Một số giải pháp nâng cao công tác quản lí hoạt động dạy học ở các trường tiểu học trên địa bàn thị xã cửa lò tỉnh nghệ an

- Luận văn Thạc sỹ Quản lý giáo dục - Võ Văn Thông ---------------------------------------------------------------------------------------------------

Lời cảm ơn
Với tình cảm chân thành, tôi xin bày tỏ lòng cảm ơn của mình tới
tr-ờng đại học Vinh, Khoa đào tạo sau đại học, UBND Thị xà Cửa Lò đÃ
tạo điều kiện cho tôi đ-ợc tham gia khoá học này. Tôi xin chân thành cảm ơn
các thầy cô giáo đà tận tình giảng dạy, giúp đỡ, cung cấp tài liệu h-ớng dẫn
tôi trong quá trình học tập và nghiên cứu. Đặc biệt tôi xin bày tỏ lòng biết
ơn sâu sắc tới Phó giáo s-, tiến sỹ Nguyễn Nhà Bản, mặc dù vô cùng bận
rộn, song đà tận tình giúp đỡ tôi trong việc định h-ớng đề tài, định h-ớng các
vấn đề nghiên cứu và viết luận văn .
Mặc dù đà rất nhiều cố gắng, song chắc chắn bản luận văn không
tránh khỏi những thiếu sót, rất mong sự l-ợng thứ, đóng góp ý kiến của các
thầy cô giáo, của các bạn đồng nghiệp để đ-ợc học hỏi, đúc rút kinh nghiệm
cầu tiến bộ./.

Vinh, ngày 02 tháng 1 năm 2004

1


- Luận văn Thạc sỹ Quản lý giáo dục - Võ Văn Thông --------------------------------------------------------------------------------------------------Ký hiệu viết tắt

BCH- TW

Ban chấp hành Trung -ơng

TH

Tiểu học

THCS

Trung học cơ sở

THPT

Trung học phổ thông

CNH

Công nghiệp hoá

HĐH

Hiện đại hoá

PPDH

Ph-ơng pháp dạy học

KTH

Kiểm tra học

QLNT

Quản lý nhà tr-ờng

QLGD

Quản lý giáo dục

HS

Học sinh

GV

Giáo viên

XHCN

XÃ hội chủ nghĩa

CSVC

Cơ sở vật chất

GD- ĐT

Giáo dục đào tạo

GDGĐ

Giáo dục gia đình

GDXH

Giáo dục xà hội

UBND

Uỷ ban nhân dân

GDTX

Giáo dục th-ờng xuyên

2


- Luận văn Thạc sỹ Quản lý giáo dục - Võ Văn Thông --------------------------------------------------------------------------------------------------Mục lục
Trang

Lời cảm ơn
Ký hiệu viết tắt
Mục lục

1
2
3
5
7
7
9
10
12
12
13
13

14
20
20
22
27

Mở đầu
Ch-ơng I : Cơ sở lý luận và quản lý dạy học ở tr-ờng học

1.1- Những yêu cầu mới của giáo dục đào tạo trong giai đoạn hiện nay
1.2- Hoạt động dạy học
1.3- Quá trình dạy học
1.3.1-Bản chất của quá trình dạy học
1.3.2-Mối quan hệ biện chứng giữa dạy và học trong quá trình dạy học.
1.4. Một số cơ sở lý luận về quản lý
1.4.1- Quản lý là gì ?
1.4.2- Quản lý giáo dục và quản lý nhà tr-ờng
1.5- Quản lý hoạt động dạy học nhằm nâng cao chất l-ợng dạy học
1.5.1- Khái niệm về chất l-ợng giáo dục và chất l-ợng dạy học
1.5.2- Quản lý chất l-ợng dạy học trong thực tiễn .
Ch-ơng 2: Thực trạng về chất l-ợng dạy học và công tác quản lý hoạt
động dạy học ở các tr-ờng tiểu học trên địa bàn Thị xà Cửa Lò

2.1- Vài nét về đặc điểm của ngành GD-ĐT Thị xà Cửa Lò
2.2- Đội ngũ cán bộ giáo viên công nhân viên và tình hình giảng dạy
2.3- Tình hình về cơ sở vật chất và thiết bị tr-ờng học
2.4- Thực trạng công tác quản lý và quản lý quá trình dạy học ở các
tr-ờng tiểu học Thị xà Cửa Lò.
2.41. Vài nét về đội ngũ cán bộ quản lý
2.4.2- Công tác tổ chức xây dựng đội ngũ giáo viên

2.4.3- Công tác tổ chức, chỉ đạo quá trình học tập của học sinh
2.4.4- Công tác điều hành hoạt động dạy học.
2.4.5- Một vài đánh giá tổng quát

27
27
29
32
32
32
38
39
40
41

Ch-ơng 3: Một số giải pháp quản lý hoạt động dạy học trong các
tr-ờng tiểu học trên địa bàn Thị xà Cửa Lò nhằm đáp ứng yêu cầu
mới trong giai đoạn hiện nay.

3.1- Công tác giáo dục chính trị t- t-ởng, phẩm chất đạo đức
3.2- Xây dựng nền nếp kỷ c-ơng trong giảng dạy và học tập.
3.2.1- Định h-ớng của xây dựng nền nÕp d¹y häc

41
42
43

3

- Luận văn Thạc sỹ Quản lý giáo dục - Võ Văn Thông --------------------------------------------------------------------------------------------------3.2.2- Biện pháp xây dựng nền nếp dạy học
3.3- Một số biện pháp hoạt động dạy của giáo viên
3.3.1- Quản lý các loại kế hoạch.
3.3.2- Quản lý hoạt động dạy của giáo viên và hoạt động học của học
sinh .
3.3.3- Quản lý các hoạt động khác
3.4- Xây dựng và quản lý đội ngũ giáo viên
3.4.1- Hoàn thiện tổ chức chỉ đạo dạy học.
3.4.2- Làm tốt công tác phân công phân nhiệm.
3.5- Tăng c-ờng quản lý cơ sở vật chất , trang thiết bị, tài liệu giảng dạy
và học tập.
3.5.1- Đầu t- sử dụng có hiệu quả trang thiết bị dạy học.
3.5.2- Nâng cao hiệu quả hoạt động th- viện.
3.5.3- Tăng c-ờng các hoạt động đồng bộ của các tổ chức bộ phận
trong các nhà tr-ờng thực hiện công tác dân chủ hoá, xà hội hoá
3.6- Chỉ đạo đổi mới ph-ơng pháp dạy học.
3.7- Tổ chức phong trào " thi đua dạy tốt học tốt"
3.8- Tăng c-ờng công tác kiểm tra đánh giá quá trình dạy học
Kết luận
Tài liƯu tham kh¶o

43
44
44
45
49
51
51
51
54

54
55
55
57
59
61
65
67

4


- Luận văn Thạc sỹ Quản lý giáo dục - Võ Văn Thông --------------------------------------------------------------------------------------------------Mở đầu
1- Lý do chọn đề tài:
- Hội nghị lần thứ VI Ban chấp hành Trung -ơng Đảng khoá IX đà chỉ
rõ: " Tập trung chỉ đạo đổi mới nội dung, ch-ơng trình, ph-ơng pháp giáo
dục theo chuẩn hoá, hiện đại hoá, tiếp cận với trình độ tiên tiến đáp ứng
nhu cầu nguồn nhân lực của đất nước". Nội dung, chương trình đổi mới thì
ph-ơng pháp dạy học càng phải đ-ợc cải tiến và biến đổi theo. Một trong
những điều kiện quyết định chất l-ợng dạy học ở các nhà tr-ờng nói chung
và tiểu học nói riêng thì ph-ơng pháp quản lý hoạt động dạy học có một vai
trò cực kỳ quan trọng. Do đó việc nghiên cứu và đề xuất những giải pháp
quản lý hoạt động dạy học có tính chất khả thi để đ-a vào áp dụng trong
các nhà tr-ờng, nhằm nâng cao chất l-ợng giáo dục trong thời kỳ đổi mới là
vấn đề cấp thiết đáng đ-ợc quan tâm.
- Xuất phát từ những lý do trên, luận văn này sẽ đề cập tới :"Công tác
quản lý hoạt động dạy học ở các tr-ờng tiểu học trên địa bàn Thị xÃ
Cửa Lò " nhằm góp phần nâng cao hiệu quả chất l-ợng dạy học trong các
nhà tr-ờng nói chung và bậc tiểu học nói riêng.
2- Mục đích nghiên cứu:

