Su dung DDDH co hieu qua

<span class='text_page_counter'>(1)</span>Phần I - Đặt vấn đề. Nh chúng ta đã biết, mục tiêu của giáo dục trong đó hoạt động cơ bản là dạy học là hình thành và phát triển nhân cách cho học sinh. Dạy học không chỉ đơn thuần cung cấp cho học sinh những tri thức và kinh nghiệm mà loài ngời đã tích luỹ đợc mà ph¶i gãp phÇn tÝch cùc vµo viÖc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nh©n c¸ch cho häc sinh theo mục tiêu đào tạo. Học sinh cùng đợc tham gia tích cực chủ động vào các hoạt động học tập thì các phẩm chất và năng lực cá nhân cá nhân sớm đợc hình thành và phát triển hoàn thiện. Năng động sáng tạo là những phẩm chất cần thiết trong cuộc sống hiện đại nó phải đợc hình thành ngay khi còn ngồi trên ghế nhà trờng . Chính vì lẽ đó trong các môn học nói chung và môn vật lí nói riệng, việc đổi mới phơng pháp dạy học theo hớng tích cực hoá hoạt động học tập của học sinh đã đợc các giáo viên áp dụng từ nhiều năm nay, trong đó phơng pháp tự nghiên cứu giúp học sinh tự học, tự sáng tạo đợc đánh giá là phơng pháp có giá trị trí đức dục lớn nhất. Các thí nghiệm thực hiện theo phơng pháp nghiên cứu vấn đề giúp học sinh tự học tự sáng tạo, khuyến khích các em tự tìm tòi phát hiên vấn đề qua đó giúp các em nắm chắc cả kiến thức lí thuyết lẫn kĩ năng thực hành. Để đạt đợc điều đó thì việc hớng dẫn học sinh sö dông dông cô thÝ nghiÖm vµ thùc hiÖn c¸c thÝ nghiÖm trong mçi bµi häc lµ rÊt quan trọng nó có thể quyết định đến việc thành công của tiết dạy . Là một giáo viên dạy môn vật lí ở bậc trung học cơ sở, ta cần phải làm gì để có thể làm tốt đợc các thí nghiệm trên lớp đồng thời hớng dẫn học sinh thực hiện tốt đợc c¸c thÝ nghiÖm? Qua thực tế giảng dạy bản thân tôi đã rút ra đợc một số kinh nghiệm về vấn đề “Sö dông dông cô thiÕt bÞ thÝ nghiÖm vËt lÝ trong d¹y häc ë bËc trung häc c¬ së”. Xin đợc trao đổi cùng đồng nghiệp.. PhÇn II . Néi dung I- C¬ së lÝ luËn: Bộ môn vật lí là bộ môn khoa học thực nghiệm, các nội dung kiến thức mới đợc h×nh thµnh phÇn lín th«ng qua c¸c thÝ nghiÖm, c¸c tri thøc vËt lÝ lµ sù kh¸i qu¸t c¸c kết quả nghiên cứu từ thực nghiệm và các hiện tợng diễn ra trong đời sống. Lứa tuổi học sinh học trung học cơ sở có tính hiếu động, tò mò thích tìm tòi khám phá tìm hiểu thế giới xung quanh nên các em rất thích làm thí nghiệm để đợc trực tiếp quan sát, theo dõi hiện tợng, tập làm những nhà khoa học nhỏ tuổi để tự nghiên cứu phát hiện.

<span class='text_page_counter'>(2)</span> vấn đề và do đó việc ghi nhớ kiến thức mới tốt hơn, nó tạo cho việc học tập của học sinh høng thó vµ nhÑ nhµng h¬n. Th«ng qua thÝ nghiÖm, nhÊt lµ c¸c thÝ nghiÖm kÌm theo mµu s¾c, ©m thanh vµ c¸c hiÖn tîng míi l¹ sÏ kÝch thÝch m¹nh høng thó cña häc sinh, t¹o ®iÒu kiÖn rÌn luyÖn kÜ n¨ng quan s¸t cÈn thËn tØ mØ, kÜ n¨ng l¾p r¸p dông cô thÝ nghiÖm chÝnh x¸c vµ t¸c phong lµm viÖc khoa häc; nã cã søc thuyÕt phôc lín vµ t¹o ra ë häc sinh niÒm tin vµo b¶n chÊt cña sù vËt vµ hiÖn tîng, vµo c¸c quy luËt cña tù nhiên. Tạo điều kiện tốt để rèn luyện ở học sinh khả năng phân tích, so sánh, đối chiÕu, trõu tîng, kh¸i qu¸t hãa, còng nh kh¶ n¨ng suy luËn quy n¹p trong qu¸ tr×nh xö lí kết quả thi nghiệm để rút ra kết luận, học sinh áp dụng kiến thức vào thực tế cũng sẽ tèt h¬n. MÆt kh¸c ®a sè trong c¸c bµi d¹y, nÕu kh«ng cã thÝ nghiÖm häc sinh kh«ng có cơ sở để thc hiện các thao tác t duy và