Một số giải pháp quản lý nâng cao chất lượng hoạt động kiểm tra nội bộ trường trung học cơ sở thị xã sa đéc tỉnh đồng tháp luận văn thạc sĩ khoa học giáo dục

bộ giáo dục và đào tạo
Trờng đại học vinh
========

văn đức trí

một số giải pháp quản lý nâng cao
chất lợng hoạt ®éng kiĨm tra néi bé trêng trung
häc c¬ së ë thị xà sa đéc tỉnh đồng tháp

luận văn thạc sĩ khoa học giáo dục
CHUYÊN NGàNH: quản lý giáo dục
mà Số: 60. 14. 05
Ngời hớng dẫn: pgs.TS. nguyễn văn tứ

nghệ an 2011 2011

bộ giáo dục và đào tạo
Tr ờng đại học vinh
==== ====

văn đức trí


Mục lục
Trang

Mở đầu..........................................................................................................1
1. Lý do chọn đề tài.......................................................................................1
2. Khách thể, đối tợng, nhiệm vụ và mục đích nghiên cứu...........................4
3. Phạm vi nghiên cứu...................................................................................5

4. Giả thuyết khoa học...................................................................................5
5. Phơng pháp nghiên cứu.............................................................................5
6. Đóng góp chủ yếu của luận văn................................................................5
7. Cấu trúc của luận văn................................................................................6
Chng 1. Cơ sở lí luận của HOT ĐỘNG KIỂM TRA NỘI BỘ
TRONG TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ..................................................7
1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề......................................................................7
1.1.1. Các nghiên cứu ở nớc ngoài............................................................8
1.1.2. Các nghiên cứu ở trong nớc.............................................................8
1.1.3. Về việc nghiên cứu hoạt động kiểm tra nội bộ ở các trờng THCS
thị xà Sa Đéc......................................................................................................9
1.2. Một số khái niệm cơ bản........................................................................9
1.2.1. Kiểm tra...........................................................................................9
1.2.2. Kiểm tra nội bộ..............................................................................10
1.2.3. Phân biệt các kh¸i niƯm thanh tra, kiĨm tra trong gi¸o dơc..........10
1.2.4. KiĨm tra nội bộ trờng học.............................................................12
1.2.5. Quản lý, quản lý giáo dục và quản lý trờng trung học cơ sở ........13
1.2.6. Giải pháp, chất lợng ......................................................................14
1.3. Những vấn đề chung về công tác kiểm tra nội bộ trờng học................15
1.3.1. Cơ sở pháp lý về công tác kiểm tra nội bộ trờng học....................15
1.3.2. Công tác kiểm tra nội bộ trong quá trình quản lý trờng học.........15
1.3.3. Chức năng của kiểm tra nội bộ trờng học......................................17
1.3.4. Nguyên tắc kiểm tra nội bộ trờng häc...........................................18
1.3.5. ChÊt lỵng kiĨm tra néi bé trêng häc..............................................19
1.3.6. KiĨm tra nội bộ trờng trung học cơ sở...........................................21
1.3.7. Hình thức kiĨm tra néi bé trêng trung häc c¬ së...........................27
1.3.8. Ph¬ng pháp kiểm tra nội bộ trờng trung học cơ sở........................27
1.3.9. Quy trình kiểm tra nội bộ trờng trung học cơ së...........................29
KÕt luËn ch¬ng 1.....................................................................................30

Chng 2.Thực trạng hoạt động kiểm tra nội bộ ở các Trờng trung học cơ sở thị XÃ SA ĐéC TỉNH Đồng tháp..........31
2.1. Khái quát về điều kiện tự nhiên - kinh tế - xà hội Thị xà Sa Đéc ........31
2.1.1. Vị trí địa lý, điều kiện tự nhiên, địa lý hành chính và dân c..........31
2.1.2. Tình hình kinh tế, văn hóa - xà hội................................................31
2.2. Thực trạng về giáo dục THCS Thị xà Sa Đéc..........................................33
2.2.1. Tổng quan về sự phát triển giáo dục và đào tạo Thị xà Sa Đéc.....33
2.2.2. Thực trạng về giáo dục THCS Thị xà Sa Đéc................................34
2.3. Hoạt động kiểm tra nội bộ các trờng THCS Thị xà Sa Đéc......................38
2.3.1. Thực trạng về hoạt động kiểm tra nội bộ ở các trờng THCS Thị xÃ
Sa Đéc..............................................................................................................38
2.3.2. Thành tựu và hạn chế hoạt động kiểm tra nội bộ ở các trờng THCS
Thị xà Sa Đéc..................................................................................................51
2.3.3. Đánh giá chung..............................................................................54
Kết luận chơng 2.....................................................................................55
Chng 3. Một số giải pháp QUN L nâng cao chất lợng
hoạt động kiểm tra nội bộ trờng TRUNg học
cơ sở ở thị xà sa đéc tỉnh đồng tháp ....................................57
3.1. Những vấn đề chung ............................................................................57
3.1.1. Mt s nh hng chung v xõy dng gii phỏp.............................57
3.1.2. Nguyên tắc xây dựng giải pháp........................................................57
3.2. Các giải pháp quản lý nâng cao chất lợng hoạt động kiểm tra nội bộ trờng Trung học cơ sở Thị xà Sa Đéc.............................................................60
3.2.1. Gii phỏp nâng cao nhận thức về hoạt động kiểm tra nội bộ cho
CB-GV.............................................................................................................60
3.2.2. Gii phỏp không ngừng nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ
hoạt động kiểm tra nội bộ cho cán bộ, giáo viên.............................................62
3.2.3.Gii phỏp nâng cao hiệu quả hoạt động kiểm tra nội bộ các lĩnh vực
hoạt động của trờng trung học cơ sở ..............................................................64
3.2.4. Gii phỏp kế hoạch hóa hoạt động kiểm tra nội bộ.......................87
3.2.5.Gii phỏp ổi mới công tác tổ chức, chỉ đạo hoạt động kiểm tra nội

bộ trờng học ....................................................................................................90
3.2.6. Gii phỏp tăng cờng ứng dụng công nghệ thông tin và các điều kiện
đảm bảo cho hoạt ®éng kiĨm tra néi bé trêng trung häc c¬ së .............................94
3.2.7. Mối quan hệ giữa các giải pháp đà đề xuÊt...................................95


