Phong cách lãnh đạo của thái thuợng hoàng trần thánh tông trong cuộc kháng chiến chống quân nguyên mông lần thứ hai 1285

 

ĘẨI MỎO QVỘO DIA ZMÈKM XMỘ MỜ OMÀ @IKM
Z\ƣỞKD ĘẨI MỎO GIKM Zẻ - NVẮZ
GMCA QVẬK Z\Ể GIKM JCAKM

Lờ @ÚK ZÌ@ NÐ KDMễ ZMVẮZ NÏKM ĘẨC

 Ęề tèi2

XMCKD ỐOM NÏKM ĘẨC OụA ZMÁI ZMƣỬKD MCÈKD Z\ấK
ZMÁKM ZÚKD Z\CKD OVờO GMÁKD OMIẻK OMỘKD QVÌK
KDVYÂK @ÚKD NấK ZMử MAI (1<=6)

DUMJ2 Z_. MVỼKM AKM ZỊ
KMß@ 6 ‟ NỒX G14:18

Zp. Mở Omà @ikm, kdèy 15 tmákd 8: kď` <819


 

Lờ @ÚK ZÌ@ NÐ UÈ KDMễ ZMVẮZ NÏKM ĘẨC
DUMJ2 ZIẻK _ĭ MVỼKM ZMAKM ZÒ
Kmÿ` tmựo miỄk2 Kmÿ` 6 ‟ G14:18
JAKM _ÁOM ZMÈKM UIÂK UÈ LẬKD XMÌK OÚKD OÚKD UIễO
_ZZ
MỀ vè Zâk
1
Xmạ` KdỀo Yẳk Akm

@__U
Xmìk oúkd oúkd viỄo
G14:1811<: - Ua
Uai K
Kccli (K
(Kclita pm
pmiâk llắắk U
UiiỄt
 Ka`), vua ZrẤk
ZrẤk Kmìk Z
Zúkd
úkd

<
?
:
6
5

Uũ Zrì` Akm

- Uiẳt gệom lắk, fjit onip
G14:1811<6 - Uai ZrẤk Quakd Gmắi

KduyỆk Zmệ Kda

- _cạk wcrj, @O omƸơkd trỵkm
G14:1811:= - Uai ZrẤk MƸkd Ęạc

Mcèkd Zmệ Gi` Cakm

- Nè` pcwfrpcikt
G14:181165 - Uai ZrẤk KmẠt JuẠt

Mở Uďk Xmckd

- _cạk wcrj
G14:181164 - Uai ZrẤk Àom Zảo, Zmcát Mcak

Xmak Zmệ Zmu Zmắc

- _cạk wcrj
G14:181156 - Uai Jc
J cra (Jcraf`ck pm
p miâk lắ
l ắk
UiỄt Ka`)

4

KduyỆk Uďk Zrukd

- Uiẳt gệom lắk
G14:181145 - Uai tmái tmƸữkd mcèkd ZrẤk
Zmákm Zúkd
- Uiẳt
iẳt gệom lắk, fji
jitt onip
ip,, @O

=

KduyỆk Zmệ ]k Uiâk

omƸơkd trỵkm
G14:1811=8 - Uai oúkd omòa Ak ZƸ (Zmiâk ZƸ)
- _cạk wcrj

*Ęỏ xìy jựkd mỵkm tƸữkd < kmìk vẠt Jcra vè Kcli, omịkd túi đï jựa trâk mỵkm ắkm
kmìk vẠt Jcraf`ck vè Kclita tủ truyỄk trakm Jcraf`ck oỤa mcạ sĩ KmẠt Lắk
Eubigc E.Eubic, xuẦt lắk kď` 1959.

@ỪO NỪO
@ớ ĘấV..................................................................................................................1


 

Nð jc omỀk đề tèi..................................................................................................1
Xmạ` vi kdmiâk oứu.............................................................................................<
OMƣKD 12 O _ớ NÐ NVẮK U XMCKD OÁOM NÏKM ĘẨC....................?
1.1 Gmái kiỄ` về Xmckd ốom nïkm đạc...............................................................?
1.1.1 Nïkm đạc nè dỵ3..........................................................................................?
1.1.< Xmckd ốom nïkm đạc nè dỵ3........................................................................?
1.< Nð nuk về Xmckd ốom nïkm đạc...................................................................?
1.<.1 Xmckd oáom nïkm đạc đo đcák..................................................................?
1.<.< Xmckd oáom nïkm đạc jìk omỤ....................................................................:
1.<.? Xmckd ốom nïkm đạc tự jc........................................................................6
1.? Kmìk tú akm mơkd đk ốo pmckd ốom nïkm đạc.......................................6
1.?.1 Yẳu t `úi trƸkd.....................................................................................6

1.?.< Yẳu t ố tàkm............................................................................................5
OMƣKD <2 XMÌK ZÀOM ZMỸO Z\ẨKD U XMCKD OÁOM NÏKM ĘẨC
OụA ZMÁI ZMƣỬKD MCÈKD Z\ấK ZMÁKM ZÚKD Z\CKD OVờO
GMÁKD OMIẻK OMỘKD QVÌK @ÚKD KDVYÂK NấK ZMử MAI..............=
<.1 Zmựo trạkd về pmckd oáom nïkm đạc oỤ tmái tmữkd mcèkd ZrẤk Zmákm
Zkd trckd ouộo gmákd omik omúkd quìk @kd Kduyâk nẤk tmứ mi.............=
<.1.1 Diỗi tmiỄu tmái tmƸữkd
tmƸữkd mcèkd ZrẤk Zmákm Zúkd........................................=
Zúkd........................................ =
<.1.< Li oắkm ồ mi kdmệ Jiâk Mởkd.................................................................=
<.1.? Li oắkm gmi tmái tmƸữkd mcèkd ZrẤk Zmákm Zúkd jùkd „`ỹ kmìk gẳ‐....9
gẳ‐... .9
<.1.: Li oắkm vua ZrẤk lèk gẳ pmắk oúkd, diac omiẳk sự omc ZrẤk MƸkd Ęạc
vè ốo tƸỗkd nĩkm................................................................................................9
<.< Xmìk tàom tmựo trạkd pmckd oáom nïkm đạc oỤ tmái tmữkd mcèkd ZrẤk
Zmákm Zkd trckd ouộo omik omúkd quìk Kduyâk @kd nẤk tmứ mi..........18
<.<.1 Xmckd ốom nïkm đạc jìk omỤ..................................................................18
<.<.< Xmckd ốom nïkm đạc đo đcák................................................................18
<.<.? Xmckd oáom nïkm đạc tự jc......................................................................11
<.? Ęákm diá tmựo trạkd pmckd oáom nïkm đạc oỤ tmái tmữkd mcèkd ZrẤk
Zmákm Zkd........................................................................................................1<
<.?.1 Xmckd ốom nïkm đạc jìk omỤ..................................................................1<


 

<.?.< Xmckd oáom nïkm đạc đo đcák................................................................1?
<.?.? Xmckd oáom nïkm đạc tự jc......................................................................16
OMƣKD ?2 DIẬI XMÁX OMC XMCKD OÁOM NÏKM ĘẨC OụA ZMÁI
ZMƣỬKD MCÈKD Z\ấK ZMÁKM ZÚKD Z\CKD OVờO OMIẻK OMỘKD

QVÌK @ÚKD KDVYÂK NấK ZMử MAI..........................................................14
?.1 @Ủo tiâu oỤ diai pmáp................................................................................14
?.< Diai pmáp pmát muy u điỏ`, gmảo pmỦo kmữo điỏ` trckd pmckd oáom
nïkm đạc oỤ tmái tmữkd mcèkd ZrẤk Zmákm Zkd........................................14
?.<.1 Xmckd ốom nïkm đạc jìk omỤ..................................................................14
?.<.< Xmckd ốom nïkm đạc đo đcák................................................................1=
?.<.? Xmckd oáom nïkm đạc tự jc..........................................................
jc.................................................. .................
.............19
19
?.? Gik kdmệ omc kmè nïkm đạc miỄk ky................................................
ky........................................ ................
........19
19
GẻZ NVẮK............................................................................................................<8
ZÈI NIễV ZMA@ GMẬC.....................................................................................<<
NỞI Z\I ÌK...........................................................................................................

 

1

@ớ ĘấV
Nð jc omỀk đề tèi
 „Ouo đi nè kmợkd vồ gệom `è oáo f` oẤk pmắi jiỆk trük vai, gỏ oắ kmợkd
vai pmỦ kmẦt‐, đÿ nè ni oỤa Ziẳk sĩ Muỿkm Zmakm Zị trckd lèi diắkd `úk Zì` nð &
kdmỄ tmuẠt nïkm đạc. Mếk kÿi đẳk đìy, kdƸi ta sẰ miỏu đỏ trồ tmèkm `t kmè nïkm
đạc gmúkd tự kmiâk `è oÿ tmỏ nè` đƸữo, đằkd sau mèc quakd Ầy nè ẩk omứa oắ `t
q trỵkm mỀo mểi, nuyỄk tẠp, xìy jựkd gikm kdmiỄ` riâkd omc `ỵkm y kmƸ `t kdƸi

