Tài liệu Đi tìm đạo kinh doanh cho Việt Nam và Thế Giới pdf

Têåp sấch nây lâ mưåt phêìn trong bưå sấch ÀẨO KINH DOANH VIÏÅT NAM
VÂ THÏË GIÚÁI. Vâ bưå sấch nây lâ kïët quẫ ca dûå ấn nghiïn cûáu mang
tïn Ài tòm Àẩo Kinh doanh ca Viïåt Nam vâ Thïë giúái do cấc chun
gia ca PACE cng mưåt sưë tấc giẫ phưëi húåp thûåc hiïån.
PACE giûä bẫn quìn
Copyright©2007 by PACE
Bưå sấch àậ àûúåc àùng k bẫn quìn, mổi thưng tin xin vui lông gûãi vïì:
PACE
Tôa nhâ PACE
341 Nguỵn Trậi, Qån 1
TP. Hưì Chđ Minh, Viïåt Nam
Email:
In lêìn thûá nhêët tẩi TP.HCM, do Nhâ xët bẫn Trễ êën hânh.
Tấc giẫ têåp sấch: Lï Minh Toân
(mưåt phêìn ca dûå ấn) vâ cấc chun gia ca PACE
Giấm àưëc àiïìu phưëi dûå ấn: Trêìn V Ngun
Nhốm biïn têåp vâ àiïìu phưëi dûå ấn: Trêìn V Ngun
Nguỵn Dûúng Hiïëu
Nguỵn Hưìng Dung
Nguỵn Thõ Hâ
ÀẨO KINH DOANH VIÏÅT NAM VÂ THÏË GIÚÁI
Henry Ford vâ FORD
ÀÙÅT THÏË GIÚÁI LÏN BƯËN BẤNH XE
Lï Minh Toân vâ cấc chun gia ca PACE
Chòu trách nhiệm xuất bản: Ts. Quách Thu Nguyệt
Biên tập: Thành Nam
Bìa: Hữu Bắc
Sửa bản in: Phạm Nguyễn
Kỹ thuật vi tính: Mai Khanh + Thanh Hà
NHÀ XUẤT BẢN TRẺ
161B Lý Chính Thắng - Quận 3 - Thành phố Hồ Chí Minh

ĐT: 9316289 - 9316211 - 8465595 - 8465596 - 9350973
Fax: 84.8.8437450 - E-mail: nxbtre@ hcm.vnn.vn
Website:
CHI NHÁNH NHÀ XUẤT BẢN TRẺ TẠI HÀ NỘI
20 ngõ 91, Nguyễn Chí Thanh, Quận Đống Đa - Hà Nội
ĐT & Fax: (04) 7734544
E-mail: vanphongnxbtre@ hn.vnn.vn
ÀÙÅT THÏË GIÚÁI LÏN BƯËN BẤNH XE 54 HENRY FORD & FORD
Nhốm chun gia, nhốm àiïìu phưëi, nhốm tấc giẫ vâ nhốm biïn têåp ca
dûå ấn nghiïn cûáu Ài tòm Àẩo Kinh doanh Viïåt Nam vâ Thïë giúái xin
chên thânh cẫm ún cấc cưng ty, cú quan, àún võ vâ cấc cấ nhên àậ nhiïåt
tònh hưỵ trúå thưng tin, tû liïåu trong viïåc triïín khai dûå ấn nghiïn cûáu vâ
thûåc hiïån têåp sấch nây.
Mc lc
Cng bẩn àổc
KIÏËM TIÏÌN HAY PHNG SÛÅ XẬ HƯÅI? 7
Lúâi nối àêìu 23
Phêìn I.
T PH, CON NHÂ NGHÊO VÂ CHIÏËC MẤY BAY GIÊËY
Chûúng 1. 29
24 GIÚÂ TRONG ÀÚÂI MƯÅT NGÛÚÂI ÀÙÅC BIÏÅT
6 giúâ sấng: Bûäa àiïím têm àêåm chêët Anh 30
9 giúâ: Thïë nâo lâ sûå nhên àẩo cao cẫ nhêët? 44
10 giúâ: Nûúác cúâ hôa bònh 49
12 giúâ trûa: Thûúãng thûác bûäa ùn ca ngûúâi nghêo 54
2 giúâ chiïìu: Chng ta sệ tung ra mêỵu xe múái! 58
3 giúâ chiïìu: Nhûäng gûúng mùåt quan trổng
ca nûúác M 65
10 giúâ àïm: Chim sùỉt sệ bay thi cng àân sïëu! 71
Chûúng 2. 81

T PH XÂI TIÏÌN
Tưi biïët rùçng ngûúâi nghêo thiïëu chưỵ chûäa bïånh... 83
... Vâ thiïëu mưåt núi àïí hổc hânh àâng hoâng 87
Têët nhiïn, mổi ngûúâi cêìn biïët vïì lõch sûã dên tưåc mònh
90
Phêìn II.