tiếp nhận kiến thức mới, nên phần lớn tri thức mà giáo viên muốn mang đến cho học sinh về bản chất là áp đặt. Chính cách dạy chay hoÆc viÖc lµm thÝ nghiÖm kh«ng thµnh c«ng lµ nguyªn nh©n cña t×nh tr¹ng chÊt lîng häc tËp cña bé m«n thÊp, vµ lµ sù t¸ch rêi lý thuyÕt víi thùc hµnh, gi÷a nhµ trêng với đời sống thực tế. II- Thực trạng về vấn đề thực hiện thí nghiệm vật lí trong bài dạy. Hiện nay, song song với việc đổi mới phơng pháp dạy học, bộ giáo dục và đào tạo đã đa về các trờng những bộ dụng cụ thí nghiệm phục vụ cho việc giảng dạy, nhng thùc tÕ cßn cã nhiÒu gi¸o viªn ng¹i lµm thÝ nghiÖm, ng¹i triÓn khai cho häc sinh lµm thí nghiệm theo nhóm. Một trong những nguyên nhân dẫn đến tình trạng trên là do thiết bị thí nghiệm chất lợng kém, có những thiết bị mới chỉ sử dụng một vài lần đã háng. VÝ dô nh bé m« ®un l¾p r¸p m¹ch ®iÖn ë vËt lÝ 7; m¸y ph¸t ®iÖn xoay chiÒu ë vËt lÝ 9; Bé thÝ nghiÖm vÒ c©n b»ng lùc - qu¸n tÝnh ( m¸y A tót ) ë líp 8 ...Mét sè trang thiết bị còn thiếu chính xác nh nhiệt kế, lực kế, đồng hồ vạn năng…dẫn đến kết quả thí nghiệm giữa lí thuyết với thực tế khác xa nhau, thiếu tính thuyết phục đối với học sinh.Trang thiết bị phục vụ cho thí nghiệm còn thiếu thốn. Còn có sự không đồng bộ giữa việc hớng dẫn thí nghiệm ở sách giáo khoa với đồ dùng thí nghiệm thực tế ( ví dụ thí nghiệm bài lực điện từ lý 9). Cơ sở vật chất của các trờng cha đủ đáp ứng nhu cầu dạy học nh hiện nay, Hầu hết các trờng ở ngoại thành cha có phòng học bộ môn, do đó tæ chøc cho häc sinh lµm thÝ nghiÖm theo nhãm gÆp nhiÒu khã kh¨n. Bµi d¹y th× dµi ( nhất là phần điện học vật lý 9 ) do đó làm thí nghiệm theo nhóm khó đảm bảo thời gian trong mét tiÕt häc. MÆt kh¸c häc sinh cßn cha quen víi viÖc sö dông c¸c thiÕt bÞ thí nghiệm ( nhất là học sinh có lực học trung bình, yêú) các em thờng nghịch đồ dùng thí nghiệm và biến nó thành đồ chơi của riêng mình. Phòng thí nghiệm cha đợc xắp xếp khoa học còn là kho chứa đồ dùng dạy học, việc lấy đồ dùng thí nghiệm cha thuận tiện. Hiện nay nhiều trờng cha có phòng học bộ môn để tổ chức các giờ học vật.

<span class='text_page_counter'>(3)</span> lÝ, nªn viÖc di chuyÓn thiÕt bÞ thÝ nghiÖm tõ phßng häc cña líp nµy sang phßng häc cña líp kh¸c sÏ lµm cho gi¸o viªn vµ häc sinh võa vÊt v¶ l¹i mÊt nhiÒu thêi gian, c«ng søc vµo viÖc l¾p r¸p thÝ nghiÖm, gi÷ g×n, b¶o qu¶n dông cô thÝ nghiÖm … Tất cả những nguyên nhân trên và nhiều nguyên nhân khác nữa đều ảnh hởng lớn đến chất lợng sử dụng dụng cụ thí nghiệm và việc thực hiện các thí nghiệm vật lí dẫn đến chất lợng giáo dục trong các giờ dạy hiệu quả không cao.. III. C¸c gi¶i ph¸p vµ øng dông. 1) Chuẩn bị điều kiện để thực hiện thí nghiệm. Chúng ta biết rằng để có thể lên lớp một tiết dạy thành công thì việc chuẩn bị bµi d¹y v« cïng quan träng, gi¸o viªn cÇn nghiªn cøu kÜ bµi trong SGK s¸ch gi¸o viªn, tìm hiểu thêm kiến thức có liên quan ở các sách tham khảo đọc thêm bài dạy kế sau đó (nếu có liên quan ) để giúp chúng ta hiểu vấn đề toàn diện hơn, tìm hiểu xem kiến thøc chÝnh cña bµi thÝ nghiÖm cÇn cung cÊp cho häc sinh lµ g×? ThÝ nghiÖm trong bµi học là do giáo viên làm hay học sinh làm? hay giáo viên và học sinh cùng làm từ đó bố trí thời gian làm thí nghiệm, chọn không gian cho việc làm thí nghiệm đợc hợp lí. Gi¸o viÖn ph¶i chuÈn bÞ thÝ nghiÖm cÈn thËn tríc khi ®a vµo d¹y häc, cÇn suy nghÜ tíi các tình huống thí nghiệm