 2

Trong âọ: f1- hãû säú ma sạt giỉỵa m kẻp v chi tiãút (f1=0,1÷0,15); f2- hãû säú
ma sạt giỉỵa màût chøn ca chi tiãút v chi tiãút tiãút âënh vë (màût thä: f2=0,1 ÷0,3;
màût tinh f2= 0,1÷0,15)
- Theo sồ õọử hỗnh 3-4c :

Khi lổỷc keỷp ngổồỹc chióửu vồùi lỉûc càõt v trng lỉåüng:
W = K (P + G )

Trong âọ: G -trng lỉåüng bn thán chi tiãút.
(2) Tênh lỉûc kẻp chi tiãút khi gia cäng trãn mạy tiãûn, chi tióỳt gaù trón mỏm
cỷp (hỗnh 3-5). Dổồùi taùc duỷng ca mä men Mc v lỉûc Px, chi tiãút cọ thãø quay
quanh tám ca nọ v trỉåüt trãn cạc cháúu kẻp.
Âiãưu kiãûn cán bàịng :
W
W
Rc
- Phỉång trinh cán bàịng R W⋅f
mä men:
W⋅f
W⋅f
W∑ ⋅ f ⋅ R ≥ K ⋅ M c

WΣ ⋅ f ⋅ R ≥ K ⋅ Pz ⋅ R c
K ⋅ Pz ⋅ R c
Do âoï W∑ =
f R

Lổỷc keỷp trón mọựi chỏỳu :
W=

W
z

Px
Wf

Pz

S

Hỗnh 3-5: sồ õọử tờnh lổỷc keỷp khi tióỷn

(1)

- Phổồng trỗnh cỏn bũng chọỳng trổồỹt doüc:
W∑ ⋅ f ≥ K ⋅ Px → W∑ ≥

Læûc keûp trãn mäùi cháúu :

38

K ⋅ Px
f


K ⋅ Px
f ⋅z

W=

(2)

Trong âọ: WΣ-täøng lỉûc kẻp ca cạc cháúu kẻp (N); W- lỉûc kẻp ca mäüt cháúu
; z - säú cháúu keûp; Mc- mä men càõt, Mc= Pc⋅Rc(Nm), Rc- baïn kênh gia cäng; R - baïn
kênh màût chuáøn (mm); Pz-thnh pháưn lỉûc càõt tiãúp tuún (N); Px-thnh pháưn lỉûc

theo phỉång x (N); f- hãû säú ma sạt (f=0,5÷0,7). Ty theo trỉåìng håüp củ thãø lỉûc
kẻp chn Wmax trong (1) hồûc (2).
(3) Tênh lỉûc kẻp khi khoan.
- Trong trỉåìng håüp lỉûc kẻp nàịm theo phỉång thàóng âỉïng v cng chióửu
vồùi lổỷc P0, thỗ thổỷc tóỳ lổỷc keỷp P0 khọng cỏửn lồùn lừm (hỗnh 3-6a). Tuy nhión õóứ gia
cọng õổồỹc, lỉûc kẻp phi thàõng âỉåüc mä men càõt Mc.
Âiãưu kiãûn cán bàòng :
W ⋅ L ⋅ f ≥ K ⋅ Mc → W ≥

K ⋅ Mc
f ⋅L

Nãúu kãø troüng læåüng chi tióỳt thỗ lổỷc keỷp tọứng cọỹng W:
W = W + P0 + G

K Mc
, thỗ coù thóứ lỏỳy: W=0.
f R td

P0

F1

W
P0
d

H

Mc

W

F1

W

R

Khi P0+G>

F2

L

Mc

F2
N F2

a)

N


b
Hỗnh 3-6 : Sồ õọử tênh lỉûc kẻp khi khoan

- Khi khoan läù cọ âỉåìng tám song song våïi âỉåìng tám chi tiãút trủ, chi tiãút
gạ âàût trãn khäúi V, lỉûc kẻp vng gọc våïi tỏm chi tióỳt (hỗnh 3-6b).

Lổỷc keỷp phaới õaớm baớo sao cho chi tiãút khäng bë xoay do tạc âäüng ca mä
men Mc, âäưng thåìi khäng bë xã dëch dc theo trủc do tạc dủng ca lỉûc dc P0.
Phỉång tring cán bàịng âãø âm bo khäng trỉåüt l :
2 ⋅ f2 ⋅

W
sin

α

+ W ⋅ f1 ≥ K ⋅ P0

2

39


Suy ra :

W=

K P0
f
2 2 + f2

sin
2

Phổồng trỗnh cán bàịng âãø âm bo khäng bë xoay:

Suy ra :

⎛
⎞
⎜
⎟
2 ⋅ K ⋅ Mc
⎜ 2 ⋅ f 2 ⋅ W + W ⋅ f1 ⎟R ≥
⋅H
α
d
⎜
⎟
sin
⎟
⎜
2
⎝
⎠
2 ⋅ K ⋅ Mc
H
⋅
W=
⎞ d
⎛
⎟
⎜
f2
R⎜ 2 ⋅
+ f1 ⎟

⎟
⎜ sin α
⎟
⎜
2
⎠
⎝

b

a

Trong âoï: f1- hãû sọỳ ma saùt giổợa chi tióỳt vaỡ moớ keỷp (f1=0,1ữ0,15); f2- hãû säú
ma sạt giỉỵa chi tiãút v khäúi V, (f2=0,2÷0,3 âäúi våïi màût thä, f2=0,1÷0,15 âäúi våïi
màût tinh) ; R- bạn kênh ca chi tiãút (mm); d- âỉåìng kênh ca mi khoan (mm); Hkêch thỉåïc tỉì tám chi tiãút âãún vë trê läù gia cäng; α- goïc khäúi V.
(4) Tênh lỉûc kẻp khi phay.
Cọ nhiãưu phỉång phạp phay, åí mäùi
Px
phỉång phạp lỉûc càõt cọ giạ trë v hỉåïng
W
S
W Py
khạc nhau lm cho lỉûc kẻp khạc nhau.
Ty theo så âäư củ thãø m phán têch, xem
2
1
xẹt âãø tênh lỉûc kẻp âm bo kẻp chàût
vỉỵng vng.
- Khi phay màût phàóng bàịng dao
Pz

