Giao trình đồ gá (C7 TRINH TU THIET KE DO GA)

Chổồng 7
TRầNH Tặ THIT K ệ GAẽ
CHUYN DUèNG GIA CNG CÀÕT GT
Sau khi nghiãn cỉïu cạc thnh pháưn ch úu ca mäüt âäư gạ gia cäng cå v
cạc cå cáúu khạc ca nọ, chụng ta cáưn nàõm vỉỵng âỉåìng läúi tênh toạn v thiãút kãú âäư
gạ gia cäng càõt gt, âãø cọ thãø âảt hiãûu qu cao khi thiãút kãú, chãú tảo v sỉí dủng âäư
gạ. Trỉåïc hãút cáưn nàõm vổợng yóu cỏửu vaỡ trỗnh tổỷ thióỳt kóỳ rọửi mồùi âãún cạc näüi
dung tênh toạn khạc.
7-1. u cáưu.
Nọi chung khi thiãút kãú âäư gạ gia cäng cáưn phi tho mn cạc u cáưu sau :
- Âm bo chn phỉång ạn kãút cáúu håüp lê vãư màût ké thût v kinh tãú, nghéa
l âm bo âiãưu kiãûn sỉí dủng täúi ỉu nhàịm âảt cháút lỉåüng ngun cäng mäüt cạch
kinh tãú nháút trãn cå såí kãút cáúu v chỉïc nàng ca mạy gia cäng s làõp âäư gạ.
- Âm bo cạc âiãưu kiãûn an ton vãư ké thût (âm bo u cáưu thao tạc,
thoạt phoi...).
- Táûn dủng cạc loải kãút cáúu tiãu chøn.
- Kãút cáúu âäư gạ phi ph håüp våïi kh nàng chãú tảo v làõp rạp thỉûc tãú ca
cạc cå såí sn xút.
Nhỉỵng u cáưu trãn âáy cáưn phi chụ yù trong toaỡn bọỹ quaù trỗnh thióỳt kóỳ õọử
gaù nhũm âm bo tênh âäưng bäü vãư kãút cáúu âãø tho mn nhỉỵng u cáưu chung vãư
cháút lỉåüng, nàng sút v hiãûu qu kinh tãú ca ngun cäng; âäưng thåìi gim båït
khọ khàn khi chãú tảo cạc bäü pháûn ca âäư gạ. Màût khạc trỉåïc khi tiãún hnh thiãút kãú
âäư gạ phi nàõm vỉỵng u cáưu ca ngun cäng âãø xạc âënh nhỉỵng u cáưu củ thãø
v xạc âënh nhỉỵng bäü pháûn cáưn thiãút ca âäư gạ phủc vủ ngun cäng.
7-2. Cạc bỉåïc tiãún hnh
Thiãút kãú âäư gạ gia cäng càõt gt bao gäưm cạc bỉåïc cå bn sau âáy :
1. Nghiãn cỉïu så âäư gạ âàût phäi v u cáưu ké thût ca ngun cäng, kiãøm
tra lải cạc bãư màût chøn vãư âäü chênh xạc v âäü nhạm bãư màût; xaùc õởnh kờch thổồùc,
hỗnh daỷng, sọỳ lổồỹng vaỡ vở trờ ca cå cáúu âënh vë phäi trãn âäư gạ.
2. Xạc âënh lỉûc càõt, mä men càõt, xạc âënh phỉång chiãưu v âiãøm âàût ca
lỉûc càõt, mä men càõt; xạc âënh giạ trë cáưn thiãút ca lỉûc kẻp chàût phäi trãn âäư gạ v

bäú trê håüp lê âiãøm âàût lỉûc kẻp chàût phäi trãn âäư gạ; chn cå cáúu kẻp chàût phọi vaỡ
hỗnh daỷng, kờch thổồùc õaớm baớo nng suỏỳt keỷp chàût cáưn thiãút.
3. Xạc âënh kãút cáúu cạc bäü pháûn khạc ca âäư gạ (bäü pháûn dáùn hỉåïng, gạ
dao, thán âäư gạ , âãú gạ,...)
4. Xạc âënh kãút cáúu ca caùc cồ cỏỳu phuỷ (chọỳt tỗ phuỷ, cồ cỏỳu phỏn âäü...).
5. Xạc âënh sai säú cho phẹp ca âäư gạ theo u cáưu ca tỉìng ngun cäng.

107


7-3. Xáy dỉûng bn v làõp chung âäư gạ .
Kãút cáúu täøng thãø ca âäư gạ gia cäng càõt gt âỉåüc thãø hiãûn trãn bn v làõp
chung. Bn v làõp chung âäư gạ âỉåüc xáy dỉûng nhỉ sau :
V tỉì trong ra ngoi, v åí trảng thại âang gia cäng. Chi tiãút gia cäng cáưn
âỉåüc v phán biãût r rng vồùi kóỳt cỏỳu cuớa õọử gaù, veợ bũng maỡu õoớ.
Trỗnh tỉû xáy dỉûng bn v làõp chung âäư gạ cọ thóứ nhổ sau :
1. Veợ caùc hỗnh chióỳu cuớa chi tiãút gia cäng.
2. V cå cáúu âënh vë chi tiãút gia cäng.
3. V cå cáúu kẻp chàût chi tiãút gia cäng.
4. V cạc cå cáúu dáùn hỉåïng dủng củ, âiãưu chènh dủng củ, cå cáúu phán âäü ...
5. V thán âäư gạ bo âm â cỉïng vỉỵng v cọ tênh cäng nghãû cao.
6. Ghi cạc kêch thỉåïc cå bn ca âäư gạ (cạc kêch thỉåïc làõp ghẹp; kêch
thỉåïc täøng thãø: chiãưu di, chiãưu räüng, chiãưu cao, kêch thỉåïc ch úu...)
7. Âạnh säú cạc chi tiãút ca âäư gạ.
8. Xạc âënh âiãưu kiãûn ké thût ca âäư gạ theo u cáưu ca ngun cäng v
kh nàng cäng nghãû chãú tảo âäư gạ thỉûc tãú.
Tu theo kêch thỉåïc thỉûc ca âäư gạ m bn v làõp rạp chung âäư gạ âỉåüc
xáy dỉûng theo caïc tè lãû khaïc nhau: 1:1, 2:1, 4:1,...
7-4. Âäü chênh xạc v nàng sút gạ âàût ca âäư gạ .
Âäü chênh xạc v nàng sút gạ âàût phäi trãn âäư gạ l hai chè tiãu kinh tãú ké