không thành công, từ đó tìm ra nguyên nhân để khắc phôc.Gi¸o viªn cÇn cho häc sinh thu thËp th«ng tin qua kªnh ch÷, kªnh h×nh ë SGK để xác định mục tiêu của thí nghiệm , dụng cụ cần cho mỗi thí nghiệm là gì? cách thøc tiÕn hµnh thÝ nghiÖm, c¸ch quan s¸t, ghi chÐp nh÷ng hiÖn tîng diÔn ra . §Ó lµm thÝ nghiªm thµnh c«ng, h¹n chÕ tíi møc thÊp nhÊt sù cè diÔn ra ngoµi ý muốn và đạt đợc kết quả thí nghiệm trong thời gian ngắn nhất thì trớc khi cho các em lµm thÝ nghiÖm ngêi gi¸o viªn cÇn lu ý häc sinh mét sè ®iÓm trong qu¸ tr×nh lµm thÝ nghiÖm. VÝ dô trong bµi “ Lùc ®Èy ¸c si mÐt” phÇn “thÝ nghiÖm kiÓm tra” SGK vËt lý 8, gi¸o viªn cÇn lu ý häc sinh : - Hiệu chỉnh lực kế cho đúng trớc khi làm thí nghiệm. - Bố trí thí nghiệm để lực kế dãn đều theo phơng thẳng đứng. - Quả nặng khi thả vào nớc phải chìm hẳn và không chạm vào đáy, thành bình. - Để cố định bình tràn, cần tráng nớc ở các cốc B, A trớc khi làm thí nghiệm - Khi hứng nớc, đổ nớc từ cốc nọ sang cốc kia phải cẩn thận, tránh để nớc rơi vãi dẫn đến thí nghiệm thiếu chính xác. ViÖc l¾p r¸p dông cô thÝ nghiÖm lµ rÊt cÇn thiÕt, t¹o cho häc sinh sù linh ho¹t sáng tạo nên phần lớn các thí nghiệm giáo viên không nên lắp sẵn từ trớc, mà phải để cho häc sinh tù l¾p r¸p thÝ nghiÖm . Hiện nay với bộ thí nghiệm của học sinh các nhà sản xuất cũng đã tính toán đến thời gian và điều kiện lắp ráp của hoc sinh trong một tiết học, nên đã bố trí lắp ráp.

<span class='text_page_counter'>(4)</span> chóng thµnh bé vÝ dô nh bé thÝ nghiÖm vÒ t¸c dông tõ cña dßng ®iÖn xoay chiÒu (thÝ nghiệm hình 35.2 + 35.3 SGK vật lý 9) hoặc bộ thí nghiệm về khảo sát từ phổ, đờng søc tõ cña èng d©y cã dßng ®iÖn ch¹y qua ( VËt lý 9). Lµm nh vËy rÊt tiÖn lîi cho viÖcbè trÝ thÝ nghiÖm, tr¸nh mÊt nhiÒu thêi gian vµo viÖc kh«ng thËt cÇn thiÕt. Nhng c¸ biÖt cã nh÷ng bµi mµ gi¸o viªn cã thÓ híng dÉn mét sè häc sinh l¾p r¸p tríc vÝ dô nh l¾p r¸p m¸y ph¸t ®iÖn xoay chiÒu trong bµi 38 SGK vËt lý 9. Kinh nghiÖm cho thÊy tríc mçi bµi d¹y cã thÝ nghiÖm gi¸o viªn cÇn chuÈn bÞ làm trớc thí nghiệm trên đồ dùng thí nghiệm của mỗi nhóm, tìm sự cố xảy ra từ đó t×m c¸ch kh¾c phôc. Nh÷ng thÝ nghiÖm khã thµnh c«ng gi¸o viªn ph¶i lµm thÝ nghiÖm nhiều lần để hớng dẫn học sinh học tập có kết quả tốt nhất. 2) Quản lí hoạt động nhóm học sinh khi làm thí nghiệm Trong kh©u tæ chøc lªn líp cÇn híng dÉn häc sinh häc tËp theo nhãm nh sau: +Làm việc chung cả lớp: Giáo viên nêu vấn đề, nhiệm vụ nhận thức; yêu cầu học sinh đọc thông tin SGK, nghiên cứu hình vẽ,nêu mục đích, dụng cụ thí nghiệm, c¸ch tiÕn hµnh thÝ nghiÖm… gi¸o viªn chia nhãm, giao nhiÖm vô cho c¸c nhãm híng dÉn c¸ch lµm viÖc theo nhãm. +Lµm viÖc theo nhãm : - Nªn chia nhãm cã sù tham gia cña c¶ häc sinh nam vµ häc sinh n÷, häc sinh có nhiêù trình độ khác nhau nh giỏi, khá ,trung bình, yếu để các em tơng trợ giúp đỡ lÉn nhau t¹o ®iÒu kiÖn tèt cho viÖc lµm thÝ nghiÖm. - Giao nhiÖm vô cho nhãm trëng, nhãm phã: Nhãm trëng nhËn, tr¶ dông cô thÝ nghiÖm ®iÒu khiÓn c¸c b¹n trong nhãm cïng lµm thÝ nghiÖm. Nhãm phã (th kÝ ) ghi chÐp l¹i c¸c kÕt qu¶ thÝ nghiÖm, hiÖn tîng thÝ nghiÖm cÇn quan t©m. - Các thành viên trong nhóm đợc nhóm trởng phân công chịu trách nhiệm (hoặc giám sát) một công việc nào đó. - Mọi thành viên trong nhóm đều phải có trách nhiệm để hoàn thành thí nghiệm và đảm bảo an toàn khi làm thí nghiệm. -Cử đại diện trình bày kết quả làm việc của