3.3. Thăm dò tính khả thi của các giải pháp................................................95
Kết luận và kiến nghị......................................................................97
Danh mục Tài liệu tham khảo...................................................101
PHụ LụC ....................................................................................................103

Lời cảm ơn

Vi tỡnh cm chõn thnh, tụi xin trõn trọng cảm ơn các cấp
lãnh đạo Trường Đại học Vinh và bày tỏ lịng biết ơn đến q thầy
cơ giáo đã tận tình giảng dạy, giúp đỡ, hướng dẫn tơi trong suốt
q trình học tập, nghiên cứu.
Xin cảm ơn phßng Giáo dục và Đào tạo Th xó Sa ộc, cỏc
trng THCS trong thị, đồng nghiệp, bạn bè đã giúp đỡ, động viên,
khích lệ tạo mọi điều kiện thuận lợi cho tơi hồn thành luận văn.


Đặc biệt, tơi xin bày tỏ lịng biết ơn vµ tri ©n sâu sắc đến
PGS.TS Ngun Văn Tứ đã tận tình định hướng, chỉ dẫn, giúp đỡ
tơi trong suốt q trình nghiên cứu hồn thành luận văn.
Mặc dù cố gắng rất nhiều nhưng khả năng còn hạn chế nên
chắc chắn luận văn khơng tránh khỏi thiếu sót. Tơi hy vọng sẽ nhận
được sự đóng góp, chỉ dẫn, giúp đỡ thêm của quý thầy cô giáo, quý
đồng nghiệp để tôi hiểu sâu sắc hơn và đóng góp nhiều hơn cho sự
nghiệp giáo dục và đào tạo của đất nước.

Đồng Tháp, tháng 12 nm 2011
Tác giả luận văn

Vn c Trớ


danh mục ký hiệu chữ viết tắt

THCS
GV
CNXH
XHCN
GD&ĐT
HS
QLGD
CBQL
CBGV
PGD&ĐT
KTNB

Trung học cơ sở
Giáo viên
Chủ nghĩa xà hội
XÃ hội chủ nghĩa
Giáo dục và Đào tạo
Học sinh
Quản lý giáo dục
Cán bộ quản lý
Cán bộ giáo viên
Phòng Giáo dục và Đào tạo

Kiểm tra nội bộ

M U
1. Lý do chọn đề tài
Giáo dục - Đào tạo có vai trò, nhiệm vụ quan trong trong việc nâng cao
dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài, phục vụ sự nghiệp cơng nghiệp
hố - hiện đại hố đất nước. Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI
của Đảng đã nhấn mạnh nhiệm vụ của giáo dục và đào tạo trong giai đoạn

5


hiện nay là: “Phát triển giáo dục là quốc sách hàng đầu. Đổi mới căn bản, toàn
diện nền giáo dục Việt Nam theo hướng chuẩn hoá, hiện đại hoá, xã hội hố,
dân chủ hóa và hội nhập quốc tế, trong đó, đổi mới cơ chế quản lý giáo dục,
phát triển đội ngũ giáo viên và cán bộ quản lý là khâu then chốt. Tập trung
nâng cao chất lượng giáo dục, đào tạo, coi trọng giáo dục đạo đức, lối sống,
năng lực sáng tạo, kỹ năng thực hành, khả năng lập nghiệp. Đổi mới cơ chế
tài chính giáo dục. Thực hiện kiểm định chất lượng giáo dục, đào tạo ở tất cả
các bậc học. Xây dựng môi trường giáo dục lành mạnh, kết hợp chặt chẽ giữa
nhà trường với gia đình và xã hội”. (Văn kiện Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ
XI, Nxb Chính trị Quốc gia, 2011, tr. 131-132)
Văn kiện Đại hội cũng đã xác định: “ Phát triển hệ thống kiểm định và
công bố công khai kết quả kiểm định chất lượng giáo dục, đào tạo; tổ chức
xếp hạng cơ sở giáo dục, đào tạo. Tăng cường công tác thanh tra; kiên quyết
khắc phục các hiện tượng tiêu cực trong giáo dục, đào tạo. ” (Tài liệu đã dẫn,
tr. 217)
Muốn tạo chuyển biến cơ bản, bền vững về chất lượng, hiệu quả giáo
dục, không thể coi nhẹ công tác thanh tra, kiểm tra, giám sát. Có thể nói, công
tác thanh tra, kiểm tra, giám sát vừa là mục tiêu, vừa là động lực để phát triển

giáo dục đào tạo, góp phần thực hiện tốt nhất mục tiêu “nâng cao dân trí, đào tạo
nhân lực, bồi dưỡng nhân tài”, thực hiện cơng nghiệp hố - hiện đại hố đất
nước.
Trong những năm qua, giáo dục đào tạo của cả nước, của tỉnh Đồng
Tháp nói chung và của thị xã Sa Đéc nói riêng đã đạt được những thành tựu
quan trọng về nhiều mặt, thực sự đã đóng vai trị “quốc sách hàng đầu” trong
nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội. Tuy nhiên, bên cạnh những thành tựu cơ
bản đó, giáo dục - đào tạo vẫn cịn những bất cập về nhiều phương diện, trong
đó có cơng tác thanh tra, kiểm tra. Những bất cập này đã hạn chế những đống
góp của giáo dục đào tạo trong cơng cuộc đổi mới và phát triển bền vững của
đất nước.
Để đáp ứng xu thế đổi mới giáo dục - đào tạo, yêu cầu các cơ sở Giáo dục
- Đào tạo, trong đó có các trường THCS phải phát huy vai trị tự giác, tự chủ, tự
chịu trách nhiệm trước xã hội trong việc tổ chức các hoạt động giáo dục.