NHÛÄNG QUËT ÀÕNH GỐP PHÊÌN THAY ÀƯÍI THÏË GIÚÁI
Chûúng 1. 97
NÂY ANH EM, CHNG TA KHƯNG KIÏËM TIÏÌN
BÙÇNG MỔI GIẤ!
ÀÙÅT THÏË GIÚÁI LÏN BƯËN BẤNH XE 76 HENRY FORD & FORD
KIÏËM TIÏÌN HAY PHNG SÛÅ XẬ HƯÅI?
Bưå sấch mâ bẩn àổc àang cêìm trïn tay lâ kïët quẫ
ca dûå ấn nghiïn cûáu mang tïn Ài tòm Àẩo Kinh
doanh ca Viïåt Nam vâ Thïë giúái do Tưí húåp Giấo dc
PACE thûåc hiïån trong sët 14 thấng vûâa qua.
Chng tưi àùåt tïn cho bưå sấch nây lâ Àẩo Kinh
doanh Viïåt Nam vâ Thïë giúái vúái mong mën àûúåc
chia sễ cng bẩn àổc, àùåc biïåt lâ bẩn àổc doanh nhên
vâ bẩn àổc quan têm àïën kinh doanh, nhûäng kiïën giẫi
vïì hâng loẩt cấc cêu hỗi nhû: “Kinh doanh lâ gò?”,
“Doanh nhên lâ ai?”, “Àêu lâ ‘àẩo’ ca nghïì kinh
doanh?” vâ “Tẩi sao kinh doanh lâ mưåt nghïì cao qu
vâ xûáng àấng àûúåc xậ hưåi tưn vinh?”...
Tûâ cêu chuån ca nhûäng huìn thoẩi doanh nhên
thïë giúái
Àưåi ng chun gia ca PACE cng cấc cưång sûå àậ
nghiïn cûáu cåc àúâi vâ sûå nghiïåp ca 25 doanh nhên
huìn thoẩi, àïën tûâ 25 têåp àoân kinh doanh dêỵn àêìu
trong nhûäng bẫng xïëp hẩng doanh nghiïåp trïn toân thïë

giúái, nhùçm tòm kiïëm “cấi àẩo”, cấi triïët l cưët lội trong
kinh doanh ca hổ. Mc àđch lâ àïí l giẫi xem vò sao
hổ lâ nhûäng ngûúâi kiïëm tiïìn nhanh nhêët, kiïëm tiïìn
nhiïìu nhêët vâ kiïëm tiïìn bïìn vûäng nhêët thïë giúái, àưìng
thúâi hổ lẩi àûúåc xậ hưåi àùåc biïåt kđnh trổng?
Chûúng 2. 111
ÀÚN GIẪN LÂ THÏË GIÚÁI NÂY CÊÌN ÀÛÚÅC PHC V!
Mưỵi ngûúâi àïìu cêìn mưåt chiïëc ư-tư 112
Cưng thûác kinh doanh “cho ài rưìi sệ nhêån” 119
Tiïu chín hốa khấch hâng 130
Chûúng 3. 137
ÀÙÅT CẪ THÏË GIÚÁI TRÏN NHÛÄNG BẤNH XE
Nhu cêìu xậ hưåi rưång lúán hún nhiïìu. Phẫi lâm viïåc tiïëp!
138
Tiïën ra thïë giúái 145
Phêìn III.
HỔC TÊÅP THÛÅC SÛÅ LÂ MƯÅT VIÏÅC VƠ ÀẨI
Cêu chuån vïì chiïëc nưìi nêëu xp ca m 156
Sấch chûa phẫi lâ têët cẫ 172
Cêåu nhốc “thúå rên” 12 tíi vâ “sấng chïë” àêìu tiïn176
Phêìn IV.