nhóm( không nhất thiết phải là nhóm trởng hay th kí, mà có thể là một thành viên trong nhóm đại diện trình bày) +Lµm viÖc chung c¶ líp: C¸c nhãm lÇn lît b¸o c¸o kÕt qu¶ thÝ nghiÖm; th¶o luËn chung ( c¸c nhãm nhËn xÐt, dãng gãp ý kiÕn vµ bæ sung cho nhau) gi¶i thÝch nguyªn nh©n sai sè (nÕu cã). VÝ dô trong bµi thùc hµnh “KiÓm nghiÖm mèi quan hÖ Q tØ lÖ víi I 2” Sau khi gi¸o viªn cho häc sinh n¾m râ yªu cÇu cña bµi thùc hµnh, dông cô thÝ nghiÖm cÇn thiÕt, c¸ch tiÕn hµnh thÝ nghiÖm, gi¸o viªn lu ý häc sinh vÒ tÝnh an toµn trong khi thÝ nghiệm, bố trí thí nghiệm tránh để nhiệt kế chạm vào dây đốt, phải dùng lợng nớc t-.

<span class='text_page_counter'>(5)</span> ơng đối đủ, để làm giảm sai số trong phép đo(vì trong thí nghiệm bỏ qua sự truyền nhiÖt cho vá b×nh). Nhóm trởng cần phân công một học sinh di chuyển con chạy của biến trở để điều chỉnh cờng độ dòng điện: một học sinh theo dõi số chỉ của am pe kế , một học sinh theo dõi nhiệt độ: Một học sinh theo dõi đồng hồ đo thời gian, một học sinh khuấy nớc trong cốc. Một số học sinh khác giám sát việc đọc việc ghi chép, th kí làm nhiÖm vô ghi c¸c kÕt qu¶ thÝ nghiÖm ë b¶ng 1… Hoặc trong bài thí nghiệm “độ cao của âm”- Vật lí 7 nhóm trởng cần phân công mçi thµnh viªn trong nhãm thùc hiÖn mét nhiÖm vô: Th kÝ ghi kÕt qu¶ thÝ nghiÖm mét học sinh đếm dao động của con lắc dài, một học sinh đếm số dao động của con lắc ngắn, hai học sinh giám sát đọc: một học sinh bấm dây đồng hồ…Có nh vậy mới tạo cho mäi thµnh viªn trong nhãm ý thøc tr¸ch nhiÖm víi c«ng viÖc cña m×nh, hiÖu qu¶ lµm thÝ nghiÖm sÏ cao h¬n. Trong khi tæ chøc cho häc sinh lµm thÝ nghiÖm theo nhãm, gi¸o viªn ph¶i qu¶n lí tốt hoạt động nhóm nếu không một số học sinh ý thức kém không chú ý đến việc làm thí nghiệm mà ỷ lại vào bạn, nghịch ngợm làm hỏng đồ dùng thí nghiệm. Trong giê häc thùc hµnh gi¸o viªn cho ®iÓm bµi thùc hµnh nªn tæng hîp chung c¶ ®iÓm ý thøc vµ ®iÓm néi dung thùc hµnh . 3) RÌn tÝnh tÝch cùc s¸ng t¹o cña häc sinh qua viÖc lµm thÝ nghiÖm. * Khi tổ chức cho các nhóm học sinh làm thí nghiệm giáo viên nên chủ động giao thêi gian cho c¸c nhãm hoµn thµnh thÝ nghiÖm dÓ t¹o sù thi ®ua gi÷a c¸c nhãm giúp các thành viên trong nhóm tích cực hơn sau đó giáo viên nhận xét, động viên các nhóm làm việc tích cực nhất, hiệu quả nhất dể kịp thời động viên học sinh. Trong nhiÒu bµi häc, s¸ch gi¸o khoa chØ ®a ra mét ph¬ng ¸n lµm thÝ nghiÖm c¬ b¶n nhÊt vµ gi¸o viªn còng híng dÉn häc sinh lµm theo ph¬ng ¸n s¸ch gi¸o khoa ®a ra, nhng giáo viên có thể đặt ra câu hỏi để học sinh đa ra các tình huống làm thí nghiệm theo phơng án khác cũng có thể đạt đợc mục đích của thí nghiệm . VÝ dô trong thÝ nghiÖm: KiÓm tra sù khóc x¹ cña tia s¸ng truyÒn tõ níc sang kh«ng khÝ s¸ch gi¸o khoa vËt lÝ 9 ®a ra ph¬ng ¸n thÝ nghiÖm dïng “ ph¬ng ph¸p che khuÊt ” nhng häc sinh cã thÓ ®a ra ph¬ng ¸n kh¸c nh: §Ó nguån s¸ng trong níc chiÕu ánh sáng từ đáy bình lên, hoặc để nguồn sáng ở ngoài chiếu ánh sáng qua đáy bình qua níc råi ra kh«ng khÝ. Gi¸o viªn gióp häc sinh c©n nh¾c xem cã thÓ dïng ph¬ng ¸n nào dễ thực hiện nhất và sẽ thực hiện theo phơng án đó. Hoặc trong thí nghiệm của bài “HiÖn tîng c¶m øng ®iÖn tõ”.ThÝ nghiÖm H31.4 SGK lµ cho nam ch©m quay quanh trục thẳng đứng trớc cuộn dây dẫn kín để tạo ra dòng điện cảm ứng trong cuộn dây. Giáo viên đặt vấn đề: Nếu cho nam châm đứng yên, ống dây quay quay quanh trục.