6


Trong nhiều năm qua, cùng với các hoạt động khác, các trường THCS
của thị xã Sa Đéc đã có những kết quả quan trọng về công tác kiểm tra nội bộ,
góp phần nâng cao chất lượng giáo dục tồn diện. Tuy nhiên, so với yêu cầu
và nhiệm vụ hiện nay, công tác này cần phải được tiếp tục đổi mới.
Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XI đã xác định mục tiêu tổng quát phát
triển kinh tế - xã hội của đất nước trong thời gian tới là: “Phấn đấu đến năm
2020 nước ta cơ bản trở thành nước công nghiệp theo hướng hiện đại; chính
trị - xã hội ổn định, dân chủ, kỷ cương, đồng thuận; đời sống vật chất và tinh
thần của nhân dân được nâng lên rĩ rệt; độc lập, chủ quyền, thống nhất và
toàn vẹn lãnh thổ được giữ vững; vị thế của Việt nam trên trường quốc tế tiếp
tục được nâng lên; tạo tiền đề vững chắc để phát triển cao hơn trong giai
đoạn sau.” (Văn kiện, tr. 103). Trên cơ sở mục tiêu chung đó, trong vịng 20

năm tới, phấn đấu xây dựng một nền giáo dục Việt Nam hiện đại, khoa học,
dân tộc, làm nền tảng cho sự nghiệp cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa, phát triển
bền vững đất nước, thích ứng với nền kinh tế thị trường định hướng xã hội
chủ nghĩa, hướng tới một xã hội học tập, có khả năng hội nhập quốc tế; nền
giáo dục này phải đào tạo được những con người Việt Nam có năng lực tư
duy độc lập và sáng tạo, có khả năng thích ứng, hợp tác và năng lực giải quyết
vấn đề, có kiến thức và kỹ năng nghề nghiệp, có thể lực tốt, có bản lĩnh, trung
thực, ý thức làm chủ và tinh thần trách nhiệm cơng dân, gắn bó với lý tưởng
độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội.
Để thực hiện được những mục tiêu đó, việc xây dựng đội ngũ nhà giáo
và cán bộ quản lý giáo dục là một nhiệm vụ quan trọng. Với phẩm chất chính
trị vững vàng, với trình độ chun mơn cao, năng lực quản lý giỏi, đội ngũ
cán bộ quản lý là một trong những yếu tố quan trọng quyết định chất lượng,
hiệu quả của đổi mới giáo dục. Như vậy công tác quản lý đóng một vai trị
khơng nhỏ trong việc thực hiện mục tiêu chiến lược là phát triển giáo dục ở
nước ta.
Quản lý là một công tác không thể thiếu trong bất kỳ lĩnh vực nào vì
chính nó quyết định sự nó quyết định sự thành công và việc đạt được mục tiêu
của một tổ chức. Quản lý là một chu trình bao gồm các bước căn bản là: lập
kế hoạch, tổ chức thực hiện, kiểm tra đánh giá và điều chỉnh. Kiểm tra là một
mắt xích trong chu trình đó. Quản lý mà buông lỏng kiểm tra sẽ ảnh hưởng

7


tiêu cực cho hoạt động chung của toàn đơn vị, đồng thời cũng thể hiện sự yếu
kém về năng lực của nhà quản lý. Trong quản lý đồng thời cũng thể hiện sự
yếu kém về năng lực của nhà quản lý. Trong quản lý mà buông lỏng kiểm tra
sẽ ảnh hưởng tiêu cực cho hoạt động chung của toàn đơn vị, đồng thời cũng
thể hiện sự yếu kém về năng lực của nhà quản lý. Trong quản lý giáo dục,

việc quản lý hoạt động dạy của thầy và học của trị là một trong những nội
dung thiết yếu Thơng qua kiểm tra hoạt động sư phạm sẽ giúp hiệu trưởng có
được những thơng tin quan trọng về năng lực sư phạm, trình độ chun mơn,
tư cách đạo đức của giáo viên cùng chất lượng học tập, tình hình học sinh của
đơn vị mà mình đang quản lý, từ đó người hiệu trưởng sẽ có kế hoạch điều
chỉnh kịp thời và hợp lý nhằm đưa đơn vị mình đi vào hoạt động một cách ổn
định và phát triển hơn.
Trong giai đoạn hiện nay của đất nước, ngành giáo dục đang thực hiện
việc đổi mới nội dung, chương trình, phương pháp dạy - học theo hướng tích
cực “lấy người học làm trung tâm” và đổi mới sách giáo khoa - giáo trình.
Đồng thời các nhà quản lý giáo dục đang tập trung nâng cao năng lực quản lý
mà trong đó chú trọng đến công tác kiểm tra nội bộ trường học học nhằm nắm
được thực trạng chất lượng học sinh hiện nay trong nhà trường, tìm nguyên
nhân để khắc phục “căn bệnh thành tích”, xóa bỏ hiện tượng ngồi nhầm lớp của
học sinh. Đồng thời qua đó các nhà quản lý cũng đánh giá được năng lực sư
phạm của đội ngũ giáo viên để có biện pháp nâng cao tay nghề, chuẩn hóa cho
đội ngũ này và từng bước đưa đơn vị mình đạt được các mục tiêu đã đề ra.
Hiện nay, công tác kiểm tra hoạt động nội bộ trường học ở các cấp học
của Tỉnh Đồng Tháp nói chung và Thị xã Sa Đéc nói riêng, đang được các
cấp lãnh đạo quan tâm chỉ đạo thực hiện theo tinh thần đổi mới. Việc đổi mới
cơ chế và phương thức quản lý giáo dục theo hướng phân cấp hợp lý là nhằm
phát huy được tiềm năng, sức sáng tạo, tính chủ động và tự chịu trách nhiệm
của các trường. Thông qua công tác kiểm tra đánh giá bằng các biện pháp
quản lý chặt chẽ sẽ nâng cao được chất lượng giáo dục, đạt được các mục tiêu
mà ngành đã đề ra. Trong các báo cáo tổng kết hàng năm về công tác thanh kiểm tra, Phòng GD - ĐT Thị xã Sa Đéc đã chỉ ra những hạn chế như vẫn có
nơi chưa thực sự thấy rõ tầm quan trọng của cơng tác kiểm tra nội bộ trường
học nên cịn bng lơi việc kiểm tra, hoặc kiểm tra đánh giá chung chung,