“DI SẪN” CA FORD
Chûúng 1. 185
“ÀƯËI TH”, BẨN BÊ VÂ NGÛÚÂI KÏË VÕ
Nhûäng àưëi th xûáng têìm 186
Ngûúâi kïë võ 221
Chûúng 2. 241
TÛÅ SÛÅ CA HENRY FORD: PHC V XẬ HƯÅI
LN LÂ MC TIÏU ÀI TRÛÚÁC LÚÅI NHÅN
SẤCH THAM KHẪO 252

Cng bẩn àổc
ÀÙÅT THÏË GIÚÁI LÏN BƯËN BẤNH XE 98 HENRY FORD & FORD
Phên tđch tûâng chùång àûúâng, tûâng mưëc sûå nghiïåp,
tûâng bûúác thùng trêìm... ca nhûäng huìn thoẩi doanh
nhên nây, chng tưi àậ àc kïët àûúåc nhûäng nết chung
nhêët, nối chđnh xấc hún, lâ nhûäng ëu tưë khiïën hổ trúã
nïn vơ àẩi, trúã thânh nhûäng doanh nhên huìn thoẩi.
Àố lâ sûå khao khất, lâ niïìm àam mï mưåt cấch mậnh
liïåt àïí sấng tẩo, àïí àem àïën thêåt nhiïìu giấ trõ múái
cho cåc sưëng vâ cho xậ hưåi. Hổ àậ thûåc hiïån àûúåc
àiïìu àố bùçng viïåc cưëng hiïën cẫ cåc àúâi mònh lêỵn viïåc
truìn àẩt, dêỵn àûúâng cho hêåu thïë. Vò vêåy mâ ngây nay
chng ta àậ cố hâng loẩt nhûäng cêu chuån vïì hổ:
Àố lâ cêu chuån ưng ch hậng ư tư Ford àậ “àùåt
cẫ thïë giúái lïn bưën bấnh xe”, lâm cho trấi àêët “quay”
nhanh hún khi trao cho àưng àẫo mổi ngûúâi trong xậ
hưåi cú hưåi súã hûäu chiïëc xe ư tư - vưën trûúác àố chó
dânh riïng cho giúái thûúång lûu vâ nhûäng ngûúâi giâu
cố. Chó mưåt quët àõnh giẫi quët “nhu cêìu lûu
chuín” cho xậ hưåi, Henry Ford àậ lâm thay àưíi cåc
sưëng ca têët cẫ chng ta.
Àố lâ cêu chuån châng trai Larry Page tin tûúãng
tuåt àưëi vâo sûá mïånh “tưí chûác lẩi hïå thưëng thưng tin
thïë giúái” ca mònh, kiïn trò cng Google theo àíi
giêëc mú mưåt ngây nâo àố, Google sệ lâ ngûúâi dêỵn
àûúâng cho mổi ngûúâi tham gia vâo thïë giúái mïnh
mưng ca tri thûác, thưng tin trûåc tuën.
Àố lâ cêu chuån châng thanh niïn Akio Morita
bùçng mổi giấ phẫi àấp ûáng nguån vổng àûúåc nghe àâi
phất thanh àïí cêåp nhêåt thưng tin cåc sưëng ca mưåt

nûúác Nhêåt hoang tân sau chiïën tranh, àïën khất vổng
“kiïën tẩo mưåt nïìn giẫi trđ tûúng lai” cho cẫ thïë giúái
mâ Sony àang sưëng vâ sấng tẩo mưỵi ngây.
Àố lâ cêu chuån Jorma Ollila, bùçng chiïëc àiïån thoẩi
Nokia cng nhûäng giấ trõ àûúåc tẩo ra trong nố, ưng
khưng nhûäng gốp phêìn àõnh dẩng lẩi àêët nûúác Phêìn
Lan trïn bẫn àưì toân cêìu mâ côn kïët nưëi cẫ thïë giúái
nây vâ lâm cho mưỵi chng ta trúã nïn “gêìn nhau” hún.
Àố lâ cêu chuån khi nhùỉc àïën mấy tđnh IBM, cố lệ
chng ta sệ khưng thïí khưng nghơ àïën hònh ẫnh chûä
Think vâ ngûúâi khai sinh ra nố, Thomas Watson Sr.