Đề xuất một số giải pháp cải tiến công tác quản lý hoạt động dạy học
nhằm góp phần nâng cao hơn nữa chất l-ợng giảng dạy và học tập của giáo
viên và học sinh.
3- Nhiệm vụ nghiên cứu:
3.1- Xác định những cơ sở lý luận và thực tiễn quản lý hoạt động dạy
học.
3.2- Khảo sát thực trang dạy học và quản lý dạy học.
3.3 Đề xuất một số giải pháp cải tiến quản lý dạy học nhằm đáp ứng yêu
cầu đổi mới của giáo dục đào tạo trong tình hình hiện nay ở các tr-ờng tiểu học.
4- Khách thể và đối t-ợng nghiên cứu.
4.1- Khách thể nghiên cứu:
- Các giải pháp quản lý giáo dục và quản lý hoạt động dạy học ở các
tr-ờng tiểu học.
4.2- Đối t-ợng nghiên cứu:

5


- Luận văn Thạc sỹ Quản lý giáo dục - Võ Văn Thông --------------------------------------------------------------------------------------------------- Các tr-ờng tiểu học trên địa bàn Thị xà Cửa Lò .
5- Giả thiết nghiên cứu:
Chất l-ợng dạy học trong các tr-ờng tiểu học trên địa bàn Thị xà Cửa
Lò, Nghệ An có thể đ-ợc nâng cao hơn, đáp ứng đ-ợc nhu cầu đổi mới của
giáo dục đào tạo trong tình hình hiện nay, nếu áp dụng các giải pháp cải
tiến quản lý hoạt động dạy học một cách có hệ thống và đồng bộ.
6- Ph-ơng pháp nghiên cứu:
6.1- Ph-ơng pháp lý thuyết:
- Đọc và phân tích tài liệu văn bản.
- Nghiên cứu tìm hiểu các khái niệm, thuật ngữ và các vấn đề lý thuyết
có liên quan đến đề tài.
6.2- Ph-ơng pháp nghiên cứu thực tiễn:

- Quan sát hoạt động dạy học của giáo viên và học sinh .
- Phỏng vấn. trao đổi, khảo sát điều tra số liệu theo phiếu và thống kê
- Tổng kết kinh nghiệm.
6.3- Ph-ơng pháp nghiên cứu thực nghiệm:
- Biên soạn bài giảng.
- Tổ chức dạy thí điểm ch-ơng trình đổi mới
- Đánh giá và đo đọc kết quả dạy thí điểm ch-ơng trình đổi mới.
7- Cấu trúc luận văn gồm:
* Mở đầu
* Ch-ơng 1: Cơ sở lý luận về quản lý dạy học.
* Ch-ơng 2: Thực trạng về chất l-ợng dạy học và công tác quản lý
hoạt động dạy học ở các tr-ờng tiểu học ở Thị xà Cửa Lò, Nghệ An.
* Ch-ơng 3: Một số giải pháp quản lý hoạt động dạy học trong các
tr-ờng tiểu học trên địa bàn Thị xà Cửa Lò nhằm đáp ứng yêu cầu mới trong
giai đoạn hiện nay.
* Kết luận:

6


- Luận văn Thạc sỹ Quản lý giáo dục - Võ Văn Thông --------------------------------------------------------------------------------------------------Ch-ơng 1
Cơ sở lý luận và quản lý dạy học ở tr-ờng tiểu học
1.1 Những yêu cầu mới của giáo dục và đào tạo trong giai đoạn
hiện nay.
Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VIII của Đảng đà đánh dấu một
b-ớc ngoặt trọng đại, đ-a cách mạng n-ớc ta sang một thời kỳ mới. Đại hội
quyết định đẩy mạnh: "Công nghiệp hoá, hiện đại hoá" đất n-ớc. Phấn đấu
đ-a n-ớc ta đến năm 2020 cơ bản thành một n-ớc công nghiệp. Nghị quyết
đại hội đà khẳng định:"Muốn tiến hành hiện đại hoá, công nghiệp hoá thắng
lợi phải phát triển giáo dục và đào tạo, phát huy nguồn lực con ng-ời, yếu tố

cơ bản của việc phát triển nhanh và bền vững", " Cùng với khoa học và
công nghệ, giáo dục và đào tạo là quốc sách hàng đầu nhằm nâng cao dân
trí đào tạo nhân lực bồi d-ỡng nhân tài" (1 tr.107).
Trong kết luận của Hội nghị lần thứ VI Ban chấp hành Trung -ơng
khoá IX về tiếp tục thực hiện nghị quyết TWII (khoá VIII) Ban chấp hành TW
chủ tr-ơng từ nay đến 2010 toàn Đảng, toàn dân mà nòng cốt là đội ngũ
giáo viên và cán bộ giáo dục đặc biệt tập trung vào các nhiệm vụ:
" Nâng cao chất l-ợng hiệu quả giáo dục, tạo chuyển biến cơ bản về
chất l-ợng giáo dục, tr-ớc hết nâng cao chất l-ợng đội ngũ nhà giáo. Thực
hiện giáo dục toàn diện Đổi mới nội dung chương trình, phương pháp giáo
dục theo h-ớng chuẩn hoá, tăng c-ờng giáo dục t- duy sáng tạo, năng lực
tự học, tự tu dưỡng" (2.tr. 128).
Để thực hiện tốt các nhiệm vụ về giáo dục đào tạo, nghị quyết TW lần
thứ VI (khoá IX) chỉ rõ:
" Đổi mới mạnh mẽ quản lý Nhà nước về giáo dục xây dựng đội ngũ
nhà giáo và cán bộ quản lý một cách toàn diện các cấp uỷ Đảng từ TW
đến địa ph-ơng quan tâm chỉ đạo th-ờng xuyên công tác đào tạo, bồi d-ỡng
nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục về mọi mặt, coi đây là một phần của
công tác cán bộ. Xây dựng kế hoạch đào tạo, đào tạo lại đội ngũ giáo
viên và cán bộ quản lý đảm bảo đủ số l-ợng và cơ cấu cân đối đạt chuẩn
đáp ứng yêu cầu thời kỳ mới. Đặc biệt quan tâm, xây dựng đội ngũ cán bộ
quản lý đủ đức, đủ tài cùng với đội ngũ giáo viên và toàn xà hội chấn h-ng
nền giáo dục n-ớc nhà" (2.Tr. 54,55).

7


- Luận văn Thạc sỹ Quản lý giáo dục - Võ Văn Thông --------------------------------------------------------------------------------------------------Luật giáo dục đ-ợc Quốc hội thông qua tại kỳ họp thứ 4 khoá X ngày
02 tháng 12 năm 1998 đà xác định:" Mục tiêu giáo dục là đào tạo con ng-ời
Việt Nam phát triển toàn diện, có đạo đức, có sức khoẻ, thẩm mỹ và nghề

nghiệp, trung thành với lý t-ởng độc lập dân tộc và CNXH, hình thành và bồi
d-ỡng nhân cách, phẩm chất năng lực công dân. Đáp ứng yêu cầu bảo vệ
và xây dùng Tỉ qc" (4. tr.8). Lt gi¸o dơc cịng x¸c định mục tiêu của
giáo dục phổ thông "Mục tiêu của giáo dục phổ thông là giúp cho học sinh
phát triển toàn diện về đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mỹ và các kỹ năng
cơ bản nhằm hình thành nhân cách con ng-òi Việt Nam XHCN. Xây dựng tcách và trách nhiệm công dân, chuẩn bị cho học sinh tiếp tục học lên hoặc
đi vào cuộc sống lao động, tham gia xây dựng và bảo vệ Tổ quốc".
" Giáo dục tiểu học nhằm giúp học sinh hình thành những cơ sở ban
đầu cho sự phát triển đúng đắn và lâu dài về đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm
mỹ và các kỹ năng cơ bản để học sinh tiếp tục học THCS (4.tr. 15).
Về nội dung và ph-ơng pháp giáo dục, luật giáo dục cũng xác định:
"Nội dung giáo dục phổ thông phải đảm bảo tính phổ thông, cơ bản, toàn
diện, h-ớng nghiệp và hệ thống; gắn với thực tiễn cuộc sống phù hợp với
tâm sinh lý lứa tuổi của học sinh, đáp ứng mục tiêu giáo dục ở mỗi bậc học,
cấp học.
Giáo dục tiểu học phải bảo đảm cho học sinh có hiểu biết đơn giản,
cần thiết về tự nhiên, xà hội và con ng-ời. Có kỹ năng cơ bản về nghe, đọc,
nói, viết và tính toán , có thói quen rèn luyện thân thể, giữ gìn vệ sinh, có
hiểu biết ban đầu về hát, múa, âm nhạc, mỹ thuật ".
" Ph-ơng pháp giáo dục phổ thông phải phát huy tính tích cực, tự giác,
chủ động , sáng tạo của học sinh, phù hợp với đặc điểm của từng lớp học,
môn học; bồi d-ỡng, ph-ơng pháp tự học, rèn luyện kỹ năng vận dụng kiến
thức vào thực tiễn, tác động đến tình cảm đem lại niềm vui hứng thú học tập
cho học sinh."
(4. tr.16, 17).
Một trong những biện pháp nhằm phát triển sự nghiệp giáo dục trong
thời đại ngày nay mà nghị quyết Đại hội IX của Đảng đà chỉ rõ:" Đổi mới và
hiện đại hoá ph-ơng pháp giáo dục, chuyển từ việc truyền đạt trí thức thụ
động thầy giảng trò ghi sang h-ớng dẫn ng-ời học chủ định t- duy trong
quá trình tiếp cận tri thức , dạy cho ng-ời học ph-ơng pháp tự học, tự thu

nhận thông tin một cách hệ thống và có t- duy phân tích, tổng hợp, phát
triển đ-ợc năng lực của mỗi cá nhân tăng c-ờng tính chủ động, tính tự chủ