8

chiếu lệ... Có những nơi cịn chạy theo thành tích đã làm thay đổi kết quả, che
đậy những yếu kém, tơ hồng thành tích. Điều đó đã cho thấy chất lượng thực
chất của việc dạy và học ở một số trường chưa được khả quan. Bên cạnh đó
hoạt động này vẫn chưa được thống nhất đồng đều theo một tiêu chí chung
cho tất cả các trường nên chưa có sự “đều tay” khi đánh giá chất lượng giáo
dục ở mỗi trường. Chính vì vậy cần có nhận thức đúng đắn về vị trí và tầm
quan trọng của cơng tác kiểm tra nội bộ trường học, có những giải pháp hiệu
quả, khả thi nhằm làm cho công tác này được thuận lợi, có tác dụng thiết thực
và đạt hiệu quả hơn.
Cơng tác kiểm tra nội bộ ở các trường THCS là một vấn đề được nhiều
người quan tâm vì đây là một trong những cơng tác chính trong hoạt động của
nhà trường. Đã có nhiều đề tài nghiên cứu về cơng tác này ở các cấp học, các
địa phương, nhưng đối với Thị xã Sa Đéc thì vấn đề này cịn hồn tồn mới mẻ.
Chính vì vậy, nhằm góp phần vào việc giải quyết một trong những nhiệm
vụ quan trọng và cấp bách nói trên, chúng tơi chọn đề tài nghiên cứu “Một số
giải pháp quản lý nâng cao chất lượng hoạt động công tác kiểm tra nội bộ
trường trung học cơ sở ở thị xã Sa Đéc, tỉnh Đồng Tháp”.
2. Mục đích nghiên cứu
Đề tài nghiên cứu nhằm mục đích xem xét lại việc thực hiện việc quản
lý công tác kiểm tra nội bộ trường học tại các trường THCS thuộc Thị xã
Sa Đéc, tỉnh Đồng Tháp. Từ đó đưa ra những giải pháp quản lý hiệu quả
và khả thi, để thực hiện tốt công tác kiểm tra nội bộ, góp phần nâng cao
hiệu quả quản lý trường học.
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu: Khách thể nghiên cứu của đề tài là công
tác kiểm tra nội bộ ở các trường THCS thị xã Sa Đéc.
3.2. Đối tượng nghiên cứu: Đối tượng nghiên cứu của đề tài là các giải
pháp quản lý công tác kiểm tra nội bộ ở các trường THCS thị xã Sa Đéc.
3.3. Nhiệm vụ nghiên cứu:

- Nghiên cứu cơ sở lý luận về quản lý công tác kiểm tra nội bộ
- Khảo sát, đánh giá thực trạng quản lý công tác kiểm tra nội bộ ở các
trường THCS thị xã Sa Đéc

9


- Đề xuất các giải pháp có tính khả thi trong việc quản lý công tác
kiểm tra nội bộ ở các trường THCS Thị xã Sa Đéc
4. Giả thuyết khoa học
Nếu thực hiện một cách linh hoạt, sáng tạo các giải pháp quản lý như
luận văn đã đề xuất thì sẽ nâng cao chất lượng công tác kiểm tra nội bộ ở các
trường THCS thị xã Sa Đéc, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn
diện.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Nghiên cứu cơ sở lý luận về công tác quản lý KTNB
- Nghiên cứu thực trạng quản lý công tác KTNB
- Đề xuất một số giải pháp quản lý nâng cao chất lượng công tác
KTNB
6. Phạm vi nghiên cứu
Đề tài xác định phạm vi nghiên cứu về các hoạt động của công tác
KTNB các trường THCS ở thị xã Sa Đéc trong thời gian gần đây.
7. Phương pháp nghiên cứu
- Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận: phân tích, tổng hợp, khái quát
những vấn đề lý luận trong các văn bản, tài liệu tham khảo.
- Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn: khảo sát các hoạt động
KTNB các trường THCS thị xã Sa Đéc.
8- Đóng góp chủ yếu của luận văn
8.1. về mặt lý luận: góp phần hệ thống hố những vấn đề lý luận về
QLGD nói chung và quản lý cơng tác KTNB trường học nói riêng.

8.2. Về mặt thực tiễn: góp phần khảo sát, đánh giá, nhìn nhận những ưu
điểm, nhược điểm về công tác KTNB ở các trường THCS thị xã Sa Đéc.

9. Cấu trúc của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận và kiến nghị, phụ lục, tài liệu tham khảo,
luận văn có 3 chương sau đây:
Chương 1: Cơ sở lý luận của vấn đề nghiên cứu
Chương 2: Thực trạng công tác kiểm tra nội bộ các trường THCS thị xã
Sa Đéc, tỉnh Đồng Tháp

10


Chương 3: Các giải pháp quản lý công tác kiểm tra nội bộ các trường
THCS thị xã Sa Đéc, tỉnh Đồng Tháp.