4
3
phay mỷt õỏửu vaỡ chuỏứn laỡ mỷt õaùy (hỗnh
l
3-7).Theo hỗnh v, ta tháúy lỉûc Py cọ tạc
dủng häø tråü cho lổỷc keỷp W (vỗ cuỡng chióửu Hỗnh 3-7: Sồ õọử tênh lỉûc kẻp khi phay
våïi lỉûc kẻp); Px cọ tạc dủng lm cho chi màût phàóng bàịng dao phay màût âáưu
tiãút quay xung quanh cảnh 2-4, cảnh 1-3
bë háút lãn; Pz lm cho chi tiãút quay xung quanh cảnh 3-4, caỷnh 1-2 bở hỏỳt lón. Vỗ
vỏỷy lổỷc keỷp W ồớ gọc 1 phi cọ kh nàng chäúng lải âỉåüc táút c cạc mä men do
cạc lỉûc càõt gáy ra.
Ta cọ :

K ⋅ Px ⋅ a
2⋅l
K ⋅ Pz ⋅ a
K ⋅ Pz ⋅ a ≤ 2 ⋅ W ⋅ b → W =
2⋅b
K ⋅ Px ⋅ a ≤ 2 ⋅ W ⋅ l → W =

40

(1)
(2)


P ⎞
⎛P
W = K ⋅a ⋅⎜ x + z ⎟
⎝ 2l 2b

Do õoù :

(3)

Phổồng trỗnh (2) dổồùi taùc duỷng cuớa lỉûc Py khi måïi càõt vo chè cọ lỉûc kẻp åí
vë trê 1 chëu, cn dao khi sàõp thoạt khi vuỡng cừt thỗ chố coù lổỷc keỷp ồớ vở trờ 2 chëu.
Ty theo vë trê ca dao m trảng thại nguy hiãøm cọ thãø xã dëch phäi khạc
nhau, âãø âm bo an ton cáưn thiãút phi tênh lỉûc kẻp åí vë trê nguy hiãøm nháút.
Trong vê duû trãn, khi dao åí vë trê bãn phi hãû thäúng an ton hån khi noù ồớ bón
traùi. Trong 4 moớ keỷp thỗ sọỳ 1 l m kẻp phi chëu lỉûc låïn nháút v tênh lỉûc kẻp tải
vë trê âọ. Cäng thỉïc (3) chênh l giạ trë cáưn tênh lỉûc kẻp åí gọc 1.
(5) Phay màût phàóng chi tiãút häüp bàịng dao phay màût âáưu, gạ chi tiãút trãn 6
âiãøm tỉûa hản chãú 6 báûc tỉû do. Lỉûc kẻp vng gọc våïi màût phàóng thàóng âỉïng âi
qua hai âiãøm tỉûa bãn häng ca chi tióỳt (hỗnh 3-8).
Luùc naỡy lổỷc ma saùt phaới thừng õổồỹc thnh pháưn lỉûc PH nhàịm khäng cho chi
tiãút xã dëch dc.
Khi kẻp bàịng hai m kẻp, lỉûc kẻp do hai m kẻp sinh ra l : W1= W2= W
Lỉûc ma sạt giỉỵa hai m kẻp v chi tiãút l : F1 v F2.
Lỉûc ma sạt giỉỵa màût âënh vë ca chi tiãút v màût âënh vë ca âäư gạ F3 vaỡ F4.
Giaớ thióỳt hóỷ sọỳ ma saùt f1=f2=f3=f4=f, thỗ Fms1=Fms2=Fms3=Fms4=Wf
Phổồng trỗnh cỏn bũng chọỳng trổồỹt laỡ:
4Wf KPH
W=

Vỏỷy:

K PH
4f

Thaỡnh pháưn lỉûc Pr cọ tạc dủng âáøy chi tiãút vo hai âiãøm tỉûa bãn häng
khäng gáy xã dëch hồûc láût chi tiãút nãúu lỉûc kẻp hỉåïng âụng vo cạc âiãøm tổỷa
hoỷc thỏỳp hồn.
Pv
L

R

F4
P
s

F3

Pr

F1

Pr
PH

S

FA

W1

O

FB

L1
L2

F2
W2
W
2

Hỗnh 3-8: Sồ õọử tờnh lổỷc keỷp
khi phay chi tiãút gạ âàût trãn 6
âiãøm tỉûa (hản chãú 6 bỏỷc tổỷ do).

41

W
2

W

Hỗnh 3-9


(6) Phay mỷt phúng bũng dao phay truỷ (hỗnh 3-9).
Trổồỡng håüp xáúu nháút khi bàõt âáưu gia cäng v càõt ton bäü chiãưu sáu càõt. Chi
tiãút bë quay quanh âiãøm O do tạc dủng ca mä men R⋅L, cn hai mä men ma sạt
FB ⋅ f B ⋅ L1 vì FA ⋅ f A ⋅ L 2 chäúng lặ sỉû quay cuớa chi tióỳt ồớ hai chọỳt tỗ A vaỡ B (do
kẻp liãn âäüng, nãn b qua mä men ma sạt åí gỉỵa m kẻp v bãư màût chi tiãút).
Âiãưu kiãûn cán bàòng:
FA ⋅ f A ⋅ L 2 + FB ⋅ f B ⋅ L 2 ≥ K ⋅ R ⋅ L

( gèa thiãút hãû säú ma saït fA=fB=f v lỉûc ma sạt FA =FB= f ⋅
Váûy:
Suy ra :

W
)
2

W
⋅ f ⋅ (L1 + L 2 ) ≥ K ⋅ R ⋅ L
2
2⋅K ⋅R ⋅L
W≥
f (L1 + L 2 )