thût cå bn cáưn phi âm bo khi thiãút kãú v chãú tảo âäư gạ gia cäng. Âỉåìng läúi
chung âãø xạc âënh âäü chênh xạc v nàng sút ca âäư gạ gia cäng l dỉûa vo u
cáưu ké thût v kinh tãú ca ngun cäng m âäư gạ phủc vủ. Cạc chè tiãu ny âỉåüc
âàûc biãût lỉu trong ton bäü quạ trỗnh thióỳt kóỳ, chóỳ taỷo vaỡ nghióỷm thu õọử gaù nhàịm
âm bo cho âäư gạ cọ kãút cáúu håüp lê theo quan âiãøm cäng nghãû v quan âiãøm
kinh tãú.
7-4-1.Âäü cỉïng vỉỵng v âäü chênh xạc cáưn thiãút ca âäư gạ gia cäng .
a) Âäü cỉïng vỉỵng ca âäư gạ .
Khi thiãút kãú âäư gạ cáưn phi chụ âäü cỉïng vỉỵng ca âäư gạ theo phỉång ca
lỉûc kẻp chàût v lỉûc càõt. Cọ thãø náng cao âäü cỉïng vỉỵng ca âäư gạ bàịng cạch tàng
diãûn têch tiãúp xục, trạnh táûp trung lỉûc. Cạc bãư màût tiãúp xục våïi chøn tinh ca chi
tiãút gia cäng cáưn cọ âäü bọng bãư màût cao (thỉåìng phi qua mi hồûc cảo). Cáưn
thãm gán tråü lỉûc cho thán âäư gạ âãø tàng âäü cỉïng vỉỵng.
b) Âäü chênh xạc âảt âỉåüc.
Âäü chênh xạc âảt âỉåüc ca ngun cäng củ thãø phủ thüc vo trảng thại
ca hãû thäúng cäng nghãû. Cạc u täú sau âáy nh hỉåíng âãún âäü chênh xaïc gia
cäng:

108


- Sai säú gạ âàût (εgâ) l sai säú vë trê ca phäi so våïi dủng củ càõt.
- Sai säú do hãû thäúng cäng nghãû chëu tạc dủng ca lỉûc càõt (sai säú do biãún
dảng ân häưi ca hãû thäúng cäng nghãû ) ∆âh.
- Sai säú do âiãưu chènh mạy ∆âc.
- Sai säú do dủng củ càõt bë mi mn ∆m.
- Sai säú do biãún dảng nhiãût ca hãû thäúng cọng nghóỷ n.
- Tọứng sai sọỳ hỗnh hoỹc cuớa phọi trãn cạc tiãút diãûn khạc nhau: Σ∆hd.
Mún âm bo kêch thỉåïc chi tiãút gia cäng nàịm trong phảm vi dung sai δ
cho phẹp cáưn phi âm bo âiãưu kiãûn :

2
∆2dh + ∆2dc + 3∆2m + 3∆2n + ε gd
+ Σ∆2hd ≤ δ

våïi δ l dung sai ca kêch thỉåïc cáưn thỉûc hiãûn åí ngun cäng củ thãø.
Âäư gạ phủc vủ ngun cäng s gọp pháưn âm bo âäü chênh xạc ngun
cäng våïi âiãưu kiãûn l sai säú gạ âàût phäi trãn âäư gạ phi nh hån giạ trë cho phẹp :

[ ]

ε gd ≤ ε gd

Nhæ váûy khi thiãút kãú âäư gạ phi chụ khäúng chãú sai säú gạ âàût phäi trong
giåïi hản cho phẹp nhàịm tho mn âiãưu kiãûn trãn. Âỉåìng läúi chung âãø xạc âënh
sai säú gạ âàût phäi thỉûc tãú trãn âäư gạ âỉåüc tọm tàõt nhỉ sau :
- Xạc âënh sai säú gạ âàût phäi thỉûc tãú tỉì 3 âải lỉåüng thnh pháưn; âọ lạ cạc
âải lỉåüng vẹc- tå:
+ εc - sai säú chøn (sai säú âënh vë).
+ εkc- sai säú keûp chàût phäi.
+ εâg- sai säú âäư gạ (sai säú vãư vë trê phäi do õọử gaù gỏy ra)
Vỗ phổồng vaỡ chióửu cuớa caùc âải lỉåüng εc, εkc, εâg thỉåìng khọ xạc âënh nãn
sai säú gạ âàût cọ thãø âỉåüc xạc âënh theo phỉång phaïp cäüng xaïc suáút :
2
ε gd = ε c2 + ε 2kc + ε dg

Trỉåïc hãút cáưn phi xạc âënh cạc trë säú ca cạc âải lỉåüng thnh pháưn εc, εkc,
εâg ca sai säú gạ âàût.
+ Sai säú chøn (â trỗnh baỡy trong cọng nghóỷ chóỳ taỷo maùy).
+ Sai sọỳ keỷp chỷt (õaợ trỗnh baỡy trong cọng nghóỷ chóỳ taỷo mạy).
+ Sai säú vë trê phäi do âäư gạ gáy ra .

Âäü chênh xạc ca âäư gạ chëu nh hỉåíng cuớa quaù trỗnh thióỳt kóỳ vaỡ chóỳ taỷo õọử
gaù. Caùc úu täú sau âáy cọ nh hỉåíng âãún âäü chênh xạc ca âäư gạ gia cäng:
+ Cạc kêch thỉåïc làõp ghẹp ca cạc mäúi làõp ghẹp giỉỵa cạc chi tiãút ca âäư gạ,
nhỉ khong cạch tám giỉỵa cạc bảc dáùn hỉåïng dủng củ trãn âäư gạ khoan, chãú âäü
làõp ghẹp giỉỵa cå cáúu âënh vë âäư gạ trãn mạy phay, mạy doa våïi rnh chỉỵ T ca
bn mạy.
+ Sai säú chãú tảo âäư gạ s lm cho vë trê ca phäi khäng chênh xaïc so våïi

109


củ càõt v s gáy ra sai säú vë trê tỉång quan giỉỵa cạc bãư màût gia cäng, vê dủ sai säú
khi làõp bảc dáùn hỉåïng mi khoan s lm khong cạch tám giỉỵa cạc läù cọ sai lãûch,
hồûc gáy ra sai säú vãư khong cạch giỉỵa cạc tám läù gia cäng âãún màût âënh vë. Nãúu
duìng cå cáúu phán õọỹ thỗ sai sọỳ phỏn õọỹ seợ aớnh hổồớng õóỳn gọc phán bäú giỉỵa cạc
tám cạc läù gia cäng. Nhỉ váûy kêch thỉåïc âỉåìng kênh läù gia cäng khäng chëu nh
hỉåíng ca sai säú âäư gạ.
Sai säú ca âäư gạ phay, chút, xc s gáy ra sai säú vãư âäü chênh xạc vãư vë trê
tỉång quan giỉỵa cạc bãư màût gia cäng v màût chøn, nhỉng khäng nh hỉåíng âãún
kêch thổồùc thổỷc hióỷn vaỡ õọỹ chờnh xaùc hỗnh hoỹc cuớa bãư màût gia cäng. Cå cáúu phán
âäü ca cạc loải âäư gạ ny cọ sai lãûch s gáy ra sai säú vãư vë trê giỉỵa cạc bãư màût gia
cäng.
Sai säú âäư gạ tiãûn s khäng nh hỉåíng âãún âäü chênh xạc ca kêch thỉåïc gia
cäng (kêch thỉåïc âỉåìng kênh ca bóử mỷt gia cọng) vaỡ õọỹ chờnh xaùc hỗnh daỷng
hỗnh hc ca bãư màût gia cäng, nhỉng s gáy ra sai lãûch vãư vë trê tỉång quan cạc
bãư màût gia cäng (vê dủ âäü lãûch tám giỉỵa cạc báûc ca mäüt trủc báûc).
ÅÍ âäư gạ chè cọ mäüt vë trê gia cäng, nọi chung sai säú âäư gạ khäng nh
hỉåíng õóỳn õọỹ chờnh xaùc kờch thổồùc
LL
thổỷc hióỷn vaỡ hỗnh daỷng hỗnh hoỹc cuớa