11


Chương 1
CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG KIỂM TRA NỘI BỘ
Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ
1.1.

LỊCH SỬ NGHIÊN CỨU VẤN ĐỀ
Đảng ta đã xác định: “Mục tiêu chiến lược của giáo dục nâng cao mặt
bằng dân trí, đào tạo bồi dưỡng nâng cao chất lượng nguồn nhân lực đồng
thời phát hiện, bồi dưỡng trọng dụng nhân tài”. Để thực hiện được việc đó
cơng tác thanh tra, kiểm tra nội bộ trường học phải được các nhà quản lý giáo
dục chú trọng, quan tâm và có một tầm nhìn xa, người quản lý phải có khả

năng vận dụng tri thức khoa học, sáng tạo không ngừng nâng cao trình độ,
nghiệp vụ của mình. Đây cũng là nền móng cơ sở vững chắc cho việc phát
triển một thế hệ mới đáp ứng yêu cầu của thời đại.
Hồ Chủ tịch khi kêu gọi xố nạn mù chữ đã nói: “Một dân tộc dốt là
một dân tộc yếu”. Ngày nay, chúng ta càng coi trọng giáo dục, giáo dục là
"quốc sách hàng đầu", toàn xã hội rất chăm lo đến sự nghiệp giáo dục. Trong
thư gửi thầy cô, phụ huynh và học sinh, sinh viên nhân dịp khai giảng năm
học 2011- 2012, Chủ tịch nước Trương Tấn Sang nhấn mạnh: “Để thực hiện
tốt sứ mệnh nâng cao dân trí, phát triển nguồn nhân lực, bồi dưỡng nhân tài,
góp phần quan trọng phát triển đất nước, xây dựng nền văn hóa và con người
Việt Nam, cùng với sự góp sức của toàn xã hội, ngành giáo dục cần đổi mới
căn bản, toàn diện, xây dựng, nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên, cán bộ
quản lý giáo dục; đổi mới mạnh mẽ nội dung, chương trình, phương pháp dạy
và học ở tất cả các cấp, bậc học; đẩy mạnh thi đua dạy, tốt học tốt, nâng cao
chất lượng giáo dục toàn diện...”
Nhận thức được vai trò to lớn của giáo dục trong tiến trình xây dựng và
phát triển đất nước; các nhà nghiên cứu giáo dục trong và ngoài nước đã có
nhiều cơng trình nghiên cứu về lý luận giáo dục, về quản lý giáo dục, trong đó
có cơng tác kiểm tra nội bộ.
1.1.1. Các nghiên cứu ở nước ngồi
M.I.Kơnđacốp - Cơ sở lý luận khoa học quản lý giáo dục - Trường cán
bộ quản lý Giáo dục - Đào tạo Trung ương I, Hà Nội và Viện khoa học giáo
dục 1984.

12


1.1.2. Các nghiên cứu ở trong nước
Đã có nhiều cơng trình nghiên cứu về quản lý giáo dục và quản lý nhà
trường. Chúng ta có thể kể đến một số cơng trình tiêu biểu như sau: Nguyễn

Ngọc Quang - Những khái niệm cơ bản về quản lý giáo dục - Trường cán bộ
quản lý Giáo dục - Đào tạo Trung ương I, Hà Nội 1989; Đặng Quốc Bảo Một số khái niệm về quản lý giáo dục - Trường cán bộ quản lý Giáo dục Đào tạo Trung ương I, Hà Nội 1997; Các cơng trình trên thực sự là cẩm nang
cho các nhà quản lý giáo dục các cấp trong lý luận cũng như thực tiễn quản lý
giáo dục, quản lý nhà trường .
Về quản lý nhà trường, các tác giả : Nguyễn Ngọc Quang, Hà Sỹ Hồ,
Đặng Quốc Bảo đã nêu lên những nguyên tắc chung của việc quản lý hoạt
động dạy - học, từ đó chỉ rõ một số biện pháp quản lý nhà trường. Một trong
số các biện pháp hữu hiệu để duy trì, điều chỉnh hoạt động của hệ quản lý đi
đúng mục tiêu, kế hoạch là các biện pháp kiểm tra, thanh tra, đánh giá kết quả
công việc trong từng giai đoạn nhất định.
Hà Sỹ Hồ đã cho rằng: "Chức năng kiểm tra đặc biệt quan trọng vì q
trình quản lý địi hỏi những thơng tin chính xác, kịp thời về thực trạng của
đối tượng quản lí, về việc thực hiện các quyết định đã đề ra, tức là đòi hỏi
những liên hệ ngược chính xác, vững chắc giữa phân hệ quản lí và phân hệ
được quản lí...". Ơng khẳng định : " Quản lí mà khơng kiểm tra thì quản lí sẽ
ít hiệu quả và trở thành quản lí quan liêu". [10, tr. 12]
Nguyễn Ngọc Quang đã khẳng định: “Q trình quản lí diễn ra qua năm
giai đoạn: Chuẩn bị kế hoạch; Kế hoạch hố; Tổ chức; Chỉ đạo và Kiểm tra;
trong đó, giai đoạn Kiểm tra, là giai đoạn cuối cùng, kết thúc một chu trình quản
lí”. Kiểm tra giúp cho việc chuẩn bị tích cực cho kỳ kế hoạch tiếp theo. Kiểm tra
tốt, đánh giá được sâu sắc và chuẩn bị trạng thái cuối cùng của hệ (nhà trường) thì
đến kỳ kế hoạch (năm học) tiếp theo việc soạn thảo kế hoạch năm học mới sẽ
thuận lợi, kế thừa được các mặt mạnh để tiếp tục phát huy, phát hiện được lệch lạc
để uốn nắn loại trừ.
Về kiểm tra nội bộ, tác giả Lưu Xuân Mới đã viết: “Kiểm tra nhằm mục
đích xác nhận thực tiễn, phát huy nhân tố tích cực, phòng ngừa, ngăn chặn
các sai phạm, giúp đỡ đối tượng hoàn thành tốt nhiệm vụ, đồng thời giúp cho
nhà quản lý điều khiển và điều chỉnh hoạt động quản lý đúng hướng đích.