IBM trúã thânh “gậ khưíng lưì ca thïë giúái” trong sët
gêìn mưåt trùm nùm qua cng chđnh lâ nhúâ chûä Think
àố, mâ theo Thomas Watson Sr. thò nố nghơa lâ: “Mổi
rùỉc rưëi àïìu cố thïí giẫi quët nïëu ngûúâi ta chõu khố suy
nghơ”. Suy nghơ àïí phc v con ngûúâi chđnh lâ bđ quët
thânh cưng ca cấc thïë hïå IBM...
Àïën nhûäng cêu chuån mâ chng tưi vêỵn thûúâng kïí
Lúâi àêìu ca bưå sấch, chng tưi mën kïí lẩi vúái qu
võ mưåt vâi cêu chuån mâ PACE ln tûå hâo khi tòm
thêëy nố trong hânh trònh Khất vổng Doanh trđ ca
mònh trong sët nhûäng nùm vûâa qua:
Bâ ch mưåt tiïåm tẩp hốa sët ngây khưng vui vò
bn bấn ïë êím. Nhûng sau nhûäng ngây thấng nhòn
vâo “mùỉt” khấch hâng, bâ chúåt nghơ: “Sao tưi khưng lâ
ngûúâi giẫi quët vêën àïì nhu ëu phêím cho cẫ xốm?”.
Vâ mổi chuån thay àưíi. Tûâ àố, nhiïìu gia àònh chûa
khấ giẫ trong khu phưë cố thïí mua mưåt, hai gối mò tưm
(mâ khưng cêìn phẫi mua cẫ thng mò), mưåt tếp bưåt
ngổt (mâ khưng cêìn phẫi mua cẫ gối bưåt ngổt). Bâ cố

thïí múã cûãa lc múâ sấng hay nûãa àïm, khi chùèng côn
núi nâo bấn hâng nûäa àïí àấp ûáng nhu cêìu “hïët chanh
àưåt xët” hóåc “nhâ khưng côn nûúác mùỉm”. Hay hún
nûäa, mổi ngûúâi chó “xểt” mưåt hai bûúác chên lâ cố ngay
nhûäng vêåt phêím cêìn thiïët nhêët cho gia àònh. Lẩi thïm
ÀÙÅT THÏË GIÚÁI LÏN BƯËN BẤNH XE 1110 HENRY FORD & FORD
chuån giấ cẫ ca bâ so vúái chúå vâ siïu thõ cng
chùèng chïnh lïåch lâ bao. Ai cng àoấn ra kïët quẫ:
cûãa tiïåm sët ngây ngûúâi ra kễ vâo, bâ thò bấn hâng
ln tay vâ cûúâi nối ln miïång. Khưng chó tiïìn lậi thu
àûúåc tùng cao, mâ bâ côn cố “lúåi nhån” lúán nhêët lâ
sûå qu mïën ca mổi ngûúâi dânh cho mưåt ngûúâi biïët
kinh doanh nhû bâ.
Cêu chuån thûá hai vïì mưåt cú súã sẫn xët t sùỉt.
Ngûúâi ta thûúâng mua t ca cú súã nây vïì àïí àûång hưì
sú. Mưåt cú súã bế xđu rêët àưỵi bònh thûúâng thò liïåu cố
mang trong ngûúâi “sûá mïånh xậ hưåi”? Trong mưåt thúâi
gian dâi, cú súã hoẩt àưång cêìm chûâng, cho àïën mưåt
ngây ưng ch ca nố thay àưíi cấch nghơ: tưi khưng
“bấn t sùỉt” nûäa, mâ sệ “bấn giẫi phấp lûu trûä hưì sú
vùn phông”. Tûâ àố, ưng vâ àưìng sûå tiïën hânh nghiïn
cûáu àïí tẩo ra nhûäng cấi t sao cho cố thïí chưëng àûúåc
mưëi, mổt, chưëng thêëm, ngùn t nây thò cố khốa kiïn cưë
àïí àûång hưì sú quan trổng, ngùn t khấc thò khưng cêìn
khốa àïí dïỵ kếo ra kếo vâo... Ưng cng chõu khố ài àïën
cấc vùn phông àïí nghiïn cûáu mâu sún, thay àưíi kđch
cúä, kiïíu dấng... Thïë lâ sẫn phêím ca ưng côn thïm tđnh
nùng lâm àểp cho cẫ vùn phông ca cấc cưng ty. Chó
sau mưåt thúâi gian ngùỉn, cú súã ca ưng àậ lưåt xấc vâ
phất triïín rêët nhanh.