Trong âọ: R- håüp lỉûc ca lỉûc càõt, R = Pr2 + Pv2 .
f-hãû säú ma sạt giỉỵa giỉỵa chi tiãút vaỡ chọỳt tỗ õởnh vở.
L-khoaớng caùch tổỡ lổỷc R õóỳn âiãøm quay O ca chi tiãút.
K-hãû säú an ton chung.
3-2-4. Cạc loải cå cáúu kẻp chàût phäi.
Sau khi â tênh âỉåüc lỉûc kẻp chàût cáưn thiãút, ta phi tênh cạc thäng säú ca cå
cáúu kẻp phäi âãø sinh ra lỉûc kẻp cáưn thiãút âọ.
(1) Phán loải cạc cå cáúu kẻp.
Cọ nhiãưu cạch phán loải cạc cå cáúu kẻp chàût. Sau âáy l mäüt säú cạch phán
loải âỉåüc sỉí dủng räüng ri :
-Phán theo kãút cáúu: cå cáúu âån gin v cå cáúu täø håüp : Âån giaín khi do mäüt
chi tiãút thỉûc hiãûn viãûc kẻp chàût; täø håüp khi do hai hay nhiãưu chi tiãút nhỉ: vêt, bạnh
lãûch tám, chãm , ân... phäúi håüp thỉûc hiãûn viãûc kẻp. Vê dủ: ren äúc- ân báøy, ân
báøy - bạnh lãûch tám, chãm -ren äúc... Nhỉỵng cå cáúu täø håüp thỉåìng dng âãø phọng
âải lỉûc kẻp, âãø âäøi chiãưu lỉûc kẻp hồûc (bàõt cáưu) âi tåïi âiãøm âàût.

-Phán theo ngưn sinh lỉûc: Kẻp bàịng tay, kẻp cå khê hoạ v kẻp tỉû âäüng
hoạ. Cå khê hoạ: khê nẹn, dáưu ẹp, kẻp bàịng chán khäng, bàịng âiãûn tỉì, hồûc nhỉỵng
thỉï âọ kãút håüp våïi nhau.Tỉû âäüng hoạ: khäng cáưn ngỉåìi thao tạc m nhåì nhỉỵng cå
cáúu chuøn âäüng ca mạy thao tạc tỉû âäüng.
-Phán theo phỉång phạp kẻp cọ: kẻp mäüt chi tiãút hồûc kẻp nhiãưu chi tiãút;
kẻp mäüt láưn hồûc nhiãưu láưn tạch råìi.
(2) Cạc tênh cháút cå bn ca cå cáúu kẻp chàût âån gin v täø håüp. Cạc tênh
cháút cå bn l: tè säú truưn lỉûc, tè säú dëch chuøn, hiãûu sút .
a- Âäúi våïi cạc cå cáúu kẻp chàût âån gin: Tè säú truưn ca lỉûc v tè säú
truưn ca dëch chuøn cọ thãø âỉåüc xạc âënh nhỉ sau :

42


-Tè säú truưn lỉûc :
i=

W
⇒ W = i⋅Q
Q

Trong âọ:W-l lỉûc sinh ra trãn kháu bë dáùn (lỉûc kẻp).
Q-l lỉûc phạt âäüng sinh ra trãn kháu dáùn.
Trỉåìng håüp lê tỉåíng nãúu coi cå cáúu lm viãûc khäng cọ ma sạt:
i lt =

Wlt
⇒ Wlt = Q ⋅ i lt
Q

-Tè säú truưn ca dëch chuyãøn :
id =

SW
⇒ S W = SQ ⋅ i d
SQ

Trong âọ :SW- dëch chuøn ca kháu bë dáùn; SQ- dëch chuøn ca kháu dáùn;
i v ilt- ln ln låïn hån 1 (cọ låiü vãư lỉûc ); id- ln ln bẹ hån 1 (thiãût vãư qung
âỉåìng âi).
Trong trỉåìng håüp lê tỉåíng, khi coi cå cáúu lm viãûc khäng cọ ma saùt: Lổỷc
õổồỹc tng bao nhióu lỏửn , thỗ quaợng õổồỡng âi cng gim báúy nhiãu láưn (âënh lût
bo ton cå hoüc), do âoï ta coï :
id =

1
1
hay i lt =
i lt
id

- Hiãûu sút ca cå cáúu s l (trỉåìng håüp chung khi kãø âãún ma saït).
η=

W
i
= = i ⋅ id
Wlt i lt

b- Âäúi våïi caïc cå cáúu täø håüp (bao gäưm mäüt säú cå cáúu âån gin näúi tiãúp våïi

nhau): tè säú truưn ca lỉûc, tè säú dëch chuøn v hiãûu sút ca cå cáúu âỉåüc xạc
âënh theo cạc cäng thæïc sau :
i = i1 ⋅ i 2 ⋅ ⋅ ⋅ ⋅ ⋅ i k

i d = i d1 ⋅ i d 2 ⋅ ⋅ ⋅ ⋅ ⋅ i dk
η = η1 ⋅ η 2 ⋅ ⋅ ⋅ ⋅ ⋅ η k

Trong âọ:i1, id1, η1- l cạc tênh cháút ca cå cáúu âån gin thỉï nháút.
i2, id2, η2- l cạc tênh cháút ca cå cáúu âån gin thỉï hai.
k- l säú cå cáúu âån gin.
Lỉûc kẻp W sinh ra nhåì cå cáúu täø håüp, âỉåüc xạc âënh theo cäng thỉïc :
W = Q ⋅ i1 ⋅ i 2 ⋅ ⋅ ⋅ ⋅ ⋅ i k

ÅÍ âáy Q l lỉûc phạt âäüng trãn tay gảt hay cáưn ca cå cáúu dáùn âäüng. Vê dủ
cọ cå cáúu täø håüp bao gäưm cå cáúu: ren-vêt, cå cáúu chãm vaì cå cáúu âoìn näúi tióỳp
nhau phọỳi hồỹp laỡm vióỷc
Q