8


- Luận văn Thạc sỹ Quản lý giáo dục - Võ Văn Thông --------------------------------------------------------------------------------------------------của học sinh sinh viên trong quá học tập, hoạt động tự quản trong nhà
tr-ờng và tham gia các hoạt động xà hội ".
Một trong những mục tiêu phát triển giáo dục từ nay đến năm 2010 là
: đổi mới nội dung, mục tiêu, ph-ơng pháp ch-ơng trình giáo dục các cấp,
bậc học và trình độ đào tạo phát triển đội ngũ giáo viên đáp ứng yêu cầu
vừa tăng quy mô vừa tăng chất l-ợng, hiệu quả và đổi mới ph-ơng pháp dạy
học, đổi mới quản lý giáo dục tạo cơ sở pháp lý và phát huy nội lực phát
triển giáo dục.
Nh- vậy các nghị quyết và các định h-ớng lớn của Đảng , Nhà n-ớc
và Quốc hội đều khẳng định:" giáo dục đào tạo là quốc sách hàng đầu và là
động lực quan trọng thúc đẩy phát triển kinh tế - xà hội ".
Giáo dục và đào tạo phải thực hiện đ-ợc mục tiêu đào tạo thế hệ trẻ
thành những con ng-ời phát triển toàn diện, có đủ phẩm chất về đạo đức, tri
thức, trí tuệ, sức khoẻ, thẩm mỹ đáp ứng được những đòi hỏi của sự
nghiệp công nghiệp hoá - hiện đại hoá đất n-ớc.
Muốn vậy, giáo dục và đào tạo trong giai đoạn hiện nay phải thực
hiện mạnh mẽ hơn nữa việc cải tiến công tác quản lý trong quá trình dạy và
học, nhằm nâng cao chất l-ợng đào tạo, khắc phục những tiêu cực, yếu
kém trong ngành giáo dục. Một trong những vấn đề quan trọng trong các
tr-ờng tiểu học trên địa bàn Thị xà Cửa Lò là phải cải tiến ph-ơng pháp
quản lý hoạt động dạy học để đáp ứng đ-ợc những định h-ớng và yêu cầu
của xà hội.
1.2- Hoạt động dạy học:
Hoạt động dạy học bao gồm hai hoạt động. Hoạt động dạy và hoạt

động học. Hai hoạt động này luôn gắn bó mật thiết với nhau, tồn tại cùng
nhau và bù nhau.
Bảng so sánh hoạt động dạy và hoạt động học,

Tt

Hoạt động dạy

Hoạt động học

Định
nghĩa

Sự tổ chức điều khiển tối
-u, quá trình học sinh
lĩnh hội tri thức, hình
thành và phát triển nhân
cách, có vai trò chủ đạo
Tổ chức và điều khiển sự

Hoạt động có đối t-ợng : Học sinh (chủ
thể) khái niệm khoa học ( đối t-ợng chiếm
lĩnh). Có vai trò : tự giác tích cực, tự lực và
sáng tạo d-ới sự điều khiển của thầy.

Mục

Chiếm lĩnh khái niệm khoa học đạt 3 mục

9

- Luận văn Thạc sỹ Quản lý giáo dục - Võ Văn Thông --------------------------------------------------------------------------------------------------đích

Chức
năng
Nội
dung

học tập của học sinh, đích:
giúp họ nắm kiến thức - Trí dục: Nắm vững tri thức
hình thành thái độ
- Phát triển : T- duy và năng lực hoạt
động
- Giáo dục: Hình thành quan niệm thái độ
đạo đức.
Có chức năng kép
Có 2 chức năng thống nhất
- Lĩnh hội.
- Tự điều khiển.
Theo ch-ơng trình quy Toàn bộ hệ thống khái niệm của môn học.
định
- Ph-ơng pháp đặc tr-ng cđa m«n häc
- CÊu tróc l« gÝch cđa m«n häc
- Ph-ơng pháp đặc tr-ng của khoa học.
- Ngôn ngữ của khoa häc.
- øng dơng hiĨu biÕt häc tËp vµo cc
sèng

1.3- Quá trình dạy học:

1.3.1- Bản chất của quá trình dạy học:
Bản chất của quá trình dạy học quy định tính đặc thù của hoạt động
quản lý nhà tr-ờng" quá trình dạy học là sự thống nhất biện chứng giữa dạy
và học tuân theo logic khách quan của nội dung dạy (19.tr.5)
Dạy học thực chất là quá trình điều khiển tự điều khiển, đ-ợc điều
khiển là quá trình nhận thức của học sinh.
Bản chất của quá trình dạy và học là : quá trình tự phát hiện, tự khám
phá, tự lĩnh hội của học sinh d-ới sự chỉ đạo, tổ chức h-ớng dẫn của giáo
viên.
Quá trình dạy học là quá trình nhận thức một cách riêng biệt d-ới sự
chỉ đạo của giáo viên nhằm đạt đ-ợc các nhiệm vụ dạy học cụ thể, nhiệm
vụ trí dục, phát triển giáo dục.
Quá trình dạy học gồm 2 hoạt động: hoạt động dạy của thầy và hoạt
động học của trò. Hai hoạt động này luôn gắn bó hữu cơ mật thiết với nhau,
tồn tại cho nhau và vì nhau.
Quá tình nhận thức của học sinh cũng nh- quá trình nhận thức của
nhà khoa học, hay quá trình nhận thức có tính chất xà hội của lịch sử loài

10


- Luận văn Thạc sỹ Quản lý giáo dục - Võ Văn Thông --------------------------------------------------------------------------------------------------ng-ời, là quá trình phản ánh thế giới quan vào ý thức ng-ời học. Lê nin đÃ
khẳng định:"Từ trực quan sinh động đến t- duy trừu t-ợng, từ t- duy trừu
t-ợng đến thực tiễn đó là con ®-êng biƯn chøng cđa nhËn thøc ch©n lý,
nhËn thøc hiƯn thực khách quan".
Quá trình nhận thức của học sinh là quá trình phản ánh thế giới quan
vào các em. Quá trình diễn ra theo hai con đ-ờng ng-ợc chiều nhau đó là:
đi từ cụ thể đến trừu t-ợng, từ đơn nhất đến khái quát, và đi từ trừu t-ợng
đến cụ thể, từ khái quát đến đơn nhất. Do đó, trong quá trình dạy học giáo
viên phải sử dụng cả hai con đ-ờng này một cách hợp lý, nhằm giúp cho