Nhû vêåy, doanh nghiïåp lúán hay nhỗ ty thåc vâo
vêën àïì xậ hưåi mâ hổ giẫi quët àûúåc. Bâ ch tẩp hốa
ca khu phưë nổ cng Sam Walton (ưng ch têåp àoân
bấn lễ lúán nhêët thïë giúái Wal-Mart) àïìu giẫi quët vêën
àïì mua sùỉm ca xậ hưåi thưng qua viïåc múã cûãa hâng
bấn lễ. Hổ chó khấc nhau vïì phẩm vi: xậ hưåi ca bâ
ch tiïåm tẩp hốa lâ mưåt khu phưë, côn xậ hưåi ca Sam
mang têìm cúä thïë giúái.
Àiïìu xậ hưåi quan têm khưng phẫi lâ doanh nghiïåp
àố kiïëm àûúåc bao nhiïu mâ lâ hổ àậ mang lẩi gò cho
cưång àưìng. Chùèng hẩn, trong khi t ph Nhêåt, Toyoda
(“cha àễ” ca Toyota), vúái tinh thêìn ấi qëc àûúåc ngûúâi
Nhêåt xem nhû anh hng dên tưåc thò t ph Nga,
Khodorkovsky (ưng ch ca Yukos), ưng ta lâ ai trong
mùỉt dên Nga thò chó ngûúâi Nga múái thêëu rộ. Sûå khấc
nhau nây cố lệ do cấch thûác kiïëm tiïìn ca hổ.
Nghïì kinh doanh, xûa nay vêỵn thûúâng bõ hiïíu chó
nhû lâ nghïì “kiïëm tiïìn”. Nhûng thûåc chêët, khưng hïì cố
nghïì kiïëm tiïìn, búãi nghïì nâo thò cng kiïëm tiïìn cẫ.
Chùèng hẩn, låt sû kiïëm tiïìn bùçng viïåc hânh nghïì låt,
bấc sơ kiïëm tiïìn bùçng cấch chûäa bïånh cûáu ngûúâi... Vâ
doanh nhên, ngûúâi hânh nghïì kinh doanh, cng kiïëm
tiïìn bùçng cấch lậnh àẩo mưåt doanh nghiïåp vâ thưng
qua doanh nghiïåp àố àïí giẫi quët vêën àïì hay àấp ûáng
nhu cêìu nâo àố ca xậ hưåi. Nhûng àiïìu khấc biïåt ca
nghïì kinh doanh lâ trong quấ trònh hânh nghïì ca
mònh doanh nhên khưng hânh àưång mưåt cấch àún lễ
mâ biïët kiïën tẩo ra cấc chỵi giấ trõ. C thïí hún, hổ nùỉm
lêëy mưåt doanh nghiïåp vâ têåp húåp bïn mònh nhiïìu
thânh viïn àïí cng cưång hûúãng lẩi nhùçm hònh thânh

mưåt sûác mẩnh tưíng lûåc, tûâ àố tẩo ra nhiïìu giấ trõ hún
cho xậ hưåi. Àố cng chđnh lâ l do mâ nghïì kinh doanh
thûúâng kiïëm àûúåc nhiïìu tiïìn hún so vúái nhûäng nghïì
khấc vâ vêỵn àûúåc cưång àưìng xậ hưåi ng hưå.
Nghiïn cûáu 25 huìn thoẩi doanh nhên thïë giúái cho
thêëy, d cố quấ nhiïìu sûå khấc biïåt nhûng hổ àïìu cố
chung mưåt tû tûúãng ch àẩo: “Kinh doanh lâ phng sûå
xậ hưåi”. Hay nối mưåt cấch àêìy à hún, “Kinh doanh lâ
ÀÙÅT THÏË GIÚÁI LÏN BƯËN BẤNH XE 1312 HENRY FORD & FORD
kiïëm tiïìn bùçng cấch phng sûå xậ hưåi, bùçng cấch dng
sẫn phêím hay dõch v nhû lâ phûúng tiïån àïí giẫi
quët nhûäng vêën àïì ca xậ hưåi vâ lâm cho cåc sưëng
trúã nïn tưët àểp hún”.