Ren vờt

chóm

õoỡn

i1=75

i2=3

i3=3

Hỗnh 3-10: Sồ õọử taùc dủng ca cå cáúu kẻp täø håüp
43

W=450Q


Hỗnh 3-10: Lổỷc phaùt õọỹng Q trón tay gaỷt qua cå cáúu thỉï nháút âỉåüc tàng 75
láưn (i1=75), sau âọ tiãúp tủc qua cå cáúu thỉï 2 âỉåüc tàng 3 láưn (i2=3) v qua cå cáúu
thỉï 3 âỉåüc tàng 2 láưn (i3=2), ta cọ :
W=(75×3×2)Q=450Q
Dëch chuøn ca kháu bë dáùn cúi cng (m kẻp) trong cå cáúu täø håüp âỉåüc
xạc âënh theo cäng thỉïc :
SW=SQ×id1×id2...idk
Nãúu biãút cạc tênh cháút ca ilt1, ilt2...iltk, thỗ dởch chuyóứn coù thóứ tờnh theo cọng
thổùc :
S W = SQ ⋅

1

⋅

1

i lt1 i lt 2

⋅⋅⋅⋅⋅

1
i ltk

Thỉåìng säú lỉåüng ca cạc kháu âån gin trong cå cáúu täø håüp bë hản chãú, ch
úu ngỉåìi ta dng chãm hay ân. Âãø cå cáúu täø håüp âm bo tênh tỉû hm khi lm
viãûc trong âọ phi cọ mäüt kháu tỉû hm.
Sau âáy ta xẹt cạc cå cáúu kẻp chàût âån gin.
3-3. Kẻp chàût bàịng chãm
3-3-1. Khại niãûm
Chãm l chi tiãút kẻp cọ hai bãư màût lm viãûc khäng song song vồùi nhau. Khi
õoùng chóm vaỡo thỗ trón bóử mỷt cuớa chóm taỷo ra lổỷc keỷp. Trong quaù trỗnh laỡm viãûc,
nhåì lỉûc ma sạt giỉỵa hai bãư màût lm viãûc m chãm khäng tủt ra âỉåüc v âỉåüc gi
l tỉû hm. Tênh cháút tỉû hm ca chãm cọ mäüt nghéa ráút quan trng trong kẻp
chàût.
Âa säú cạc cå cáúu kẻp chàût âãưu dỉûa trãn ngun lê chãm .
Cå cáúu kẻp bàịng chãm, tạc dủng trỉûc tiãúp bàịng lỉûc do tay cọng nhỏn ờt
duỡng trong thổỷc tóỳ vỗ kóỳt cỏỳu cäưng kãưnh, thao tạc khọ, lỉûc kẻp cọ hản. Ngỉåìi ta
kãút håüp våïi cạc cå cáúu khạc hồûc dng lm ngưn sinh lỉûc khê nẹn hay thy lỉûc
âãø tạc dủng vo nọ lải âỉåüc dng nhiãưu.
Ngỉåìi ta sỉí dủng chãm theo cạc phỉång ạn sau :
- Chãm phàóng chè cọ mọỹt mỷt nghióng (hỗnh 3-11).

3

2
D


1

Hỗnh 3- 11: Cồ cỏỳu keỷp bàịng chãm phàóng chè cọ
mäüt màût nghiãng; 1- chãm, 2-con làn, 3- âoìn
44

- Chóm coù hai mỷt nghióng (hỗnh 3-12a), hay coù daỷng cọn (hỗnh 3-12b).

2

W

W


1

a)

1

2

3

b)

Q

Hỗnh 3-12 : Cồ cỏỳu chóm coù hai màût nghiãng
1-Chãm; 2-cạc con trỉåüt; 3-ân.
- Chãm dỉåïi dảng laỡ baùnh lóỷch tỏm hay cam phúng (hỗnh 3-13 ) .
Trong cạc kãút cáúu ny cå såí ca nọ l bãư màût nghiãng ca chãm âỉåüc tảo
trãn chu vi ca mäüt âéa phàóng, màût nghiãng ca chãm l mäüt âỉåìng cong.

e

e
Q

a)

b)

Hỗnh 3-13:Cồ cỏỳu chóm
coù daỷng baùnh lóỷch tỏm :
a) ồớ trảng thại chỉa kẻp.
b) åí trảng thại kẻp.

W

- Chãm dỉåïi daỷng cam
mỷt õỏửu (hỗnh3-14), ồớ õỏy mỷt
nghióng cuớa chóm õổồỹc taỷo trón
dióỷn tờch xung quanh cuớa mọỹt
hỗnh truỷ. Mỷt nghióng ca chãm
åí âáy nhỉ màût lm viãûc ca mäüt
cam màût âáưu.
Cå cáúu chãm cn âỉåüc
dng räüng ri trong cạc cå cỏỳu tổỷ

2

1

Hỗnh 3-14: Chóm dổồùi daỷng cam mỷt õỏửu
1-cam mỷt âáưu; 2- táúm kẻp.
45


âënh tám (cạc kiãøu mám càûp, trủc gạ tỉû âënh tám ).
3-3-2. Tênh lỉûc kẻp ca cå cáúu chãm.
Xút phạt tỉì âiãưu kiãûn cán bàịng ca chãm âãø tênh lỉûc keỷp tổồng ổùng .
SQ
SW




W

F

P


Q

N


N
W1 1

P

Q

W

Wlt

a)

F1

b)

Hỗnh 3-15: Sồ õọử tờnh lỉûc kẻp
a) Cå cáúu kẻp chãm lê tỉåíng; b) Cå cáúu kẻp chãm thỉûc tãú
- Cå cáúu kẻp chãm lê tổồớng (hỗnh 3-15a):
Q = P = Wlt tg
Tổỡ õoù ta cọ :
Wlt = Q ⋅