học sinh đạt đ-ợc kết quả tối -u.
Với t- cách là thùc thÓ x· héi cã ý thøc, häc sinh cã khả năng phản
ánh đúng bản chất cũng nh- quy luật của thế giới khách quan. Mỗi học sinh
có hình thức phản ánh của riêng mình, có cách xây dựng nên những cấu
trúc lôgíc của riêng mình. Điều đó cũng chứng tỏ đ-ợc sự tổ chức, h-ớng
dẫn, điều khiển của từng thầy cô giáo tác động trực tiếp đến năng lực của
mỗi học sinh. Quá trình nhận thức của học sinh có tính độc đáo với nhận
thức chung của loài ng-ời đó là sự tái tạo những tri thức cuả loài ng-ời trong
từng bản thân các em. Trong quá trình học tập ở tr-ờng phổ thông học sinh
nắm đ-ợc những tri thức phổ thông một cách thuận lợi ở các năm học. Quá
trình nhận thức của học sinh còn thể hiện sự độc đáo trong tính giáo dục
của nó, nghĩa là thông qua việc nắm tri thức, kỹ năng, kỹ xảo phát triển năng
lực hoạt động của trí tuệ học sinh dần dần xây dựng đ-ợc cơ sở thế giới
quan khách quan khoa học và bồi d-ỡng những phẩm chất đạo đức của con
ng-ời mới. Đây chính là thể hiện quy luật thống nhất biện chứng giữa dạy
học và giáo dục.
Quá trình dạy học là quá trình thực hiện các nhiệm vơ trÝ dơc, nhiƯm
vơ gi¸o dơc, nhiƯm vơ ph¸t triĨn, nó nh- là một hệ thống phát triển biện
chứng. Nó chứa đựng rất nhiều quy luật phản ánh những mối liên hệ tất yếu,
chủ yếu và bền vững vốn có của nó nh- các quy luật về tính quy định xà hội
đối với quá trình dạy học: quy luật thống nhất biện chứng giữa việc xây dựng
kế hoạch, việc tổ chức điều chỉnh và kiểm tra hoạt động của học sinh trong
quá trình dạy và học. Trong các quy luật đó thì hoạt động của thầy và hoạt
động của trò là hai nhân tố đặc tr-ng cho tính chất hai mặt của quá trình dạy
học.
I.U.K Babanxki nhấn mạnh rằng: " chỉ trong sự tác động qua lại tích
cực giữa thầy và trò thì mới xuất hiện bản thân quá trình dạy học, phá vỡ đi

11

- Luận văn Thạc sỹ Quản lý giáo dục - Võ Văn Thông --------------------------------------------------------------------------------------------------mối liên hệ tác động giữa dạy và học sẽ làm mất đi sự toàn vẹn đó"
(19.tr.23).
Sự tác động qua lại giữa dạy và học đ-ợc tập trung trong việc tổ chức
điều khiển trong hệ thống thầy, trò. Hệ thống này phải đáp ứng những yêu
cầu, nhận thøc râ mơc ®Ých ®iỊu khiĨn, tỉ chøc tèt mèi liên hệ xuôi, ng-ợc,
lựa chọn những ph-ơng pháp dạy học thích hợp trên cơ sở những thông tin
thu đ-ợc:
Sơ đồ bản chất của quá trình dạy học

Khái niệm khoa học

Dạy

Học

Điều khiển

Tự điều khiển

Truyền đạt

Lĩnh hội

1.3.2-Mối quan hệ biện chứng giữa dạy và học trong quá trình dạy học
Quy luật chung chi phối quá trình có thể phát biểu nh- sau: "Xuất
phát từ logíc khái niệm khoa học và lôgíc lĩnh hội của học sinh để thiết kế
công nghệ dạy học hợp lý, tổ chức tối -u hoạt động cộng tác, đảm bảo liên
hệ nghịch để cuối cùng làm cho học sinh tự giác tích cực chiếm lĩnh đ-ợc
khái niệm khoa học, phát triển năng lực và hình thành thái độ ". (22.tr.23).

Hoạt động dạy học thống nhất biện chứng, hoạt động dạy học và
hoạt động học đan xen không thể tách rời nhau, quá trình dạy học là một hệ
toàn vẹn, gồm ba thành tố cơ bản t-ơng tác và thống nhất biện chứng với
nhau: khái niệm khoa học, hoạt động dạy và hoạt động học.

12


- Luận văn Thạc sỹ Quản lý giáo dục - Võ Văn Thông --------------------------------------------------------------------------------------------------Quá trình dạy học có hai nhân tố trung tâm: hoạt động dạy của thầy
và hoạt động học cuả trò, hai hoạt động này thống nhất với nhau, phản ánh
tính chất hai mặt của quá trình dạy học và tạo ra chất l-ợng dạy học. Dạy và
học n»m trong mét hƯ thèng nhÊt. Ngay c¶ häc cịng có thể coi là một hệ
thống khi xem xét giữa học sinh và tài liệu học tập .
Quá trình dạy học với t- cách là một hệ thống toàn vẹn bao gồm
những nhân tố sau đây :
- Mục đích, nhiệm vụ dạy học, nội dung dạy học, thầy với hoạt động
daỵ, trò với hoạt động học. Tất cả các nhân tố cấu trúc nên hệ thống quá
trình dạy học tồn t¹i trong mèi quan hƯ qua l¹i thèng nhÊt víi nhau và với
môi tr-ờng của nó. Môi tr-ờng xà hội, chính trị và môi tr-ờng cách mạng
khoa học kỹ thuật.
Nghị quyết TW2 khoá VIII của ban chấp hành TW Đảng về định
h-ớng chiến l-ợc phát triển giáo dục trong thời kỳ CNH - HĐH đất n-ớc đÃ
xác định :"Đổi mới mạnh mẽ ph-ơng pháp Giáo dục - Đào tạo,khắc phục lèi
trun thơ mét chiỊu, rÌn lun thµnh lèi t- duy sáng tạo của ng-ời học" ( 2.
tr. 4).
Trong quá trình dạy học thầy giáo là một ng-ời điều khiển để học sinh
tự giác và tích cực học tập. Thầy khơi dậy, kích thích những hứng thú học tập
của trò, tổ chức và điều khiển để học sinh chủ động tích cực, sáng tạo trong
học tập. Vai trò của ng-ời thầy nh- một chất xúc tác cho sự phát triển năng
lực t- duy và sáng tạo của học sinh. Ng-ời thầy giáo chỉ đóng vai trò cổ vũ,

ng-ời đánh giá sự sáng tạo và chủ động của học sinh .
Mô hình dạy học tích cực lấy ng-ời học làm trung tâm, tác giả Nguyễn
Kỳ đà viết " Học không phải là một quá trình thụ động. Đó là một quá trình
tích cực và phản ứng". "Học là xây dựng mối quan hệ giữa ng-ời học và thế
giới bên ngoài" (18. tr.20 )
Nhµ tr-êng cỉ trun cho r»ng : " Ng-êi häc phải có ý chí nhận lấy
bất cứ tình huống nào được thầy trao cho học tức là nghe.". Nhà tr-ờng
hiện đại cho rằng: " Học là tiến hành các hoạt động có tính chất vận động,
học tức là hành, là lấy mô hình dạy học phát huy tính tích cực , chủ động
sáng tạo của học sinh".
1.4 -Một số cơ sở về lý luận quản lý :
1.4.1 Quản lý là gì ?

13


- Luận văn Thạc sỹ Quản lý giáo dục - Võ Văn Thông --------------------------------------------------------------------------------------------------Có nhiều định nghĩa khác nhau về quản lý , ở đây xin nêu một số định
nghĩa d-ới góc độ khác nhau về quản lý .
- Theo tác giả Nguyễn Ngọc Quang :" Quản lý là tác ®éng cã mơc
®Ých , cã kÕ ho¹ch cđa chđ thĨ quản lý đến tập thể ng-ời lao động . Nói
chung là khách thể quản lý nhằm thực hiện đ-ợc những mục tiêu dự kiến " (
23 tr 24).
- Quản lý là tác động có tổ chức , có định h-ớng của chủ thể quản lý
đến khách thể quản lý về các nặt kinh tế, văn hoá, xà hội, chính trị Bằng
một hệ thống các luật lệ ,các nguyên tắc , các chính sách , các ph-ơng
pháp cụ thể nhằm tạo ra môi tr-ờng và điều kiện phát triển cho sự phát triển
của đối t-ợng . (8 tr7).
- "Quản lý là quá trình đạt đến mục tiêu bằng cách vận dụng các hoạt
động chức năng nh- : Kế hoạch hóa, tổ chức, chỉ đạo hoặc lÃnh đạo và
kiểm tra". (10 tr.38).

