Quản lý thu bảo hiểm xã hội bắt buộc tại bảo hiểm xã hội huyện nghĩa đàn, tỉnh nghệ an

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC VINH

TRƯƠNG HỒNG MINH

QUẢN LÝ THU BẢO HIỂM XÃ HỘI BẮT BUỘC
TẠI BẢO HIỂM XÃ HỘI HUYỆN NGHĨA ĐÀN,
TỈNH NGHỆ AN

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

NGHỆ AN - 2017


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC VINH

TRƯƠNG HỒNG MINH

QUẢN LÝ THU BẢO HIỂM XÃ HỘI BẮT BUỘC
TẠI BẢO HIỂM XÃ HỘI HUYỆN NGHĨA ĐÀN,
TỈNH NGHỆ AN
Chuyên ngành: Kinh tế chính trị
Mã số: 60 31 01 02

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

Người hướng dẫn khoa học:

TS. NGUYỄN THỊ THÚY VINH

NGHỆ AN - 2017


i
LỜI CẢM ƠN
Trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu tại trường Đại học Vinh, tôi đã
nhận được sự quan tâm giúp đỡ nhiệt tình của tập thể các thầy, cơ giáo, bạn bè,
đồng nghiệp và gia đình đã là nguồn cổ vũ, động viên quan trọng để tôi hồn
thành luận văn của mình.
Nhân dịp này, tơi xin bày tỏ lòng cảm ơn sâu sắc đến Ban giám hiệu
Trường Đại học Vinh, BHXH huyện Nghĩa Đàn đã tạo mọi điều kiện để giúp đỡ
tơi hồn thành luận văn.
Tơi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến TS. Nguyễn Thị Thúy Vinh đã tận
tình hướng dẫn và giúp đỡ để tơi hồn thành luận văn.
Cuối cùng, tơi xin chân thành cảm ơn cơ quan, gia đình, bạn bè, đồng
nghiệp đã giúp đỡ tơi hồn thành luận văn này.
Xin chân thành cảm ơn!
Vinh, tháng 8 năm 2017
Tác giả luận văn

Trương Hồng Minh


ii
MỤC LỤC
Trang
LỜI CẢM ƠN................................................................................................................................................... I
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT............................................................................................................................. IV
MỞ ĐẦU........................................................................................................................................................ 6
1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI

2. TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU
3. MỤC ĐÍCH VÀ NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU
4. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU
5. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
6. Ý NGHĨA LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI
7. KẾT CẤU CỦA ĐỀ TÀI

6
7
9
10
10
11
11

CHƯƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ KINH NGHIỆM THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ THU BẢO HIỂM XÃ HỘI BẮT BUỘC.....12
1.1. MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ THU BẢO HIỂM XÃ HỘI
12
1.1.1. Khái niệm, vai trò quản lý thu bảo hiểm xã hội bắt buộc..................................................................12
1.1.2. Đặc điểm quản lý thu bảo hiểm xã hội bắt buộc...............................................................................17
1.1.3. Sự cần thiết phải quản lý thu bảo hiểm xã hội bắt buộc...................................................................19
1.2. NỘI DUNG VÀ CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN QUẢN LÝ THU BẢO HIỂM XÃ HỘI BẮT BUỘC
23
1.2.1. Nội dung quản lý thu bảo hiểm xã hội bắt buộc................................................................................23
1.2.2. Các nhân tố ảnh hưởng đến quản lý thu bảo hiểm xã hội bắt buộc..................................................33
1.3. KINH NGHIỆM QUẢN LÝ THU BẢO HIỂM XÃ HỘI BẮT BUỘC Ở MỘT SỐ ĐỊA PHƯƠNG VÀ BÀI HỌC CHO BẢO HIỂM XÃ HỘI HUYỆN
NGHĨA ĐÀN
36
1.3.1. Kinh nghiệm quản lý thu bảo hiểm xã hội từ một số địa phương.....................................................36
1.3.2. Bài học kinh nghiệm cho Bảo hiểm xã hội huyện Nghĩa Đàn, tỉnh Nghệ An.....................................38

KẾT LUẬN CHƯƠNG 1

39

CHƯƠNG 2 THỰC TRẠNG QUẢN LÝ THU BẢO HIỂM XÃ HỘI BẮT BUỘC TẠI BẢO HIỂM XÃ HỘI HUYỆN NGHĨA
ĐÀN, TỈNH NGHỆ AN.................................................................................................................................... 41
2.1. TỔNG QUAN VỀ BẢO HIỂM XÃ HỘI HUYỆN NGHĨA ĐÀN, TỈNH NGHỆ AN
41
2.1.1. Quá trình hình thành và phát triển....................................................................................................41
2.1.2. Chức năng, nhiệm vụ của bảo hiểm xã hội huyện Nghĩa Đàn...........................................................42
2.1.3. Đặc điểm cơ cấu tổ chức của Bảo hiểm xã hội huyện Nghĩa Đàn.....................................................45
2.1.4. Kết quả hoạt động của Bảo hiểm xã hội huyện Nghĩa Đàn...............................................................49
2.2. QUẢN LÝ THU BẢO HIỂM XÃ HỘI BẮT BUỘC TẠI BẢO HIỂM XÃ HỘI HUYỆN NGHĨA ĐÀN, TỈNH NGHỆ AN
54
2.2.1. Thực trạng phân cấp quản lý thu và đối tượng đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc tại Bảo hiểm xã hội
huyện Nghĩa Đàn...........................................................................................................................55
2.2.2. Thực trạng quản lý đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc tại bảo hiểm xã hội huyện Nghĩa Đàn.............61
2.2.3. Thực trạng quản lý tiền thu bảo hiểm xã hội bắt buộc tại Bảo hiểm xã hội huyện Nghĩa Đàn.........68


iii
2.2.4. Thực trạng công tác thanh tra, kiểm tra thu bảo hiểm xã hội bắt buộc tại bảo hiểm xã hội huyện
Nghĩa Đàn......................................................................................................................................73
2.3. ĐÁNH GIÁ CHUNG QUẢN LÝ THU BẢO HIỂM XÃ HỘI BẮT BUỘC TẠI BẢO HIỂM XÃ HỘI HUYỆN NGHĨA ĐÀN TỈNH NGHỆ AN 75
2.3.1. Những kết quả đạt được...................................................................................................................75
2.3.2. Những hạn chế và nguyên nhân........................................................................................................78
KẾT LUẬN CHƯƠNG 2