1
tgα

Do âọ, trong trỉåìng håüp lờ tổồớng khi = 0 thỗ lổỷc keỷp W .
Goỹi: iW -tè säú truưn lỉûc Q ca kháu ban âáưu.
id -tố sọỳ dởch chuyóứn cuớa khỏu bở dỏựn .
Tổỡ hỗnh 3-15 a, ta coï :

id =

SW
= tgα ; S W = S Q ⋅ tgα
SQ

Hiãûu sút ca cå cáúu âỉåüc xạc âënh theo cäng thỉïc :
η = iW ⋅ id

- Cồ cỏỳu keỷp chóm thổỷc tóỳ (sồ õọử hỗnh 3-15b):
Ta dng mäüt ngoải lỉûc Q âãø âọng chãm vo, trãn màût phàóng nghiãng sinh
ra lỉûc ma sạt F, trãn màût phàóng nàịm ngang sinh ra lỉûc ma sạt F1; gọc ma sạt l ϕ
v ϕ1, gọc ca chãm l α, tỉì âọ sinh ra phn lỉûc phạp tuún våïi màût phàóng
nghiãng l N v våïi màût phàóng nàịm ngang l W1. Täøng håüp lỉûc N v F ta âỉåüc
lỉûc R, phán lỉûc R thnh W v P.
Cán bàịng cạc lỉûc tạc dủng lãn chãm ,ta cọ:
F1 = W1 ⋅ tgϕ 1 ; F = N ⋅ tgϕ
Q = P + F1 = W ⋅ tg(α + ϕ ) + W1 ⋅ tgϕ 1

46


W = W1

⇒ Q = W ⋅ [tg(α + ϕ ) + tgϕ 1 ]

Tỉì âọ ta cọ lỉûc kẻp W bàịng :
W=

Q

tg(α + ϕ) + tgϕ1

(1)

Trỉåìng håüp chè cọ mọỹt mỷt nghióng coù ma saùt thỗ tg 1 = 0 , lục âọ :
W=

Q
tg(α + ϕ)

3-3-3. Tênh toạn âiãưu kiãûn tỉû hm ca chãm.
Sau khi âọng chãm vo, trong quaù trỗnh laỡm vióỷc do lổỷc cừt, rung
õọỹng...chóm coù xu hổồùng bở õỏứy ra, nhổng vỗ noù
coù tờnh tổỷ haợm nãn khäng tủt ra m váùn âỉïng
ngun åí vë trê kẻp chàût våïi lỉûc kẻp â tảo ra ban
F’ α
P
âáưu, lục ny lỉûc kẻp låïn hån lỉûc kẻp lục âọng
α
α F
vo ban âáưu mäüt êt. Lục âọ lỉûc Q máút âi, do máút
W
N
Q nãn chãm cọ xu hỉåïng âi ra, nón lổỷc ma saùt coù
W1' Fsin
hổồùng ngổồỹc lai (hỗnh 3-16). Phn lỉûc phạp
F1
tuún N phán thnh hai phán lỉûc W v P. Lỉûc
ma sạt F åí màût nghiãng phán thnh hai phỏn lổỷc
F vaỡ Fsin.

Hỗnh 3-16: sồ õọử tờnh
Vỏỷy muọỳn tỉû hm âỉåüc cáưn cọ âiãưu kiãûn
âiãưu kiãûn tỉû hm
sau :
F′ +F1> P
(a)
Trong âoï :
tgϕ
- F′ : F = N ⋅ f = N ⋅ tgϕ = W ⋅
cos α
(b)
⇒ F′ = F ⋅ cos α = W ⋅ tgϕ
-F1 : W1 = W + F ⋅ sin α
tgϕ
⎛
⎞
= W ⋅ ⎜1 +
⋅ sin α ⎟ = W ⋅ (1 + tgϕtgα )
⎝ cos α
⎠
F1 = W1 ⋅ tgϕ 1 = W ⋅ (1 + tgϕtgα ) ⋅ tgϕ 1
-P:

P = W ⋅ tgα

(c)
(d)

Thay (b), (c) vaì (d) vaìo (a) ta âæåüc :
W ⋅ tgϕ + W ⋅ (1 + tgϕtgα ) ⋅ tgϕ 1 ≥ P = W ⋅ tgα

⇒ tgα ≤ tgϕ + tgϕ 1 + tgα ⋅ tgϕ ⋅ tgϕ 1
Thỉåìng α, ϕ va ìϕ1 vä cng beï nãn tgα ⋅ tgϕ ⋅ tgϕ 1 = 0 .
Do âọ âiãưu kiãûn tỉû hm : tgα ≤ tgϕ + tgϕ1 ⇒ α ≤ ϕ + ϕ1

47


Trong âọ:α - gọc nhn ca chãm; ϕ - gọc ma sạt giỉỵa màût nghiãng ca
chãm v chi tiãút trãn; ϕ1- gọc ma sạt giỉỵa màût ngang ca chãm v chi tiãút dỉåïi.
Thỉåìng ϕ=ϕ1, nãn âiãưu kiãûn tỉû hm l 2.
Khi f=tg=0,1, thỗ =5043
f= tg=0,15, thỗ =8030
Nhổ vỏỷy âiãưu kiãûn tỉû hm s l:
F′′
+ Âäúi våïi chãm cọ ma sạt
F
α
ϕ
trãn c hai bãư màût :
α
R
Qr
0
N
α<11 (khi f=0,1)
R1 W′W′1
0
ϕ
khi
f=0,15)