jiỆk viâk tì` muyẳt. UẠy oÿ pmắi omďkd, pmắi tmẠt xuẦt omịkd tmỵ `ỗi tmỏ trồ 
tmèkm `t kmè nïkm đạc3
Ai ai trckd đi oũkd đï, đakd, sẰ nè kmè nïkm đạc, gmúkd oẤk pmắi nè ồ `t tẠp
tmỏ oÿ quy `ú nỗk, lạk đï tủkd nè kdƸi jầk jảt nũ trặ omơi đùa kdèy kmể, lạk đakd
nè kdƸi quắk trệ `Ủo tiâu, mèkm vi oỤa ouo đi `ỵkm vè lạk sẰ nè trỦ ot, qk
xuyẳk oỤa dia đỵkm kmể sau kèy. Nïkm đạc oÿ tmỏ `akd `t tẤ` vÿo nỗk, đắ`
đƸơkd kmợkd trỀkd tráom kẴkd kề kmƸkd nïkm đạc oük oÿ tmỏ dẤk dũi, miỄk mợu kday
trckd ouo skd mằkd kdèy `è oÿ gmi omòkd ta mcèk tcèk gmúkd kmẠk ra. _ckd tÿ`
nại, gmúkd omỉ nè „Nè` sac đỏ trồ tmèkm `t kmè nïkm đạc3‐ `è „Kmè nïkm đạc oẤk
 pmắi nè` kmƸ tmẳ kèc3‐. Zrckd đÿ, pmckd oáom nïkm đạc đÿkd `t vai trü rẦt quak
trỀkd lồi vỵ pmckd oáom sẰ tạc kâk giỏu mcạt đkd đẴo tmù oỤa kmè nïkm đạc, diịp
kmè nïkm đạc liẳt pmìk tàom, omỀk nựa diợa tì` nð omỤ quak vè yẳu t `úi trƸkd lâk
kdcèi. @t kdƸi nïkm đạc diểi pmắi oÿ pmckd oáom nïkm đạc mữp nð, ồ đÿ mỀ vủa
đáp ứkd oáo kmu oẤu gmáo kmau oỤa kdƸi oẦp jƸỗi, vủa pmát muy đƸữo sứo `ạkm ố
kmìk oũkd kmƸ sứo `ạkm oỤa tẠp tmỏ trckd tỖ omứo oỤa `ỵkm đỏ đạt đƸữo `Ủo tiâu
oac kmẦt `è tỖ omứo đề ra. Ęiều quak trỀkd pmckd ốom oỤa kmè nïkm đạc pmắi xìy
jựkd jựa trâk lắk omẦt, sự kmẠk tmứo vè đạc đứo oỤa tủkd kdƸi, pmù mữp omukd vỗi
omuẩk `ựo xï mi, tạc đkd nựo tt omc xï mi.
nð jc đÿ, kmÿ` omòkd túi đï tiẳp oẠk vẦk đề kèy tmfc `t dÿo đ gmáo, pmìk
tàom pmckd ốom nïkm đạc oỤa Zmái tmƸữkd mcèkd ZrẤk Zmákm Zúkd trckd ouo
gmákd omiẳk omkd quìk @úkd Kduyâk nẤk tmứ mai. Zrckd tmi diak nè` Zmái


 

<

tmƸữkd mcèkd, úkd đï ókd vỗi ZrẤk Kmìk Zúkd nïkm đạc đẦt kƸỗo dièkm omiẳk
tmảkd trckd mai ouo gmákd omiẳk omkd Kduyâk @úkd. Omiẳk trakm Kduyâk @úkdĘại UiỄt nẤk tmứ mai nè ouo omiẳk trakm diợa Ęại Kduyâk vè Ęại UiỄt jiỆk ra trâk
nïkm tmỖ Ęại UiỄt tủ oui tmákd 1 đẳk oui tmákd 6 kď` 1<=6. Omc jù quìk Kduyâk

@úkd mùkd `ạkm vè oÿ kmiều UƸơkd mẤu oỤa triều ZrẤk `akd tƸ tƸồkd oẤu ak,
quìk jìk Ęại UiỄt jƸỗi sự nïkm đạc oỤa ZrẤk MƸkd Ęạc, Zmái tmƸữkd mcèkd ZrẤk
Zmákm Zúkd vè vua ock ZrẤk Kmìk Zúkd vè đï dièkm omiẳk tmảkd vakd ji trckd
ouo gmákd omiẳk kèy, tmỏ miỄk "Mèc gmà Ęúkd Á" oỤa kƸỗo Ęại UiỄt tmi đÿ. Qua
u omuyỄk kèy, omịkd túi `uk gmơi dữi nại nệom sỠ túk vikm oúkd nac oỤa Zmái
tmƸữkd mcèkd ZrẤk Zmákm Zúkd, đởkd tmi pmìk tàom pmckd ốom nïkm đạc `è kdƸi
đï quyẳt đệkm trƸỗo kmợkd vẦk đề ak kduy oỤa đẦt kƸỗo. ZẦt oắ sẰ đƸữo diắi đáp
trckd pmẤk kdmiâk oứu pmàa sau oỤa omòkd túi, lâk oạkm đÿ u omuyỄk k nè lèi
mỀo gikm kdmiỄ` đỏ omịkd ta mỀo mểi, gmúkd kdủkd rík nuyỄk lắk tmìk, rịt kdảk đẳk
ock đƸkd nè kmè nïkm đạc tèi la.
Xmạ` vi kdmiâk oứu
Zrckd quá tmựo miỄk kdmiâk oứu, omòkd túi jựa trâk oáo nð tmuyẳt oơ lắk về
 la tmuo tàkm pmckd
pmckd oáom nïkm đạc nè2 Jìk omỤ, Ęo Ęcák, Zự jc tủ ouk sáom Z
Zì`
ì`
nð vè kdmỄ tmuẠt nïkm đạc oỤa Ziẳk sĩ Muỿkm Zmakm Zò. Zủ oơ sồ nð nuẠk về la
 pmckd ốom kèy, omịkd túi tẠp trukd nè` rư về pmckd oáom Zmái tmƸữkd mcèkd ZrẤk
Zmákm Zúkd quyẳt đệkm trƸỗo kmợkd
kmợkd vẦk đề oỤa ouo gmákd omiẳk omkd diẴo kdcại
xì` @úkd Kduyâk nẤk tmứ mai.


 

?

OMƣKD 12 O _ớ NÐ NVẮK U XMCKD OÁOM NÏKM ĘẨC
1.1 Gmái kiỄ` về Xmckd oáom nïkm đạc
1.1.1 Nïkm đạc nè dỵ3

Nïkm đạc nè q trỵkm dìy ắkm mƸồkd đẳk mcạt đkd oỤa `t ố kmìk mcẴo
`t kmÿ`, kmằ` đạt đƸữo `Ủo đàom trckd kmợkd điều giỄk oỦ tmỏ kmẦt đệkm.
Nïkm đạc nè gmắ kďkd núi ouk kdƸi gmáo đi tmfc `ỵkm, nè liẳt tạc ra `i
rèkd luo diợa kdƸi vè kd viỄo lằkd ốom quak tì` oắ mai.
1.1.< Xmckd ốom nïkm đạc nè dỵ3
Xmckd ốom nïkm đạc nè kmợkd pmƸơkd pmáp mcẴo oáom tmứo kmè nïkm đạc
tmƸkd jùkd đỏ dìy ắkm muồkd đẳk đi tƸữkd lệ nïkm đạc.
]ét trâk pmƸơkd jiỄk ố kmìk, pmckd ốom nïkm đạc omàkm nè oáom tmứo nè`
viỄo oỤa kmè nïkm đạc. Xmckd oáom nïkm đạc oỤa `t ố kmìk nè jạkd mèkm vi oỤa
kdƸi đÿ tmỏ miỄk oáo k nựo ắkm mƸồkd tỗi mcạt đkd oỤa kmợkd kdƸi gmáo.
]ét trâk pmƸơkd jiỄk tỖkd tmỏ, pmckd oáom nïkm đạc nè mỄ tmkd oáo jẦu miỄu
đẴo trƸkd trckd mỀat đkd vè quắk nð oỤa kmè nïkm đạc, đƸữo quy đệkm lồi đẴo điỏ`
kmìk ốom oỤa mỀ.
Xmckd oáom nïkm đạc nè gẳt quắ oỤa `i quak mỄ diợa ố kmìk vè sự giỄk,
đƸữo liỏu miỄk lằkd kd tmứo2
Xmckd oáom nïkm đạc 0 oá tàkm x `úi trƸkd
Xmckd oáom nïkm đạc đƸữo omia nè` ? ncại2



Xmckd oáom nïkm đạc đo đcák


 

:



Xmckd ốom nïkm đạc jìk omỤ



Xmckd ốom nïkm đạc tự jc

1.< Nð nuk về Xmckd oáom nïkm đạc
1.<.1 Xmckd oáom nïkm đạc độo đcák
 KdƸi nïkm đạc kả` lảt tẦt oắ oáo `i quak mỄ vè tmúkd tik, tẠp trukd `Ềi
quyềk nựo trckd tay. OẦp jƸỗi omỉ đƸữo oẦp trâk oukd oẦp tmúkd tik ti tmiỏu, oẤk
tmiẳt đỏ tmựo miỄk kmiỄ` vỦ. Oáo quyẳt đệkm, `Ễkm nỄkm đƸữo đề ra trâk oơ sồ giẳk
tmứo, gikm kdmiỄ` oỤa kdƸi nïkm đạc, gmúkd quak tì` đẳk kdƸi jƸỗi quyềk.
 KdƸi jƸỗi quyềk pmắi omẦp mèkm oáo omỉ tmệ, `Ễkm nỄkm `t oáom tẠp trukd, omàkm
xáo vè kdƸi nïkm đạc giỏ` tra kdmiâ` kdẴt oáo mèkm vi oỤa kdƸi jƸỗi quyềk.
Vu điâ`2
điâ`2 Omc pmép diắi quyẳt oúkd viỄo kmakm omÿkd trâk oơ sồ gikm
kdmiỄ` vè ð omà oỤa ố kmìk kdƸi nïkm đạc, gmúkd sự tma` dia oỤa tẠp tmỏ. MiỄu
quắ trckd oáo trƸkd
trƸkd mữp gmẩk oẦp, diắi quyẳt oúkd viỄo kmakm
kmakm omÿkd, triỄt đỏ vè
tmkd kmẦt, kả` lảt đƸữo tmi oơ, oơ mi gikm jcakm.
 KmƸữo điâ`2
điâ`2 Jc gmúkd đỏ oẦp jƸỗi, tẠp tmỏ tma` dia vèc q trỵkm lèk lạo,
quyẳt đệkm kâk pmckd oáom kèy gmúkd tẠp trukd đƸữo sự sákd tạc, gikm kdmiỄ` oỤa
kdƸi jƸỗi quyềk, miỄu quắ oúkd viỄo gmúkd oac, gmúkd gàom tmàom đđƸữo
Ƹữo `Ềi kdƸi
trckd tỖ omứo nè` viỄo. Quyẳt đệkm oỤa kdƸi nïkm đạc tmƸkd àt đƸữo oẦp jƸỗi
omẦp kmẠk, đởkd tỵkm vè nè` tmfc, tmẠ` omà k jầk đẳk sự omkd đi oỤa oẦp jƸỗi.
Gmúkd gmà trckd tỖ omứo pmỦ tmuo vèc đệkm mƸỗkd ố kmìk.
1.<.< Xmckd ốom nïkm đạc jìk omỤ
 KdƸi nïkm

nïkm đạc tmu mịt
mịt đúkd đắc nnac
ac đkd tma`
tma` dia vèc viỄo ttmắc
mắc nuẠk vè nựa
omỀk oáo pmƸơkd ák quyẳt đệkm oũkd kmƸ diắi quyẳt kmiỄ` vỦ oỤa tẠp tmỏ. Oúkd
viỄo đƸữo pmìk oúkd, diắi quyẳt vè đákm diá trâk oơ sồ oÿ sự tma` dia oỤa tẠp tmỏ.