13

Kiểm tra nhằm mục đích giúp nhà trường nâng cao hiệu lực và hiệu quả quản
lý và nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo”. [11,tr. 18]
Gần đây, trong các đề tài tốt nghiệp cử nhân khoa học quản lý giáo dục
và báo cáo thu hoạch về công tác thanh tra giáo dục của các lớp huấn luyện
cán bộ thanh tra chuyên ngành, các tác giả cũng có đề cập đến một số vấn đề
chung về công tác kiểm tra, thanh tra giáo dục, nhưng chủ yếu về các vấn đề
kiểm tra, thanh tra, đánh giá một giáo viên, một nhà trường. Trong một số
luận văn thạc sĩ quản lý giáo dục, các tác giả cũng đã nghiên cứu và đưa ra
được các giải pháp nhằm nâng cao chất lượng công tác kiểm tra, thanh tra
giáo dục và hoạt động kiểm tra nội bộ trong các nhà trường.
1.1.3. Về việc nghiên cứu hoạt động kiểm tra nội bộ ở các trường
THCS thị xã Sa Đéc
Đối với kiểm tra nội bộ trường THCS, đây là một việc làm thường xuyên,
thiết yếu của hiệu trưởng, của nhà trường trong suốt từng năm học. Tuy nhiên ở
địa bàn thuộc thị xã Sa Đéc, tỉnh Đồng Tháp chưa có một cơng trình nào
nghiên cứu đề tài này. Do vậy, vấn đề quản lí công tác kiểm tra nội bộ trường
THCS rất cần được nghiên cứu để làm sáng tỏ thực tiễn phong phú của QLGD,
đồng thời xây dựng các giải pháp nhằm đổi mới cơng tác nói trên. Những tài
liệu đã dẫn và những tài liệu viết về công tác thanh tra, kiểm tra, đánh giá trong
giáo dục của các nhà nghiên cứu lí luận giáo dục thực sự là những tư liệu q,
thiết thực giúp chúng tơi tham khảo trong q trình thực hiện khảo sát thực
trạng hoạt động kiểm tra nội bộ ở các trường THCS thuộc thị xã Sa Đéc tỉnh
Đồng Tháp; từ đó đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng kiểm tra
nội bộ trường THCS góp phần thực hiện thắng lợi những mục tiêu giáo dục
trong giai đoạn hiện nay.
1.2. MỘT SỐ KHÁI NIỆM CƠ BẢN

1.2.1. Kiểm tra

Kiểm tra là quá trình xem xét thực tế, đánh giá thực trạng so với mục tiêu,
phát hiện các mặt: tích cực, sai lệch, vi phạm để đưa ra quyết định điều chỉnh.
Kiểm tra cần thực hiện các nội dung sau:
- Đánh giá gồm: xác định chuẩn, thu thập thông tin, so sánh sự phù hợp
của việc thực hiện so với chuẩn mực.
- Phát hiện mức độ thực hiện tốt, vừa, xấu của các đối tượng quản lý.

14


- Điều chỉnh gồm: tư vấn (uốn nắn, sửa chữa), thúc đẩy (phát huy thành
tích tốt) hoặc xử lý.
1.2.2. Kiểm tra nội bộ
Kiểm tra nội bộ theo nghĩa rộng nhất là sự đánh giá thường xuyên và
độc lập được thực hiện bởi ban kiểm tra nội bộ về các hoạt động nói chung,
cân nhắc, so sánh các kết quả thực tế theo kết quả dự định trong kế hoạch, về
kế tốn tài chính, về các chính sách, các thủ tục, về việc sử dụng quyền hành,
về chất lượng quản lý, về hậu quả của các phương pháp, về các vấn đề đặc
biệt và các giai đoạn khác của các hoạt động.
Kiểm tra nội bộ là một công cụ hữu hiệu để kiểm tra quản lý. Sự thành
công của một chương trình kiểm tra nội bộ phần lớn phụ thuộc vào quan niệm
về nhiệm vụ, về loại hình lãnh đạo mà người phụ trách kiểm tra nêu ra và chất
lượng của các nhân viên kiểm tra .
1.2.3. Kiểm tra nội bộ trường học
Kiểm tra nội bộ trường học là “một dạng hoạt động quản lý của người
hiệu trưởng nhằm điều tra, theo dõi, xem xét, kiểm soát, phát hiện, kiểm nghiệm
sự diễn biến và kết quả các hoạt động giáo dục trong phạm vi nội bộ nhà trường
và đánh giá kết quả các hoạt động giáo dục đó có phù hợp với mục tiêu, kế
hoạch, chuẩn mực, quy chế đã đề ra hay khơng. Qua đó phát hiện những ưu
điểm để động viên, kích thích hoặc phát hiện những thiếu xót, lệch lạc so với yêu

cầu để có biện pháp uốn nắn, giúp đỡ và điều chỉnh thích hợp nhằm nâng cao
chất lượng và hiệu quả giáo dục và đào tạo trong nhà trường”[14, tr. 200]
Khái niệm trên được thể hiện rõ ở Quy chế về tổ chức và hoạt động của
Thanh tra Giáo dục - Đào tạo: “Việc kiểm tra công việc, hoạt động và các mối
quan hệ của mọi thành viên trong nhà trường là trách nhiệm và quyền hạn của
hiệu trưởng. Hiệu trưởng có thể huy động: phó hiệu trưởng, các tổ trưởng
chuyên môn và các cán bộ, giáo viên khác giúp hiệu trưởng kiểm tra với tư cách
là người được uỷ quyền hoặc trợ lý nhưng hiệu trưởng vẫn nắm quyền tối hậu
quyết định về những vấn đề quan trọng nhất của kiểm tra, người đưa ra kết luận
cuối cùng và người chịu trách nhiệm về những kết luận đó”. [4]
Kiểm tra nội bộ trường học về thực chất là kiểm tra tác nghiệp, là hoạt
động tự kiểm tra của nhà trường bao gồm hai hoạt động:

15


- Hiệu trưởng tiến hành kiểm tra tất cả các thành tố cấu thành hệ thống
nhà trường, đặc biệt kiểm tra công việc, hoạt động, mối quan hệ của mọi
thành viên và những điều kiện, phương tiện phục vụ dạy học và giáo dục
trong nhà trường.
- Việc tự kiểm tra trong nội bộ trường học.
Hiệu trưởng giỏi là người biết tiến hành kiểm tra thường xuyên và có kế
hoạch, biết biến quá trình kiểm tra thành quá trình tự kiểm tra của các bộ phận
và mọi thành viên trong nhà trường mà mình quản lý. Hiệu trưởng có kinh
nghiệm thường biết kiểm tra đúng người, đúng việc, đúng lúc, đúng chỗ. Xác
định rõ ai, bộ phận nào thì kiểm tra thường xun; ai, bộ phận nào thì kiểm tra
ít hơn và thậm chí có người, bộ phận khơng cần kiểm tra, vì họ ln hồn
thành nhiệm vụ một cách tự giác khơng cần có sự thúc đẩy nào. Đồng thời
hiệu trưởng cũng xác định rõ nên kiểm tra vào lúc nào: nếu sớm q thì khơng
có gì để kiểm tra, nhưng nếu muộn q mới kiểm tra thì nếu có sai xót rồi, lúc

đó rất khó sửa chữa và làm lại.
1.2.4. Quản lý, quản lý giáo dục và quản lý hoạt động KTNB trường
THCS
1.2.4.1. Quản lý
Quản lý là tác động có định hướng có chủ định của chủ thể quản lý
(Người quản lý) đến khách thể quản lý (Người bị quản lý) trong một tổ chức,
nhằm làm cho tổ chức vận hành và đạt được mục đích của tổ chức và: “ Quản
lý là quá trình đạt đến mục tiêu của tổ chức bằng cách vận dụng các hoạt
động (chức năng), kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo (lãnh đạo) và kiểm tra”.
1.2.4.2. Quản lý giáo dục
QLGD là hệ thống những tác động có mục đích, có kế hoạch, hợp quy
luật của chủ thể quản lý nhằm làm cho hệ giáo dục vận hành theo đường lối và
nguyên lý giáo dục của Đảng thực hiện được tính chất của nhà trường XHCN
Việt Nam, mà trên điểm hội tụ là quá trình dạy học - giáo dục thế hệ trẻ, đưa hệ
giáo dục tới mục tiêu dự kiến, tiến lên trạng thái mới về chất.
1.2.4.3. Quản lý hoạt động KTNB trường THCS

16


Quản lý hoạt động KTNB có thể hiểu là một chuỗi tác động hợp lý (có
mục đích, tự giác, hệ thống, có kế hoạch) mang tính tổ chức - sư phạm của
chủ thể quản lý đến tập thể giáo viên và học sinh, đến những lực lượng giáo
dục trong và ngoài hà trường nhằm huy động họ cùng cộng tác, phối hợp,
tham gia vào mọi hoạt động của nhà trường nhằm làm cho quá trình này vận
hành tối ưu để đạt được những mục tiêu dự kiến.
1.2.5. Giải pháp, chất lượng
1.2.5.1. Giải pháp
1.2.5.2. Giải pháp là gì?
Theo Từ điển tiếng Việt, giải pháp chính là phương pháp giải quyết một

vấn đề cụ thể nào đó. Như vậy nói đến giải pháp là nói đến những cách thức
tác động nhằm thay đổi chuyển biến một hệ thống, một quá trình, một trạng
thái nhất định tựu trung lại, nhằm đạt được mục đích hoạt động. Giải pháp
càng thích hợp, càng tối ưu, càng giúp con người nhanh chóng giải quyết
những vấn đề đặt ra. Tuy nhiên, để có được những giải pháp như vậy, cần
phải dựa trên những cơ sở lý luận và thực tiễn đáng tin cậy.
1.2.5.3. Giải pháp nâng cao chất lượng kiểm tra nội bộ trường học.
Từ khái niệm về giải pháp ở trên, chúng ta có thể hiểu: giải pháp nâng
cao chất lượng kiểm tra nội bộ trường học là những cách thức tác động hướng
vào việc tạo ra những biến đổi về chất lượng của hoạt động kiểm tra nội bộ
nhằm đạt được mục tiêu, mục đích của nhà trường, đáp ứng được yêu cầu của
xã hội và mong muốn của nhân dân.
1.2.5.4. Chất lượng
- Với quan điểm triết học, chất lượng được định nghĩa như sau: “Chất
lượng, phạm trù triết học biểu thị những thuộc tính bản chất của sự vật phân
biệt nó với sự vật khác. Chất lượng là đặc tính khách quan của sự vật. Nó là
cái liên kết các thuộc tính của sự vật lại làm một gắn bó với sự vật mà khơng
tách khỏi sự vật. Sự vật trong khi vẫn cịn là bản thân nó thì khơng thể mất
chất lượng của nó. Sự thay đổi chất lượng kèm theo sự thay đổi của sự vật về
căn bản. Chất lượng của sự vật bao giờ cũng gắn liền với tính quy định về số
lượng của nó và khơng thể tồn tại ngồi tính quy định ấy. Mỗi sự vật bao giờ
cũng là sự thống nhất của chất lượng và số lượng".