bóử mỷt gia cọng, maỡ chố gỏy sai lãûch
vãư vë trê tỉång quan giỉỵa cạc bãư màût
gia cäng.
Vê duỷ khi gia cọng hai lọự õọửng
thồỡi (hỗnh 7-1), muọỳn õaớm baớo
khoaớng caùch hai tỏm lọự L vồùi dung
Hỗnh 7-1
sai laỡ L thỗ sai sọỳ õọử gaù tổồng ổùng
vồùi khoaớng cạch tám hai bảc dáùn phi tho mn âiãưu kiãûn :
ε dg ≤ 2∆ L − (ΣS + Σe )
Våïi:

ΣS = S1 + S 2 + S3 + S 4

Trong âọ:
S1, S2-l khe håí hỉåïng kênh giỉỵa bảc dáùn v bảc lọt ỉïng våïi läù 1 v läù 2.
S3,S4-l khe håí låïn nháút giỉỵa dủng củ càõt v bảc dáùn hỉåïng ca läù 1v läù 2.
Σe = e1 + e2 + e3 + e4
V:
Trong âọ: e1,e2- l âäü lãûch tám giỉỵa läù dáùn hỉåïng v màût ngoi ca bảc dáún
hỉåïng; e3,e4- l âäü lãûch tám giỉỵa màût ngoi v màût trong ca bảc lọt.
Nọi chung sai säú ca cạc kêch thỉåïc trãn âäư gạ cọ liãn quan trỉûc tiãúp våïi
kêch thỉïåc gia cäng v phi nàịm trong phảm vi cho phẹp tu thüc vo dung sai
quy âënh ca kêch thỉåïc gia cäng. Trong thỉûc tãú thỉåìng láúy dung sai kêch thæåïc

110


trãn âäư gạ khàõt khe hån dung sai quy âënh ca kêch thỉåïc gia cäng, vê dủ khong
0,5 âãún 0,2 dung sai quy âënh ca kêch thỉåïc gia cäng hồûc khàõt khe hån nỉỵa.

Cạc kêch thỉåïc tỉû do ca âäư gạ cọ thãø láúy theo cáúp chênh xạc 9. Cạc kêch
thỉåïc khäng quan trng (kêch thỉåïc giỉỵa cạc bãư màût thä) trãn âäư gạ cọ thãø láúy cáúp
chênh xạc 11.
- Ngun nhán xút hiãûn sai säú âäư gạ :
+ Chãú tảo v làõp rạp âäư gạ khäng chênh xạc, âàûc biãût l cạc bäü pháûn âënh
vë, gáy ra sai säú âënh vë phäi. Âọ l mäüt loải sai säú hãû thäúng cäú âënh. Sai säú ny
cọ thãø êt nh hỉåíng âäúi våïi âäü chênh xạc gia cäng nãúu tiãún hnh âiãưu chènh mạy
täút. Loải sai säú ny kê hiãûu εct l.
+ Cå cáúu âënh vë ca âäư gạ bë mi moỡn trong quaù trỗnh gaù õỷt nhióửu lỏửn, kờ
hióỷu m. Sai säú do mn cå cáúu âënh vë ca âäư gạ âỉåüc xạc âënh nhỉ sau :
ε m = β N (µm).
Trong âọ : N- l säú láưn tiãúp xục ca phäi våïi cå cáúu âënh vë, âọ l säú lỉåüng
phäi âỉåüc âënh vë trong thåìi gian giỉỵa hai láưn âiãưu chènh cå cáúu âënh vë âäư gạ .
β-l hãû säú phủ thüc vo kãút cáúu âënh vë v âiãưu kiãûn tiãúp xục
màût chøn (bng 7-1).
+ Gạ âàût âäư gạ lãn maïy khäng chênh xaïc gáy ra sai säú làõp rạp âäư gạ lãn
mạy gia cäng; sai säú ny âỉåüc kê hiãûu εl.
Bng 7-1: Giạ trë ca hãû säú β
Kãút cáúu âäư âënh vë v âiãưu kiãûn tiãúp xục
- Chäút âënh vë chm cáưu, chøn thä
- Khäúi V, chøn tinh
- Phiãún âënh vë phàóng, chuáøn tinh
- Chäút âënh vë trong läù tinh

Hãû säú β
0,5...2
0,3...0,8
0,2...0,4
0,05...0,4

Khi thiãút kãú v tênh toạn âäư gạ củ thãø phi khäúng chãú ch úu sai säú chãú
tảo v làõp rạp âäư gạ εctl , cọ nghéa l phi xạc âënh chênh xạc giạ trë ca âải lỉåüng
εctl âãø tỉì âọ xạc âënh nhỉỵng u cáưu, âiãưu kiãûn ké thût cho giai âoản chãú tảo v
làõp rạp âäư gạ. Nhỉỵng âiãưu kiãûn ké thût ny s l nhỉỵng chè tiãu ch úu âãø
nghiãûm thu âäư gạ. Cạc âải lỉåüng thnh pháưn ca sai säú âäư gạ (εctl, εm, εl ) âỉåüc thãø
hiãûn bàịng lỉåüng dëch chuøn ca gäúc kêch thỉåïc chiãúu lãn phỉång ca kêch thỉåïc
thỉûc hiãûn.
Khi phỉång v chiãưu ca âải lỉåüng thnh pháưn khọ xạc õởnh thỗ trở sọỳ cuớa
sai sọỳ õọử gaù seợ õổồỹc xạc âënh theo phẹp cäüng xạc sút :
2
ε dg = ε ctl
+ ε 2m + ε l2

Tọm lải cạc bỉåïc cáưn thiãút, âiãưu kiãûn ké thût chãú tảo v làõp rạp ca âäư gạ
âãø xạc âënh âäü chênh xạc âäư gạ cọ thãø xạc âënh theo :

111


(1) Xạc âënh sai säú cho phẹp ca ngun cäng æïng våïi kêch thæåïc gia cäng
L , âæa vaìo dung sai ca kêch thỉåïc gia cäng δL :

[ε ] = (0,5 ⋅ ⋅ ⋅ 0,2)δ
gd

L

(2) Xạc âënh sai säú âäư gạ cho phẹp dỉûa vo sai säú gạ âàût cho pheïp.