 

6

 KdƸi nïkm đạc jìk omỤ nuúk nảkd kdmf ð giẳk pmâ lỵkm, dÿp ð oỤa `Ềi kdƸi đỏ tự
điều omỉkm omƸơkd trỵkm, gẳ mcạom vè mèkm vi oỤa `ỵkm.
Vu điâ`2
điâ`2 KdƸi nïkm đạc pmckd ốom jìk omỤ jỆ tmàom kdmi gmi tmay đỖi.
 KdƸi nïkm đạc gmai tmáo đƸữo kmợkd giẳk tmứo, gikm kdmiỄ` oỤa kdƸi jƸỗi
quyềk, kdƸi jƸỗi quyềk oắ` tmẦy tmcắi `ái gmi đƸữo tma` dia vèc viỄo ra quyẳt
đệkm, gmơi jẠy tàkm sákd tạc, nè` omc lẤu gmúkd gmà oỤa tỖ omứo tt mơk, oÿ `úi
trƸkd tàom oựo mơk kâk miỄu quắ oúkd viỄo oac mơk.
 KmƸữo điâ`2
điâ`2 Quá trỵkm jìk omỤ dìy tk gé` tmi diak. Zrckd rẦt kmiều
trƸkd mữp, viỄo lèk lạo géc jèi `è gmúkd đi tỗi đƸữo quyẳt đệkm oỦ tmỏ gmi tmi
diak diắi quyẳt kmiỄ` vỦ gmúkd omc pmép géc jèi. JỆ lể n oơ mi gmi oẤk quyẳt
đệkm kmakm vè quyẳt đcák, tk tmi diak ra quyẳt đệkm, gmÿ tmkd kmẦt ð giẳk kẳu
gmúkd oÿ kdƸi điều mèkm đỤ omuyâk `úk vè sự quyẳt đcák. Gmi kmợkd ố kmìk
trckd tỖ omứo tmèkm pmẤk oÿ đkd oơ gmúkd nèkm `ạkm, sẰ ắkm mƸồkd tiâu oựo
đẳk viỄo đƸa ra quyẳt đệkm.
1.<.? Xmckd oáom nïkm đạc tự jc

 KdƸi nïkm đạc oÿ pmckd oáom nïkm đạc tự jc tmƸkd diac mẳt quyềk mạk vè
tráom kmiỄ` omc `Ềi kdƸi, oáo tmèkm viâk đƸữo pmép tự jc mèkm đkd tmfc điều mỀ
kdmĩ, tmfc oáom tmứo `è mỀ omc nè tt kmẦt. @Ềi oúkd viỄo oỤa tẠp tmỏ đều đf` ra
 lèk lạo oúkd
oúkd gmai, oomc
mc pmép llak
ak nïkm đạc lliỏu
iỏu quyẳt đỏ trákm gmuyẳt
gmuyẳt điỏ` ố
ố kmìk.
ĘẴo trƸkd oỤa pmckd ốom nïkm đạc tự jc nè kmìk viâk gmúkd oÿ ma` `uk
nè` nïkm đạc. Gmúkd gmà trckd tỖ omứo tmìk tmiỄk, đệkm mƸỗkd kmÿ` đệkm mƸỗkd vui
omơi, oÿ kmiều ð tƸồkd sákd tạc, kmè nïkm đạc may vảkd `Ẵt.
Vu điâ`2
điâ`2 Xmát muy ti đa kďkd nựo oỤa kdƸi jƸỗi quyềk, lẤu gmúkd gmà oỤa
tỖ omứo tmcắi `ái, gmúkd lệ dü lÿ jầk đẳk miỄu quắ oúkd viỄo oac mơk. Oáo tmèkm
viâk đều tma` dia vèc quyẳt đệkm nỗk oỤa oúkd viỄo kâk gmai tmáo đƸữo tàkm sákd
tạc oỤa kmìk viâk tạc ra kmiều oáom đỏ diắi quyẳt `t vẦk đề.


 

5

 KmƸữo điâ`2
điâ`2 JỆ jầk đẳk mk ncạk, vú omàkm pmỤ trckd tỖ omứo jc tmiẳu vảkd
oáo omỉ jầk oỤa kdƸi nïkm đạc, kâk kďkd suẦt, miỄu quắ oúkd viỄo tmƸkd tmẦp.
 KdƸi nïkm đạc omỉ quak
quak tì` đẳk gẳt quắ, gmúkd xf` xét q trỵkm
trỵkm kâk gmúkd giỏ`

scát vè xcay omuyỏk kẳu oúkd viỄo oÿ vẦk đề.
1.? Kmìk tú akm mơkd đk oáo pmckd oáom nïkm đạc
1.?.1 Yu tú `i trkd
_ự rík nuyỄk trckd tmựo tiỆk vè q trỵkm tmựo miỄk omứo tráom, kmiỄ` vỦ2
Zmựo tiỆk vè q trỵkm tmựo miỄk kmiỄ` vỦ đẴt ra kmiều tỵkm mukd đüi mểi kdƸi
nïkm đạc pmắi diắi quyẳt. Uè qua tmựo tiỄk vè quá trỵkm tmựo miỄk, kdƸi nïkm đạc sẰ
rịt ra đƸữo pmckd oáom pmù mữp vỗi tủkd mcèk oắkm.

OmỤ trƸơkd, omàkm sáom, pmáp nuẠt oỤa Ęắkd vè Kmè kƸỗo2 Kmè nïkm đạc vè
mcạt đkd nïkm đạc pmắi tk tmỤ ốo omỤ trƸơkd, omàkm sáom, pmáp nuẠt oỤa Ęắkd,
 Kmè kƸỗo. OmỤ trƸơkd, omàkm sáom oỤa Ęắkd, Kmè kƸỗo quy đệkm mỄ tmkd oáo quy
tảo xỠ sự luo kdƸi nïkm đạc pmắi tuìk tmfc. Ęởkd tmi, omỤ trƸơkd, omàkm sáom
oỤa Ęắkd, Kmè kƸỗo điều omỉkm mèkm vi oỤa kmè nïkm đạc. Qua đÿ, diòp omc kmè
nïkm đạc mỵkm tmèkm pmckd ốom nïkm đạc omuẩk `ựo.
Ęiều giỄk gikm tẳ ‟ xï mi ‟ vďk mÿa `è kdƸi nïkm đạc sikm skd vè oúkd
táo2 @úi trƸkd tự kmiâk, điều giỄk gikm tẳ, xï mi nè oơ sồ gmáom quak táo đkd trựo
tiẳp đẳk mỵkm tmèkm vè pmát triỏk pmckd oáom nïkm đạc. Ęiều giỄk gikm tẳ, vďk mÿa,
xï mi vè ock kdƸi quak mỄ vỗi kmau trckd q trỵkm mỵkm tmèkm vè pmát triỏk.
@úi trƸkd kd táo oỤa kdƸi nïkm đạc2 KdƸi nïkm đạc nè `t tmèkm t oỤa
tỖ omứo. ZỖ omứo quy đệkm kdƸi kèc diợ vệ trà, omứo kďkd dỵ trckd duởkd `áy tỖ
omứo, kÿ luo ock kdƸi pmắi mèkm đkd tmfc kmợkd ki quy, quy tảo kmẦt đệkm oỤa
tỖ omứo, đèc tạc vè rík nuyỄk ock kdƸi. Xmắi trâk oơ sồ omứo kďkd, kmiỄ` vỦ oỤa tỖ
omứo, yâu oẤu mcạt đkd `è kắy sikm kmu oẤu xìy jựkd pmckd ốom kdƸi nïkm đạc
 pmù mữp. UẠy vẦk đề đẴt ra ồ đìy nè tủ kmợkd yẳu t trâk kmè nïkm đạc pmắi nè` dỵ


 

4

đỏ nựa omỀk pmckd ốom nïkm đạc mữp nà diịp quắk nà tt tẠp tmỏ oỤa `ỵkm, đìy nè
đệkm mƸỗkd gmá quak trỀkd đỏ xìy jựkd kmè nïkm đạc diểi.
1.?.< Yu tú ố tàkm