α<17
F1′
+ Âäúi våïi chãm chè cọ ma
sạt trãn bãư màût nghiãng:
α<50 43(khi f=0,1)
Hỗnh 3-17: Sồ õọử tờnh lổỷc õoùng chóm ra
<8030 (khi f=0,15).
3-3-4. Tờnh lổỷc cỏửn thióỳt õóứ õoùng chóm ra.
Hỗnh 3-17 l så âäư lỉûc tạc dủng lãn chãm khi âọng chãm ra. Dỉåïi tạc dủng
ca lỉûc Qr , trãn màût nghiãng xút hiãûn lỉûc F v N. R l täøng håüp lỉûc ca F v N;
phán R thnh F′′ v W ′ .
Tỉì hênh ta cọ : W ′ = W1′ ; Q r = F′′ + F1
Nhæng F’’ = W’⋅tg(ϕ-α) v F1 = W‘1⋅ tgϕ1
Do âọ lỉûc cáưn thiãút âãø âọng chãm ra l :
Qr= W ′ ⋅tg(ϕ−α)+ W1′ ⋅tgϕ1
Qr= W ′ ⋅[tg(ϕ−α)+tgϕ1]
Trong âọ: W ′ -täøng phn lỉûc thàóng âỉïng åí màût nghiãng khi chãm chỉa bë
âọng ra:
W ′ = W + F ⋅ sin α
3-3-5. Tênh chãm phäúi håüp våïi con làn.
Cäng thỉïc tênh lỉûc kẻp ca chãm cọ hai con làn cng giäúng nhỉ tênh lỉûc
kẻp chãm màût phàóng chè cáưn âäøi hãû säú ma sạt trỉåüt tgϕ v tgϕ1 thnh hãû säú ma sạt
làn tgϕl v tgϕ1l . Tỉì cäng thỉïc (1) ta cọ :
W=

Q
tg (α + ϕ l ) + tgϕ1l

Quan hãû giỉỵa 1 vaỡ 1l coù thóứ tờnh theo hỗnh 3-18a:
D

d
= T
2
2
Nhổng: F1 = W ⋅ tgϕ 1l ; T = W ⋅ tgϕ 1

Ta coï :

F1 ⋅

Do âoï :

48

(2)


d
D
= W ⋅ tgϕ1 ⋅
2
2
d
tgϕ1l = tgϕ1
D

W ⋅ tgϕ1l ⋅

(3)

ϕ1l - gọc ma sạt trỉåüt åí läù v trủc con ln dổồùi.
W

W
F
P

W



N
F1

l

Q

Q



R

W 1l

F1
T

b)

a)
d
D

Hỗnh 3-18: Sồ õọử tờnh chóm vồùi con làn :
a-trỉåìng håüp hai con làn; b-trỉåìng håüp mäüt con làn

Tæång tæû âäúi våïi con làn trãn:
d
D
d
ϕ l = arctgϕ ⋅
D
tgϕ l = tgϕ

Suy ra :

(3a)

ϕl - goïc ma sạt trỉåüt åí läù v trủc con làn trãn.
Nãúu tgϕ1= 0,1; d/D=0,5 thỗ : tg1l= 0,1ì0,5=0,05.
Nhồỡ duỡng chóm phọỳi hồỹp vồùi con ln, nng lổồỹng tióu hao vỗ ma saùt gim,
lỉûc kẻp cọ thãø tàng 35÷50%.
Nãúu chè cọ mäüt con ln ồớ mỷt nghióng (hỗnh 3-18b) thỗ lổỷc keỷp seợ laì :
W=

Q
tg(α + ϕ l ) + tgϕ1

(4)

Cå cáúu chãm con làn thỉåìng âỉåüc sỉí dủng lm bäü khúch âải dáùn âäüng
v khi âọ nọ l cå cáúu khäng cọ tênh tỉû hm, thỉåìng cå cáúu ny α≥100.
3-3-6. Tênh chãm coù chọỳt.
Hỗnh 3-19 laỡ caùc sồ õọử keỷp chỷt bũng chãm cọ chäút, viãûc tênh toạn lỉûc kẻp
tu thüc vo mọựi loaỷi .
- ọỳi vồùi kóỳt cỏỳu hỗnh 3-19a .
Trổồùc tiãn ta xẹt sỉû cán bàịng ca chäút dỉåïi tạc duỷng cuớa caùc lổỷc. Nóỳu so
saùnh vồùi hỗnh 3-15, thỗ cạc thnh pháưn lỉûc P v W1 s cọ nh hỉåíng ngỉåüc chiãưu
lải v så âäư lỉûc tạc dủng s nhổ hỗnh 3-20a.

49


Tổỡ sổỷ cỏn bũng cuớa chọỳt (hỗnh 3-20a), ta coù :
P=N; W=W1-F2
Hồûc:
W= W1-P⋅tgϕ2
Thay giạ trë ca W1 v P, ta âæåüc :
W=Q

1

tg(α + ϕ ) + tgϕ 1

Sau khi biãún âäøi ta coï :
W=Q
W

tg (α + ϕ ) + tgϕ 1

(5)

W

W

d)
a

c)

W

α Q

Q

Q

l

l

Q

tg(α + ϕ ) ⋅ tgϕ 2

1 − tg(α + ϕ ) ⋅ tgϕ 2

tg (α + ϕ ) + tg 1

W

b)

1

a

a)

Q

W

e)

f)
l

Q

Q

Hỗnh 3-19 : Caùc sồ õọử keỷp chỷt bàịng chãm cọ chäút
a,c,e dng chäút tỉûa c trãn v dỉåïi; b- chäút cäng xän khäng cọ
con làn; d-dng chäút cọ mäüt con làn; f-dng chäút cọ hai con làn.
Tỉì cäng thỉïc (5), ta suy ra cạc trỉåìng håüp khạc trón hỗnh 3-19.
W

W
F2

l

N

F2

P=Wtg(+)



Q
W1=Q=

1

tg( +) +tg1



o

N

a

F2

a

N

2/3a

2



W1 P

P
W1

F

R
W1

b)

a)

Hỗnh3-20: a)Sồ õọử tờnh chóm cọ chäút tỉûa c hai màût âáưu
b) Så âäư lỉûc tạc dủng lãn chäút cäng xän

50

Q

- ọỳi vồùi trổồỡng hồỹp kóỳt cỏỳu nhổ hỗnh 3-19b, ta phi thay thãú tgϕ2= tgϕ2qâ,
tgϕ2qâ l hãû säú ma sạt giỉỵa chäút v v âäư gạ trong trỉåìng håüp chäút cäng xän
nhỉng quy âäøi vãư hãû säú ma sạt trong trỉåìng håüp dng chäút tỉûa c trãn v dỉåïi
nhỉ hỗnh 3-20a.
Giaù trở cuớa tg2qõ tờnh nhổ sau : Tổỡ hỗnh 3-20b ta coù lổỷc P coù xu hổồùng laỡm
quay chäút trỉåüt xung quanh O v s tảo nãn ạp lỉûc phán bäú theo quy lût tam
giạc. Håüp lỉûc phạp tuún N ca ạp lỉûc ny cạch âènh ca tam giạc khong cạch
2 a
3 = 1 a , khong cạch giổợa caùc lổỷc N bũng 2 a .
3
2
3