84

CHƯƠNG 3 ĐỊNH HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP TĂNG CƯỜNG QUẢN LÝ THU BẢO HIỂM XÃ HỘI BẮT BUỘC TẠI BẢO
HIỂM XÃ HỘI NGHĨA ĐÀN............................................................................................................................. 85
3.1. ĐỊNH HƯỚNG TĂNG CƯỜNG QUẢN LÝ THU BẢO HIỂM XÃ HỘI BẮT BUỘC TẠI BẢO HIỂM XÃ HỘI HUYỆN NGHĨA ĐÀN
85
3.2. GIẢI PHÁP TĂNG CƯỜNG QUẢN LÝ THU BẢO HIỂM XÃ HỘI BẮT BUỘC BẢO HIỂM XÃ HỘI HUYỆN NGHĨA ĐÀN, TỈNH NGHỆ AN
87
3.2.1. Tuyên truyền, phổ biến chính sách bảo hiểm xã hội..........................................................................87
3.3.2. Kiện toàn bộ máy quản lý thu bảo hiểm xã hội bắt buộc..................................................................91
3.2.4. Quản lý và mở rộng đối tượng tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc.................................................98
3.2.5. Quản lý nguồn thu và quỹ tiền lương đóng bảo hiểm xã hội..........................................................102
3.2.6. Tăng cường công tác kiểm tra, thanh tra, gắn xử phạt với khen thưởng kịp thời..........................104
3.2.7. Cải cách thủ tục hành chính, xây dựng văn hóa cơng sở.................................................................107
3.2.8. Tăng cường công tác thu hồi nợ Bảo hiểm xã hội bắt buộc............................................................110
KẾT LUẬN CHƯƠNG 3

113

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ............................................................................................................................. 114
1. KẾT LUẬN
2. KIẾN NGHỊ

114
115

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................................................................................... 118


iv
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

Tên viết tắt

Tên đầy đủ

ASXH:

An sinh xã hội

BHXH:

Bảo hiểm xã hội

BHYT:

Bảo hiểm y tế

HCSN:

Hành chính sự nghiệp

HĐLĐ:

Hợp đồng lao động

HĐND:

Hội đồng nhân dân

HTX:

Hợp tác xã

LĐTB &XH:

Lao động thương binh và xã hội

NSNN:

Ngân sách Nhà nước

TL-TC:

Tiền lương - Tiền công

UBND:

Ủy ban nhân dân


v
DANH MỤC HÌNH, BẢNG
Trang
Hình:
HÌNH 2.1. SƠ ĐỒ CƠ CẤU TỔ CHỨC BỘ MÁY BẢO HIỂM XÃ HỘI HUYỆN NGHĨA ĐÀN.....................................46
BẢNG 2.1. SỐ ĐƠN VỊ THAM GIA BẢO HIỆM XÃ HỘI BẮT BUỘC TẠI BẢO HIỂM XÃ HỘI HUYỆN NGHĨA ĐÀN....56
BẢNG 2.2. SỐ LƯỢNG NGƯỜI LAO ĐỘNG THAM GIA BẢO HIỂM XÃ HỘI BẮT BUỘC Ở BẢO HIỂM XÃ HỘI
HUYỆN NGHĨA ĐÀN...................................................................................................................................... 60
BẢNG 2.3. TỔNG QUỸ LƯƠNG NGƯỜI LAO ĐỘNG THAM GIA BHXH BẮT BUỘC Ở HUYỆN NGHĨA ĐÀN...........65
BẢNG 2.4. KẾT QUẢ THU BHXH BẮT BUỘC TẠI BHXH HUYỆN NGHĨA ĐÀN......................................................66
BẢNG 2.5. BÁO CÁO TỔNG KẾT CÔNG TÁC TỔ CHỨC THU BẢO HIỂM XÃ HỘI BẮT BUỘC.................................71

BẢNG 3.1. ĐỐI TƯỢNG VÀ NỘI DUNG TUYÊN TRUYỀN..................................................................................88
BẢNG 3.2. CÁC HÌNH THỨC TUYÊN TRUYỀN.................................................................................................. 89
HÌNH 3.1. SƠ ĐỒ PHỐI KẾT HỢP GIỮA BHXH NGHĨA ĐÀN VÀ CÁC BAN NGÀNH TRONG QUẢN LÝ THU BHXH
BẮT BUỘC.................................................................................................................................................... 95


MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Bảo hiểm xã hội (BHXH) là một trong những chính sách lớn của Đảng và
Nhà nước. Thời gian qua, công tác bảo hiểm xã hội đã thể hiện được vị trí, vai
trị trong việc góp phần ổn định đời sống của nhân dân, thực hiện cơng bằng xã
hội và ổn định kinh tế, chính trị - xã hội. Nghị quyết số 21-NQ/TW ngày
22/11/2012 đã khẳng định: “BHXH, BHYT là hai chính sách xã hội quan trọng,
là trụ cột chính của hệ thống an sinh xã hội, góp phần thực hiện tiến bộ và cơng
bằng xã hội, bảo đảm ổn định chính trị - xã hội và phát triển kinh tế - xã hội”.
Bảo hiểm Xã hội Việt Nam là cơ quan thuộc Chính phủ, có chức năng tổ
chức thực hiện chế độ, chính sách bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất
nghiệp. Để thực hiện được chức năng và vai trò đó, cần đảm bảo duy trì, kết dư và
bảo tồn quỹ bảo hiểm xã hội - đây là một quỹ độc lập với NSNN, nhằm đảm bảo
về tài chính để chi trả các chế độ BHXH cho người lao động. Trong hoạt động
BHXH thì cơng tác thu là nguồn hình thành cơ bản nhất trong quá trình tạo lập quỹ
BHXH; đồng thời là khâu bắt buộc đối với đối tượng tham gia BHXH thực hiện
trách nhiệm của mình. Vì vậy, công tác thu BHXH là khâu quan trọng quyết định
đến sự tồn tại và phát triển của việc thực hiện chính sách BHXH của Nhà nước.
Dự báo của các chuyên gia ngành BHXH Việt nam thì kết quả tính tốn,
dự báo với mức đóng góp và mức hưởng chế độ BHXH như quy định hiện hành,
tới năm 2023, số thu sẽ bằng số chi; đến năm 2037, nếu không điều chỉnh chính
sách hoặc khơng phát triển mạnh đối tượng, tăng thu hoặc giảm chi thì số thu
BHXH sẽ khơng bảo đảm khả năng chi trả. Trong khi đó một thực tế hiện nay là
tỷ lệ trốn đóng BHXH cho người lao động và nợ đọng BHXH đang là vấn đề

nan giải và xảy ra tràn lan. Do đó, yêu cầu cấp thiết hiện nay là cần quản lý chặt
chẽ thu, chi BHXH, đảm bảo thu đúng, thu đủ, kịp thời, không để thất thu
BHXH và ổn định quỹ lâu dài.