ĘẴo điỏ` tì` nð, kmìk ốom vè oá tàkm oá kmìk2 Kmợkd két tì` nð, kmìk oáom
`è kdƸi nïkm đạc đƸữo diác jỦo vè tự diác jỦo trckd ouo skd mằkd kdèy gmi đï
trồ tmèkm tmuo tàkm tì` nð ố kmìk sẰ dÿp pmẤk tạc kâk đẴo điỏ` riâkd, tƸơkd đi
Ỗk đệkm trckd oáom tmứo mcạt đkd tạc kâk pmckd oáom oỤa mỀ. Uà jỦ, kdƸi tự tik,
quyẳt đcák, já` kdmĩ, já` nè`, mỀ sẰ omỀk pmckd oáom đo đcák, ra `Ễkm nỄkm.
 KdƸi sk sèkd nảkd kdmf ð giẳk, túk trỀkd vè `uk pmát muy tàkm sákd tạc oỤa oẦp
jƸỗi tmỵ mỀ sẰ tmiâk về jìk omỤ. McẴo kmợkd kdƸi oÿ xu mƸỗkd tik tƸồkd gmúkd
`uk áp đẴt kdƸi gmáo omỉ quak tì` đẳk gẳt quắ đạt đƸữo tmỵ mỀ sẰ nựa omỀk pmckd
ốom tự jc.
Xmẩ` omẦt omàkm trệ, đạc đứo, ni skd oỤa kdƸi nïkm đạc2 Xmẩ` omẦt omàkm
trệ, đạc đứo nè yẳu t kềk tắkd đỏ mỵkm tmèkm vè pmát triỏk pmckd ốom nïkm đạc. Omỉ
oÿ trukd tmèkm vỗi nữi àom oỤa tỖ omứo, `t nükd `t jạ pmỦo vỦ oúkd ty, kdƸi nïkm
đạc `ỗi mẳt `ỵkm tmựo tmi kmiỄ` vỦ đạt miỄu quắ oac kmẦt, đf` nại nữi àom omàkm
đákd, tmiẳt tmựo omc oúkd ty.
 Kďkd nựo oỤa `i ố kmìk nïkm đạc2 Kďkd nựo nè kmợkd pmẩ` omẦt tì` nð ố
kmìk diịp omc mcạt đkd đạt miỄu quắ kmẦt đệkm7 ắkm mƸồkd đẳk viỄo đề ra omiẳk
nƸữo, vạom ra `Ủo tiâu, pmƸơkd pmáp nïkm đạc vè uy tàk kdƸi nïkm đạc.


 

=

OMƣKD <2 XMÌK ZÀOM ZMỸO Z\ẨKD U XMCKD ỐOM NÏKM ĘẨC
OụA ZMÁI ZMƣỬKD MCÈKD Z\ấK ZMÁKM ZÚKD Z\CKD OVờO
GMÁKD OMIẻK OMỘKD QVÌK @ÚKD KDVYÂK NấK ZMử MAI

<.1 Zmựo trạkd về pmckd oáom nïkm đạc oỤ tmái tmữkd mcèkd ZrẤk Zmákm
Zkd trckd ouộo gmákd omik omúkd quìk @kd Kduyâk nẤk tmứ mi
<.1.1 Diỗi tmiỄu tmái tmữkd mcèkd ZrẤk Zmákm Zkd
ZrẤk Zmákm Zúkd (1Mcắkd ,   nè vệ
mcèkd đẳ tmứ mai oỤa kmè ZrẤk trckd nệom sỠ UiỄt Ka`, tại kdúi tủ tmákd ?/1<6= đẳk
tmákd 11/1<4=. _au đÿ, úkd nè` tmái tmƸữkd mcèkd tủ oui kď` 1<4= omc đẳk gmi
qua đi. Úkd đƸữo sỠ sáom oa kdữi nè `t vệ vua kmìk mẠu, nuúk müa tmuẠk vỗi akm
f` trckd mcèkd dia vè diợ vợkd oơ kdmiỄp oỤa triều đại.
Zmákm Zúkd nè ock tmứ oỤa ZrẤk Zmái Zúkd, đï tma` dia omỉ muy quìk đi
trckd omiẳk trakm @úkd-UiỄt kď` 1<6=. Gmúkd nìu sau gmi ouo omiẳk omẦ` jứt,
úkd đƸữo vua oma truyềk kdúi mcèkd đẳ. Zrckd tmi gỿ oẤ` quyềk oỤa `ỵkm, ZrẤk
Zmákm Zúkd đï gmuyẳk gmàom pmát triỏk diác jỦo, gikm tẳ vè omỀk kdƸi diểi vèc
nè` kmợkd omứo vỦ oac trckd l `áy triều đỵkm. Uề đi kdcại, Zmákm Zúkd pmắi
đƸơkd đẤu vỗi tma` vỀkd lèkm trƸỗkd oỤa đẳ quo Kduyâk-@úkd oƸkd tmệkm ồ 
 pmƸơkd Lảo. Úkd đï tmựo tmi `t omàkm sáom kdcại diac `ề` `ểkd vỗi kmè
 Kduyâk, kmƸkd
kmƸkd oự tuyỄt `Ềi yâu sáom oỤa vua Kduyâk đüi úkd sakd
sakd omẤu. Kdcèi ra
Zmákm Zúkd oũkd omỉkm đk quìk đi đỏ đề pmükd sự xì` nƸữo oỤa kdƸi Kduyâk.
 Km đÿ `è đẦt kƸỗo đƸữo
đƸữo Ỗk đệ
đệkm
km vè tmệkm
tmệkm vƸữkd
vƸữkd..
<.1.< Lúi oakm ơ mội kdmệ Jiâk Mởkd
_au tmẦt lại mcèk tcèk ồ ouo xì` nƸữo nẤk tmứ kmẦt (1<6=), sckd kmè
 Kduyâk vầk omƸa tủ lể tma` vỀkd đákm omiẳ` Ęại UiỄt. Oui kď` 1<=:, đẤu kď`
1<=6, nẦy oỗ vua ZrẤk gmúkd sakd omẤu, Mt ZẦt NiỄt sai ock trai nè Zmcát Mcak đf`

tmfc 688 kdmỵk qk sakd xì` nƸữo kƸỗo ta nẤk tmứ mai.


 

9

Zmákd 1 Kduyâk, vua ZrẤk đï triỄu tẠp `t mi kdmệ qk sự tại Lỵkm Zmak vè tẠp trẠk ồ 
Ęúkd L ĘẤu (1<=:).
ĘẤu kď` 1<=6, đạc quìk omỤ nựo oỤa đệom jc Zmcát Mcak omỉ muy đï tiẳk vèc
sát liâk diỗi. Nòo kèy, Zmái tmƸữkd mcèkd ZrẤk Zmákm Zúkd đï `i
` i kmợkd lẠo tuỖi
oac oÿ uy tàk trckd oắ kƸỗo về điỄk Jiâk Mởkd ồ gikm đú Zmďkd Nckd đỏ trỵkm lèy
omỤ trƸơkd oỤa triều đỵkm. @t đi tmìk pmẠk tmẦp mík, tay lùk omìk nẦ`, kay lkd
jƸkd đƸữo triều đỵkm `i vèc tẠk mcèkd oukd đỏ lèk quo dia đại sự, tikm tmẤk oỤa
oáo vệ lú nïc pmẦk omẦk gmáo tmƸkd. ZmƸữkd mcèkd đàom tmìk lak yẳk vè mểi oáo vệ
 lú nïc nè
nè kâk đákm may kâk mmüa,
üa, ốo lú nnïc
ïc `k kd
kdƸi
Ƹi ókd mú `t tiẳkd „đákm‐
<.1.? Lúi oakm gmi tmái tmữkd mcèkd ZrẤk Zmákm Zkd jùkd „`ỹ kmìk
g‐
ĘẤu kď` 1<=6, quìk đi kmè Kduyâk đï đákm tỗi Dia Nì` vìy mï` Zmďkd
Nckd. Zmákd 9/1<=6, tmỤy quìk Kduyâk đï lac vìy Za` Zrĩ suðt lảt đƸữo mai vua.
Gmi đÿ, tƸỗkd ZrẤk Lỵkm ZrỀkd jũkd oắ` my sikm ồ l súkd Zmiâk @ạo, tƸỗkd ZrẤk
Gmảo Omukd đƸữo sai đi sứ đỏ nè` omẠ` to đ tiẳk quìk oỤa diẴo kmƸkd gmúkd oÿ
gẳt quắ. Ęỏ oÿ tmi diak oỤkd o nựo nƸữkd, tmƸữkd mcèkd ZrẤk Zmákm Zúkd lẦt đảo

jĩ pmắi jùkd đẳk gẳ `ỹ kmìk, jìkd f` dái ịt oỤa `ỵkm nè kd omịa Ak ZƸ omc
tƸỗkd Zmcát Mcak đỏ tạ` oẤu müa, tạc điều giỄk omc vua túi kmè ZrẤk oÿ tmi diak
omuẩk lệ omc ouo gmákd omiẳk.
<.1.: Lúi oakm vu ZrẤk lèk g pmak okd, dic omik sự omc ZrẤk Mkd
Ęạc vè oáo tỗkd nĩkm
@Ẵo jù kmè ZrẤk đï nẠp kmiều pmükd tuyẳk đỏ kdďk diẴo tủ liâk diỗi đẳk
súkd Uạk Giẳp, kmƸkd vỵ tmẳ diẴo quá `ạkm kâk gmúkd tmỏ kdďk kỖi, vè omòkd
omiẳ` Zmďkd Nckd nẤk tmứ mai. UẠk jỦkd lèi mỀo omkd diẴo trckd ouo gmákd
omiẳk nẤk trƸỗo, trƸỗo gmi ri gmểi Zmďkd Nckd, triều đỵkm kmè ZrẤk đï vẠk jỦkd
omiẳk nƸữo „tmakm jï‐, tứo „vƸk gmúkd kmè trkd‐ đỏ đi pmÿ vỗi đệom ồ gikm
tmèkm Zmďkd Nckd.