<span class='text_page_counter'>(6)</span> thẳng đứng có tạo ra đợc dòng điện cảm ứng không? Học sinh nêu dự đoán giáo viên yªu cÇu häc sinh lµm thÝ nghiÖm kiÓm tra dù ®o¸n vµ rót ra kÕt luËn. *NÕu thÝ nghiÖm do gi¸o viªn biÓu diÔn víi sù tham gia tÝch cùc cña häc sinh th× cÇn chän n¬i bè trÝ thÝ nghiÖm cho häc sinh dÔ quan s¸t gi¸o viªn dÔ thùc hiÖn, bè trí thí nghiệm không đợc lộn xộn gây khó khăn cho việc quan sát của học sinh và kh«ng lµm c¶n trë thao t¸c thÝ nghiÖm cña gi¸o viªn. §èi víi c¸c bµi thÝ nghiÖm ®iÖn cã m¾c v«n kÕ, am pe kÕ th× cÇn nèi kÝn m¹ch ®iÖnvíi am pe kÕ tríc, v«n kÕ vµ c¸c dụng cụ hỗ trợ nối sau, dùng dây màu để phân biệt các cực của nguồn điện (đối với nguồn một chiều thờng dùng dây màu đỏ nối với cực dơng, dây màu đen hoặc xanh nèi víi cùc ©m ). Nh÷ng thÝ nghiÖm cã dông cô ®o nh v«n kÕ, am pe kÕ th× cÇn hiÖu chỉnh số không trớc khi thí nghiệm, sử dụng thang đo cho phù hợp để làm giảm sai số trong phép đo. Cần lu ý học sinh mắc xong mạch điện, cha đóng khoá K mà mời giáo viên đến để kiểm tra cách mắc mạch điện rồi mới đóng K (nhất là đối với học sinh lớp 7). VÝ dô lµm thÝ nghiÖm vÒ sù phô thuéc cña dßng ®iÖn vµo hiÖu ®iÖn thÕ trong bµi 1 (sách giáo khoa vật lý 9) để mắc mạch điện nh hình 1.1 nên dùng dây đỏ nối từ cực dơng của nguồn điện qua công tắc đến am pe kế, đến điện trở khảo sát và kết thúc bằng d©y xanh nèi víi cùc ©m cña nguån ®iÖn, v«n kÕ lµ dông cô m¾c sau cïng m¾c song song với điện trở khảo sát. Trong khi làm thí nghiệm chỉ đóng điện trong thời gian ngắn đủ để quan sát số chỉ của am pe kế và vôn kế , nếu đóng mạch lâu thì dây điện trở sẽ nóng và dòng điện sẽ nhỏ đi kết quả đo không không chính xác Không đợc mắc nhÇm vÞ trÝ cña cña am pe kÕ vµ v«n kÕ hoÆc va ch¹m m¹nh v«n kÕ vµ am pe kÕ, sÏ g©y háng dông cô ®o. C¸c thiÕt bÞ d¹y häc nh thÝ nghiÖm, m« h×nh, tranh vÏ, biÓu b¶ng, b¨ng h×nh SGK… đợc sử dụng không chỉ là phơng tiện minh họa kiến thức , mà là nguồn tri thức, là phơng tiện để học sinh khai thác tìm tòi, phát hiện giải quyết vấn đề đặt ra, thông qua đó mà chiếm lĩnh kiến thức và rèn luyện kĩ năng ví dụ nh : Tạo điều kiện để học sinh tự tay làm thí nghiệm, tự mình quan sát, đo đạc và rút ra nhận xét, kết luËn; t¹o ®iÒu kiÖn dÓ häc sinh t×m hiÓu cÊu t¹o, c¸ch sö dông mét dông cô ®o ; th«ng qua việc nghiên cứu các số liệu đã cho trong bảng để rút ra kết luận; khai thác hình vẽ víi vai trß lµ nguån th«ng tin, chø kh«ng ph¶i lµ h×nh ¶nh minh häa lêi tr×nh bµy cña SGK. Tạo điều kiện cho đa số học sinh đợc sử dụng thiết bị day học dể hoàn thành nhiÖm vô häc tËp… 4) Chú ý đến đặc tính kĩ thuật của đồ dùng kĩ thuật và thao tác thí nghiệm Các dụng cụ thí nghiệm thờng có độ chính xác không giống nhau mặc dù có cùng một khuôn mẫu chế tạo. Các dụng cụ trong các bộ thí nghiệm hiện nay chất lợng còn thấp, do đó trớc khi làm thí nghiệm (hớng dẫn học sinh làm thí nghiệm) trên.