[ε ] = [ε ]

2

dg

gd

− ε c2 − ε 2kc

(3) Xạc âënh sai säú chãú tảo v làõp rạp âäư gạ cáưn thiãút theo sai säú âäư gạ cho
phẹp :

[ε ctL ] = [ε dg ]2 − ε 2m − ε 2L

=

[ε ]

2

dg

− ε c2 − ε 2kc − ε 2m − ε 2L

(4) Quy âënh âiãöu kiãûn ké thuáût cáưn thiãút cho âäư gạ âm bo âäü chênh xạc
cáưn thiãút, dỉûa vo âải lỉåüng εct L.
7-4-2. Nàng sút gạ âàût v thao tạc âäư gạ.
Náng cao nàng sút gạ âàût v håüp lê hoạ thao tạc âäư gạ gia cäng càõt gt l
mäüt trong nhỉỵng biãûn phạp ch úu nhàịm rụt ngàõn thåìi gian phủ (Tp) ca ngun
cäng. Chè tiãu vãư nàng sút gạ âàût phäi cáưn âỉåüc lỉu yù toaỡn dióỷn trong quaù trỗnh

thióỳt kóỳ õọử gaù tuyỡ theo quy mä v âiãưu kiãûn sn sút củ thãø.
Nọi chung, nàng sút gạ âàût phäi trãn âäư gạ phủ thuọỹc vaỡo caùc yóỳu tọỳ sau:
- Trỗnh õọỹ cồ khờ hoaù vaỡ tổỷ õọỹng hoaù quaù trỗnh gaù õỷt phọi.
- Säú lüng phäi trong mäüt láưn gạ âàût.
- Mỉïc âäü håüp lê hoạ cạc thao tạc v cå cáúu khi thao tạc gạ âàût phäi.
Cạc úu täú trãn âáy cọ quan hãû chàût ch våïi dảng sn xút v âỉåìng läúi
cäng nghãû. Khi quy mä sn xút cng låïn, cáưn phi xẹt ton diãûn v chênh xạc
hån nh hỉåíng ca quaù trỗnh gaù õỷt phọi trón õọử gaù cuỷ thóứ âäúi våïi nàng sút gạ
âàût v nàng sút gia cäng. Mäüt säú biãûn phạp thäng thỉåìng nhàịm náng cao nàng
sút gạ âàût v håüp lê hoạ thao tạc gạ âàût phäi våïi âäư gạ gia cäng càõt gt :
a.Biãûn phạp náng cao nàng sút gạ âàût phäi, cọ thãø dng :
+ Cå cáúu kẻp nhiãưu chi tiãút mäüt lục.
Âãø náng cao nàng suáút gia cäng coï thãø bäú trê gia cäng nhiãưu chi tiãút âäưng
thåìi (âäúi våïi cạc chi tiãút nh, màût gia cäng âån gin). Trong trỉåìng håüp ny nãúu
khäng táûp trung viãûc kẻp chàût cạc chi tiãút vãư mọỹt tay quay thỗ phaới lỏửn lổồỹt keỷp
chỷt tổỡng chi tiãút khiãún nàng sút s tháúp, kãút cáúu âäư gạ cäưng kãưnh v phỉïc tảp,
thao tạc gạ âàût täún sỉïc, tọỳn thồỡi gian.Vỗ vỏỷy keỷp chỷt nhióửu chi tióỳt mọỹt lục âỉåüc
sỉí dủng räng ri trong sn xút. Cå cáúu kẻp chàût ny âỉåüc phán chia theo chiãưu
ca lỉûc kẻp chàût: kẻp liãn tủc, kẻp song song, lỉûc kẻp ngỉåüc chiãưu nhau, lỉûc kẻp
giao nhau.
Khi sỉí dủng âäư gạ kẻp nhiãưu chi tiãút cáưn lỉu :
* Khi kẻp liãn tuỷc, vỗ dung sai cuớa bóử mỷt chuỏứn õởnh vở ca cạc chi tiãút

112


khäng bàịng nhau nãn cå cáúu kẻp chàût s däưn cạc chi tiãút theo chiãưu lỉûc kẻp, âãún
chi tiãút cúi cuỡng thỗ vở trờ cuớa noù seợ bở lóỷch nhióửu; nãúu kêch thỉåïc gia cäng song
song våïi phỉång ca lỉûc keỷp thỗ seợ coù sai sọỳ lồùn; vỗ vỏỷy kóỳt cáúu kẻp chàût liãn tủc
chè dng khi kêch thỉåïc gia cäng vng gọc phỉång ca lỉûc kẻp, nghéa l bãư màût

gia cäng song song våïi phỉång ca lỉûc kẻp.
* Khi kẻp song song, do dung sai ca cạc chi tiãút nãn miãúng kẻp cỉïng
khäng thãø kẻp chàût âỉåüc táút c cạc chi tiãút; phi dng miãúng kẻp tỉû lỉûa (làõc âỉåüc)
måïi cọ thãø kẻp chàût âãưu cạc chi tiãút.
+ Cå cáúu kẻp nhanh.
- Cå cáúu kẻp nhanh bàịng tay.
- Cå cáúu kẻp nhanh bàịng dáưu ẹp.
- Cå cáúu kẻp nhanh bàịng khê nẹn.
- Cå cáúu kẻp nhanh bàịng âiãûn tỉì.
- Cå cáúu kẻp nhanh bàịng chán khäng.
+ Cå cáúu kẻp tỉû âäüng.
b. Thao tạc gạ âàût v kãút cáúu khi thao tạc.
Khi sỉí dủng âäư gạ phủc vủ mäüt ngun cäng nháút âënh, cäng nhán thỉåìng
phi thỉûc hiãûn cạc thao tạc sau âáy :
- Âàût phäi vo v láúy chi tiãút ra sau khi gia cäng xong.
- Kẻp chàûy v thạo lỉûc kẻp ca âäư gạ.
- Lau chi âäư gạ, quẹt phoi åí âäư gạ
- Phán âäü.
- Tàng âäü cỉïng vỉỵng khi gạ âàût chi tiãút.
Nhỉỵng thao tạc trãn âáy ngỉåìi cäng nhán phi làûp lải nhiãưu láưn mäùi khi
thay âäøi chi tiãút. Thåìi gian dnh âãø thao tạc âäư gạ chênh l thnh pháưn ca thåìi
gian phủ (Tp) khi thỉûc hiãûn ngun cäng.
Khi thiãút kãú âäư gạ phi tảo âiãưu kiãûn cho cäng nhán thao tạc an ton, thûn
tiãûn, êt täún sỉïc, nhanh gn gọp pháưn náng cao nàng sút lao âäüng.
7-5. u cáưu củ thãø våïi cạc loải âäư gạ gia cäng càõt gt.
Kãút cáúu củ thãø ca cạc loải âäư gạ gia cäng càõt gt phủ thüc vo u cáưu
ca ngun cäng m chụng phủc vủ. Khi thiãút kãú âäư gạ củ thãø cáưn dỉûa vo tênh
cháút ca ngun cäng âãø xạc âënh kãút cáúu âäư gạ thêch håüp, âảt chè tiãu kinh tãú ké
thût cáưn thiãút.
7-5-1. Âäư gạ khoan.