7
Bảo hiểm xã hội Nghĩa Đàn là đơn vị trực thuộc BHXH Nghệ An, thực
hiện chức năng, nhiệm vụ theo phân cấp được giao. Từ khi thành lập đến nay,
BHXH huyện Nghĩa Đàn đã đạt được nhiều kết quả, góp phần đảm bảo an sinh xã
hội trên địa bàn huyện Nghĩa Đàn nói riêng và Nghệ An nói chung. Tuy nhiên bên
cạnh những kết quả đạt được thì cơng tác BHXH của huyện Nghĩa Đàn còn bộc lộ
nhiều điểm bất cập, đặc biệt là trong công tác thu bảo hiểm xã hội thể hiện ở dưới
những khía cạnh sau: Diện bao phủ bảo hiểm xã hội cịn thấp, tình trạng trốn đóng
BHXH cịn nhiều, tỷ lệ tham gia BHXH (trên số lao động thuộc diện tham gia
BHXH) đạt tỷ lệ thấ. Tỷ lệ nợ tiền BHXH còn lớn so với tổng tiền phải thu trong
giai đoạn 2012-2016, tình trạng gian lận trong việc đăng ký tham gia, kê khai quỹ
lương đóng BHXH cho người lao động cịn nhiều....
Là một cán bộ trong ngành BHXH, nhận thấy những bất cập đó, tôi đã
mạnh dạn lựa chọn đề tài: “Quản lý thu bảo hiểm xã hội bắt buộc tại Bảo
hiểm xã hội huyện Nghĩa Đàn, tỉnh Nghệ An” làm đề tài luận văn nghiên cứu
của mình.
2. Tổng quan vấn đề nghiên cứu
Thời gian qua đã có khá nhiều nghiên cứu về các vấn đề BHXH cũng như
công tác quản lý thu BHXH dưới nhiều hình thức khác nhau như: giáo trình, sách
tham khảo, đề tài cấp bộ, luận văn thạc sỹ, luận án tiến sỹ, bài báo khoa học...
Luận văn thạc sỹ “Quản lý thu BHXH đối với khu vực kinh tế tư nhân tại
Hà Nội” của tác giả Đặng Ngọc Liên (2004) [11]. Luận văn nghiên cứu BHXH
dưới góc độ nguồn thu trên địa bàn Hà nội 1997-2004 và đề xuất giải pháp nâng
cao hiệu quả quản lý thu với đối tượng này.
Luận văn thạc sỹ “Hoàn thiện quản lý thu BHXH khu vực doanh nghiệp

ngoài quốc doanh ở Việt Nam” của tác giả Trần Quốc Túy, Ban tuyên truyền –
BHXH Việt Nam [18]. Đề tài nghiên cứu quá trình tổ chức thực hiện thu BHXH
khu vực ngoài quốc doanh từ năm 1995-2000; làm rõ thêm cơ sở lý luận và thực
tiễn về quản lý thu BHXH khu vực này, thực trạng và giải pháp hoàn thiện quản


8
lý thu BHXH khu vực ngoài quốc doanh ở Việt Nam
Luận án tiến sỹ “Hoàn thiện quản lý quỹ BHXH ở Việt Nam”, của tác giả
của Đỗ Văn Sinh (2005) tại Học viện chính trị quốc gia Hồ Chí Minh [14]. Luận
án đã tập trung phân tích tình hình tài chính quỹ BHXH qua các thời kỳ, từ đó
đưa ra các giải pháp liên quan đến quản lý quỹ và cân đối quỹ BHXH.
Luận án tiến sỹ “Hoàn thiện cơ chế thu BHXH ở Việt Nam” của tác giả
Phạm Trường Giang (2009) [10]. Luận án nghiên cứu sự phối hợp giữa các bộ
phận trong hệ thống thu BHXH từ đó phát hiện ra những tồn tại, bất cập. Trên
cơ sở đó, luận án đưa ra những giải pháp nhằm hồn thiện cơ chế thu BHXH ở
Việt Nam.
Luận Văn thạc sỹ “Phát triển thị trường bảo hiểm Việt Nam dưới góc độ
quản lý nhà nước” của tác giả Nguyễn Văn Nam (2012) [12]. Luận văn đã
Nghiên cứu nhằm làm rõ một số cơ sở lý luận về phát triển thị trường bảo hiểm
Việt Nam dưới góc độ quản lý nhà nước. Nghiên cứu thực trạng tìm ra những
vấn đề cần phải giải quyết để phát triển thị trường bảo hiểm Việt Nam, định
hướng sự phát triển của thị trường bảo hiểm phi nhân thọ Việt Nam và đưa ra
được các biện pháp, công cụ quản lý thị trường hiệu quả.
Đề tài nghiên cứu cấp bộ “ Cơ sở khoa học hoàn thiện quy trình quản lý
thu BHXH (1999) của tiến sỹ Dương Xuân Triệu, Giám đốc trung tâm thông tin
khoa học BHXH Việt Nam [19].Trên cơ sở nghiên cứu 5 mô hình quản lý thu
BHXH của các nước trong khu vực và trên thế giới, tác giả đã làm rõ một số
khái niệm xung quanh vấn đề thu BHXH, thực trạng quản lý thu BHXH phù hợp
với từng loại đối tượng ở Việt Nam.

Những nghiên cứu trên đã phân tích về quản lý thu, tình hình thực tế cơng
tác thu ở một số nước trên thế giới, và thực trạng của từng địa phương trong
nước theo từng giai đoạn để có những phân tích, tìm ra những phương pháp để
hồn thiện cơng tác quản lý quỹ BHXH, hồn thiện cơng tác quản lý thu BHXH
nói chung, hay của một địa phương, một số nhóm đối tượng thu…cho phù hợp.


9
Trước tình hình thực tế ở mỗi địa phương khác nhau, ở những giai đoạn khác
nhau , với những sự thay đổi hiện nay trong phát triển kinh tế xã hội cũng như
những chính sách mới trong quán lý nhà nước về BHXH đặt ra những yêu cầu
khác nhau trong công tác quản lý thu để đạt được hiệu quả. Đặc biệt, công tác
thu BHXH bắt buộc đối với doanh nghiệp ngoài quốc doanh trên địa bàn tỉnh
Nghệ An đang có những hạn chế, chưa mang lại kết quả như mong muốn, nhưng
cũng chưa có đề tài nào nghiên cứu một cách có hệ thống về quản lý thu BHXH
bắt buộc đối với doanh nghiệp ngoài quốc doanh ở Nghệ An. Đây cũng chính là
lý do tác giả chọn đề tài này làm đề của mình.
Chính vì vậy, nghiên cứu đi sâu đánh giá quản lý thu BHXH bắt buộc đối
với các doanh nghiệp ngoài quốc doanh trên địa bàn Nghệ An. Đồng thời, tác
giả cũng nghiên cứu về tình hình thực tế trong giai đoạn hiện nay trên địa bàn,
kết hợp với những chính sách mới và những dự báo trong thời gian tiếp theo để
đưa ra những định hướng, giải pháp nhằm tăng cường quản lý thu trên địa bàn
tỉnh Nghệ An.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
3.1. Mục đích nghiên cứu
Đánh giá thực trạng quản lý thu BHXH bắt buộc tại BHXH huyện Nghĩa
Đàn để thấy được những kết quả đạt được và những hạn chế cũng như nguyên
nhân của những hạn chế. Từ đó, đề xuất những giải pháp tăng cường công tác
quản lý thu BHXH bắt buộc tại BHXH huyện Nghĩa Đàn thời gian tới.
3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu

- Hệ thống hoá một số vấn đề lý luận và thực tiễn về bảo hiểm xã hội bắt
buộc và quản lý thu BHXH bắt buộc
- Phân tích, đánh giá thực trạng quản lý thu BHXH bắt buộc đối tại
BHXH huyện Nghĩa Đàn
- Phương hướng và giải pháp tăng cường quản lý thu BHXH bắt buộc tại
BHXH huyện Nghĩa Đàn