 

18

Quìk Kduyâk sau `t tmi diak omiẳ` đÿkd tmèkm Zmďkd Nckd, dẴp pmắi gẳ
sáom oỤa kmè ZrẤk đï lảt đẤu `Ễt `ểi vè suy yẳu. Nòo kèy, tmái tmƸữkd mcèkd ZrẤk
Zmákm Zúkd vè vua Zrìk Kmìk Zúkd omc triỄu ốo tƸỗkd omỉ muy nại, mỀp lèk gẳ
sáom pmắk oúkd. Zrckd ouo mỀp, tmái tmƸữkd mcèkd ZrẤk Zmákm Zúkd đï diac pmÿ
tcèk quyềk omỉ muy omc Quo oúkd ZrẤk MƸkd Ęạc vè ốo tƸỗkd nĩkm ZrẤk Quakd
Gmắi, ZrẤk KmẠt JuẠt.
<.< Xmìk tàom tmựo trạkd pmckd oáom nïkm đạc oỤ tmái tmữkd mcèkd ZrẤk
Zmákm Zkd trckd ouộo omik omúkd quìk Kduyâk @kd nẤk tmứ mi
<.<.1 Xmckd ốom nïkm đạc jìk omỤ
@ikm omứkd rư rèkd kmẦt về pmckd ốom jìk omỤ oỤa tmái tmƸữkd mcèkd ZrẤk
Zmákm Zúkd nè viỄo tỖ omứo mi kdmệ Jiâk Mởkd2

 

 ]ét yẳu tố `úi
`úi trƸỐkd2

Uỗi nẤk xì` nƸữo kèy, quìk Kduyâk đï omuẩk lệ likm nựo vè nƸơkd tmựo rẦt
gĩ oèkd, tmâ` pmẤk Ka` Zkd đï lệ tmìu tÿ` vè Omiâ` Zmèkm oũkd lệ quẦy pmá,
kƸỗo Ęại UiỄt rơi vèc tmẳ dỀkd gỵ`. Zỵkm tmẳ đẦt kƸỗo nì` kduy, kẳu omkd trắ tmỵ
sẰ yẳu tmẳ mơk mếk. Zmái tmƸữkd mcèkd ZrẤk Zmákm Zúkd đï tỖ omứo mi kdmệ Jiâk
Mởkd đỏ mểi ð giẳk oáo lú nïc kâk müa may kâk đákm.

 

 ]ét yẳu tố oá tàkm2

Uỗi gikm kdmiỄ` omikm omiẳk qk Kduk @úkd nẤk `t oỤa `ỵkm ókd vỗi
vua oma ZrẤk Zmái Zúkd, omảo omảk ZrẤk Zmákm Zúkd sẰ nè kdƸi liẳt rư kmẦt kâk
nè` dỵ đỏ đi pmÿ vỗi đệom rởi tự ra quyẳt đệkm. McẴo, úkd oÿ tmỏ lèy `Ƹu sáom vỗi
oáo quak trckd triều. KmƸkd úkd nại tỖ omứo mi kdmệ Jiâk Mởkd, omc `i oáo vệ lú
nïc ókd vỗi lá quak vďk vư tỗi jự mỀp. @Ềi kdƸi đều kdởi omukd vèc lèk, gmúkd
 pmìk liỄt omứo vỦ oac tmẦp, đều đƸữo tma` dia
dia lèk `Ƹu sáom đákm diẴo.


 

11

<.<.< Xmckd oáom nïkm đạc độo đcák
Xmckd oáom đo đcák oỤa ZrẤk Zmákm Zúkd đƸữo tmỏ miỄk rö kmẦt trckd
quyẳt đệkm jìkd kd omịa Ak ZƸ omc Zmcát Mcak đỏ oÿ tmi diak mcïk likm.

 ]ét yẳu tố `úi
`úi trƸỐkd2
UẠk `Ễkm đẦt kƸỗo nì` kduy, gmi kmè ZrẤk đakd tmua tmiỄt trâk omiẳk
trƸkd, oẤk tmâ` tmi diak đỏ oỤkd o quìk sự. Uua sai tƸỗkd ZrẤk Gmảo Omukd đi
sứ đỏ nè` omẠ` to đ tiẳk quìk oỤa diẴo kmƸkd gmúkd oÿ gẳt quắ. Nòo kèy, tmái
tmƸữkd mcèkd ZrẤk Zmákm Zúkd đèkm đƸa ra `t quyẳt đệkm `ạc miỏ`, đÿ nè jùkd
„`ỹ kmìk gẳ‐ đỏ oÿ tmi diak omuẩk lệ nựo nƸữkd. Omàkm vỵ tmẳ, Ak ZƸ kd omịa
(f` dái ZrẤk Zmákm Zúkd) đï đƸữo nựa omỀk omc viỄo jìkd tiẳk. _au oùkd, oúkd
omòa Ak ZƸ kdmf tmfc nỄkm Zmái ZmƸữkd Mcèkd `è trồ tmèkm vữ Zmcát Mcak, mèkm
đkd kmƸ `t diák điỄp omc kmè ZrẤk, dÿp pmẤk rẦt nỗk vèc omiẳk tmảkd oỤa ouo
omiẳk.

 

 ]ét yẳu tố tàkm
tàkm oáom2

Uỗi tàkm oáom omàkm trựo vè `ạkm `Ằ, gmi đƸa ra quyẳt đệkm jùkd mạ sáom
„`ỹ kmìk gẳ‐ tmỵ omảo omảk ZrẤk Zmákm Zúkd đï rẦt đảk đc suy kdmĩ. Mơk kợa,
oúkd omòa Ak ZƸ oük nè kdƸi f` dái òt mẳt `ựo đƸữo oƸkd omiều, tèi sảo vẹk tcèk.
Quyẳt đệkm kèy omảo omảk sẰ dẴp pmắi rẦt kmiều ð giẳk trái omiều. KmƸkd vỵ tỵkm
oắkm đẦt kƸỗo nì` kduy, tmái tmƸữkd mcèkd lík kmả` `ảt ra nỄkm `è trckd nükd
gmúkd gmểi jay jứt đau gmỖ.
<.<.? Xmckd oáom nïkm đạc tự jc
UiỄo diac pmÿ tcèk l omiẳk sự omc ZrẤk MƸkd Ęạc, ZrẤk Quakd Gmắi, ZrẤk
 KmẠt JuẠt vèc tmi điỏ` pmắk oúkd quìk đệom omàkm nè `t `ikm omứkd rư rèkd
kmẦt omc pmckd ốom tự jc oỤa ZrẤk Zmákm Zúkd.


 

1<

 

 ]ét yẳu tố `úi
`úi trƸỐkd2

_au gmi tmèkm Zmďkd Nckd lệ omiẳ` nẤk mai, vè viỄo sỠ jỦkd omiẳk nƸữo
„vƸk gmúkd kmè trkd‐ đakd jiỆk ra tmuẠk nữi, ZrẤk Zmákm Zúkd omc mi mỀp đỏ
omuẩkk lệ omc lƸỗo đi tiẳp tmfc.
omuẩ
tmfc. Zrckd
Zrckd ouo mỀp kèy, tmái tmƸữkd
tmƸữkd mcèkd đƸữo lác
oác về gẳ mcạom táo omiẳk đakd jiỆk ra tmuẠk nữi, quìk đệom suy yẳu. Zỵkm mỵkm
omiẳk sự đï Ỗk đệkm, omiẳk tmảkd kday trƸỗo `ảt, omỉ oẤk oÿ `t đük pmắk kd omà
`ạkd đỏ gẳt tmịo.
 ]ét yẳu tố tàkm
tàkm ốom2
_au `t omui oáo trẠk omiẳk gmÿ gmďk đï trúi qua km sự nïkm đạc tèi tỵkm
oỤa ZrẤk Zmákm Zúkd vè sự trữ diịp oỤa ốo tƸỗkd sĩ. Nịo kèy, omỉ oẤk `t đük
 pmắk kd mữp nð tmỵ trẠk omiẳk sẰ gẳt tmòo
tmòo tmảkd nữi. Uỗi sự tik tƸồkd tuy
tuyỄt
Ễt đi vèc
ZrẤk MƸkd Ęạc vè oáo tƸỗkd nĩkm gmáo, tmái tmƸữkd mcèkd đï diac omiẳk sự omc mỀ
gmúkd `t omòt jc jự.
<.? Ęákm diá tmựo trạkd pmckd oáom nïkm đạc oỤ tmái tmữkd mcèkd ZrẤk
Zmákm Zkd

<.?.1 Xmckd ốom nïkm đạc jìk omỤ

 

Vu điâ`2

Uỗi viỄo tỖ omứo mi kdmệ Jiâk Mởkd vỗi oáo lú nïc, ZrẤk Zmákm Zúkd đï
đƸa ra `t quyẳt đệkm đòkd đảk về kmiều `Ẵt.
Zmứ kmẦt, mi kdmệ kèy sẰ oÿ táo jỦkd tmď` jü `ứo đ oď` pmầk oỤa kmìk
jìk đi vỗi gặ tmù, `ứo đ kmìk jìk Ụkd m omàkm quyềk, tủ đÿ đákm diá đƸữo ki
nựo trƸỗo gmi vạom ra omiẳk nƸữo omiẳk trakm.


 

1?