<span class='text_page_counter'>(7)</span> lớp giáo viên cần làm trớc thí nghiệm nhiều lần để tìm hiểu nguyên nhân sai số, tìm cách khắc phục để hạn chế đến mức thấp nhất sai số trong phép đo. Nếu sau thí nghiệm có sai số cho phép thì nên cho học sinh giải thích nguyên nhân dẫn đến sai số trong c¸c phÐp ®o. Thao tác thí nghiệm là một vấn đề khó, nó không chỉ đa ra kết quả thực nghiệm tốt mà trong mỗi động tác của ngời thầy đều phải mang tính s phạm . Để có đợc thao tác đẹp, chính xác và thuyết phục thì mỗi ngời giáo viên cần rèn luyện kĩ năng thực hành của mình bằng cách làm thí nghiệm nhiều lần, tiếp xúc với đồ thí nghiệm nhiều lần để rút ra kinh nghiệm cho bản thân 5) Sö dông m¸y tÝnh ®iÖn tö trong viÖc m« pháng ,hç trî c¸c thÝ nghiÖm vËt lÝ: VËt lÝ häc ë trêng phæ th«ng lµ mét m«n khoa häc thùc nghiÖm, mäi kiÕn thøc đều đợc xây dựng từ việc quan sát các hiện tợng, quá trình trong tự nhiên và nhất là từ c¸c thÝ nghiÖm. Trong nhµ trêng hiÖn nay kh«ng ph¶i tÊt c¶ c¸c thÝ nghiÖm trong c¸c bài dạy đều thực hiện đợc; có những bài phải dùng thí nghiệm mô phỏng VD trong bài vÒ “M¾t”-SGK vËt lÝ 9 ph¶i sö dông phÇn mÒm d¹y häc bµi “m¾t”-VL 9 (s¶n phÈm cña đề tài khoa học cấp Nhà nớc NKC-01-14, đợc Công ti thiết bị giáo dục 2Bộ giáo dục và Đào tạo phát hành) mới có thể giải thích đợc cơ chế điều tiết của mắt , khái niệm ®iÓm cùc cËn, cùc viÔn . Sử dụng máy tính điện tử hỗ trợ các thí nghiệm vật lí sẽ khắc phục đợc một số nhîc ®iÓm cña thÝ nghiÖm vËt lÝ truyÒn thèng.. 6) VÝ dô minh häa: Dạy học trích đoạn “ tìm hiểu mối quan hệ giữa hiệu điện thế và cờng độ dòng điện chạy qua dây dẫn đó (VL-9)” GV cần hớng dẫn học sinh tìm hiểu theo các bớc sau : *Lµm viÖc chung c¶ líp -§äc th«ng tin I SGK, quan s¸t h×nh vÏ -Nêu mục tiêu của thí nghiệm :Trả lời câu hỏi : “Giữa hiệu điện thế đặt vào 2 đầu dây dẫn và cờng độ dòng diện chạy qua dây dẫn đó có mối quan hệ không, và có thì mối quan hệ đó nh thế nào?” -T×m hiÓu c¸c dông cô thÝ nghiÖm: nguån ®iÖn, v«n kÕ, am pe kÕ , d©y dÉn, công tắc… vai trò của các dụng cụ đó? -Nªu c¸c bíc tiÕn hµnh thÝ nghiÖm : + M¾c m¹ch ®iÖn kÝn gåm nguån ®iÖn, d©y dÉn vµ c«ng t¾c, v«n kÕ ®o hiÖu ®iÖn thế giữa hai đầu dây dẫn, am pe kế đo cờng độ dòng điện qua dây dẫn. +Thay đổi hiệu điện thế và đo cờng độ dòng điện tơng ứng.