10
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của đề tài là quản lý thu BHXHBB tại BHXH
huyện Nghĩa Đàn
4.2. Phạm vi nghiên cứu
- Phạm vi về không gian: Đề tài tập trung nghiên cứu vấn đề BHXH bắt
buộc đối tại BHXH huyện Nghĩa Đàn
- Phạm vi về thời gian: Các số liệu nghiên cứu thứ cấp được thu thập
trong các năm 2014 - 2016.
- Phạm vi về nội dung: Các nội dung liên quan đến công tác quản lý
thu BHXH bắt buộc: Quy trình thu BHXH bắt buộc, các nội dung quản lý
thu BHXH bắt buộc, các yếu tố ảnh hưởng đến công tác quản lý thu BHXH
bắt buộc.
5. Phương pháp nghiên cứu
- Phương pháp chung là phương pháp luận duy vật biện chứng và duy vật
lịch sử của chủ nghĩa Mác-Lênin.
- Phương pháp thu thập dữ liệu: Thu thập các dữ liệu, thông tin từ các báo
cáo báo cáo, các nghiên cứu được công khai trên các phương tiện thông tin đại
chúng về các vấn đề liên quan đến công tác thu BHXH bắt buộc đối BHXH
huyện Nghĩa Đàn. Đề tài cũng sử dụng các thông tin, số liệu từ chi cục thống kê
tỉnh Nghệ An (Số lao động, doanh nghiệp, dân số...); từ Sở kế hoạch đầu tư

Nghệ An...., và sử dụng các tài liệu, báo cáo nội bộ và số liệu về kết quả thu
BHXH bắt buộc từ Phòng thu BHXH, phịng Kế hoạch tài chính BHXH huyện
Nghĩa Đàn.
- Phương pháp phân tích số liệu: Đề tài sử dụng, vận dụng và phối hợp
các phương pháp: Phương pháp phân tổ thống kê, phương pháp thống kê mô tả,
phương pháp so sánh để đánh giá thực tiễn về BHXH bắt buộc và quản lý thu
BHXH bắt buộc.


11
6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của đề tài
6.1. Ý nghĩa về mặt lý luận
- Luận văn góp phần làm rõ những lý luận chung về BHXH, BHXH bắt
buộc, quản lý thu BHXH và nội dung quản lý thu BHXH bắt buộc.
6.2. Ý nghĩa về mặt thực tiễn
- Luận văn phân tích, đánh giá thực trạng quản lý thu BHXH bắt buộc
BHXH huyện Nghĩa Đàn thời gian qua (2014-2016) để thấy được những thành
quả đạt được, những hạn chế và từ đó đề xuất một số giải pháp để nâng cao công
tác quản lý thu BHXH bắt buộc thời gian tới.
Nghiên cứu cũng sẽ góp phần giúp BHXH huyện Nghĩa Đàn có những
gợi ý về giải pháp có cơ sở khoa học để tăng cường quản lý thu BHXH bắt buộc
đối với doanh nghiệp ngoài quốc doanh, nâng cao hiệu quả quản lý thu trên địa
bàn; và đồng thời cũng có thể là những gợi ý mà một số địa phương khác có thể
vận dụng sáng tạo cho phù hợp.
7. Kết cấu của đề tài
Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, Luận văn
được kết cấu gồm 3 chương.
Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý thu bảo hiểm xã hội bắt buộc
Chương 2: Thực trạng quản lý thu bảo BHXH bắt buộc tại BHXH huyện
Nghĩa Đàn

Chương 3: Phương hướng và giải pháp tăng cường quản lý thu bảo hiểm
xã hội bắt buộc tại BHXH huyện Nghĩa Đàn


12
Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ KINH NGHIỆM THỰC TIỄN
VỀ QUẢN LÝ THU BẢO HIỂM XÃ HỘI BẮT BUỘC
1.1. Một số vấn đề lý luận về quản lý thu bảo hiểm xã hội
1.1.1. Khái niệm, vai trò quản lý thu bảo hiểm xã hội bắt buộc
1.1.1.1. Hệ thống các khái niệm
 Bảo hiểm xã hội
BHXH là biện pháp Nhà nước sử dụng để đảm bảo thay thế hoặc bù đắp
một phần thu nhập cho người tham gia bảo hiểm, khi họ gặp phải những biến cố
rủi ro làm suy giảm sức khỏe, mất khả năng lao động, mất việc làm, hết tuổi lao
động, chết; gắn liền với quá trình tạo lập một quỹ tiền tệ tập trung được hình
thành bởi các bên tham gia BHXH đóng góp và việc sử dụng quỹ đó cung cấp
tài chính nhằm ổn định đời sống cho họ và gia đình họ, góp phần đảm bảo an
toàn xã hội [6].
 Bảo hiểm xã hội bắt buộc
Theo quy định tại Điều 3 Luật Bảo hiểm xã hội: Bảo hiểm xã hội bắt buộc
là loại hình bảo hiểm xã hội mà người lao động và người sử dụng lao động bắt
buộc phải tham gia.
Mặc dù là loại hình bắt buộc nhưng xét về bản chất nội hàm hai ý nghĩa:
Một là, BHXH mang tính xã hội, tính nhân đạo và nhân văn sâu sắc.
Hai là, BHXH là một công cụ để quản lý xã hội, là sự bảo đảm của Nhà
nước để ổn định đời sống cho người tham gia BHXH và an toàn xã hội, thúc đẩy
sản xuất phát triển. Đồng thời đây là quá trình phân phối lại thu nhập xã hội[6].
 Thu bảo hiểm xã hội bắt buộc
Khi nói đến thu BHXH là nói đến các mối quan hệ khăng khít, bao gồm