Cấi “àẩo” kinh doanh nây àậ àûúåc hổ quấn triïåt
ngay tûâ bíi àêìu khúãi nghiïåp àêìy gian khố cho túái lc
thânh cưng. Vâ sûå thêåt nây cng chđnh lâ l do gip
hổ kiïëm tiïìn nhanh nhêët, nhiïìu nhêët, bïìn nhêët, côn
bẫn thên hổ thò àûúåc xậ hưåi tưn vinh, nïí trổng, vâ rưìi
hổ ài vâo lõch sûã kinh doanh thïë giúái nhû nhûäng huìn
thoẩi, doanh nghiïåp ca hổ cng vơ àẩi vâ trûúâng tưìn.
Nhû vêåy, vúái mưåt têm thïë ln hûúáng vïì cưång àưìng,
ln khất khao lâm cho xậ hưåi quanh mònh (cố thïí nhỗ
gổn trong mưåt ngưi lâng hóåc rưång lúán bùçng cẫ mưåt
hïå mùåt trúâi) tưët àểp hún, chđnh hổ, nhûäng doanh nhên
(d lúán hay nhỗ, d “Têy” hay “Ta”, d “cưí” hay “kim”)
ln àûúåc xậ hưåi tưn vinh khưng phẫi vò sưë ca cẫi
khưíng lưì hổ kiïëm àûúåc, mâ vò nhûäng àống gốp vư giấ
ca hổ vâo sûå àưíi thay ca thïë giúái nây.
Rưìi quấ trònh àõnh hònh ca “vùn hốa doanh nhên
Viïåt Nam”

Song song vúái nhûäng doanh nhên lêỵy lûâng ca thïë
giúái, àiïìu khấc biïåt úã bưå sấch nây lâ chng tưi àậ
khúãi sûå hânh trònh tòm kiïëm nhûäng “huìn thoẩi
doanh nhên Viïåt Nam” àïí, nhû mưåt cưë gùỉng, “àõnh võ”
xem ưng cha ta ngây xûa àậ khúãi sûå kinh doanh nhû
thïë nâo. Vâ thêåt bêët ngúâ, trong lõch sûã Viïåt Nam àậ
tûâng cố nhûäng Lûúng Vùn Can, Bẩch Thấi Bûúãi,
Nguỵn Sún Hâ, Trõnh Vùn Bư... vúái nhûäng tû tûúãng
kinh doanh cố thïí gêy ngẩc nhiïn cho àïën têån bêy giúâ.
Gêìn mưåt trùm nùm trûúác, mưåt nhâ u nûúác, mưåt trđ
thûác lúán vâ cng lâ nhâ kinh doanh Lûúng Vùn Can àậ
khùèng àõnh trïn túâ Thûåc nghiïåp Dên bấo:
“Àûúng bíi thïë giúái cẩnh tranh nây, cấc nûúác ph
cûúâng khưng àêu lâ chùèng àua tâi thi sûác úã trong
trûúâng thûúng chiïën, vùn minh câng tiïën bưå bn bấn
câng thõnh àẩt, bn bấn thõnh thúâi trong nûúác giâu
mẩnh khưng biïët àïën àêu lâ cng, bn bấn suy thúâi
trong nûúác nghêo ëu khưng biïët àêu mâ kïí, cûá xem
cấi trònh àưå bn bấn mưåt nûúác nâo cao hay thêëp,
rưång hay hểp thúâi xết àûúåc dên nûúác êëy giâu hay
nghêo, vùn hay dậ. Viïåc bn bấn thõnh suy cố quan-
hïå àïën qëc-dên thõnh suy nhû thïë, ta hấ nïn coi
thûúâng, xem khinh àûúåc sao”.
Khi àùåt bt viïët nhûäng dông àêìu tiïn ca Thûúng
hổc phûúng chêm, cën sấch giấo khoa àêìu tiïn ca
thûúng giúái Viïåt Nam, c Lûúng Vùn Can àậ chia sễ:
“Bêy giúâ phong khđ múã rưång, hoân cêìu ài lẩi nhû mưåt
nhâ, àûúâng bưå thò cố hỗa xa, àûúâng thy thò cố hỗa
thuìn, khưng trung thò cố tâu bay, lẩi thïm àiïån bấo
àïí thưng thû tđn, àiïån thoẩi àïí thưng êm ngûä, tin tûác

àậ mau, vêån tẫi rêët tiïån, ngûúâi mâ thưng bn bấn thò
lâm giâu rêët tiïån...”.