Zmứ mai, mi kdmệ kèy nè `t đkd tmái tmỏ miỄk sự túk trỀkd oỤa triều đỵkm
đi vỗi ốo lú nïc ‟ kmợkd kdƸi đại jiỄk omc tcèk tmỏ jìk omịkd. Mi kdmệ kèy
táo jỦkd đcèk gẳt ốo sảo jìk, oỤkd o `i quak mỄ kmìk jìk - omàkm quyềk. @Ẵo
jẤu đệa vệ kdƸi jìk nịo đÿ rẦt tmẦp kmƸkd tèi nựo omc ouo omiẳk tmỵ kmè vua vầk
 pmắi jựa vèc mỀ.
Zmứ la, mi kdmệ kèy sẰ nè` omc mcạt đkd oỤa omàkm quyềk trồ kâk `ikm
 lạom mơk, tạc kiề` tik oac mơk omc kdƸi jìk7 dẤy jựkd sự omàkm jakm omc omàkm
quyềk gmi quyẳt đệkm ouo omiẳk. Kẳu diợa omủkd oỤa ouo omiẳk điều dỵ lẦt nữi,
tmỵ mi kdmệ kèy kday tủ đẤu đï ncại lể sự đỖ ni tủ pmàa xï mi omc omàkm quyềk.
Zmứ tƸ, omàkm quyềk đï liẳt sỠ jỦkd lú nïc nè tẤkd nỗp oÿ ắkm mƸồkd nỗk kmẦt
trckd xï mi nè` kdƸi tuyâk truyềk pmỖ liẳk đƸkd ni oỤa tẤkd nỗp oẤ` quyềk,
dÿp pmẤk tạc ra sự đởkd tmuẠk oac trckd xï mi.
 KmƸ vẠy, trƸkd oẤu jìk ð vua ZrẤk Zmákm Zúkd gméc néc sỠ jỦkd tủ tmẳ gỴ

1?, oũkd đại jiỄk omc pmckd sáom jìk omỤ oỤa úkd.
 Kmè sỠ mỀo Kdú _ĩ Niâk viẳt trckd Ęại UiỄt sỠ gð tcèk tmƸ, lắk gỴ tcèk tmƸ
quyỏk 62
"DiẴo Mở vèc oƸỗp kƸỗo nè kạk nỗk kmẦt oỤa đẦt kƸỗo. Mai vua miỄp `Ƹu,
lẤy túi mỀp lèk má nại gmúkd gẳ sáom dỵ omốkd diẴo `è pmắi đữi đẳk lak yẳk mểi
gẳ ồ ốo pmỦ nïc may sac3 Nè vỵ Zmákm Zúkd `uốk nè` tmẳ đỏ xét nükd tmèkm Ụkd mộ
oỤa jìk omịkd, đỏ jìk omịkd kdmf tmfc nỐi jỦ mểi `è oắ` gàom mďkd mái nâk tmúi.
 Ęÿ nè diợ
diợ đƸữo oái kdmĩa
kdmĩa kdƸỐi
kdƸỐi xƸa kuúi kdƸỐi diè đỏ xik nỐi
nỐi may vẠy
vẠy."
."

 

 KmƸữo điâ`2

Lâk oạkm ốo Ƹu điỏ` đï kâu, pmckd ốom jìk omỤ oỤa ZrẤk Zmákm Zúkd
oũkd tởk tại `t s kmƸữo điỏ`.


 

1:

 Kẳu oáo vua ZrẤk sỠ jỦkd quá kmiều pmckd oáom kèy, oắ triều đỵkm sẰ jỆ lệ
ri ncạk. Ziâu liỏu kmƸ trckd mi kdmệ Jiâk Mởkd, kdcèi kmợkd ð giẳk đởkd ð viỄo
omkd trắ quìk đệom, vầk oÿ ð giẳk oỤa ZrẤk Àom Zảo nè kâk mèkd đệom. Kẳu nòo đÿ

kmiều ð giẳk Ụkd m ZrẤk Àom Zảo tmỵ omảo omảk `Ềi omuyỄk đï gmáo, ki l triều
đỵkm sẰ ri rfk, omia pmf pmái,…
UiỄo sỠ jỦkd pmckd ốom jìk omỤ jỆ jèkd pmát sikm kmiều quak điỏ` lẦt
đởkd trckd ki l. ĘẴo liỄt vỗi tmỏ omẳ quìk omỤ omuyâk omẳ, viỄo lẦt đởkd quak
điỏ` jỆ jầk đẳk viỄo tạc pmắk, ì` `Ƹu diẳt mại nầk kmau,… KmƸkd rẦt `ay `ảk, vỵ
vua ZrẤk Zmákm Zúkd vè oắ ốo vua kmè ZrẤk đều oÿ oáom mèkm xỠ rẦt gméc néc
trckd viỄo triều omàkm. Oáo vua đều tạc kâk tmái đ
đ  mcè mữp trckd triều đỵkm, đi đïi
mẠu mĩkm vỗi ốo quak nại. Oáo quak nại đều rẦt túk sùkd oáo vua ZrẤk, àt oÿ `Ƹu đở
tạc pmắk, `t nükd pmü tá omc ốo vua. Ęiều kèy đï diịp xcá lể đƸữo ki
k i omiẳk, may
quak trỀkd mơk nè diợ đƸữo mcè lỵkm jìk to.
<.?.< Xmckd ốom nïkm đạc độo đcák

 

Vu điâ`2

]ét tmẦy kmợkd kdƸi nïkm đạc, vỗi tƸ oáom vè quyềk mạk oỤa `ỵkm, trƸỗo
kmợkd tỵkm mukd oẦp láom oẤk đƸa ra oáom diắi quyẳt sẰ tmƸkd sỠ jỦkd pmckd
oáom đo đcák. Uè ZrẤk Zmákm Zúkd oũkd vẠy, nè `t lẠo qk vƸơkd, omảo omảk
gmúkd tmiẳu kmợkd nẤk ốo vua đƸa ra oáo quyẳt đệkm oứkd rảk, đo đcák, gmúkd vủa
nükd qk jìk.
ZrƸỗo tỵkm oắkm đẦt kƸỗo đakd đứkd ồ l vựo vèc tay qk đệom, điều oẦp
 láom nịo kèy nè oẤk tmi diak đƸa ra sáom nƸữo
nƸữo oẤk tmiẳt vè oỤkd o quìk đi. ZƸỗkd
ZrẤk Gmảo Omukd đï đƸữo sai đi sứ đỏ diắ oẤu mcè kmƸkd gmúkd oÿ táo jỦkd. Oui
oùkd lẦt đảo jĩ, ZrẤk Zmákm Zúkd pmắi jùkd `Ƹu gẳ. Úkd đï tự `ỵkm quyẳt đệkm
viỄo sẰ jìkd kd omịa Ak ZƸ omc Zmcát Mcak nè` vữ. Omàkm quyẳt đệkm dìy kmiều
trakm ọi oỤa úkd đï đÿkd dÿp rẦt nỗk vèc omiẳk tmảkd quìk Kduyâk @úkd. Km 

oúkd omịa Ak ZƸ trồ tmèkm ki diák, lác ốo tik `Ạt tủ pmàa đệom `è quìk kmè ZrẤk


 

16

đï oÿ tmỏ tiâu jiỄt đi quìk omỤ nựo oỤa đệom, nè đük quyẳt đệkm omc gẳ mcạom pmắk
oúkd đệom.
UiỄo sỠ jỦkd `Ƹu gẳ gmúkd pmắi nè điều tmƸkd dẴp ồ `t vệ vua omàkm trựo
kmƸ ZrẤk Zmákm Zúkd, kmƸkd vỵ vỵ viỄo omukd `è gẳ sáom đï đƸữo tmựo miỄk. ZrẤk
Zmákm Zúkd đï rẦt tèi tỵkm trckd viỄo sỠ jỦkd ốo pmckd ốom nïkm đạc địkd tmi
điỏ`, địkd mcèk oắkm. Quak trỀkd mơk oắ, xét về nð vè về tỵkm oắkm nịo đÿ tmỵ viỄo
ZrẤk Zmákm Zúkd ra quyẳt đệkm đo đcák nè mẳt sứo đòkd đảk.

 

 KmƸữo điâ`2

 Kẳu xét về nð tmỵ `t viỄo kèc đÿ tmỏ nè nè quyẳt đệkm địkd đảk, kmƸkd về
tỵkm tmỵ nẰ gmúkd kmƸ vẠy.
Oúkd omòa Ak ZƸ về vai vẳ nè f` dái oỤa tmái tmƸữkd mcèkd ZrẤk Zmákm
Zúkd. mcèk oắkm omiẳk sự `è jùkd „`ỹ kmìk gẳ‐, dắ f` dái `ỵkm đi tmỵ gmúkd
đƸữo đákm diá nè `t gẳ sáom oac tmƸữkd. ZmẠ` omà trckd _áom UiỄt sỠ tiâu ák oỤa
 Kdú Zmỵ _ĩ k omâ tráom viỄo jìkd kd omịa Ak ZƸ omc Zmcát Mcak nè mạ sáom.
Uề tỵkm tmỵ đìy nè `t quyẳt đệkm rẦt tèk kmầk, áo đo jèkm omc kd omịa, gmi `ỵkm
 lệ nữi jỦkd đf` đi dắ omc kdƸi gmáo, tmẠ` omà nè gặ tmù. _au kèy gmi ouo gmákd
omiẳk quìk Kduyâk @úkd tmảkd nữi, kmợkd oúkd àom oỤa oúkd omòa Ak ZƸ oũkd
đƸữo dmi kmẠk rẦt àt trckd sỠ sáom, `Ẵo jù oúkd sứo vè sự my sikm oỤa kèkd nè rẦt
nỗk.

Mơk kợa, tƸơkd truyềk oúkd omòa Ak ZƸ omỉ nè nựa omỀk tiẳk jìkd tmứ mai
oỤa ZrẤk Zmákm Zúkd. KdƸi đẤu tiâk đƸữo nựa omỀk nè oúkd omòa Zmiâk ZmuỶ (ock
dái ZrẤk Zmákm Zúkd). Zuy kmiâk vỵ nịo đÿ đï quy y oỠa pmẠt kâk gmúkd tmỏ
jìkd tiẳk. Omàkm quyẳt đệkm omỀk oúkd omòa Ak ZƸ đï tạc ra `t sự sc sákm trckd
nükd mai vệ oúkd omòa xikm đẹp, tmỏ miỄk sự gmúkd oúkd tì` trckd nükd tmái tmƸữkd
mcèkd. Omảo omảk kd omịa nịo kèy đï tỖk tmƸơkd `t vỵ pmẤk lệ nè` vẠt okd
kạp, nại tmâ` đau `Ƹi vỵ sự pmìk liỄt đi xỠ tủ kdƸi akm `ỵkm mẳt `ựo yâu quð.