quan hệ giữa Nhà nước, người sử dụng lao động, người lao động và cơ quan


13
BHXH. Trong mối quan hệ này thì người lao động, người sử dụng lao động là
đối tượng quản lý; Nhà nước giao cho cơ quan BHXH chủ thể quản lý; Nhà nước là chủ thể duy nhất điều tiết và quản lý BHXH vì các bên tham gia có lợi ích
khác nhau thậm chí trái ngược nhau (người lao động muốn đóng ít nhưng lại
muốn được hưởng thụ quyền lợi nhiều, người sử dụng lao động muốn đóng
BHXH càng ít càng tốt để giảm chi phí sản xuất nâng cao lợi nhuận). Nhà nước
với hai tư cách:
Một là, thông qua cơ quan lập pháp (Quốc hội) đề ra Luật BHXH, thơng
qua Chính phủ đề ra các quy định về BHXH;
Hai là, thông qua các cơ quan nhà nước để thực hiện nộp BHXH cho
người lao động hưởng lương từ NSNN và thành lập cơ quan chuyên trách
(BHXH Việt Nam) thực hiện chính sách BHXH. Để thực hiện thu BHXH đảm
bảo theo đúng các quy định của Nhà nước, cơ quan BHXH phải xây dựng biện
pháp, kế hoạch, tổ chức các thao tác nghiệp vụ, phối hợp với các đơn vị liên
quan và hình thành hệ thống chuyên thu từ Trung ương đến cấp huyện, thực hiện
theo một quy trình chặt chẽ, khép kín. Như vậy, trong hoạt động thu BHXH, mối
quan hệ ba bên là người lao động, người sử dụng lao động và cơ quan BHXH
được xác lập quyền và trách nhiệm của mỗi bên do pháp luật về BHXH quy
định, các quy định này là những căn cứ pháp lý mà mỗi bên phải tuân thủ, thực
hiện nghiêm túc. Mặt khác để thu đúng, đủ, kịp thời, không để thất thốt tiền
thu, địi hỏi cơ quan BHXH phải có phương pháp và biện pháp hữu hiệu, kể các
các biện pháp hỗ trợ. Thu BHXH là một khái niệm phức hợp, bao gồm các định
hướng, chủ trương, phương pháp và biện pháp hữu hiệu nhằm nâng cao hiệu quả
quản lý, chỉ đạo, khuyến khích đẩy mạnh cơng tác thu BHXH.
Như vậy, thu BHXH bắt buộc là sự tác động của Nhà nước thơng qua
các quy định mang tính pháp lý bắt buộc các bên tham gia BHXH phải tuân thủ
thực hiện; trong đó cơ quan BHXH sử dụng các biện pháp nghiệp vụ và các

phương pháp đặc thù tác động trực tiếp vào đối tượng đóng BHXH để đạt mục


14
tiêu đề ra. [11]
 Quản lý thu bảo hiểm xã hội
Cũng như các tổ chức kinh tế - chính trị - xã hội khác, tổ chức BHXH
muốn tồn tại và phát triển phải có một tài chính riêng để chi dùng cho cơng tác
thực hiện chính sách, chế độ. Do đó, thu BHXH là nhân tố có tính chất quyết
định đến sự tồn tại và phát triển của BHXH ở bất kì một quốc gia nào trên thế
giới. Thu BHXH là việc nhà nước dùng quyền lực của mình bắt buộc các đối
tượng phải đóng BHXH theo mức phí quy định hoặc cho phép một số đối tượng
được tự nguyện tham gia, lựa chọn mức đóng và phương thức đóng phù hợp với
thu nhập của mình. Trên cơ sở đó hình thành một quỹ tiền tệ tập trung nhằm
mục đích bảo đảm cho các hoạt động BHXH.
Tuy nhiên, thực tế hiện nay cho thấy hiệu quả thu BHXH nói chung và
thu BHXH đối với hình thức bắt buộc nói riêng thường đạt được kết quả không
cao. Trong nền kinh tế nhiều thành phần như Việt Nam hiện nay, lợi ích của các
bên tham gia BHXH là khác nhau. Với chức năng quản lý, Nhà nước sẽ sử dụng
quyền lực của mình xây dựng các cơ chế, chính sách nhằm nâng cao hiệu quả
công tác thu và quản lý thu BHXH.
Trước khi đi đến khái niệm công tác quản lý thu BHXH cần phải hiểu
thế nào là quản lý? Có nhiều cách hiểu khác nhau về quản lý. Nhưng xét về mặt
bản chất, quản lý chính là sự tác động có kế hoạch, sắp xếp, tổ chức, chỉ huy,
kiểm tra các chủ thể quản lý, các quá trình xã hội và hoạt động của con người để
chúng phát triển phù hợp với quy luật, đạt tới mục đích đề ra của tổ chức và
đúng với ý chí của nhà nước quản lý với chi phí thấp nhất.
Xuất phát từ khái niệm của quản lý: "Quản lý là sự tác động có tổ chức có
hướng đích của chủ thể quản lý tới đối tượng quản lý nhằm đạt mục tiêu đã đề
ra". Như vậy, quản lý bao giờ cũng là một tác động hướng đích, có xác định mục

tiêu, thể hiện mối quan hệ giữa chủ thể quản lý (quản lý, điều khiển) và đối
tượng quản lý (chịu sự quản lý), đây là quan hệ giữa lãnh đạo và bị lãnh đạo,


15
khơng đồng cấp và có tính bắt buộc. Nó diễn ra trong mọi lĩnh vực hoạt động
của con người với nhiều cấp độ, nhiều mối liên hệ với nhau. Đối với hoạt động
BHXH thì quản lý được bao gồm cả quản lý các đối tượng tham gia và thụ
hưởng, quản lý thu, quản lý chi trả và quản lý nguồn quỹ từ đầu tư tăng trưởng.
Để quản lý thu BHXH đảm bảo theo đúng các quy định của Nhà nước, cơ
quan BHXH phải xây dựng biện pháp, kế hoạch, tổ chức các thao tác nghiệp vụ,
phối hợp với các cơ quan hữu trách và hình thành hệ thống chuyên thu từ Trung
ương đến cấp huyện, thực hiện theo một quy trình chặt chẽ, khép kín. Như vậy,
trong quản lý thu BHXH, mối quan hệ ba bên là người lao động, người sử dụng
lao động và cơ quan BHXH được xác lập quyền và trách nhiệm của mỗi bên do
pháp luật về BHXH quy định.Các quy định này là những căn cứ pháp lư mà mỗi
bên phải tuân thủ, thực hiện nghiêm túc. Mặt khác để thu đúng, đủ, kịp thời,
không để thất thốt tiền thu, địi hỏi cơ quan BHXH phải có phương pháp và
biện pháp hữu hiệu, kể cả các biện pháp hỗ trợ. Như vậy, Quản lý thu BHXH là
một quá trình chủ thể quản lý tác động đến đối tượng quản lý, trong hoạt động
dự báo, xây dựng chỉ tiêu kế hoạch, tổ chức thực hiện, điều chỉnh và kiểm tra để
đạt được mục tiêu quản lý bằng các nguyên tắc và phương pháp nhất định.
Quản lý thu BHXH được khái quát: Quản lý thu BHXH là sự tác động của
Nhà nước thông qua các quy định mang tính pháp luật bắt buộc các bên tham gia
BHXH phải tuân thủ thực hiện; trong đó cơ quan BHXH sử dụng các biện pháp
nghiệp vụ và các phương pháp đặc thù tác động trực tiếp vào đối tượng đóng
BHXH để đạt mục tiêu đề ra. Sự tác động đó được thực hiện bằng hệ thống các
biện pháp hành chính, kinh tế và pháp luật nhằm đạt được mục tiêu thu đúng đối
tượng, thu đủ số lượng và không để thất thu tiền đóng BHXH, đảm bảo thời gian
theo quy định[14]

1.1.1.2. Vai trò quản lý thu bảo hiểm xã hội bắt buộc
Thứ nhất,Quản lý sẽ giúp nắm chắc được nguồn thu BHXH
Nguồn thu của quỹ BHXH bao gồm: nguồn đóng BHXH của người tham