- " Hoạt động quản lý là tác động có địng h-ớng , có chủ đích của
chủ thể (Ng-ời quản lý ) đến khách thể quản lý (ng-ời bị quản lý) trong mét
tỉ chøc nh»m lµm cho tỉ chøc vËn hµnh và đạt đ-ợc mục đích của tổ chức".
(31.tr.32)
Nh- vậy có thể nói rằng: giữa chủ thể quản lý và khách thể quản lý có
mối t-ơng tác, t-ơng hộ lẫn nhau. Chủ thể làm nẩy sinh tác động quản lý,
khách thể làm nảy sinh vật chất và tinh thần, có giá trị sử dụng trực tiếp đáp
ứng nhu cầu của con ng-ời. Bảo đảm mục tiêu của chủ thể quản lý, song
bản chất của hoạt động quản lý là cách tổ chức điều khiển của chủ thể quản
lý đến khách thể quản lý nhằm thực hiện có mục tiêu mà tổ chức đà đặt ra.
Qua phân tích trên ta có thể hiểu: quản lý là một quá trình tác động có
định h-íng (cã chđ ®Ých), cã tỉ chøc, lùa chän trong số các tác động có thể
có, dựa trên các thông tin về các tình trạng của đối t-ợng và môi tr-ờng,
nhằm giữ cho sự vận hành của đối t-ợng đ-ợc ổn định và làm cho nó phát
triển tới mục đích đà định.
Mặt khác chúng ta có thể hiểu: Quản lý là nhằm phối hợp nỗ lực của
nhiều ng-ời, sao cho mục tiêu của mỗi cá nhân biến thành thành tựu của xÃ
hội. Quản lý vừa là một khoa học, vừa là một nghệ thuật.
1.4.2- Quản lý giáo dục và quản lý nhà tr-ờng :
* Quản lý giáo dục :

14


- Luận văn Thạc sỹ Quản lý giáo dục - Võ Văn Thông --------------------------------------------------------------------------------------------------Theo P.V.Khudôminxki thì: Quản lý giáo dục là những tác động có hệ
thống, có kế hoạch, có ý thức và mục đích của các chủ thể, quản lý ở các
cấp khác nhau đến tất cả các khâu của hệ thống ( từ Bộ giáo dục đến nhà
tr-ờng), nhằm mục đích đảm bảo việc giáo dục cộng sản chủ nghĩa cho thế
hệ trẻ, đảm bảo sự phát triển toàn diện và hài hoà của họ. Trên cơ sở nhận
thức và sử dụng các quy luật chung vốn có cđa chđ nghÜa x· héi nh- c¸c

quy lt kh¸ch quan của quá trình dạy học, giáo dục, của sự phát triển về
thể chất và tâm lý của trẻ em, thiếu niên cũng nh- thanh niên. Khi nói đến
giáo dục phải nhận thức hệ thống giáo dục là một bộ phận đặc biệt quan
trọng trong hệ thống xà hội.
Các quá trình giáo dục th-ờng đ-ợc trải ra trong một thời gian dài,
những phẩm chất, nhân cách của học sinh mà giáo dục đang đào tạo ngày
nay phải đáp ứng đ-ợc những yêu cầu của ngày mai. Khi học sinh đi vào
cuộc sống các hiện t-ợng giáo dục bao giờ cũng là các hiện tr-ợng đặc biệt
phức tạp. Chính vì vậy quản lý giáo dục đòi hỏi vừa có tính cụ thể vừa phải
có tính toàn diện và sâu sắc.
Nhà lý luận Xô viết Mechti-zade đà chỉ rõ: Quản lý giáo dục là tập
hợp những biện pháp ( tổ chức, ph-ơng pháp cán bộ, giáo dục, kế hoạch
hoá, tài chính) nhằm đảm bảo sự vận hành bình th-ờng của các cơ quan
trong hệ thống giáo dục, bảo đảm sự tiếp tục phát triển và mở rộng hệ thống
cả về mặt số l-ợng cũng nh- chất l-ợng .
Quản lý giáo dục theo nghĩa tổng quan là hoạt động điều hành, phối
hợp các lực l-ợng xà hội nhằm đẩy mạnh công tác đào tạo thế hệ trẻ theo
yêu cầu phát triển của xà hội (31.tr.62).
Quản lý giáo dục trên cơ sở quản lý nhà tr-ờng là một ph-ơng h-ớng
cải tiến quản lý giáo dục nhằm mục đích tăng c-ờng phân cấp quản lý bên
trong nhà tr-ờng với những trách nhiệm và quyền hạn rộng rÃi hơn để thực
hiện nguyên tắc giải quyết vấn đề tại chỗ.
* Quản lý nhà tr-ờng:
Tr-ờng học là một tổ chức giáo dục cơ sở là tế báo của bất cứ hệ
thống giáo dục ở cấp nào ( từ cơ sở đến TW). Mặt khác tr-ờng học là thành
tố khách thể cơ bản của tất cả các cấp quản lý giáo dục lại vừa là một hệ
thống độc lập tự quản của xà hội.
Chất l-ợng của giáo dục chủ yếu do nhà tr-ờng tạo nên bởi vậy khi
nói đến quản lý giáo dục là nói đến quản lý nhà tr-ờng.
Quản lý nhà tr-ờng gồm 2 loại:

- Tác động của những chủ thể bên trên và bên ngoài nhà tr-ờng.
- Tác động của những chủ thể quản lý bên trong nhà tr-ờng.
" Quản lý tr-ờng phổ thông là tập hợp những tác động tối -u của chủ
thể quản lý đến tập thể giáo viên, học sinh và các cán bộ khác, nhằm tận
dụng nguồn dự trữ do Nhà n-ớc đầu t-, lực l-ợng xà hội đóng góp và lao

15


- Luận văn Thạc sỹ Quản lý giáo dục - Võ Văn Thông --------------------------------------------------------------------------------------------------động xây dựng vốn tự có h-ớng vào việc đẩy mạnh mọi hoạt động của nhà
tr-ờng và tiêu điểm hội tụ, là quá trình đào tạo thế hệ trẻ, thực hiện có chất
l-ợng mục tiêu và kế hoạch đào tạo, đ-a nhà tr-ờng tiến lên một trạng thái
mới" (23.tr.43).
* Quản lý hoạt động dạy học :
Quản lý hoạt động dạy học là quản lý hoạt động dạy của thầy và
quản lý hoạt động học của học trò cùng với các điều kiện về cơ sở vật chất
và các ph-ơng tiện thiết bị phục vụ dạy và học.
Quản lý hoạt động dạy học cũng sẽ là quản lý quá trình dạy học vì
những mục đích, nhiệm vụ dạy học đ-ợc thực hiện đồng thời thống nhất với
nhau trong quá trình dạy của thầy và quá trình học của trò. Quản lý quá
trình dạy học là một hệ thống cân bằng động gồm nhiều thành tố tác động
qua lại lÉn nhau, chÕ -íc lÉn nhau víi ®êi sèng x· hội theo những quy luật
và nguyên tắc nhất định, nhằm thực hiện các nhiệm vụ dạy học, nhằm đạt
chất l-ợng và hiệu quả dạy học {3.tr30}. Trên cơ sở các nhân tố cấu trúc của
quá trình dạy học, sơ đồ sau đây sẽ giúp chúng ta hình dung đ-ợc nét đặc
tr-ng của hệ thống quản lý hoạt động dạy học
( Tham khảo sơ đồ" tiếp cận hệ thống quản lý quá trình dạy học" của PGS
Phan Thế Sủng).

Quản lý hoạt động dạy học

ND
dạy
học

PP
dạy

Dạy học

Hình thức
dạy học

Dạy học

Bài học

K.tra
HKI
HKII
cuối
năm

Đánh giá sản phẩm
dạy học
Chất l-ợng hiệu
quả

TN

PT
dạy
học

PT
học

Môi tr-ờng kinh tế- XÃ hội
Môi tr-ờng khoa häc - c«ng nghƯ
16


- Luận văn Thạc sỹ Quản lý giáo dục - Võ Văn Thông --------------------------------------------------------------------------------------------------- Sơ đồ trên giúp chúng ta hiểu đ-ợc bản chất, lôgíc cấu trúc của hoạt
động dạy học, hiểu đ-ợc quản lý hoạt động dạy học và làm cho hệ thống
các thành tố: mục đích, nội dung, ph-ơng pháp,hình thức dạy học, ph-ơng
tiện dạy học Vận động và kết hợp chặt chẽ với nhau thông qua hoạt động
dạy của giáo viên và hoạt động của học sinh, nhằm biến đầu vào (trình độ
ban đầu của học sinh) thành sản phẩm (đầu ra) dạy học. Sản phẩm ở đây là
do xà hội ngành giáo dục " Đặt hàng", đòi hỏi mục đích nhiệm vụ dạy học
đặt ra phải đáp ứng. Sản phẩm ấy luôn luôn tăng về số l-ợng và chất l-ợng
theo yêu cầu ngày càng cao của sự phát triển kinh tế- xà hội.
* Các chức năng quản lý giáo dục:
Hệ thống giáo dục là một hệ thống nó bao hàm nhiêu thành tố và có
sự tác động qua lại với nhau tạo nên sự đổi mới của đối t-ợng. Bản chất của
quản lý là sự phối hợp những nỗ lực của nhiều ng-ời qua việc thực hiện các
chức năng quản lý. Các chức năng quản lý thùc hiƯn mét c¸ch cã hƯ thèng
khoa häc, sÏ trë thành chu trình quản lý.
Chức năng quản lý giáo dục là một phạm trù quan trọng, trong các
phạm trù cơ bản của khoa học quản lý, là những hoạt động bộ phận tạo
thành hoạt động quản lý, đà đ-ợc cụ thể và chuyên môn hoá. Các chức

năng quản lý hành chính là những hình thái biểu hiện sự tác động có chủ
đích đến tập thể ng-ời trong các hoạt động.
Chức năng quản lý là một loại hình chuyên biệt của chủ thể quản lý
nhất định. Cũng giống nh- bất kỳ một quá trình quản lý nào, quản lý giáo
dục cũng gồm 4 chức năng cơ bản: Kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra .
Sơ đồ : Các chức năng quản lý trong giáo dục.
Kế hoạch