Lỏỷp phổồng trỗnh cỏn bũng mọ men taỷi õióứm o (hỗnh 3-20b), ta coù :

Vỗ :
Nón ta coù:
Tổỡ õoù ta coù:

2
Pl = N ⋅a
3
F
F
N= 2 = 2
f 2 tgϕ 2
F
2

Pl = 2 ⋅ ⋅ a
tgϕ 2 3
3l
2 ⋅ F2 = P ⋅ ⋅ tgϕ 2 = P ⋅ tgϕ 2 qd
a
3l
tgϕ 2 qd = ⋅ tgϕ 2
a

(6)

Trong âọ : l- Khong cạch tỉì âiãøm giỉỵa ca âoản tiãúp xục ca bãư màût chäút
våïi chãm tênh âãún pháưn âiãøm giỉỵa pháưn tiãúp xục ca chäút våïi v âäư gạ.
a- chiãưu di pháưn tiãúp xục ca chäút våïi v âäư gạ.
tgϕ2- hãû säú ma sạt khi chäút cọ c màût tỉûa åí trãn v dỉåïi .
Aẽp duỷng cọng thổùc (5) cho trổồỡng hồỹp hỗnh 3-19b cọ dảng sau :
1 − tg(α + ϕ ) ⋅ tgϕ 2qd
(7)
W=Q
tg (α + ϕ ) + tgϕ 1
- Âäúi vồùi cồ cỏỳu (hỗnh 3-19c), ta chố vióỷc thay trong cäng thỉïc (5) bàịng
giạ trë ϕl âỉåüc xạc âënh theo cọng thổùc (3a).
- ọỳi vồùi cồ cỏỳu (hỗnh 3-19d), ta cng thay âäøi tgϕ2 v gọc ϕ trong cäng
thỉïc (5) bàịng cạc giạ trë tgϕ2qâ v gọc ϕqâ.
- Âäúi vồùi cồ cỏỳu (hỗnh 3-19e), ta cuợng phaới thay v tgϕ1 bàịng cạc giạ trë
ϕqâ v tgϕ1qâ âỉåüc xạc õởnh theo cọng thổùc (3a).
- ọỳi vồùi cồ cỏỳu (hỗnh 3-19g), ta cng phi thay ϕ, tgϕ1 v tgϕ2 bàịng cạc
giạ trë ϕqâ, tgϕ1qâ v tgϕ2qâ.
3-4. Kẻp bàịng ren vêt.
3-4-1.Khại niãûm.

Cå cáúu kẻp chàût dng ren vêt thao tạc bàịng tay âỉåüc sỉí dủng khạ räüng ri

51


trong cạc âäư gạ gia cäng trãn mạy càõt kim loải. Khi kẻp bàịng ren vêt ta dng bu
läng v âai äúc âãø tảo ra lỉûc kẻp. Ỉu âiãøm ca kẻp bàịng ren vêt l : kãút cáúu âån
gin, cọ thãø dng trong nhiãưu cäng viãûc khạc nhau, vë trê khạc nhau, lỉûc kẻp låïn ,
tỉû hm täút. Nhỉng ren vêt cọ nhỉåüc âiãøm l phi quay nhiãưu vng máút thåìi gian ,
täún sỉïc, lỉûc kẻp khäng âäưng âãưu åí cạc chi tiãút gia cäng khạc nhau, khi kẻp chàût
cọ kh nàng lm dëch chuøn chi tiãút do lỉûc ma sạt trãn màût âáưu ca vêt.
3-4-2. Kãút cáúu
Cå cáúu kẻp chàût dng ren vêt cọ thãø dng kiãøu kẻp trỉûc tiãúp hồûc giạn tiãúp
thäng qua ân kẻp. Khi kẻp trỉûc tiãúp, cọ thãø dng kiãøu vêt kẻp chàût (lục âọ âai äúc
l cäú âënh), hồûc l âai äúc kẻp chàût (vờt cọỳ õởnh).
Hỗnh 3-21 laỡ caùc vờ duỷ cuớa caùc kióứu trón :
6

5
4

3
2
1

7

8

9

b)

a)
L
1
2

7

Q
3

c)
4

r
d)

5
6

Hỗnh 3-21 :Caùc kióứu keỷp chỷt bũng ren vêt:

a) Cå cáúu kẻp ren vêt thäng qua ân kẻp :1-âai äúc, 2-vêt, 3-táúm kẻp, 4vng âãûm, 5-âai äúc, 6-chi tióỳt, 7-phióỳn tỗ, 8-thỏn õọử gaù, 9-loỡ xo.
b) Keỷp chỷt bàịng vêt tiãúp xục trỉûc tiãúp våïi chi tiãút.
c) Kẻp chàût bàịng âai äúc.
d) Kẻp chàût bàịng vêt thäng qua miãúng âãûm kẻp vo ch tiãút: 1-tay quay,
2-vêt, 3-vêt hm ã cu, 4-thán âäư gạ, 5-miãúng âãûm , 6-chi tiãút, 7-bảc lọt
- Cạc chi tiãút ch úu ca cå cáúu kẻp bàịng ren vêt

52


+Vêt (bu läng): thỉåìng dng bu läng tiãu chøn, cọ kêch thỉåïc trong
khong l=20÷140mm, âỉåìng kênh M5-6H ÷ M25-6H (M5-6g÷M25-6g); váût liãûu
lm bàịng thẹp 45 hồûc thẹp 45ỵ cáưn täi âãún âäü cỉïng HRC =30÷45.
+ Miãúng âãûm: trong dảng sn xút loảt låïn, hng khäúi êt khi âáưu vêt kẻp
trỉûc tióỳp lón bóử mỷt chi tióỳt (h 3-21b); vỗ keỷp tỉûc tiãúp màût chi tiãút s bë lm xúng
, chi tiãút bë xoay do ma sạt, vêt nhåìn s làõc õổồỹc trong muợ ọỳc, õióứm õỷt thay õọứi.
Hỗnh 3-22 trỗnh baỡy kóỳt cỏỳu caùc loaỷi õóỷm keỷp thổồỡng duỡng.