Âäư gạ khoan âỉåüc dng ch úu trãn mạy khoan bn, mạy khoan âỉïng,
hồûc mạy khoan cáưn âãø xạc âënh vë trê tỉång âäúi giỉỵa chi tiãút gia cäng v dủng củ

113


càõt, âäưng thåìi kẻp chàût chi tiãút gia cäng âãø tảo cạc läù cọ u cáưu chênh xạc khạc
nhau (khoan, khoẹt, doa).
Kãút cáúu ca cạc âäư gạ khoan thỉåìng bao gäưm cạc bäü pháûn sau :
- Cå cáúu âënh vë chi tiãút gia cäng, cå cáúu ny thäng thỉåìng phi hản chãú 6
báûc tỉû do ca chi tiãút gia cäng, nhàịm xạc âënh âụng vë trê läù gia cäng.
- Cå cáúu kẻp chàût chi tiãút gia cäng.
- Thán v âãú âäư gạ.
- Bảc dáùn v táúm dáùn dủng củ càõt.
- Cå cáúu phán âäü.
Thỉûc tãú sn sút cọ ráút nhiãưu âäư gạ khoan: âäư gạ khoan cäú âënh, âäư gạ
khoan cọ trủ trỉåüt thanh khêa, âäư gạ khoan cọ táúm dáùn thạo råìi, âäư gạ khoan cọ
táúm dáùn treo, âäư gạ khoan láût ngỉåüc, âäư gạ khoan kiãøu di âäüng, âäư gạ khoan quay
trn (mám quay), âäư gạ khoan vản nàng âiãưu chènh, âäư gạ khoan tỉû âäüng...
Vê dủ : Hỗnh 7-2 giồùi thióỷu õọử gaù khoan truỷ trổồỹt thanh rng.
B-B

A-A

A
2

m

3

B

c
225

M

1

A

340

210

Hỗnh 7-2: ọử gaù khoan truỷ trổồỹt thanh rng
1-õóỳ;2-chọỳt õởnh vë;3-äúng dáùn;M-rnh thoạt phoi.
Âäư gạ ny sỉí dủng ráút räüng ri trãn cạc mạy khoan. Chi tiãút gia cäng l mäüt
tay biãn â gia cäng läù åí âáưu to, nay cn cáưn gia cäng läù thỉï 2 (läù åí âáưu nh).
Âënh vë : Màût âạy âáưu to v läù âỉåüc âënh vë bàòng chäút 2 càõm trong läù âãú 1.
Âãú 1 cọ hai chäút âënh vë trãn thán âäư gạ vaỡ duỡng hai õinh ọỳc chỗm õóứ bừt chỷt vồùi
thỏn. Cn mäüt báûc tỉû do quay xung quanh läù åí õỏửu lồùn thỗ õổồỹc õởnh vở luọn
bũng mỷt cọn ồớ âáưu läù bảc dáùn âãø gia cäng âáưu nh. Khi tỏỳm dỏựn haỷ xuọỳng õóứ
keỷp chỷt thỗ bỏỷc tổỷ do ny âỉåüc âënh vë näút. Rnh cọ bãư räüng m (trãn âãú 1) cọ tạc
dủng âënh vë så bäü âáưu gia cäng.

114

B

Kẻp chàût: Quay tay quay, thäng qua bạnh ràng v pháưn thanh ràng trãn hai
trủ trỉåüt s hả âỉåüc táúm dáùn xúng kẻp chàût ln âáưu gia cäng ca biãn.
ÄÚng dỏựn õổồỹc duỡng laỡ loaỷi thay õọứi õổồỹc vỗ phaới thay dao (khoan, doa). ÅÍ
ngay dỉåïi läù gia cäng, âãú 1 cọ x rnh cong M âãø thoạt dao v phoi ra ngoi
Kãút cáúu tỉû hm ca trủ trỉåüt thanh khêa: Âáy l mäüt bäü pháûn ráút quan trng
ca loải âäư gạ ny, kãút cáúu tỉû hm cọ thãø dng kióứu con ln hoỷc kióứu chóm.
Hỗnh 7-3 laỡ cồ cỏỳu tỉû hm kiãøu con làn hay dng nháút. Cam 1 cọ läù vng
làõp våïi âáưu vng ca trủc 2. Vng 3 bao ngoi dng vêt bàõt chàût våïi v âäư gạ.
Giỉỵa vng 3 v cam 1 cọ äúng 5 x 3 rnh âãưu nhau 1200 âãø chỉïa 3 con làn 4. ng
5 khọng bừt chỷt vồùi truỷc 2.
4 5

8

R

7

d

1 6

4

5


B

A

H

2

3

1

s

3



O

1

3

Hỗnh 7-3
Khi 5 quay ngổồỹc chióửu kim õọửng họử thỗ caùc con làn 4 bë däưn vo giỉỵa 1
v 3, khiãún 1 cng quay theo 5. Khi táúm dáùn chảm vo chi tióỳt gia cọng thỗ 2 vaỡ 1
khọng thóứ tióỳp tủc quay âỉåüc nỉỵa, lục ny tay quay váùn tiãúp tủc quay s lm con
làn 4 bë kẻt vo khe chãm v sinh ra tỉû hm. Khi quay ngỉåüc tay quay thỗ cam 5
laỷi õỏứy caùc con ln 4 ra khi chãm lm cho 2 v 1 quay theo v táúm dáùn âỉåüc
náng lãn, chi tiãút gia cäng âỉåüc thạo lng.

Quan hãû kêch thỉåïc: Giỉỵa bạn kênh con làn

d
, kêch thỉåïc H ca cam 1 v
2

bạn kênh R ca vng 3 coù quan hóỷ kờch thổồùc vồùi nhau nhổ hỗnh 7-4. Ta coï :
d⎞
⎛
AB = AO ⋅ Sinα = ⎜ R − ⎟ ⋅ Sinα
2⎠
⎝

115


d⎞
⎛
AB = BO ⋅ tgα = ⎜ H + ⎟ ⋅ tgα
2⎠
⎝
d⎞
d
⎛
⎜ R − ⎟ ⋅ Cosα = H +
2⎠
2
⎝

Hoàûc :

Do âọ :
V ta cọ :

2(R cos α − H )
1 + cos α
d
H = R cos α − (1 + cos )
2

3


Nóỳu =70, cos=0,993 thỗ d=0,9665R-1,0035H vaỡ
H=0,993R-0,9965d
Quyóỳt õởnh trổồùc R vaỡ d rọửi tỗm H, hoỷc R vaỡ H
rọửi xaùc õởnh ra d õóửu õổồỹc caớ.