16
gia và chủ sử dụng lao động, tiền sinh lời từ hoạt động đầu tư tăng trưởng quỹ,
nguồn hỗ trợ của Nhà nước, các nguồn khác như: viện trợ, quà biếu, quà tặng…
của các tổ chức trong và ngoài nước.
Để nắm chắc được các nguồn thu trên phải tăng cường công tác quản lý
chặt chẽ các nguồn thu. Đối với từng nguồn khác nhau phải có phương pháp
quản lý thích hợp.
Thứ hai, tăng thu, bảo đảm cân đối quỹ BHXH
Thu BHXH có vai trị rất lớn trong việc cân đối quỹ. Hơn thế nữa thu
BHXH quyết định đến sự tồn tại và phát triển của hệ thống BHXH. Để tăng thu
có một số biện pháp chính sau:
+ Tăng số người tham gia đóng BHXH. Đây là biện pháp có tính chất
quyết định. Trong điều kiện kinh tế nước ta chưa phát triển, chúng ta chưa thể
tăng nhanh mức đóng BHXH, mà phải tăng từ từ. Từ thực tế đó việc tăng số
người tham gia đóng BHXH có ý nghĩa thực tế và có tính quyết định trong việc
cân đối quỹ BHXH.
+ Thu đúng đối tượng, thu đủ số lượng và đảm bảo đúng thời gian quy định.
Nội dung này chỉ có thể đạt được trên cơ sở tăng cường các biện pháp
quản lý hành chính, tổ chức thu khoa học kết hợp với các biện pháp kinh tế.
Thu đúng đối tượng là phải căn cứ vào những quy định về đối tượng tham
gia BHXH trong văn bản pháp luật về BHXH.
Thu đủ số lượng và đúng hạn quy định cũng phụ thuộc vào công tác quản
lý thu BHXH. Trên thực tế có rất nhiều đơn vị nộp BHXH khơng đủ theo số
lượng quy định. Tình trạng trốn đóng BHXH hiện cịn xảy ra ở rất nhiều đơn vị.
Vì vậy phải bằng phương pháp quản lý thu khoa học, kết hợp với các biện pháp

hành chính, kinh tế cứng rắn đối với các hành vi vi phạm pháp luật về đóng
BHXH. Có như vậy cơng tác quản lý thu mới đem lại hiệu quả.
Thứ ba, Bảo đảm quyền lợi người tham gia BHXH:
Bảo vệ quyền lợi của người tham gia BHXH. Đây là quyền lợi chính đáng


17
và hợp pháp của người lao động. Nhưng nếu người tham gia khơng thực hiện
đầy đủ nghĩa vụ đóng góp BHXH thì trước hết bản thân người tham gia khơng
đủ điều kiện quy định của pháp luật để hưởng các quyền lợi theo quy định, mặt
khác khơng có nguồn thu để bảo đảm chi trả các chế độ cho người tham gia khi
các sự kiện bảo hiểm xảy ra, bởi lẽ chính sách BHXH trong cơ chế thị trường
được xây dựng trên nguyên tắc “có đóng có hưởng”. Nếu tăng cường công tác
quản lý thu, phát hiện các trường hợp trốn đóng, đóng thiếu và có biện pháp xử
lý đúng đắn là cơ sở tiền đề để đảm bảo quyền lợi người tham gia.
Mặt khác, khi quỹ BHXH được cân đối, điều đó có nghĩa là quỹ ln ln
có đủ nguồn lực để chi trả các chế độ cho người tham gia. Khi người tham gia
BHXH gặp rủi ro theo quy định của pháp luật thì bản thân và gia đình họ được
tổ chức bảo hiểm xã hội chi trả trợ cấp đầy đủ, kịp thời.
Thứ tư, tham gia vào thị trường tài chính, đầu tư phát triển
Ở tầm vĩ mơ, vai trị quản lý thu cịn được thể hiện, khi số thu lớn hơn số
chi, quỹ BHXH được chính phủ cho phép thực hiện các biện pháp đầu tư tăng
trưởng, cung ứng lượng tiền tạm thời nhàn rỗi trên thị trường tài chính, để đầu tư
và phát triển kinh tế, xã hội của đất nước, mang lại hiệu quả kinh tế - xã hội.
[11] [14]
1.1.2. Đặc điểm quản lý thu bảo hiểm xã hội bắt buộc
Bảo hiểm xã hội là một hoạt động mang tính nhân văn nhân đạo sâu sắc,
cũng giống như hoạt động của các quỹ tiền tệ, quỹ tín dụng khác đều thơng qua
cơ chế đóng góp trước hưởng sau tuy nhiên nó mang tính phi lợi nhuận, hoạt
động khơng vì mục tiêu kiếm lời. Do đó, nó mang những đặc thù riêng . Sự tham

gia và đóng góp vào quỹ BHXH hình thành nên mối quan hệ giữa 3 bên: bên
tham gia BHXH, bên được BHXH, bên BHXH, giữa các bên có mối quan hệ
rang buộc với nhau về quyền lợi, nghĩa vụ, trách nhiệm trên cơ sở pháp luật
BHXH . Do đó trong quá trình thực hiện thu BHXH địi hỏi cơ quan BHXH phải
theo dõi chặt chẽ kết quả đóng BHXH của từng đơn vị, cơ quan, doanh nghiệp


18
theo từng tháng. Từ đó ghi nhận kết quả đóng cho từng người lao động. Cơng
việc này địi hỏi tính chính xác cao, thường xuyên, liên tục trong nhiều năm. Bên
cạnh đó nghiệp vụ thu BHXH gắn với hoạt động cả đời người lao động, có tính
kế thừa, do đó việc quản lý và lưu giữ sổ, bảng biểu là hoạt động khơng có giới
hạn về mặt thời gian. Từ một số tính đặc thù của nghiệp vụ thu BHXH có thể rút
ra một số đặc điểm đối với cơng tác thu và quản lý thu BHXH như sau:
- Việc tổ chức và thực hiện công tác quản lý thu rất đa dạng, phức tạp do
số lượng lao động, các đơn vị , tổ chức sử dụng lao động ngày càng tăng. Theo
quy định của Luật BHXH, số đối tượng tham gia BHXH bắt buộc rất lớn. Do đó,
quản lý thu BHXH phải đảm bảo để tất cả các đối tượng thuộc diện phải tham
gia BHXH đều phải tham gia BHXH nhằm bảo đảm quyền lợi cho người lao
động.
- Phân cấp quản lý thu BHXH bắt buộc: Bảo hiểm xã hội Việt Nam (Ban
Thu BHXH) chịu trách nhiệm tổng hợp, phân loại đối tượng tham gia BHXH bắt
buộc; Hướng dẫn, chỉ đạo, tổ chức, quản lý thu BHXH bắt buộc; Kiểm tra, đối
chiếu tình hình thu nộp BHXH bắt buộc, cấp sổ BHXH và thẩm định số thu
BHXH bắt buộc .
Bảo hiểm xã hội tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương (gọi chung là
BHXH tỉnh). Bảo hiểm xã hội tỉnh (phòng Thu BHXH) trực tiếp thu: Các đơn vị
do Trung ương quản lý đóng trụ sở trên địa bàn tỉnh, thành phố; Các đơn vị trên
địa bàn do tỉnh quản lý; Các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngồi, tổ chức
quốc tế; Lao động hợp đồng thuộc doanh nghiệp lực lượng vũ trang; Các đơn vị

đưa lao động Việt Nam đi làm việc có thời hạn ở nước ngồi; Những đơn vị
BHXH huyện khơng đủ điều kiện thu thì BHXH tỉnh trực tiếp tổ chức thu.
Phịng Thu BHXH có trách nhiệm: Tổ chức, hướng dẫn thu BHXH bắt
buộc; Định kỳ quý, năm thẩm định số thu BHXH bắt buộc đối với BHXH
huyện; Phối hợp với phòng Kế hoạch Tài chính lập và giao kế hoạch, quản lý
tiền thu BHXH bắt buộc trên địa bàn tỉnh quản lý...