C Lûúng Vùn Can côn chó ra nhûäng àiïím hẩn chïë
chđnh ca nhûäng ngûúâi lâm kinh doanh Viïåt Nam thúâi
bêëy giúâ: Khưng cố thûúng phêím, khưng cố thûúng àẩo,
khưng cố thûúng hổc, khưng biïët giao thiïåp, khưng biïët
trổng nghïì, khưng cố kiïn têm, khưng cố tđn thûåc...
Gêìn mưåt trùm nùm sau, Ngûúâi Viïåt gia nhêåp k
ngun toân cêìu hốa, ngêỵm lẩi, thêëy thùỉt lông vò nhûäng
àiïìu ngûúâi xûa nối vêỵn côn ngun giấ trõ. Vâ dêỵu hiïån
nay chng ta àang cng chung sưëng, lâm ùn trong bưëi
cẫnh toân cêìu hốa thò doanh trđ Viïåt Nam vêỵn àang cố
ÀÙÅT THÏË GIÚÁI LÏN BƯËN BẤNH XE 1514 HENRY FORD & FORD
mưåt khoẫng cấch quấ xa so vúái doanh trđ thïë giúái, cẫ
vïì tû duy vâ têìm nhòn, cẫ vïì cấi têm vâ cấi àẩo.
Tuy nhiïn, cng trong viïåc lêìn giúã nhûäng trang sûã
mâ ưng cha àïí lẩi, chng ta bưỵng vui mûâng nhêån ra
nhûäng cưåt mưëc quan trổng trïn hânh trònh xêy dûång
àẩo kinh doanh, àõnh hònh mưåt nết vùn hốa kinh
doanh rêët riïng ca ngûúâi Viïåt.
Àêìu tiïn phẫi kïí àïën dêëu êën ca thúâi àiïím Hưì Ch
tõch gûãi thû cho cấc giúái cưng thûúng Viïåt Nam, vâo
ngây 13 thấng 10 nùm 1945. Bûác thû cố àoẩn viïët:
“Viïåc nûúác vâ viïåc nhâ bao giúâ cng ài àưi vúái nhau.
Nïìn kinh tïë qëc dên thõnh vûúång lâ cấc sûå kinh
doanh ca cấc nhâ cưng nghiïåp, thûúng nghiïåp thõnh
vûúång. Vêåy tưi mong giúái Cưng Thûúng nưỵ lûåc vâ
khun cấc nhâ cưng nghiïåp vâ thûúng nghiïåp mau
mau gia nhêåp “Cưng Thûúng cûáu qëc àoân” cng
àem vưën vâo lâm nhûäng cưng cåc đch qëc lúåi dên”.

Àố khưng chó lâ mưåt bûác thû àưång viïn àïí “chêën
doanh khđ” mâ côn lâ sûå khùèng àõnh bẫn chêët cú bẫn,
àẩo l cưët lội trong nghïì doanh thûúng ca nûúác nhâ,
àố lâ: Giúái doanh thûúng hậy hoẩt àưång sao cho “đch
qëc lúåi dên”, đch nûúác lúåi mònh.
Rưìi mưåt lêìn khấc, tẩi hưåi chúå triïín lậm cưng nghiïåp
vâ tiïíu th cưng nghiïåp 1958, bấo Nhên Dên trđch
àùng lúâi Hưì Ch tõch: “Nhûäng ngûúâi sẫn xët phẫi cưë
gùỉng sẫn xët nhanh, nhiïìu, tưët vâ rễ. Hâng lâm ra
nhanh vâ nhiïìu nhûng khưng tưët vâ rễ thò khưng ai
mua. Àưìng bâo ta nưìng nân u nûúác nïn rêët mën
dng hâng ca ta sẫn xët, nhûng trûúác nhêët ngûúâi
sẫn xët phẫi lâm hâng tưët vâ rễ. Ngûúâi sẫn xët phẫi
thûåc thâ sẫn xët hâng tưët cho àưìng bâo dng, khưng
nïn lâm hâng trûng bây thò tưët mâ hâng bấn thò xêëu.
Giấ cẫ phẫi chùng, khưng lûâa dưëi ngûúâi mua. Sẫn xët
phẫi thiïët thûåc vâ àng hûúáng, àẫm bẫo lâm nhiïìu
loẩi hâng tưët vâ rễ cêìn dng cho àưng àẫo nhên dên”.