R

d=

4
A

B


1

d/2

H

O

Hỗnh 7-4

7-5-2. ọử gạ phay.
Khi thiãút kãú âäư gạ phay cáưn chụ âiãưu kiãûn càõt gt khi phay l :
- Lỉûc càõt lồùn.
- Quaù trỗnh cừt giaùn õoaỷn nón coù xung lổỷc gáy ra rung âäüng trong hãû thäúng
cäng nghãû maïy - gaù - dao - chi tióỳt. Vỗ vỏỷy kóỳt cỏỳu ca âäư gạ phay cáưn âm bo
â cỉïng vỉỵng, âàûc biãût l bäü pháûn thán v âãú gạ. Cå cáúu kẻp chàût phi tảo â lỉûc
kẻp chi tiãút, â cỉïng vỉỵng v âàûc biãût l phi cọ tênh tỉû hm täút.
Kãút cáúu củ thãø ca cạc âäư gạ phay thỉåìng bao gäưm cạc bäü pháûn sau :
- Cå cáúu âënh vë phäi.
- Cå cáúu kẻp chàût phäi.
- Then dáùn hỉåïng âãø âënh vë âäư gạ phay våïi bn mạy phay (làõp våïi rnh
chỉỵ T ca bn mạy).
- Cå cáúu so dao phay gäưm miãúng gạ dao v càn âãûm.
- Cå cỏỳu phỏn õọỹ.
- Cồ cỏỳu cheùp hỗnh.
ọử gaù phay coù nhiãưu loải khạc nhau, cọ thãø phán loải nhỉ sau :
- Phay mäüt chi tiãút v phay nhiãưu chi tiãút âäưng thåìi.
- Tiãún dao thàóng , tiãún dao vng, tiãún dao theo mọỹt õổồỡng cong cheùp hỗnh.
- Thồỡi gian phuỷ trng våïi thåìi gian mạy hồûc khäng trng (tỉïc l thåìi gian
phủ bàịng khäng hồûc khạc khäng ).
7-5-3. Âäư gạ tiãûn.
Âäư gạ tiãûn thỉåìng âỉåüc bàõt chàût våïi trủc chênh ca mạy tiãûn nàịm ngang v
cọ chuøn âäüng quay trong quaù trỗnh gia cọng chi tióỳt, vỗ vỏỷy cỏửn chuù u cáưu
bo vãû mạy, âm bo an ton khi cọ lỉûc li tám xút hiãûn, chụ cán bàịng âäư gạ

khi nọ quay theo trủc chênh ca mạy tiãûn. Kãút cáúu näúi âäư gạ våïi trủc chênh mạy

116


tiãûn phi â cỉïng vỉỵng v âm bo an ton khi thao tạc, khäng âỉåüc cọ cạc cảnh
sàõc. Trong thỉûc tãú âäư gạ tiãûn cọ thãø cọ cạc dảng sau :
- Âäư gạ näúi våïi trủc chênh ca mạy tiãûn: chi tiãút cọ chuøn âäüng quay theo
trủc chênh, dủng củ càõt cọ chuøn âäüng tënh tiãún.
Âäư gạ làõp trãn trủc chênh cọ thãø phán thnh :
+ Láúy màût cän trong (cän moọc) ca trủc chênh lm màût âënh vë cho âäư gạ,
cn ân rụt kẹo vãư âi trủc chênh. Nãúu chi tióỳt nhoớ thỗ khọng cỏửn õoỡn ruùt.
+ Lỏỳy mỷt ngoi trủc chênh (viãn trủ hồûc cän) lm màût âënh vë cho âäư gạ:
Âäư gạ làõp trãn trủc chênh thỉåìng l mám càûp. Mám càûp l loải âäư gạ vản nàng
trang bë theo mạy.
- Âäư gạ chi tiãút gia cäng làõp trãn säúng trỉåüt ca bàng mạy tiãûn: chi tiãút gia
cäng cọ chuøn âäüng tënh tiãún, dủng củ càõt cọ chuøn âäüng quay theo trủc chênh
ca mạy tiãûn. Âäư gạ làõp trãn säúng trỉåüt thỉåìng l luy nẹt, bn dao...
- Âäư gạ chi tiãút gia cäng âỉåüc làõp trãn hai mi tám ca mạy tiãûn, chi tiãút cọ
chuøn âäüng quay theo trủc chênh ca mạy tiãûn, vê dủ nhỉ cạc loải trủc gạ.
7-5-4. Âäư gạ mi .
Khi mi trë säú ca lỉûc càõt khäng låïn làõm. Kãút cáúu ca âäư gạ mi phủ thüc
vo phỉång phạp mi .
- Mi phàóng: mi cạc chi tiãút dảng häüp, chi tiãút phàóng cọ thãø gạ âàût trỉûc
tiãúp phäi trãn bn tỉì; mi phàóng caùc chi tióỳt daỷng truỷc, chi tióỳt coù hỗnh daỷng phỉïc
tảp phi dng âäư gạ âàût trãn bn tỉì .
- Mi trn trong: cọ thãø dng âäư gạ vản nàng nhỉ mám càûp, âäư gạ chun
dng (vê dủ nhỉ âäư gạ mi läù bạnh ràng phi âënh vë vo vng làn ca bạnh ràng),
cọ thãø cọ cå cáúu phán âäü.
- Mi trn ngoi: cọ thãø dng mi tám âãø âënh vë phäi, truưn mä men

xồõn cho chi tiãút gia cäng bàịng täúc. Khi mi màût phỉïc tảp (vê dủ mi rnh xồõn
trãn chi tiãút dảng trủc) kãút cáúu âäư gạ mi phi cọ thãm cå cáúu phán âäü tảo chuøn
âäüng phäúi håüp måïi gia cäng âỉûåc rnh xồõn trãn mạy mi trn ngoi vản nàng.
7-5-5. Âäư gạ chút .
Khi gia cäng lỉûc chút ráút låïn, cọ thãø låüi dủng âãø kẻp chàût phäi. Chi tiãút gia
cäng khäng cáưn phi bàõt chàût m chè cáưn dỉûa vo màût âënh vë ca âäư gạ, chi tiãút
âỉåüc kẻp chàût nhåì lỉûc chút. Pháưn âënh tám v dáùn hỉåïng do bäü pháûn dáùn hỉåïng
ca dao chút âm nhiãûm.
Kãút cáúu ca âäư gạ chút thỉåìng âån gin, chè bao gäưm mäüt säú chi tiãút dảng
bảc, dảng bêch lm cå cáúu âënh vë phäi. Khi chút rnh xồõn äúc phi cọ bäü pháûn
phán âäü tảo chuøn âäüng phäúi håüp (chuøn âäüng xồõn).
7-6. Tiãu chøn hoạ v vản nàng hoạ cạc trang bë cäng nghãû.

117


7-6-1. Vai tr v nghéa ca viãûc tiãu chøn hoạ v vản nàng hoạ cạc
trang bë cäng nghãû :
- Âạp ỉïng u cáưu sỉí dủng. Do nhu cáưu cạc ngnh cäng nghiãûp nọi chung
v chãú tảo mạy nọi riãng, âi hi sn pháøm phi ln âỉåüc ci tiãún sao cho ph
håüp våïi u cáưu sỉí dủng. Trong âiãưu kiãûn âọ nãúu dng cạc âäư gạ chun dng âãø
chãú tảo cạc sn pháøm l khäng cọ låüi, phi thiãút kãú vaỡ chóỳ taỷo traỷng bở mồùi, do õoù
quaù trỗnh chuỏứn bë sn xút kẹo di v khi chãú tảo xong khäng âạp ỉïng âáưy â
cạc u cáưu sỉí dủng.
- Âãø gim chi phê v náng cao nàng sút lao âäüng: biãûn phạp thỉûc hiãûn täút
nháút l tiãu chøn hoạ cạc chi tiãút v cạc củm ca âäư gạ. Do âọ s gim båït khäúi
lỉåüng cäng viãûc thiãút kãú, gim båït säú loải chi tiãút v tàng säú lỉåüng chi tiãút cng
mäüt loải, cng mäüt cåỵ kêch thỉåïc.
- Gim giạ thnh chãú tảo: Chi tiãút âỉåüc tiãu chøn hoạ cọ thãø chãú tảo thnh
loảt låïn hay chãú tảo táûp trung, gim âỉåüc giạ thnh chãú tảo.