Kiểm tra

Thông tin quản lý

Tổ chức

Chỉ đạo

17


- Luận văn Thạc sỹ Quản lý giáo dục - Võ Văn Thông --------------------------------------------------------------------------------------------------* Kế hoạch hoá là đ-a toàn bộ các hoạt động vào kế hoạch trong đó
xác định rõ ràng mục tiêu, biện pháp và các điều kiện để thực hiện mục tiêu
của tổ chức. Kế hoạch hoá giáo dục có 3 nội dung chủ yếu là :
- Dự báo nhu cầu phát triển kinh tế- xà hội và giáo dục
- Chuẩn đoán, đánh giá thực trạng phát triển của giáo dục.
- Xác định những mục tiêu, biện pháp và đảm bảo các điều kiện để
thực hiện mục tiêu giáo dục.
* Tổ chức là quá trình sắp xếp các nguồn lực để hiện thực hoá các
mục tiêu:
Tổ chức có 3 nhiệm vụ:
- Xác định cơ cấu tổ chức của bộ máy.

- Tuyển chọn và sắp xếp các thành viên trong tổ chức.
- Xác định mối quan hệ và cơ chế hoạt động của tổ chức.
*Chỉ đạo là quá trình ảnh h-ởng đến hành vi và thái độ của ng-ời
khác nhằm đạt đ-ợc mục tiêu đà đặt ra. Chỉ đạo có 3 nhiệm vụ chính.
- Xác định quyền chỉ huy và giao việc cho các thành viên.
- H-ớng dẫn thực hiện, động viên và đôn đốc hoàn thành nhiệm vụ.
- Giám sát uốn nắn và sửa chữa.
* Kiểm tra là một quá trình xem xét thực tiễn, đánh giá thực trang, phát
hiện những sai lệch, đ-a ra những quyết định điều chỉnh, để góp phần đạt
đ-ợc mục tiêu đề ra. Kiểm tra có 3 nội dung.
- Đánh giá thực trạng so với mục tiêu.
- Phát hiện và khuyến khích các mặt tích cực cũng nh- phát hiện
những sai lệch so với kế hoạch .
- Điều chỉnh các hoạt động .
Bốn chức năng này tạo thành một hệ thống quản lý, có mối quan hệ
t-ơng tác với nhau, làm tiền đề cho nhau trong khi thực hiện hoạt động quản
lý. Trong chu trình đó yếu tố thông tin luôn luôn có mặt ở tất cả các giai
đoạn, với vai trò điều kiện, ph-ơng tiện không thể thiếu đ-ợc đối với việc
thực hiện các chức năng quản lý và ra các quyết định quản lý,
- Bản chất của quá trình quản lý tr-ờng học.
Các nhà quản lý đà khẳng định: Quản lý tr-ờng học thực chất là quản
lý quá trình lao động s- phạm của ng-ời thầy và hoạt động học tËp , tù gi¸o
dơc cđa häc sinh diƠn ra trong quá trình dạy học. Quản lý tr-ờng học chính

18


- Luận văn Thạc sỹ Quản lý giáo dục - Võ Văn Thông --------------------------------------------------------------------------------------------------là quản lý quá trình dạy học. bản chất của quá trình dạy học quyết định tính
đặc thù của hoạt động quản lý tr-ờng học.
Bản chất của quá trình dạy học là sự thống nhất biện chứng của dạy

và học. Nó đ-ợc thể hiện trong và bằng sự t-ơng tác có tính chất cộng đồng
và hợp tác giữa dạy và học, tuân thủ theo lô gíc khách quan của nội dung
dạy học, trong đó dạy là quá trình điều khiển và truyền đạt, học là quá trình
tự điều khiển và lĩnh hội.
Muốn dạy tốt, học tốt, ng-ời giáo viên phải xuất phát từ lô gíc của khái
niệm khoa học, thiết kế bài giảng, tổ chức tối -u hoạt động của thầy và trò,
thực hiện tốt các chức năng kép của dạy và học, đồng thời đảm bảo mối liên
hệ nghịch th-ờng xuyên bền vững.
Theo quan điểm hệ thống thì quản lý quá trình đào tạo là quá trình tác
động tới các thành tố của quá trình đào tạo để đạt đ-ợc mục tiêu với kết quả
cao nhất, cụ thể là :
- Quản lý tr-ờng học là quản lý hoạt động của tập thể cán bộ giáo
viên và học sinh trong quá trình dạy học, nhằm mục tiêu tạo ra nhân cách
con ng-ời lao động mới có khả năng đáp ứng đ-ợc yêu cầu của xà hội, của
sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc xà hội chủ nghĩa Việt Nam .
Quản lý tr-ờng học là quản lý dạy học theo ch-ơng trình thống nhất
của Bộ Giáo dục - Đào tạo.
Ch-ơng trình và sách giáo khoa là pháp lệnh của Nhà n-ớc, các nhà
tr-ờng d-ới sự điều khiển của hiệu tr-ởng phải thực hiện một cách nghiêm
túc. Không đ-ợc phép tự ý cắt xén, sửa đổi ch-ơng trình hoặc nội dung sách
giáo khoa giảng dạy trong nhà tr-ờng.
Một trong những nội dung cơ bản của quản lý tr-ờng học là quản lý
nội dung dạy và nội dung giáo dục .
Cũng nh- quản lý ch-ơng trình, quản lý nội dung dạy học là quá trình
tổ chức điều khiển để cán bộ giáo viên và học sinh dạy và học những nội
dung mà Nhà n-ớc cho phép, không đ-ợc làm th-ơng hại đến nhận thức
của thế hệ trẻ.
Quản lý tr-ờng học thực chất là quản lý quá trình dạy học, là tổ chức
điều khiển giáo viên và học sinh thực hiện những ph-ơng pháp dạy học tiên
tiến, mang lại hiƯu qu¶ cao.

19


- Luận văn Thạc sỹ Quản lý giáo dục - Võ Văn Thông --------------------------------------------------------------------------------------------------Trong thực hiện quản lý tr-ờng học là quản lý hoạt động dạy của giáo
viên và hoạt động học của học sinh, là những tác động mang tính dân chủ,
giúp đỡ, tạo điều kiện cho giáo viên và học sinh phát huy cao nhất năng lực
của mình trong quá trình diễn ra hoạt động dạy và học. Mặt khác nó còn có
những hoạt động kiểm tra, đánh giá, phát hiện những thiếu sót của giáo viên
và học sinh để uốn nắn và sửa chữa. Quản lý tr-ờng học còn phải chú ý đến
công tác xây dựng quản lý đội ngũ giáo viên và học sinh đủ mạnh để đảm
bảo đ-ợc mục tiêu nhiệm vụ của nhà tr-ờng.
Mặt khác, khi quản lý tr-ờng học còn phải quan tâm quản lý cơ sở vật
chất thiết bị dạy học, môi tr-ờng cảnh quan s- phạm, tài chính và các hoạt
động của các tổ chức quần chúng trong nhà tr-ờng, cũng nh- sự phối hợp
sức mạnh, tiềm năng của các công t¸c x· héi ho¸ sù nghiƯp gi¸o dơc .
HƯ thèng quản lý giáo dục ( QLGD), quản lý nhà tr-ờng (QLNT) hoạt
động trong động thái đa dạng, phức tạp QLGD là quản lý các mục tiêu vừa
t-ơng minh, vừa trong mối t-ơng tác của 10 yếu tố chủ đạo.
1- Mục tiêu đào tạo
6- Hình thức đào tạo
2- Nội dung đào tạo
7- Điều kiện đào tạo
3- Ph-ơng pháp đào tạo
8- Môi tr-ờng đào tạo
4- Lực l-ợng đào tạo (đại diện là ng-ời thầy)
9- Quy chế đào tạo
5- Đối t-ợng đào tạo (ng-ời học )
10- Bộ máy tổ chức đào
tạo

Họat động t-ơng tác của 10 yếu tố trên làm nảy sinh các vấn đề về
tình huống có vấn đề (Mâu thuẫn gay gắt, xung đột) đạt tới chất l-ợng tổng
thể và bền vững, làm cho giáo dục vừa là mục tiêu, vừa là sức mạnh của
nền kinh tế.
1-5: Quản lý dạy học nhằm nâng cao chất l-ợng dạy học:
1.5.1- Khái niệm về chất l-ợng giáo dục và chất l-ợng dạy học:
* Khái niệm về chất l-ợng :
- Theo từ điển bách khoa: "Chất l-ợng, phạm trù triết học biểu thị
những thuộc tính bản chất của sự vật chỉ rõ nó là cái gì? tính ổn định t-ơng
đối của sự phân biệt nó với sự vật khác" ( 33.1 tr.37). "Chất l-ợng" là đặc
tính khách quan của sự vật, chất l-ợng biểu thị bên ngoài qua các thuộc
tính . Nó là sự liên kết các thuộc tính của sự vật lại làm một, gắn bó với sự
vật nh- một tổng thể bao quát toàn bộ sự vật và không tách khỏi sự vật.