17


- Với quan điểm kỹ thuật, chất lượng được định nghĩa thiên về chất
lượng sản phẩm.
+ Chất lượng là mức độ hoàn thiện, là đặc trưng so sánh hay đặc trưng
tuyệt đối, dấu hiệu đặc trưng tuyệt đối, dấu hiệu đặc thù, các dữ kiện, thông

số cơ bản.
+ Chất lượng của sản phẩm là tổng thể các chỉ tiêu, những đặc trưng của
sản phẩm, thể hiện được sự thoả mãn nhu cầu trong những điều kiện tiêu dùng
xác định, phù hợp với công dụng của sản phẩm.
1.3. NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ CÔNG TÁC KIỂM
TRA NỘI BỘ TRƯỜNG HỌC
1.3.1. Cơ sở pháp lý về công tác kiểm tra nội bộ trường học
Tại khoản 1, điều 22, chương VI "Quy chế về tổ chức và hoạt động của
thanh tra Giáo dục - Đào tạo" đã chỉ rõ: "Hiệu trưởng các trường, thủ trưởng
các cơ sở giáo dục và đào tạo trong ngành có trách nhiệm sử dụng bộ máy
quản lý và các cán bộ trong đơn vị để kiểm tra việc thực hiện chính sách,
pháp luật, nhiệm vụ, kế hoạch của cá nhân và các bộ phận thuộc quyền xét và
giải quyết các khiếu nại tố cáo về các vấn đề thuộc quyền quản lý của mình.
Các hoạt động kiểm tra được thực hiện thường xuyên, công khai, dân chủ, kết
quả kiểm tra được ghi nhận bằng biên bản và được lưu trữ. Hiệu trưởng hay
thủ trưởng phải chịu trách nhiệm về các kết luận kiểm tra này..."[4]
Tại khoản 1 điều 1 của "Quy chế dân chủ trong hoạt động của nhà
trường" đã nêu: "Thực hiện dân chủ trong nhà trường nhằm thực hiện tốt
nhất, có hiệu quả nhất những điều luật giáo dục quy định theo phương châm:
dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra trong các hoạt động của nhà
trường"[2]
Các quyết định trên cùng các văn bản pháp quy của Nhà nước và của Bộ
Giáo dục - Đào tạo là cơ sở pháp lý của hoạt động kiểm tra nội bộ trường học.
1.3.2. Công tác kiểm tra nội bộ trong quá trình quản lý trường học
Do yêu cầu thực tiễn của Giáo dục - Đào tạo: hoạt động giáo dục, dạy
học trong trường học rất phức tạp, đa dạng. Giáo dục - Đào tạo con người
khơng được phép phế phẩm, do đó hiệu trưởng nhà trường thường xuyên hay
định kỳ phải kiểm tra toàn bộ hoạt động, công việc và mối quan hệ trong
trường để phát hiện, theo dõi, kiểm sốt, phịng ngừa và đánh giá chính xác

18


nhằm động viên, giúp đỡ, uốn nắn, điều chỉnh kịp thời cho phù hợp với mục
tiêu, kế hoạch, quy chế. Trên cơ sở đó, rút kinh nghiệm cải tiến cơ chế quản
lý và hồn thiện chu trình quản lý mới phù hợp hơn, đảm bảo nâng cao chất
lượng và hiệu quả giáo dục và đào tạo trong nhà trường.
Kiểm tra là một quá trình, quá trình này dù diễn ra ở đâu, dù đang kiểm
tra cái gì, dạng kiểm tra nào cũng bao gồm 4 bước (giai đoạn) cơ bản sau:
- Xây dựng các tiêu chuẩn kiểm tra.
- Đo lường việc thực hiện nhiệm vụ theo các tiêu chuẩn này.
- So sánh sự phù hợp của thành tích với chuẩn mực.
- Đưa ra các quyết định điều chỉnh sự khác biệt giữa thành tích đạt
được với các tiêu chuẩn và các kế hoạch.
Trong quá trình thực hiện kiểm tra, người quản lý cần thực hiện một
quy trình kiểm tra theo 4 khâu:
- Chuẩn bị kiểm tra.
- Tiến hành kiểm tra.
- Kết thúc kiểm tra.
- Sau kiểm tra.
1.3.3. Chức năng của kiểm tra nội bộ trường học
Kiểm tra nội bộ trường học có 4 chức năng, đó là:
1.3.3.1. Tạo lập kênh thơng tin phản hồi vững chắc:
Q trình kiểm tra là quá trình tạo mối liên hệ nghịch trong quản lý,
cung cấp thơng tin đã được xử lý chính xác để hiệu trưởng hoạt động quản lý
có hiệu quả. Thu thập thông tin là chức năng trung tâm của kiểm tra nội bộ
trường học, chỉ có kiểm tra mới có những thông tin đáng tin cậy, việc xử lý
đúng đắn các thông tin giúp hiệu trưởng tác động kịp thời vào các tổ chức,
điều chỉnh mục tiêu và ra quyết định cho chu trình quản lý mới.
1.3.3.2. Kiểm sốt, phát hiện và phòng ngừa:

Nhằm xác định thực chất, hiệu quả giáo dục. Kiểm soát đúng sẽ phát
hiện được các mặt ưu, khuyết điểm của từng đối tượng quản lý. Hoạt động
kiểm soát, phát hiện một khi được tiến hành thường xuyên sẽ giúp cho hiệu
trưởng không bị mắc bệnh quan liêu.
1.3.3.3. Động viên, phê phán, uốn nắn, điều chỉnh, giúp đỡ:

19