<span class='text_page_counter'>(8)</span> +Ghi lại giá trị cờng độ dòng điện tơng ứng với mỗi giá trị của hiệu điện thế vào b¶ng chuÈn bÞ s½n. *Lu ý häc sinh: -HiÖu chØnh sè 0 cña am pe kÕ vµ v«n kÕ tríc khi tiÕn hµnh ®o. -Cần mắc đúng cực (+), (-) của am pe kế và vôn kế. -Sử dụng thang đo cho phù hợp để làm giảm sai số của kết quả đo. -Chó ý c¸ch m¾c am pe kÕ nèi tiÕp víi m¹ch, v«n kÕ m¾c song song víi m¹ch cần đo; Chỉ đóng mạch trong thời gian ngắn đủ để đọc số chỉ của am pe kế và vôn kế; kh«ng lµm r¬i vµ va ch¹m m¹nh vµo am pe kÕ vµ v«n kÕ … * Hoạt động nhóm: Làm thí nghiệm theo các bớc trên. * Lµm viÖc chung toµn líp: -§ai diÖn nhãm b¸o c¸o kÕt qu¶ thÝ nghiÖm . -GV ®iÒu khiÓn häc sinh th¶o luËn toµn líp,nªu nhËn xÐt .T×m vµ gi¶i thÝch nguyªn nh©n sai sè (nÕu cã) - Xử lí kết quả thu đợc từ thí nghiệm : Từ bảng số liệu thu đợc , vẽ đồ thị biểu thị phụ thuộc của cờng đội dòng điện chạy qua dây dẫn vào hiệu điện thế giữa hai đầu dây . Từ đó rút ra mối quan hệ “cờng độ dòng điện chạy qua dây dẫn tỉ lệ thuận với hiệu điện thế đặt vào hai đầu dây” -Cho HS lµm bµi tËp tr¾c nghiÖm cñng cè kÕt luËn trªn.. IV. KÕt qu¶ thùc hiÖn. N¨m häc. 2006-2007. 2007-2008. 2008-2009 2009-2010. Mức độ áp dụng biện pháp trªn vµo d¹y häc ThÝ nghiÖm do gi¸o viªn lµm , häc sinh quan s¸t nhËn xÐt Giáo viên đã có triển khai thÝ nghiÖm cho häc sinh lµm theo nhãm, nhng cha thêng xuyªn Gi¸o viªn cã ¸p dông c¸c biÖn ph¸p nªu trªn nhng cha đầy đủ Gi¸o viªn ¸p dông c¸c biÖn pháp nêu trên khá đầy đủ. ChÊt lîng bé m«n ( TÝnh theo%). Số học sinh làm đợc c©u hái , bµi tËp vËn dông ¸p dông kiÕn thøc vµo thùc tÕ (TÝnh theo %). 80%. 60%. 85% -> 90%. 80% -> 85%. 90%. 85%. 95% -> 100%. 90% -> 98%.

<span class='text_page_counter'>(9)</span> 2010-2011. áp dụng đầy đủ các phơng ph¸p d¹y häc vËt lÝ cïng víi øng dông cña m¸y tÝnh. 98% -> 100%. 95% -> 100%. -c«ng nghÖ th«ng tin …. PhÇn III: KÕt luËn vµ kiÕn nghÞ. *KÕt luËn Nh vậy để đáp ứng đợc yêu cầu của việc đổi mới phơng pháp dạy học đối với bộ môn vật lí thì việc hớng dẫn học sinh sử dụng dụng cụ thí nghiệm để thực hiện các thí nghiệm là vô cùng quan trọng, nó quyết định đến sự thành công của bài dạy quyết định trực tiếp đến chất lợng giáo dục . ThÝ nghiÖm vËt lÝ tríc hÕt lµ nguån théng tin vÒ thuéc tÝnh cña c¸c sù vËt vµ hiện tợng vật lí ; phải tìm cách tiến hành thí nghiệm vật lí để thu đợc những thông tin đúng đắn về đối tợng cần tìm hiểu. Thí nghiệm vật lí gắn bó hữu cơ với tiến trình dạy học và phải nhằm mục tiêu là đạt tới nhận thức mới trong quá trình dạy học. D¹y häc theo ph¬ng ph¸p thÝ nghiÖm vËt lÝ cÇn tu©n theo quy tr×nh sau; -Phải thảo luận để học sinh hiểu rõ mục tiêu của thí nghiệm và do đó tạo ra høng thó nhËn thøc cña häc sinh.