20


- Luận văn Thạc sỹ Quản lý giáo dục - Võ Văn Thông --------------------------------------------------------------------------------------------------Chất l-ợng của sự vật bao giờ cũng gắn liền tính quy định về số l-ợng và
không thể tồntại ngoài tính quy định ấy.
Mỗi sự vật bao giờ cũng có sự thống nhất của số l-ợng và chất l-ợng
(34.tr.419).
Theo phó giáo s- Lê Đức Phúc:" Chất l-ợng là cái tạo nên phẩm chất,
giá trị của một ng-ời một sự vật, sự việc. Đó là tổng thể những thuộc tính cơ
bản khẳng định sự tồn tại của sự vật và phân biệt nó với những sự vật khác".
* Chất l-ợng giáo dục:
- Chất l-ợng giáo dục là trình độ và khả năng thực hiện mục tiêu giáo
dục đáp ứng ngày càng cao của ng-ời học và sự phát triển ngày càng cao
của xà hội (21.tr.10).
- Chất l-ợng là trình độ hiện thực hoá mục tiêu giáo dục, thể hiện sự
đổi mới và hiện đại hoá giáo dục theo định h-ớng xà hội chủ nghĩa cũng nhkhả năng thích ứng ngày càng cao của ng-ời học đối với những biến đổi

nhanh chóng của thực tế. Chất l-ợng giáo dục đ-ợc xem xét đánh giá một
cách toàn diện hay từng mặt đối với cả ngành, từng địa ph-ơng, hay một
tr-ờng häc cơ thĨ, ®èi víi ng-êi häc trong tõng giai đoạn, trong một điều
kiện nhất định.
- Chất l-ợng giáo dục phổ thông là chất l-ợng của từng mặt : đạo ®øc,
trÝ dơc, mü häc, thĨ dơc gi¸o dơc lao ®éng và h-ớng nghiệp hay nói cách
khác đó là chất l-ợng " dạy chữ, dạy nghề" thể hiện ở ng-ời học (16.tr.2) .
Đánh giá chất l-ợng giáo dục là một việc khó và phức tạp, cần phải có
quan điểm đúng và ph-ơng pháp kỹ thuật khoa học và khách quan. Khi
đánh giá chất l-ợng giáo dục phải căn cứ vào mục tiêu đào tạo của từng cấp
học, bậc học, đối chiếu với từng sản phẩm đào tạo của từng cấp học, bậc
học với mục tiêu đào tạo cụ thể của cấp học, bậc học ấy. Đánh giá chất
l-ợng giáo dục phổ thông không chỉ dừng lại ở các con số về tỷ lệ học sinh
lên lớp, tốt nghiệp, học sinh khá giỏi
"Chất l-ợng giáo dục liên quan chặt chẽ với hiệu quả giáo dục. Hiệu
quả giáo dục là kết quả giáo dục đ-ợc xem xét căn cứ vào mối quan hệ
chung giữa đầu t- về mọi mặt và ảnh h-ởng, tác dụng đối với thực tế"
(16.tr.3).
* Chất l-ợng dạy học:

21


- Luận văn Thạc sỹ Quản lý giáo dục - Võ Văn Thông --------------------------------------------------------------------------------------------------- Chất l-ợng dạy học chính là chất l-ợng của ng-ời học hay tri thức
phổ thông mà ng-ời học lĩnh hội đ-ợc, bao gồm:
+ Tiềm năng trí tuệ ( trình độ hiểu biết nắm vững các kiến thức phổ
thông )
+ Tiềm năng tinh thần, sức mạnh của trí tuệ và khả năng t- duy.
+ Hình thành và phát triển nhân cách học sinh, phát triển toàn diện về
thể chất. Chất l-ợng dạy học cũng đ-ợc nhìn từ chính góc độ là giá trị tăng

thêm, cách nhìn này nói đến tác động ảnh h-ởng của nhà tr-ờng hay một
hệ thống giáo dục đối với ng-ời học, nghĩa là chất l-ợng dạy học càng cao
thì càng làm phong phú thêm kiến thức thái độ, giá trị và hành vi của ng-ời
học.
Trong việc nghiên cứu biện pháp quản lý nhằm nâng cao chất l-ợng
dạy học, tr-ớc hết phải làm rõ nội dung khái niệm chất l-ợng dạy học cho
bậc học với bậc phổ thông thì chất l-ợng dạy học chính là kiến thức phổ
thông mà học sinh cần có để b-ớc vào lĩnh vực khác học lên đại học, học
nghề hoặc tham gia lao động sản xuất .
- Khái niệm chất l-ợng dạy học liên quan mật thiết với khái niệm hiệu
quả dạy học. Nói hiệu quả dạy học tức là nói đến các mục tiêu đà đạt đến
mức độ nào, sự đáp ứng và kịp thời yêu cầu của nhµ tr-êng, vµ chi phÝ tiỊn
cđa, søc lùc, thêi gian ít nhất nh-ng đem lại hiệu quả cao nhất.
- Chất l-ợng dạy học là phạm trù động, thay đổi theo thời gian và
theo bối cảnh. Chất l-ợng đ-ợc nhìn d-ới góc độ của sự thành đạt, d-ới góc
độ nguồn lực, d-ới góc độ là một quá trình, từ góc độ nội dung, từ góc độ
đầu ra. Chất l-ợng dạy học đ-ợc nhìn d-ới góc độ là giá trị tăng thêm, cách
nhìn này muốn nói đến tác động ảnh h-ởng của nhà tr-ờng trong hệ thống
giáo dục đối với mọi ng-ời, nghĩa là chất l-ợng dạy học càng cao thì càng
làm phong phú kiến thức, thái độ giá trị và hành vi của ng-ời học ( 10.Tr.8).
1.5.2- Quản lý chất l-ợng dạy học trong thực tiễn:
Giáo dục ở bậc Phổ thông nói chung và bậc tiểu học nói riêng hiện
nay:
- Các biện pháp quản lý cơ bản hiện nay ở các tr-ờng phổ thông nói
chung là : Xây dựng nề nếp kỷ c-ơng, xây dựng và quản lý đội ngũ, bồi
d-ỡng đội ngũ cán bộ quản lý, chú trọng đổi mới ph-ơng pháp dạy học, huy

22

- Luận văn Thạc sỹ Quản lý giáo dục - Võ Văn Thông --------------------------------------------------------------------------------------------------động các nguồn lực và tăng c-ờng cơ sở vật chất quản lý việc kiểm tra đánh
giá, đẩy mạnh công tác xà hội hoá công tác giáo dục.
- Quản lý chất l-ợng dạy học không chỉ là quản lý đơn thuần các hoạt
động dạy học mà phải quản lý đến quá trình tác động tới tất cả các thành tố
s- phạm có tác dụng hỗ trợ, giúp đỡ phục vụ cho hoạt động dạy học của
thầy và trò trong đó chú trọng đến các khâu nh-: mục tiêu, nội dung,
ph-ơng pháp, kết quả, Quản lý chất l-ợng dạy học cũng không chỉ là quản
lý đến chất l-ợng tri thức văn hóa mà còn phải xem xét đến chất l-ợng của
giá trị, ý chí, kỹ năng và thái độ của ng-ời học thông qua quá trình tổ chức
của dạy học.
Quản lý chất l-ợng dạy học cũng là quản lý các hoạt động toàn diện
trong tr-ờng nhằm thực hiện các nhiệm vụ sau:
Trang bị cho học sinh những trí thức khoa học phổ thông, cơ bản và
hiện đại. Rèn luyện cho học sinh hệ thống những kỹ năng, kỹ xảo t-ơng
ứng. Phát triển các kỹ năng tâm lý đặc biệt là năng lực t- duy và năng lực
hoạt động trí tuệ. Ph-ơng h-ớng chung để nâng cao chất l-ợng dạy học là
phải cải tiến các biện pháp s- phạm và các biện pháp quản lý.
Trong quản lý quá trình dạy học cần chú trọng quản lý các yếu tố cơ
bản: Quán triệt mục tiêu kế hoạch và nội dung ch-ơng tình dạy học, xây
dựng các điều kiện cần thiết cho hoạt động dạy học, đội ngũ giáo viên, cơ
sở vật chất kỹ thuật quy mô đào tạo, tài chính, môi tr-ờng s- phạm, môi
tr-ờng xà hội và mối quan hệ trong việc lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo, kiểm
tra nhằm nâng cao chất l-ợng dạy học, nó là đ-ờng lối chiến l-ợc, đồng thời
cũng là giải pháp chiến thuật trong từng giai đoạn cụ thể.
Các biện pháp quản lý nhằm nâng cao chất l-ợng phải đ-ợc xác định
từ mục tiêu giáo dục trung học tức là phát triển nhân cách học sinh cao hơn
theo h-ớng phát triển toàn diện nhân cách con ng-ời Việt Nam XHCN.
Đặc biệt trong các biện pháp quản lý nhằm nâng cao chất l-ợng dạy
học phải chú trọng đến việc đổi mới ph-ơng pháp dạy học. Nghị quyết TW2
khoá VIII cũng đà nhấn mạnh : " Đổi mới mạnh mẽ ph-ơng pháp giáo dục