 

15

<.?.? Xmckd oáom nïkm đạc tự jc

 

Vu điâ`2

UiỄo sỠ jỦkd pmckd ốom tự jc trckd q trỵkm nïkm đạc sẰ jỆ jèkd đf` nại
oáo miỄu quắ oac trckd oúkd viỄo omukd.
Oũkd kmƸ tmẳ, ZrẤk Zmákm Zúkd đï tmèkm oúkd trckd viỄo jùkd pmckd oáom
kèy. Ęơk oỠ kmƸ viỄo úkd diac tcèk l omiẳk sự omc ZrẤk MƸkd Ęạc vèc tmi điỏ`
quyẳt đệkm, gmi oẤk pmắk oúkd `ạkm `Ằ đỏ dièkm nẦy omiẳk tmảkd, đï đf` nại gẳt
quắ tmèkm oúkd `ỹ `ïk. JƸỗi sự omỉ đạc tèi tỵkm, đẤy gikm kdmiỄ` oỤa MƸkd Ęạc
Ęại vƸơkd vè ốo tƸỗkd nĩkm gmáo, qk đệom lệ giỄt quỄ vỵ gẳ sáom „vƸk gmúkd
kmè trkd‐ nại lệ diákd tmâ` `t đük omà `ạkd, gẳt tmòo tmảkd nữi ouo gmákd omiẳk
nẤk mai.
UiỄo kèy
kèy đï tmỏ miỄk viỄo ZrẤk

ZrẤk Zmákm Zúkd
Zúkd rẦt oci trỀkd,
trỀkd, miỏu rö vè tik
tƸồkd vèc gmắ kďkd oỤa ZrẤk MƸkd Ęạc ókd ốo tƸỗkd nĩkm ZrẤk Quakd Gmắi,
ZrẤk KmẠt JuẠt. Mơk kợa, ZrẤk Zmákm Zúkd jƸkd kmƸ đï kả` omảo pmẤk tmảkd
vèc tmi điỏ` đÿ. UiỄo uỴ tmáo omiẳk sự omc oáo tƸỗkd nĩkm kmƸ nè `t sự gmiâ`
kmƸkd, đỏ vikm quakd jakm tiẳkd về pmẤk ốo tƸỗkd. Ęìy nè `t quyẳt đệkm mẳt sứo
tèi tỵkm oỤa tmái tmƸữkd mcèkd, gmi tmỏ nè` omc oáo tƸỗkd nĩkm tmâ` pmẦk omẦk
tikm tmẤk trckd trẠk omiẳk, sẰ okd miẳk sứo nựo omc đẦt kƸỗo mơk sau kèy, nại tmâ`
 pmẤk túk trỀkd, gmì
gmì`
` pmỦo vua
vua tủ pmàa oáo
oáo quak nại trckd triều.
triều.

 

 KmƸữo điâ`2

UiỄo sỠ jỦkd pmckd oáom tự jc `akd kmiều miỄu quắ omỉ gmi áp jỦkd vỗi
đòkd kdƸi vè đòkd tmi điỏ`, kẳu gmúkd sẰ `akd nại mẠu quắ gmúk nƸkd.
Zmái tmƸữkd mcèkd ZrẤk Zmákm Zúkd vè vua ZrẤk Kmìk Zúkd đï sỠ jỦkd
 pmckd oáom kèy vèc tmi điỏ` diac tcèk l omiẳk sự nại omc ZrẤk MƸkd Ęạc vè oáo


 

14

tƸỗkd nĩkm gmáo.
gmáo. Ęìy oũkd oÿ tmỏ đƸữo oci nè `t quyẳt đệ
đệkm
km `ạc miỏ` tủ pmàa ốo
vua ZrẤk, vỵ kẳu omiẳk sự đỖi gmáo, omảo omảk tmái tmƸữkd mcèkd sẰ gmúkd tmỏ tmàom
ứkd gệp. McẴo kmỵk về `t `Ẵt gmáo, đìy oũkd oÿ tmỏ đƸữo oci nè `t quyẳt đệkm
đùk đẩy tráom kmiỄ`, kẳu ouo omiẳk tmẦt lại, pmẤk ni sẰ gmúkd mcèk tcèk tmuo về
 pmẤk ni oỤa tmái
tmái tmƸữkd mcèkd,…
mcèkd,… omảo omảk, kẳu ouo gmákd
gmákd omiẳk gmúkd tm
tmèkm
èkm
kd, tmỵ omịkd ta sẰ oci đìy omàkm nè quyẳt đệkm sai nẤ` kmẦt oỤa ZrẤk Zmákm Zúkd
ồ tmi điỏ` oẠk gề omiẳk tmảkd.


 

1=

OMƣKD ?2 DIẬI XMÁX OMC XMCKD OÁOM NÏKM ĘẨC OụA ZMÁI
ZMƣỬKD MCÈKD Z\ấK ZMÁKM ZÚKD Z\CKD OVờO OMIẻK OMỘKD
QVÌK @ÚKD KDVYÂK NấK ZMử MAI
?.1 @Ủo tiâu oỤ diai pmáp
Zrckd ouo gmákd omiẳk quìk @úkd Kduyâk nẤk tmứ <, km sự nïkm đạc tèi
tỵkm oỤa tmái tmƸữkd mcèkd ZrẤk Zmákm Zúkd đï đákm đuỖi đƸữo diẴo kdcại xì`, nẦy
nại ouo skd müa lỵkm omc `k jìk. Zuy kmiâk, qua q trỵkm kdmiâk oứu, kmÿ`
omòkd túi kmẠk ra lâk oạkm kmợkd Ƹu điỏ` oỤa lẠo miềk tèi, vầk oük tởk tại `t s
kmƸữo điỏ` trckd oáom vẠk jỦkd pmckd oáom nïkm đạc oỤa tmái tmƸữkd mcèkd. @t

kmè nïkm đạc jù oÿ tèi diểi, xuẦt omịkd đẳk đìu, jù àt jù kmiều oũkd sẰ kmợkd
mạk omẳ kmẦt đệkm. vẠy, sau đìy omòkd túi xik đƸa ra `t
` t s diắi pmáp kmằ` pmát
muy Ƹu điỏ` vè gmảo pmỦo kmƸữo điỏ`, tủ đÿ ròt ra giẳk kdmệ omc kmợkd kmè nïkm
đạc miỄk kay, dÿp pmẤk tạc kâk kmợkd kmè nïkm đạc diểi.
?.< Diai pmáp pmát muy u điỏ`, gmảo pmỦo kmữo điỏ` trckd pmckd oáom nïkm
đạc oỤ tmái tmữkd mcèkd ZrẤk Zmákm Zkd
?.<.1 Xmckd ốom nïkm đạc jìk omỤ
 

 Xmát muy Ƹu điâ`

Ęỏ pmát muy miỄu quắ ti đa oỤa pmckd oáom nïkm đạc jìk omỤ, ZrẤk Zmákm
Zúkd oẤk tỖ omứo tmď` jü ð giẳk oỤa oáo lú nïc vè lá quak vďk vư vèc ốo tmi
điỏ` tmàom mữp. UiỄo tỖ omứo mi kdmệ tẠp tmỏ kâk đƸữo áp jỦkd gmúkd omỉ trckd
tmi gỵ đákm qk xì` nƸữo, `è k oẤk trckd ốo luỖi mi mỀp diắi quyẳt ốo vẦk
đề trckd triều đỵkm. Zuy kmiâk, viỄo áp jỦkd pmckd ốom jìk omỤ oẤk đi niềk vỗi viỄo
giỏ` scát omẴt omẰ tmỵ `ỗi pmát muy miỄu quắ oac. UiỄo tỖ omứo oáo mi kdmệ tmắc
nuẠk sẰ diịp ốo quak nại vè ốo lú nïc oắ` tmẦy đƸữo túk trỀkd, tạc kiề` tik mơk
omc kdƸi jìk. Zủ đÿ, gmúkd omỉ oúkd viỄo omukd đƸữo diắi quyẳt triỄt đỏ, `è oük
oỤkd o `i quak mỄ kmìk jìk omàkm quyềk, nükd yâu kƸỗo oỤa tcèk tmỏ kmìk jìk
oac mơk, tikm tmẤk omiẳk đẦu gmi oÿ diẴo kdcại xì` sẰ `ạkm `Ằ mơk lac di mẳt vè
đƸa đẦt kƸỗo oèkd vợkd `ạkm.


 

19

 

 Gmảo pmỦo kmƸữo
kmƸữo điâ`

Xmckd ốom nïkm đạc jìk omỤ sẰ diịp ốo lá quak tráom kmiỄ` mơk vỗi đẦt
kƸỗo, tạc kiề` tik omc kdƸi jìk, oỤkd o `i quak mỄ kmìk jìk vỗi omàkm quyềk.
Zuy kmiâk, kẳu sỠ jỦkd pmckd ốom kèy kmiều tmỵ jỆ jèkd pmát sikm kmiều quak
điỏ` lẦt đởkd trckd ki l. ĘẴo liỄt vỗi tmỏ omẳ quìk omỤ omuyâk omẳ, viỄo lẦt
đởkd quak điỏ` jỆ jầk đẳk viỄo tạc pmắk, ì` `Ƹu diẳt mại nầk kmau. tmẳ ZrẤk
Zmákm Zúkd kâk gmúk gméc trckd ốom sỠ jỦkd tạc tmái đ müa mữp trckd triều đỵkm
vè tmẠt sákd sut gmi tmď` jü oáo ð giẳk oỤa ốo lá quak vỵ trckd đÿ sẰ kmợkd
kdƸi `Ƹu đở kmƸ ZrẤk Àom Zảo.
?.<.< Xmckd oáom nïkm đạc độo đcák
 

 Xmát muy Ƹu
Ƹu điâ`

Xmckd oáom đo đcák oỤa ZrẤk Zmákm Zúkd omỉ gmi đƸữo áp jỦkd vèc kmợkd
tỵkm mukd đẴo liỄt tmỵ `ỗi pmát muy miỄu quắ oac, omếkd mạk kmƸ quyẳt đệkm đƸa
oúkd omòa Ak ZƸ (Zmiâk ZƸ) nè f` dái `ỵkm nè` vẠt okd kạp omc gặ tmù đỏ oÿ tmi
diak oỤkd o nựo nƸữkd. Xmckd oáom kèy gmúkd kâk áp jỦkd quá tmƸkd xuyâk kẳu
gmúkd sẰ dìy ốo táo jỦkd kdƸữo. ZrẤk Zmákm Zúkd kâk áp jỦkd pmckd oáom kèy
vèc oáo quyẳt đệkm quak trỀkd, gmi tỵkm oắ` ố kmìk omi pmi tmỵ pmắi dạt đi vỵ
kd viỄo omukd. Ęởkd tmi pmắi nựa omỀk địkd kdƸi, địkd tmi điỏ` đỏ áp jỦkd,
kẳu gmúkd sẰ dìy ra kmợkd trakm oïi vè miỏu nẤ` gmúkd đákd oÿ.
 Gmảo pmỦo kmƸữo
kmƸữo điâ`
 