Cạc chi tiãút v củm tiãu chøn sau khi sỉí dủng trãn âäư gạ cọ thãø thạo, cáút
v khi cáưn lải sỉí dủng chụng âãø làõp thnh cạc âäư gạ måïi.
Mỉïc âäü sỉí dủng cạc chi tiãút tiãu chøn khi tiãút kãú âäư gạ chun dng cọ
thãø lãn tåïi 70%.
7-6-2. Phỉång hỉåïng v näüi dung tiãu chøn hoạ cạc trang bë cäng nghã.
a. Phỉång hỉåïng.
Hiãûn nay tiãu chøn hoạ cạc trang bë cäng nghãû dỉûa vo cạc phỉång hỉåïng
cå bn sau âáy :
- Täø håüp hoạ: xáy dỉûng cạc kãút cáúu trang bë thạo làõp âỉåüc gäưm cạc chi tiãút,
bäü pháûn làõp láùn âỉåüc â tiãu chøn hoạ (TCH). Khi cạc âäư gạ củ thãø khäng duỡng
nổợa thỗ thaùo chuùng ra õóứ baớo quaớn vaỡ seợ làõp cạc bäü pháûn lải thnh âäư gạ måïi cho
cạc âåüt tiãúp.
- Vản nàng hoạ: xáy dỉûng cạc kãút cáúu trang bë cọ thãø dng gia cäng cạc chi
tiãút khạc nhau m khäng cáưn chøn bë trỉåïc khi gia cäng hồûc bàịng cạch bäø sung
thãm cạc bäü pháûn thay âäøi khäng phỉïc tảp.
- Chun dng hoạ: xáy dỉûng cạc kãút cáúu tang bë chun dng cọ thãø dng
âãø gia cäng cạc chi tiãút cng mäüt loải xạc âënh no âọ .
Hãû thäúng cạc trang bë cäng nghãû TCH dỉûa trãn sỉû phán loải cạc chi tiãút v
cạc bäü pháûn ca nhổợng chi tióỳt gia cọng cồ baớn vaỡ õióứn hỗnh hoạ cäng nghãû chãú
tảo chụng.
b. Näüi dung.
Näüi dung ca viãûc TCH trang bë hiãûn nay bao gäưm cạc näüi dung sau :
- Xạc láûp cå såí lê thuút täø håüp hoạ, thäúng nháút hoạ v tiãu chøn hoạ cạc
bäü pháûn trang bë cäng nghãû.

118


- Tỗm nhổợng phổồng phaùp vaỡ bióỷn phaùp hồỹp lờ hån nhàịm âm bo cháút
lỉåüng, âäü tin cáûy v âäü bãưn cao ca cạc bäü pháûn trang bë cäng nghãû.

- Täø chỉïc sn xút cạc trang bë âọ v täø chỉïc sỉí dủng åí cạc nh mạy.
- Thê nghiãûm cạc trang bë tiãu chøn.
- Âo tảo v bäưi dỉåỵng âäüi ng cạn bäü tiãu chøn hoạ trang bë cäng nghãû.
7-6-3. Cạc giai âoản tiãu chøn hoạ trang bë cäng nghãû.
Âãø tiãu chøn hoạ trang bë cäng nghãû trỉåïc hãút l phaới xaùc lỏỷp caùc cuỷm
õióứn hỗnh cuớa caùc trang bở chun dng. Vê dủ cạc củm âënh vë, kẻp chàût, dáùn
hỉåïng, phán âäü...Trong âọ cạc så âäư âënh vë âiãøn hỗnh cuớa nhoùm chi tióỳt gia
cọng, phaỷm vi kờch thổồùc ca chụng l nhỉỵng ti liãûu ban âáưu cå bn nháút. Viãûc
ny liãn quan chàût ch våïi váún âãư phán loải chi tiãút gia cäng. Viãûc phán têch cạc
ngun cäng õióứn hỗnh coù thóứ cho ta thỏỳy roợ sổỷ truỡng làûp vãö så âäö âënh vë chi tiãút
gia cäng trong õọử gaù.
Khi xaùc lỏỷp caùc cuỷm õióứn hỗnh, khọng chố nhỗn vaỡo hỗnh daùng hỗnh hoỹc cuớa
chuùng giọỳng nhau nhổ trong phán loải chi tiãút, m cn xem chụng cọ nhỉỵng màût
lm chøn giäúng nhau hay khäng âãø kãút håüp chụng lải våïi nhau.
Cạc giai âoản tiãu chøn hoạ âäư gạ :
- Giai âoản 1: Tiãu chøn hoạ cạc úu täú kãút cáúu v kêch thỉåïc. Âäúi tỉåüng
ca tiãu chøn hoạ l cạc dy kêch thỉåïc ca cạc bäü pháûn, củm âäư gạ, xạc âënh
khn khäø (kêch thỉåïc giåïi hản) cạc úu täú v kãút cáúu (ren, then, then hoa..), xạc
âënh chãú âäü làõp ghẹp v dung sai cạc chi tiãút cå såí.
- Giai âoản 2: Tiãu chøn hoạ cạc chi tiãút ca âäư gạ chun dng nhỉ cạc
chi tiãút âënh vë, kẻp chàût, thán âäư gạ, cỉỵ kiãøm tra vë trê ca dủng củ, cạc chi tiãút
ca dủng củ phủ v c phäi liãûu ca chụng (âục, rn...).
- Giai âoản 3: Måí räüng viãûc tãu chøn hoạ cạc củm cọ chỉïc nàng khạc
nhau nhỉ: củm cå cáúu sinh lỉûc lẻp chàût (xy lanh khê nẹn, xy lanh mng, xy lanh
thu lỉûc, cå cáúu thanh ràng- bạnh ràng...), cạc cå cáúu phủ (phán âäü, bn quay,
thanh âáøy) v cạc cå cáúu khạc.
7-6-4. Cạc phỉång hỉåïng cå bn âãø vản nàng hoaù vaỡ xaùc lỏỷp caùc õọử gaù
õióứn hỗnh.
Trong saớn xuỏỳt hng loảt sỉí dủng cạc âäư gạ vản nàng biãún õọứi rỏỳt coù hióỷu
quaớ, vỗ chuùng coù thóứ tọứ hồỹp nhiãưu láưn cạc bäü pháûn tiãu chøn mäüt cạch nhanh

chọng âãø dng cho cạc ngun cäng khạc nhau. Âiãưu âọ cho phẹp ta cọ thãø sỉí
dủng cạc phỉång phạp gia cäng cọ nàng sút cao vo dảng sn xút hng loảt v
rụt ngàõn thåìi gian chøn bë cạc trang bë cäng nghãû.
Cọ hai loải âäư gạ vản nàng biãún âäøi l :
(1).Âäư gạ vản nàng làõp ghẹp.