đào tạo, khắc phục lối truyền thụ một chiều rèn luyện thành một nếp t- duy
sáng tạo của ng-ời học. Từng b-ớc áp dụng các ph-ơng pháp tiên tiến và
ph-ơng pháp hiện đại vào qúa trình dạy học bảo đảm điều kiện và thời gian
tự học, tự nghiên cứu cho học sinh ( 2.Tr.41).

23


- Luận văn Thạc sỹ Quản lý giáo dục - Võ Văn Thông --------------------------------------------------------------------------------------------------Dạy cho học sinh cách tự học là một yêu cầu, chức năng nhiệm vụ
mới của ng-òi thầy giáo trong thơì kỳ hiện nay, đó chính là quan điểm phát
huy nội lực của học sinh kết hợp với sự giúp đỡ quan trọng từ bên ngoài đặc
biệt là sự h-ớng dẫn, định h-ớng, trọng tài của giáo viên.
Dạy cho học sinh cách tự học chính là một chức năng, nhiệm vụ đ-ợc
nhấn mạnh, một nhiệm vụ nặng nề của ng-ời thầy trong thời kỳ CNH- HĐH
đất n-ớc. Tr-ớc một mâu thuẫn lớn trong việc dạy học ở nhà tr-ờng là quỹ
thời gian dành cho dạy học gần nh- không đổi, trong khi những nội dung
của dạy học lại tăng lên rất nhiều và nhanh. Vì vậy ng-ời thầy phải hết sức
chú trọng việc dạy cho học sinh c¸ch tù häc cã suy ln b»ng trÝ t, b»ng
trÝ thông minh. Thực chất của cách học này, xét đến cùng là ng-ời học phải
tự học, tự mình chiếm lĩnh kiến htức, kỹ năng, thái độ bằng nỗ lực chính bản
thân mình, bằng t- duy độc lập sáng tạo. Làm cho mỗi học sinh hình thành
một năng lực hết sức quý báu đó là một năng lực tự học, tự đào tạo. Năng
lực tự học, tự đào tạo sẽ đ-ợc nhân lên gấp bội khi biết kết hợp với việc sử
dụng ph-ơng tiện hiện đại, đặc biệt là CNTT- VT. Đó chính là quan điểm
phát triển nội sinh, phát huy néi lùc cđa hä sinh, kÕt hỵp víi sù gióp đỡ rất
quan trọng từ bên ngoài, đặc biệt là sự h-ớng dẫn của giáo viên. Đúng nhBác Hồ đà dạy:" Cách học tập phải lấy tự học làm cốt, phải biết tự học làm
cốt" (Trích tác phẩm sửa đổi về lối làm việc).
Để từng b-ớc nâng cao chất l-ợng giáo dục ngoài việc phải đổi mới
ph-ơng pháp dạy học, chuyển từ ph-ơng pháp giáo dục thầy đọc trò ghi,
học sinh tiếp thu kiến thức một cách thụ động, sang ph-ơng pháp dạy học

tích cực phát huy t- duy sáng tạo, tính năng động tính tự học tự tìm hiểu của
học sinh với vai trò h-ớng dẫn, nêu vấn để của ng-ời thầy. Vì vậy vai trò của
giáo viên là yếu tố quan trọng quyết định sự thành công của đổi mới giáo
dục.
Công tác xây dựng đội ngũ là một việc hết sức cơ bản và đặc biệt
quan trọng trong công tác quản lý, giáo viên phải có trình độ về khoa học sphạm, năng lực tổ chức trong và ngoài lớp, phải có một đội ngũ giáo viên đủ
về số l-ợng, mạnh về chất l-ợng đồng bộ về loại hình. Đặc biệt phải quan
tâm xây dựng đội ngũ giáo viên đạt chuẩn quốc gia. Bồi d-ỡng đội ngũ cán
bộ quản lý giỏi cũng là một trong các tiêu chuẩn hàng đầu để xây dựng nhà
tr-ờng phát triển toàn diện. Tăng c-ờng cơ sở vật chất, ph-ơng tiện dạy học
là điều kiện thiết yếu để tiến hành dạy học trong nhà tr-êng.

24


- Luận văn Thạc sỹ Quản lý giáo dục - Võ Văn Thông --------------------------------------------------------------------------------------------------- Chú trọng đến công tác huy động các nguồn lực, các lực l-ợng xÃ
hội tham gia xây dựng giáo dục trong khi nguồn đầu t- của Nhà n-ớc cho
giáo dục còn thấp, mặt khác phải sử dụng hợp lý các nguồn lực đ-ợc cấp và
huy động đ-ợc để phục vụ tốt cho công tác thực hiện mục tiêu nâng cao
chất l-ợng. đồng thời đẩy mạnh công tác xà hội hoá giáo dục, đây là việc
thực hiện một chủ tr-ơng chiến l-ợc của Đảng để thực hiện dân chủ hoá
nhà tr-ờng gắn nhà tr-ờng với xà hội với cộng đồng. Đẩy mạnh công tác
khuyến học, khuyến tài.
Biện pháp đẩy mạnh công tác XHHGD là một chủ tr-ơng, chiến l-ợc
của Đảng để thực hiện mục tiêu giáo dục. Giáo dục là con đ-ờng để thực
hiện dân chủ hoá nhà tr-ờng, gắn nhà tr-ờng với đời sống cộng đồng nơi
tr-ờng đóng.
XÃ hội hoá giáo dục cần tập trung vào các nội dung sau:
- Phát hiện cơ chế hợp lý nhất cho phép kết hợp chặt chẽ GDNT với
GDGĐ và GDXH.

- Huy động hợp lý nguồn lực vật chất từ tất cả các lực l-ợng và tổ
chức xà hội, nhằm không ngừng tăng c-ờng CSVC kỹ thuật, phục vụ dạy
học ở các nhà tr-ờng.
Để quản lý nâng cao chất l-ợng dạy học còn phải chú trọng đến việc
xây dựng nề nếp kỷ c-ơng trong công tác dạy học, thực hiện chức năng
quản lý hành chính đ-a các hoạt động vào kỷ c-ơng bằng hệ thống nội
dung, quy định chặt chẽ, xây dựng ý thức tự giác tinh thần trách nhiệm cá
nhân, sự cộng tác học hỏi giúp đỡ lẫn nhau trong quá trình dạy học. Đồng
thời có những hình thức động viên khen th-ởng kịp thời và đúng mức với
những thành tích của cán bộ giáo viên và học sinh.
Tóm lại: Dạy và học là sự truyền đạt và lĩnh héi kinh nghiƯm, tri thøc
x· héi cđa thÕ hƯ tr-íc vµ thÕ hƯ sau, nã lµ tÊt u cđa sù tồn tại và phát
triển của xà hội loài ng-ời.
Quá trình dạy học đ-ợc thực hiện một cách liên tục, có hệ thống theo
những ch-ơng trình nhất định trong các tr-ờng học. Nguồn nhân lực có đào
tạo là yếu tố cơ bản quyết định sự tồn tại và phát triển của xà hội. Chất
l-ợng giáo dục là tiêu thức chủ yếu của nguồn nhân lực nói trên. Vì vậy,
quản lý hoạt động dạy học là bộ phận cốt lõi của quản lý tr-êng häc lµ mèi

25