 Km quyẳt đệkm oứkd rảk, đo đcák oỤa ZrẤk Zmákm Zúkd ồ tmi điỏ` oẦp
 láom `è kƸỗo ta đï đákm tmảkd quìk @úkd Kduyâk. Zuy kmiâk, đìy gmúkd đƸữo
đákm diá nè `t gẳ sáom oac tmƸữkd vỵ đìy nè quyẳt đệkm rẦt tèk kmầk vỗi kd omịa
vỵ lắk tmìk lệ nữi jỦkd đf` dắ omc gặ tmù. Xmckd oáom nïkm đạc kmƸ tmẳ jỆ dìy nükd
oď` tmù tủ kdƸi oẦp jƸỗi vỗi kdƸi nïkm đạc. tmẳ tmái tmƸữkd mcèkd kâk mạk
omẳ sỠ jỦkd pmckd ốom kèy vỵ kẳu ốo vua tmƸkd xuk tự quyẳt đệkm, trckd triều
đỵkm rẦt oÿ tmỏ tởk tại kmợkd lẦt đởkd quak điỏ`, ốo quak nại sẰ oắ` diáo `ỵkm


 

<8

gmúkd đƸữo túk trỀkd, ð giẳk gmúkd đƸữo suy xét, tủ đÿ jầk đẳk viỄo gmúkd tuìk
 pmỦo trckd
trckd nükd rởi sikm ra ki
ki omiẳk vè tạc pmắk.
?.<.? Xmckd oáom nïkm đạc tự jc

 

 Xmát muy Ƹu điâ`

UiỄo áp jỦkd pmckd oáom tự jc oỤa ZrẤk Zmákm Zúkd gmi Ụy tmáo omiẳk sự
omc ZrẤk MƸkd Ęạc oùkd vỗi ZrẤk Quakd Gmắi, ZrẤk KmẠt JuẠt đï pmát muy táo
jỦkd rö rỄt, gmi gmúkd omỉ đf` nại omiẳk tmảkd omc Ęại UiỄt, `è oük đf` nại tiẳkd
tmơ` omc oắ vua nầk oáo tƸỗkd sĩ. Zuy kmiâk đỏ đắ` lắc omc gẳt quắ oúkd viỄo
omukd đƸữo tmèkm oúkd `ĩ `ïk, vua ZrẤk Zmákm Zúkd kâk oÿ tmâ` sự diá` sát, m
trữ, jöi tmfc kday oắ gmi đï uỴ tmáo omc oáo tƸỗkd nĩkm. Oÿ kmƸ tmẳ, miỄu quắ oúkd
viỄo `ỗi đƸữo đẩy nâk oac kmẦt, vủa oÿ tmỏ kìkd oac tikm tmẤk tráom kmiỄ` vỗi oẦp

jƸỗi vè `i quak mỄ diợa oáo oẦp đƸữo oỤkd o mơk.
 

 Gmảo pmỦo kmƸữo
kmƸữo điâ`

UiỄo ZrẤk Zmákm Zúkd tàk kmiỄ` tmáo Ụy omiẳk sự nè` omc ZrẤk MƸkd Ęạc
oùkd vỗi ZrẤk Quakd Gmắi, ZrẤk KmẠt JuẠt nè` omc mỀ oÿ tráom kmiỄ` mơk, tikm
tmẤk omiẳk đẦu vỵ kƸỗo, okd miẳk vỵ jìk jìkd oac mơk. Zuy kmiâk gmúkd pmắi tmi
điỏ` kèc, kdƸi kèc oũkd oÿ tmỏ diac omc viỄo nỗk kmƸ vẠy. Zmái tmƸữkd pmắi tmẠk
trỀkd xf` xét đòkd tmi điỏ` vè đẴo liỄt pmắi quak sát tmẠt gĩ đỏ áp jỦkd pmckd
ốom kèy vỗi địkd kdƸi. Kmợkd kdƸi đƸữo diac pmÿ pmắi oÿ kďkd nựo, tráom
kmiỄ` oac, mẳt nükd vỵ kd viỄo vè mơk mẳt nè gmúkd ma` `uk nữi àom ố kmìk
kmƸ ZrẤk Àom Zảo.
?.? Gik kdmệ omc kmè nïkm đạc miỄk ky
Xmckd
Xm
ckd oáom nïkm đạc nè `t kdmỄ
kdmỄ tm
tmuẠt
uẠt đüi mểi kmè
kmè nïkm
nïkm đạc pmắi gmúkd
gmúkd
kdủkd mcèk tmiỄk. @t kmè nïkm đạc diểi pmắi liẳt xf` xét địkd tmi điỏ`, địkd
kdƸi đỏ nựa omỀk pmckd ốom nïkm đạc pmù mữp đỏ oÿ đƸữo sự túk trỀkd, gmì`
 pmỦo tủ `Ềi kdƸi. Gmi đÿ, mỀ sk sèkd nè` vè tmựo miỄk tmfc kmợkd quyẳt đệkm


 

<1

đƸữo đƸa ra. vẠy, kdƸi nïkm đạc oẤk pmắi gmúkd kdủkd trau jởi gĩ kďkd, tỵ` tüi,
gmai tmáo kmợkd gmắ kďkd oỤa lắk tmìk, pmát muy kmợkd `Ẵt tàom oựo oỤa lắk tmìk
đỏ tạc đƸữo uy tàk, sự gàkm trỀkd vè vệ trà trckd xï mi. Lâk oạkm đÿ, kmè nïkm đạc
 pmắi miỏu rư vè kả` lảt đƸữo
đƸữo kmìk viâk oỤa
oỤa `ỵkm, tỵkm mukd vè tàkm omẦt
omẦt kd viỄo
đỏ áp jỦkd pmckd ốom nïkm đạc địkd đảk kmằ` kìkd oac miỄu quắ oúkd viỄo.
GẻZ NVẮK
Qua oìu omuyỄk về Zmái ZmƸữkd Mcèkd ZrẤk Zmákm Zúkd đï gméc néc sỠ
jỦkd oáo pmckd ốom nïkm đạc `t ốom tèi tỵkm đỏ jầk jảt tcèk jìk to, đẦt kƸỗo
đákm đuỖi đƸữo diẴo Kduyâk ‟ @úkd, lắc vỄ l oöi. Úkd đï sỠ jỦkd oắ la pmckd
oáom nïkm đạc omàkm trckd ouo omiẳk vỗi qk @úkd-Kduk, viỄo vẠk jỦkd tủkd
 pmckd ốom nïkm đạc
đạc trckd tủkd trƸkd mữp
mữp úkd đï gméc néc kả` lảt tikm tmẤk,
tmẤk, nükd
yâu kƸỗo oỤa kmìk jìk, omiẳk sĩ tủ đÿ gmi đƸa ra ốo omiẳk nƸữo đákm diẴo7 tcèk jìk
đï đcèk gẳt, đởkd nükd, oùkd mƸỗkd về `Ủo tiâu omukd nè đákm đuỖi diẴo Kduyâk@úkd, lắc vỄ l oöi tỖ tiâk dẤy jựkd.
Zủ đÿ omc tmẦy, `Ẵo jù oÿ rẦt kmiều pmckd oáom nïkm đạc, kmƸkd `t kmè
nïkm đạc tèi la gmúkd kmẦt tmiẳt pmắi áp jỦkd omỉ `t pmckd oáom nïkm đạc omàkm `è
sẰ nè sự nikm mcạt tmay đỖi pmckd oáom nïkm đạc trckd tủkd trƸkd mữp oỦ tmỏ. _ự tèi
tỵkm oỤa kmè nïkm đạc đÿ omàkm nè sự pmìk tàom tỵkm mukd, kả` lảt tì` nð, gỏ tủ đÿ
đƸa ra pmckd oáom nïkm đạc pmù mữp đỏ đạt đƸữo miỄu quắ oac kmẦt.
 KmẦt nè miỄk kay, jù trckd lẦt oứ nĩkm vựo kèc, `t kmè nïkm đạc diểi đều
 pmắi tẤ` kmỵk, liẳt gmúk gméc sỠ jỦkd ock kdƸi, đỏ oùkd kmau mƸỗkd đẳk `t
` t

`Ủo tiâu omukd juy kmẦt vỗi miỄu quắ oac kmẦt. Kmè nïkm đạc nè kdƸi đứkd đẤu
`t tẠp tmỏ, `t jcakm kdmiỄp, vai trü oỤa mỀ sẰ ắkm mƸồkd rẦt nỗk đẳk sự pmát triỏk
oỤa jcakm kdmiỄp. @t nïkm đạc oÿ tèi kmƸkd pmckd oáom nïkm đạc gmúkd pmù mữp
sẰ gmúkd gmàom nỄ đƸữo kmìk viâk, oũkd kmƸ gmúkd tạc ra đƸữo sự đcèk gẳt đởkd
nükd diợa `Ềi kdƸi tmỵ tẠp tmỏ đÿ, jcakm kdmiỄp đÿ sỗ` `uk oũkd sẰ rơi vèc tỵkm
oắkm kduy miỏ`. KdƸữo nại kẳu pmckd ốom nïkm đạc pmù mữp tmỵ sẰ đẩy đƸữo tikm
tmẤk kmìk viâk nâk oac, sự đcèk gẳt, m trữ diòp đ kmau mẳt `ỵkm vỵ `Ủo tiâu