119


(2).Âäư gạ vản nàng âiãưu chènh.
7-7.Phán têch tênh kinh tãú khi thióỳt kóỳ õọử gaù .
Trong quaù trỗnh thióỳt kóỳ âäư gạ hồûc cạc trang bë cäng nghãû khạc cáưn xạc
âënh hiãûu qu kinh tãú nãúu sỉí dủng chụng trong quaù trỗnh saớn xuỏỳt vaỡ chi phờ chóỳ
taỷo chuùng. Coù nhiãưu úu täú nh hỉåíng âãún viãûc thiãút kãú âäư gạ nhỉ: kãú hoảch sn
xút, cháút lỉåüng sn pháøm, phỉång aïn cäng nghãû, tiãún âäü thæûc hiãûn...
Hiãûn nay viãûc phán têch tênh kinh tãú khi sỉí dủng âäư gạ cọ nhiãưu phỉång
phạp khạc nhau, åí âáy ta chè nãu mäüt phỉång phạp, âọ l so sạnh hiãûu qu kinh
tãú khi sỉí dủng âäư gạ v khäng sỉí dủng âäư gạ .
7-7-1.Xạc âënh hiãûu qu kinh tãú do trang bë cäng nghãû (âäư gạ) mang lải.
Hiãûu qu kinh tãú khi sỉí dủng âäư gạ âỉåüc xạc âënh bàịng giạ trë tiãút kiãûm
âỉåüc trong mäüt âån vë thåìi gian (âäưng /nàm):
P=E1-E2
Trong âọ: E1-chi phê sn xút nãúu khäng dng âäư gạ.
E2- chi phê sn xút nãúu dng âäư gạ.
Trong trỉåìng håüp khäng kãø âãún chi phê cäú âënh (váût liãûu, gia cäng, chi phờ
phỏn xổồớng...) thỗ chi phờ saớn xuỏỳt seợ laỡ:
E1=L1+G1
Vồùi L1 chi phê vãư lỉång v G1 l chi phê vãö cäng nghãû (kháúu hao thiãút bë ..)
E2=L2+G2+Kdg
Våïi Kdg-chi phê vãư âäư gạ.

+ Chi phê vãư lỉång :
L1=n ⋅ttc1⋅l1
Trong âọ : n-sn lỉåüng chi tiãút gia cäng nàm (chiãúc/ nàm).
ttc- thåìi gian gia cäng tỉìng chiãúc (chiãúc /phụt).
l1- tiãưn lỉång (âäưng/phụt), tu theo báûc thåü ca cäng nhán.
L2=n⋅ttc2⋅l2+ z⋅tcbkt⋅l2
Trong âọ: z- säú loải chi tiãút gia cäng (loảt/nàm).
tcbkt- thåìi gian chøn bë v kãút thục ngun cäng cho mäüt loảt
chi tiãút gia cäng (phụt/loảt), âọ l thåìi gian làõp, âiãưu chènh v thạo âäư gạ.
+ Chi phê vãư cäng nghãû: âỉåüc xạc âënh theo tè lãû pháưn % ca chi phê vãư
lỉång L1 v L2:
G1=P1⋅L1 v G2=P2⋅L2
Våi P1 v P2 tênh theo %.
+ Chi phê âäư gạ : bao gäưm chi phê thiãút kãú , chãú tảo v bo dỉåỵng, sỉía chỉỵa:
Kdg=Ktk+Kct+Ksc
Giạ trë tiãút kiãûm âỉåüc hng nàm nãúu sỉí dủng âäư gạ l:

120


P=E1-E2
P=L1+G1-(L2+G2+Kdg)
Ta tháúy ràịng chi phê sn xút l mäüt âải lỉåüng phủ thüc vo giạ trë n (säú
lỉåüng chi tiãút gia cäng), nghéa l Ei=f(n).
Khi sỉí dủng âäư gạ cáưn chụ sn lỉåüng giåïi hản nG. Giạ trë nG ỉïng våïi
E1
Ei
trỉåìng håüp giạ trë tiãút kiãûm hng nàm P=0,
nghéa l E1=E2.
M

Sn lỉåüng giåïi hản nG s l :
E2
E1=E2
nG =

z ⋅ t cbkt (1 + P2 ) + K dg

t tc1 ⋅ l1 ⋅ (1 + P1 ) − t tc 2 ⋅ l 2 (1 + P2 )

B

nG

Tỉì âäư thở hỗnh 7-5, ta coù :

B = z t cbkt (1 + P2 ) + K dg

n

Hỗnh 7-5:Quan hóỷ giỉỵa chi
Tải âiãøm M ta cọ E1=E2, nghéa l E=0.
phê sn xút v sn lỉåüng
Tỉì âọ ta cọ thãø kãút luỏỷn:
(1).Nóỳu n(2). Nóỳu n>nG, nón duỡng õọử gaù vỗ nóỳu sổớ duỷng õọử gaù thỗ chi phê sn xút s
êt hån, hồûc êt nháút cng cọ låüi vãư màût rụt ngàõn thåìi gian gia cäng, âỉa nàng sút
lãn cao hån.
7-7-2.Xạc âënh chi phê thiãút kãú v chãú tảo trang bë cäng nghãû.
Chi phê thiãút kãú v chãú tảo âäư gạ âỉåüc xạc âënh theo khäúi lỉåüng lao âäüng
thiãút kãú v chãú tảo âäư gạ thỉûc tãú. Khi thiãút kãú cáưn tham kho cạc thäng säú: mỉïc

âäü phỉïc tảp, täøng säú cạc chi tiãút, kêch thỉåïc täøng thãø, kiãøu loải thán âäư gạ, kiãøu
loải cå cáúu kẻp chàût, säú lỉåüng cạc chi tiãút chãú tảo trỉì säú lỉåüng chi tiãút tiãu chøn
cọ thãø mua ngoi.
Chi phê ton bäü cho mäüt âäư gạ bao gäưm:
K dg = K tk + K ct + K vl

- Chi phê thiãút kãú :
Chi phê thiãút kãú bao gäưm cạc thnh pháön sau :
K tk = K T 0 + K I + K kt

Våïi KT0-chi phê phạt tho v xáy dỉûng kãút cáúu âäư gạ.
KI- chi phê can in bn v âäư gạ .
Kkt- chi phê kiãøm tra bn v âäư gạ.
- Chi phê chãú tảo âäư gạ .
Chi phê chãú tảo âäư gạ (gia cäng v làõp rạp) âỉåüc xạc âënh trãn cå såí thåìi
gian gia cäng v làõp rạp âäư gạ. Thåìi gian chãú tảo âäư gạ âỉåüc xạc âënh theo mỉïc
âäü phỉïc tảp vãư kãút cáúu ca âäư gạ củ thãø.

121


122