19
Bảo hiểm xã hội quận, huyện, thị xã, thành phố thuộc tỉnh (gọi chung là
BHXH huyện) trực tiếp thu BHXH bắt buộc: Các đơn vị trên địa bàn do huyện
quản lý; Các đơn vị khác do BHXH tỉnh giao nhiệm vụ thu; Hướng dẫn, tổ chức
thực hiện quản lý thu, nộp BHXH bắt buộc; [14]
1.1.3. Sự cần thiết phải quản lý thu bảo hiểm xã hội bắt buộc
Một là, quản lý thu BHXH bắt buộc sẽ tạo sự thống nhất trong hoạt động
thu BHXH
Hoạt động thu BHXH vốn có tính chất đặc thù khác với các hoạt động
khác đó là: đối tượng thu BHXH đa dạng, phức tạp, bao gồm nhiều thành phần
kinh tế khác nhau, độ tuổi, thu nhập và vị trí địa lý vùng miền cũng khơng thống
nhất. Do đó, nếu khơng có sự chỉ đạo thống nhất giữ các cấp quản lý thì hoạt
động thu BHXH sẽ không đạt được hiệu quả cao.
Hiện nay, ngành BHXH của nước ta được quản lý theo ngành dọc, hệ
thống đại lý bảo hiểm ở các xã cũng khá lớn. Thông qua cơng tác quản lý, q
trình tổ chức thực hiện chính sách BHXH giữa các cấp khác nhau được thống
nhất. Việc thống nhất giữa những người bị quản lý và người quản lý sẽ làm giảm
chi phí, tiền của và công sức cho các cơ quan BHXH.
Như vậy, thông qua hoạt động quản lý những nội dung quan trọng của
hoạt động thu BHXH được thống nhất về đối tượng thu, biểu mẫu, hồ sơ thu,
quy trình thu nộp BHXH… Đồng thời giúp cho cơ quan BHXH nắm chắc được
các nguồn thu, từ các đối tượng khác nhau để đưa ra các biện pháp nâng cao

hiệu quả các nguồn thu đó.
Hai là, Đảm bảo thu BHXH ổn định, bền vững, hiệu quả
Thu BHXH có vai trị rất quan trọng trong việc cân đối quỹ BHXH. Tính
ổn định và bền vững, hiệu quả của hoạt động thu BHXH là một mục tiêu mà bất
kì một hệ thống BHXH của quốc gia nào cũng mong muốn đạt được. Bởi vì
BHXH là một phần quan trọng của hệ thống ASXH. Khi hoạt động thu BHXH
ổn định, bền vững và hiệu quả cũng có nghĩa là hệ thống an sinh xã hội được


20
đảm bảo, tạo tiền đề cho sự phát triển kinh tế. Tuy nhiên, để đạt được những
mục tiêu quan trọng này trong q trình thu BHXH địi hỏi phải đảm bảo một số
yếu tố nhất định. Với chức năng của mình, cơng tác quản lý thu BHXH sẽ đảm
bảo hoạt động thu BHXH ổn định, bền vững, hiệu quả thông qua:
Thứ nhất, công tác quản lý sẽ giúp định hướng công tác thu BHXH một
cách đúng đắn, phù hợp với điều kiện kinh tế - xã hội của mỗi quốc gia trong
mỗi thời kì trên cơ sở xác định mục tiêu chung của hoạt động thu BHXH đó là:
thu đúng, thu đủ, thu khơng để thất thốt, từ đó hướng mọi nỗ lực cá nhân, tổ
chức vào mục tiêu chung đó.
Thứ hai, nhờ việc “chỉ huy” liên tục của người quản lý mà quá trình thu
BHXH với rất nhiều yếu tố phức tạp đã được tổ chức, điều hòa, phối hợp nhịp
nhàng, hướng dẫn hoạt động của các cá nhân trong hệ thống BHXH, giúp tăng
cường tính ổn định trong hệ thống nhằm đạt được mục tiêu đề ra.
Thứ ba, cơng tác thu BHXH có thể tạo động lực cho mọi người trong tổ
chức BHXH. Do đó, trong vấn đề này, quản lý giữ vai trị đảm nhiệm, thơng
qua cơng tác đánh giá sẽ khen thưởng cho các cá nhân, tổ chức thu BHXH có
thành tích tốt, đạt kết quả cao, đồng thời uốn nắn những sai lệch hoặc những
biểu hiện tiêu cực làm thất thoát quỹ BHXH, làm ảnh hưởng đến lợi ích của
người tham gia.
Ba là, kiểm tra, đánh giá hoạt động thu BHXH

Thu BHXH là một nội dung của tài chính BHXH mà thơng thường bất kì
một hoạt động nào liên quan đến tài chính đều rất dễ mắc phải tình trạng thất
thốt, vơ ý hoặc cố ý làm sai, ảnh hưởng đến quyền lợi của người tham gia,
không thể hiện ý nghĩa, tầm quan trọng của hệ thống BHXH. Mặt khác, quá
trình thực hiện thu BHXH được tiến hành theo ba cấp, nếu khơng có cơng tác
quản lý trong quá trình thu nộp sẽ dẫn đến quỹ BHXH bị thất thoát. Để giải
quyết mặt hạn chế này, người quản lý sẽ đảm nhiệm công tác kiểm tra, đánh giá
hoạt động thu BHXH một cách kịp thời và tồn diện, sát với thực tế, để có