<span class='text_page_counter'>(10)</span> -Cho học sinh tìm hiểu đầy đủ chức năng của từng bộ phận có trong dụng cụ thí nghiệm đợc sử dụng. - Cho häc sinh th¶o luËn vÒ c¸c bíc cña viÖc tiÕn hµnh, nh÷ng yªu cÇu cÇn quan sát hay đo đạc trong mỗi bớc thí nghiệm này. Phải chuẩn bị các bảng ghi số liệu đo đợc hoặc biên bản ghi các quan sát các số liệu đo, lâp biểu đồ , đồ thị. -Xử lí các kết quả thu đợc từ thí nghiệm , rút ra mối quan hệ giữa các quan sát , giữa các số liệu đo. Từ đó phát biểu về kết luận về sự vật, hiện tợng hoặc quá trình vật lÝ nh lµ nh÷ng kiÕn thøc míi . Ngày nay với khoa học công nghệ hiện đại ngoài việc cho học sinh làm thí nghiệm trên đồ dùng thật, trên giấy, ta có thể đa thí nghiệm mô phỏng trên máy vi tính, thí nghiệm quay lại bằng vidio. Các thí nghiệm đó đều có tác động tích cực tới việc nắm bắt kiến thức mới của học sinh. Theo tôi những thí nghiệm đơn giản, dễ làm, giáo viên nên tổ chức cho học sinh làm thí nghiệm theo nhóm, qua đó học sinh có thể trao đổi học tập lẫn nhau, giúp học sinh tự khẳng định mình, kiến thức các em ghi nhớ l©u h¬n, häc sinh høng thó häc tËp, bµi häc trë nªn nhÑ nhµng h¬n ,tiÕt häc hiÖu qu¶ h¬n . Hy väng r»ng ¸p dông nh÷ng biÖn ph¸p t«i võa nªu trªn sÏ Ýt nhiÒu gióp c¸c b¹n thực hiện đợc các thí nghiệm tốt hơn, hiệu quả giáo dục sẽ cao hơn trong mỗi bài dạy . Trªn ®©y lµ mét sè kinh nghiÖm cña c¸ nh©n t«i xuÊt ph¸t tõ viÖc gi¶ng d¹y trong thực tế, nó còn có nhiều hạn chế. Tôi mong đợc sự đóng góp ý kiến đồng nghiÖp. Xin ch©n thµnh c¶m ¬n ! * Mét sè kiÕn nghÞ 1- Đối với Sở giáo dục, phòng giáo dục - Nên tổ chức các hội thảo, các chuyên đề về sử dụng đồ dùng dạy học một cách có hiệu quả, cách làm thí nghiệm ở một số bài thí nghiệm khó thành công và đảm bảo đủ thời gian như bài –Thực hành và kiểm tra thực hành kiểm nghiệm lại moái quan heä Qtæ leä I2;; thí nghieäm veà göông phaúng H5.3 SGK vaät lyù 7. . . - Việc ra đề thi học sinh giỏi các cấp câøn ra sát với chương trình học của học sinh không nên ra trứơc chương trình họcà và những phần học sinh chưa được học.

<span class='text_page_counter'>(11)</span> - Đề nghị với bộ giáo dục điều chỉnh phân phối chương trình cần bổsung thêm các tiết bài tập (nhất là ở các khối lớp 8,9) để học sinh được luyện kỹ năng giải bài tập,giáo viên có thời gian rèn kỹ năng giải bài tập cho học sinh. 2- Đối với trường học - Haøng naêm caàn boå sung theâm caùc trang thieát bò phuïc vuï cho vieäc giaûng dạy ,có kế hoạch thay thế các đồ dùng đã cũ, hỏng không còn sử dụng được hoặc sử dụng nhưng thiếu chính xác. - Tham mưu với địa phương hỗ trợ kinh phí để xây dựng các phòng chức năng, phòng học bộ môn tạo điều kiện tốt cho việc hoạt đông nhóm , làm thí nghiệm của học sinh, giúp học sinh tích cực hoạt động - Giáo viên phụ trách thí nghiệm đầu năm cần lên kế hoach mua sắm,sửa chữa các đồ dùng thí nghiệm chất lượng không tốt, cùng hỗ trợ giáo viên chuẩn bị các thí nghiệm cho tiết dạy,và hỗ trợ giáo viên trong các giờ thực hành. - Tổ chức cho GV học tập phần mềm để làm thí nghiệm mô phỏng , thi nghiệm ảo , khai thác mạng… để tìm kiếm dữ liệu phục vụ cho dạy học . 3- Đối với tổ chuyên môn Cần tổ chức các chuyên đề về cách dạy các bài khó có sử dụng thí nghiệm vật lí , c¸c bµi thùc hµnh…th¶o luËn vÒ c¸c t×nh huèng cã thÓ x¶y ra trong khi lµm thÝ nghiÖm. -Khi dù giê tæ CM yªu cÇu c¸c GV cÇn so¹n bµi kÜ tríc khi dù giê, chó ý quan sát thao tác GV, HS làm thí nghiệm để kịp thời rút kinh nghiệm . -Đề nghị BGH trờng có động viên khen thởng đối với những GV làm đợc những đồ dùng thí nghiệm có tính sáng tạo, sử dụng có hiệu quả cao. - Thêng xuyªn trao ®oi c¸ch lµm thÝ nghiÖm vËt lÝ coù hieäu quaû cao..

<span class='text_page_counter'>(12)</span> PhÇn IV: Tµi liÖu tham kh¶o 1. Tµi liÖu båi dìng thêng xuyªn cho gi¸o viªn chu k× III (2002-2007)- Nhµ xuÊt b¶n gi¸o dôc 2.S¸ch gi¸o khoa , s¸ch gi¸o viªn vËt lÝ 6,7,8,9. -Nhµ xuÊt b¶n gi¸o dôc 3. Ph¬ng ph¸p lÊy häc sinh lµm trung t©m cña PGS- PTS TrÇn KiÒu - ViÖn khoa häc gi¸o dôc, xuÊt b¶n n¨m 1997 4.Một số vấn đề về đổi mới phơng pháp dạy học môn vật lí THCS- Nhà xuất bản gi¸o dôc..

<span class='text_page_counter'>(13)</span>