A

D

K
A-A

300
A
H

Hổồùng K

a)

b)

c)

Hỗnh 3-22 : Cạc loải miãúng âãûm
Miãúng âãûm cọ thãø làõp vồùi truỷc vờt bũng chọỳt (hỗnh 3-22a), nhồỡ voỡng loỡ
xo (hỗnh 3-22b) õóứ mióỳng õóỷm khọng rồỡi khoới õỏửu ọỳc âäưng thåìi lải cọ thãø tỉû lỉûa
theo chiãưu nghiãng ca mióỳng keỷp, nhồỡ ren (hỗnh 3-22c) õóứ vỷn truỷc vờt vo trong
miãúng âãûm v tỉû lỉûa khi lm viãûc. Màût âáưu ca miãúng âãûm hồûc phàóng hồûc
khêa hoa âãø tàng ma sạt tu thüc vo màût tiãúp xục våïi chi tiãút gia cäng thä hay l
tinh.
Miãúng âãûm lm bàịng thẹp 45, täi cỉïng HRC=40÷45.
+ ÄÚng lọt:Trủc vêt khäng trỉûc tiãúp làõp våïi v âäư gạ m thäng qua äúng lọt
trung gian. Khi ren bë mn s thay äúng lọt âỉåüc dãù dng. Váût liãûu chãú tảo äúng lọt
l thẹp 45 täi cỉïng HRC 25÷30.
+ Tay quay: Âãø quay trủc vêt ngỉåìi ta dng tay quay hồûc cạc nụm vàûn ,
cạc nụm vàûn chè dng khi u cáưu lỉûc nh. Váût liãûu chãú tảo l thẹp 30, 40, 45
hồûc gang do.
+ Âai äúc v vng âãûm:
Nãúu khi thao tạc âãø kẻp chỷt
khọng õuớ khọng gian õóứ õỷt
tay quay thỗ phaới duỡng âai äúc
cao (chiãưu cao bàịng 1,5 láưn
a)
b)
chiãưu cao âỉåìng kênh ren) vaỡ
Hỗnh 3-23: Kóỳt cỏỳu õai ọỳc
duỡng chỗa vỷn õóứ quay. Kãút

53


cỏỳu õai ọỳc nhổ hỗnh 3-23 laỡ õai ọỳc õaợ tiãu chøn.

Váût liãûu chãú tảo âai äúc thỉåìng dng thẹp 35 täi cỉïng HRC=33÷38, hồûc
thẹp 45 täi cỉïng HRC=35÷ 40.
+Trong cạc kãút cáúu kẻp chàût bàịng ren äúc thỉåìng phi cọ chi tiãút vng âãûm,
nọ âm bo sỉû tiãúp xục chênh xạc våïi bãư màût kẻp chàût, lm cho trủc vêt khäng bë
nghiãng lãûch khi kẻp.
Váût liãûu vng âãûm : thẹp 45 täi âảt âäü cỉïng HRC 40÷45
3-4-3.Tênh toạn lỉûc kẻp ca cå cáúu kẻp ren vêt
Ta cọ thãø coi cå cáúu kẻp bàịng ren vêt l mäüt cå cáúu kẻp täø håüp gäưm ân cọ
cạnh tay ân rtb v L (hỗnh 3-24) vaỡ chóm chố coù ma saùt trón màût nghiãng .
Z
Khi âọ tè säú truưn ca lỉûc s l :
L
i ltd =

L
1
; i ltc =
rtb
tgα

rtb

Q

Trong âọ: iltâ-tè säú truưn lỉûc lê
tỉåíng ca ân; iltc-tè säú truưn lỉûc lê
tỉåíng ca chãm.
Do âọ lỉûc kẻp sinh ra ca cå cáúu
ren vêt trong âiãưu kiãûn lê tỉåíng (khäng
cọ ma sạt) s l :

L
Wlt = Q ⋅
rtb ⋅ tgψ

Trong âọ: ψ l goùc nỏng cuớa ren,

Q1

W
Z

Hỗnh 3-24: Sồ õọử tờnh lổỷc
keỷp ca cå cáúu kẻp ren vêt

tgψ = tgα nãúu coi bãư màût ren vêt nhỉ mäüt cại chãm (nãúu triãøn khai bãư màût ren vêt

ra màût phàóng). Trong thỉûc tãú tênh toạn ta phi kãø âãún täøn tháút ma sạt trãn bãư màût
ren v nåi tiãúp xục ca vêt v âai äúc våïi phäi .
a)Kẻp chàût bàịng trủc vêt cọ õỏửu daỷng cỏửu.
Trón hỗnh 3-25a, luùc naỡy coi nhổ chố cọ ma sạt trãn bãư màût ren (tỉïc l chè
cọ ma sạt trãn màût nghiãng ca chãm).
1
tg (α + ϕ)
L
W=Q
rtb ⋅ tg (ψ + ϕ qd )
ic =

Ta cọ:
Lục âọ lỉûc kẻp s l :

(8)

Trong âọ : L- chiãưu di caùnh tay õoỡn (mm);
rtb- baùn kờnh trung bỗnh cuớa ren (mm).
ψ - gọc náng ca ren ( tgψ =

p
, p - bỉåïc ca ren (mm).
2πrtb

ϕqd- gọc ma sạt qui âäøi).
ÅÍ cạc mäúi làõp ghẹp cọ präfil ren dảng tam giạc hay hỗnh thang, sổỷ tióỳp xuùc

54