21
những điều chỉnh kịp thời sau khi đánh giá.
Ngoài ra, cơng tác quản lý thu BHXH cịn có vai trị to lớn trong việc tạo
ra nguồn tiền tạm thời nhàn rỗi trên thị trường tài chính để đầu tư phát triển kinh
tế - xã hội đất nước, mang lại hiệu quả kinh tế - xã hội. Nếu công tác quản lý thu
thực sự được thực hiện tốt.
Như vậy, nếu công tác quản lý thu BHXH đạt hiệu quả cao, sẽ có nhiều
đối tượng được tham gia vào hệ thống BHXH. Qua đó, số tiền huy động vào quỹ
BHXH ngày càng cao, được đảm bảo an toàn. Ngược lại, khi quản lý thu BHXH
đạt hiệu quả thấp cũng có nghĩa là số huy động vào quỹ BHXH cũng thấp tương
ứng, đây chính là nguyên nhân trực tiếp dẫn đến sự mất cân đối quỹ BHXH.
Bốn là tăng thu, bảo đảm cân đối quỹ BHXH
Thu BHXH là một trong những nguyên nhân dẫn đến mất cân đối quỹ
BHXH. Vì vậy cơng tác quản lý thu BHXH cũng có ảnh hưởng khơng nhỏ đến
việc cân đối quỹ hiện nay. Cũng như các loại hình bảo hiểm khác, BHXH cũng
được hoạt động theo quy luật số đơng. Số đơng người tham gia đóng BHXH để
chi trả cho số ít người đủ điều kiện hưởng trợ cấp. Vì vậy, nếu có ít người tham
gia đóng BHXH thì số thu ít, khơng đảm bảo đủ tiền chi trả cho các chế độ
BHXH. Công tác thu BHXH được thực hiện không tốt, khai thác không hết
nguồn thu, không đủ số phải thu…chắc chắn sẽ dẫn đến hậu quả thu khơng đủ

chi, quỹ bị mất cân đối. Vì vậy, phải tăng nhanh số người tham gia đóng BHXH
thơng qua công tác quản lý thu BHXH. Khi vấn đề thu BHXH được quản lý chặt
chẽ, đem lại hiệu quả, nguồn thu BHXH sẽ được cải thiện, thu tăng, đảm bảo
mối quan hệ giữa các yếu tố cấu thành thu và chi của quỹ
BHXH trong một thời kì nhất định bằng nhau hoặc tương đương.
Năm là tạo lập quỹ BHXH và thực hiện chính sách BHXH
Quản lý thu BHXH là hoạt động thường xuyên và đa dạng của ngành
BHXH nhằm đảm bảo nguồn quỹ tài chính BHXH đạt tập trung, thống nhất. Qua
đó, đảm bảo sự cơng bằng trong việc thực hiện và triển khai chính sách BHXH


22
nói chung và giữa những người tham gia BHXH nói riêng. Quản lý thu BHXH ở
hiện tại ảnh hưởng trực tiếp đến chi và q trình thực hiện chính sách BHXH
trong tương lai. BHXH cũng như các loại hình bảo hiểm khác đều dựa trên cơ sở
nguyên tắc có đóng có hưởng BHXH đã đặt ra yêu cầu đối với thu nộp BHXH.
Nếu khơng thu được BHXH thì quỹ BHXH khơng có nguồn để chi trả các chế độ
BHXH cho người lao động. Do đó, thu BHXH đóng một vai trị quyết định, then
chốt trong q trình đảm bảo ổn định cuộc sống cho người lao động.
Sáu là, đảm bảo sự cơng bằng trong BHXH
BHXH khơng nhằm mục đích kinh doanh, khơng vì lợi nhuận, nhưng
phân phối trong BHXH là sự chuyển dịch thu nhập mang tính xã hội, là sự phân
phối lại thu nhập. BHXH dựa trên nguyên tắc người lao động bình đẳng trong
nghĩa vụ đóng góp và hưởng quyền lợi BHXH thơng qua hoạt động của mình.
BHXH tham gia vào phân phối và phân phối lại thu nhập xã hội giữa những
người lao động thế hệ trước với thế hệ sau, giữa những ngành nghề sản xuất,
giữa những người thu nhập cao và người có thu nhập thấp, giữa những người
khoẻ mạnh, may mắn có việc làm ổn định và những người ốm, yếu, gặp phải
những biến cố rủi ro trong lao động sản xuất và trong cuộc sống. Vì vậy, BHXH
góp phần làm giảm bớt khoảng cách giữa người giàu và người nghèo đồng thời

góp phần thực hiện công bằng xã hội.
Quản lý thu BHXH là khâu có ý nghĩa đặc biệt quan trọng để BHXH thực
hiện được vai trò vừa nêu. Bởi lẽ, quản lý thu BHXH đảm bảo nguồn lực để
thực thi chính sách BHXH. Bên cạnh đó, ngồi việc đảm bảo cho quỹ BHXH
tập trung về một mối, quản lý thu thu BHXH cịn đóng vai trị như một cơng cụ
thanh kiểm tra số lượng người tham gia BHXH ở từng cơ quan, đơn vị, địa
phương hoặc trên phạm vi toàn quốc. Bởi quản lý thu BHXH cũng được tổ chức
tập trung, thống nhất, có sự ràng buộc chặt chẽ từ trên xuống dưới, đảm bảo an
tồn tuyệt đối về tài chính, đảm bảo độ chính xác trong ghi chép kết quả đóng
BHXH của từng cơ quan đơn vị cũng như của từng người lao động. Hơn nữa,


23
quản lý thu thu BHXH là hoạt động có tính kế thừa, số thu BHXH một phần dựa
trên số lượng người và số tiền lương, tiền công tham BHXH để tạo lập lên quỹ
BHXH - nguồn lực để thực hiện chính sách BHXH[6] [11] [14]
1.2. Nội dung và các nhân tố ảnh hưởng đến quản lý thu bảo hiểm xã
hội bắt buộc
1.2.1. Nội dung quản lý thu bảo hiểm xã hội bắt buộc
1.2.1.1. Phân cấp quản lý thu và đối tượng tham gia bảo
hiểm xã hội bắt buộc
 Phân cấp quản lý thu bảo hiểm xã hội
Để nâng cao trách nhiệm đối với cán bộ làm công tác thu theo địa bàn
hành chính cần phải phân cấp quản lý, phân bổ khối lượng công việc đồng đều
cho các đơn vị, các cấp tránh tình trạng nơi ùn tắc, ngược lại có nơi khơng có
việc làm và tạo điều kiện thuận tiện cho đơn vị và đối tượng tham gia đăng kí
đóng BHXH phù hợp với điều kiện quản lý hiện nay. Đồng thời hình thành được
hệ thống tổ chức bộ máy và quy chế chi tiêu nội bộ đặc thù, phù hợp với nhu cầu
và xu hướng phát triển của ngành BHXH, và phù hợp với sự phát triển KT-XH
chung của đất nước.

Theo quyết định số 959/QĐ-BHXH, phân cấp quản lý thu BHXH thực
hiện như sau:
BHXH Việt Nam: Chỉ đạo, hướng dẫn và kiểm tra tình hình thực hiện
cơng tác quản lý thu, trong toàn ngành bao gồm cả BHXH thuộc Bộ Quốc
phịng, Bộ Cơng an và Ban cơ yếu Chính phủ. Xác định mức lãi suất bình qn
trong năm của hoạt động đầu tư quỹ BHXH và thông báo cho BHXH tỉnh.
BHXH tỉnh: Căn cứ tình hình thực tế của địa phương để phân cấp quản lý
thu BHXH cho phù hợp với chức năng, nhiệm vụ. Đồng thời, xây dựng quản lý
cơ sở dữ liệu liên quan đến NLĐ tham gia BHXH trên địa bàn tỉnh. Xây dựng kế
hoạch và hướng dẫn, kiểm tra tình hình thực hiện cơng tác thu, cấp sổ BHXH
theo phân cấp quản lý và quyết toán số tiền thu BHXH đối với BHXH huyện