Vâ chùỉc cố lệ bẩn àổc cng chûa qụn cấi khoẫnh
khùỉc mâ Låt cưng ty nùm 1990 ra àúâi vúái quan àiïím
ngûúâi dên chó àûúåc lâm nhûäng gò mâ phấp låt cho
phếp. Àïën àng 10 nùm sau, Låt doanh nghiïåp nùm
2000 quy àõnh lẩi: Ngûúâi dên àûúåc lâm têët cẫ nhûäng
gò mâ phấp låt khưng cêëm.
Nghïì doanh nhên àậ bûúác sang mưåt giai àoẩn múái
trong lõch sûã kinh thûúng ca nûúác nhâ. Vâ thêåt sûå,
chng ta cng khưng thïí qụn thúâi khùỉc Th tûúáng
chđnh ph ra quët àõnh chổn ngây 13 thấng 10 hùçng
nùm lâ Ngây doanh nhên Viïåt Nam; vâ khưng thïí
qụn nhûäng hâng tin chẩy dâi trïn trang nhêët têët cẫ

cấc bấo: “Nghõ quët àẩi hưåi Àẫng lêìn thûá X: Àẫng viïn
àûúåc lâm kinh tïë tû nhên”.
Chng ta tòm thêëy gò trong nhûäng mưëc son êëy? Àố
chđnh lâ nhûäng bûúác ngóåt gốp phêìn vâo sûå àõnh hònh
mưỵi ngây mưåt rộ nết hún ca vùn hốa doanh nhên Viïåt
Nam.
Song cng qua chđnh nhûäng mưëc son êëy, chng ta
biïët àûúåc rùçng, “vùn hốa doanh nhên Viïåt Nam” (côn
gổi lâ “vùn hốa kinh doanh Viïåt Nam” hay “Vùn hốa
ca giúái doanh nhên Viïåt Nam”) àang trong quấ trònh
àûúåc àõnh hònh. Tuy nhiïn, àïí cố àûúåc mưåt “vùn hốa”
nhû mong mën thò trûúác hïët cêìn phẫi cố “tû tûúãng”,
àưìng thúâi phẫi xấc àõnh àûúåc nhûäng “ëu tưë hònh
thânh” vùn hốa cho giúái doanh nhên ca ta.
Vâ bùçng nhûäng nghiïn cûáu ca mònh trong thúâi gian
qua, chng tưi nhêån thêëy rùçng, àïí giẫi quët vêën àïì “tû
tûúãng” thò ta phẫi xấc àõnh rộ “doanh nhên lâ ai?” vâ
ÀÙÅT THÏË GIÚÁI LÏN BƯËN BẤNH XE 1716 HENRY FORD & FORD
“kinh doanh lâ gò?”. Vâ lúâi àấp sêu xa ca hai cêu hỗi
nây nùçm úã cấi “àẩo” ca nghïì kinh doanh, hay côn
gổi lâ “àẩo kinh doanh”.
Àổc lẩi cåc àúâi vâ sûå nghiïåp ca c Lûúng Vùn Can,
khưng đt ngûúâi tûå hỗi: Cấi “thûúng àẩo” (hay gổi lâ “àẩo
kinh doanh”) mâ c vêỵn hay nhùỉc àïën thûåc ra lâ gò?
Phẫi chùng àố lâ chûä “tđn” trong kinh doanh, lâ
truìn thưëng bn bấn ngay thùèng, thêåt thâ khưng
gian dưëi mâ bẫn thên c lâ mưåt àiïín hònh?
Phẫi chùng àố lâ cấch thûác liïn kïët trong lâm ùn mâ
c thûúâng gổi lâ “thûúng hưåi” àïí cng nhau tẩo nïn
sûác mẩnh tưíng lûåc àêíy nïìn kinh tïë qëc gia tiïën vïì

phđa trûúác?
Phẫi chùng àố lâ cấch àưëi àậi vúái khấch hâng, àưìng
sûå hay nhên cưng ca mònh mưåt cấch thêëu tònh àẩt l,
tưn trổng, sễ chia theo cấch àưi bïn cng cố lúåi?
Hay phẫi chùng, àố lâ viïåc cưë gùỉng kiïëm àûúåc thêåt
nhiïìu tiïìn, rưìi mang phêìn lúán sưë tiïìn kiïëm àûúåc àố
àïí cưëng hiïën cho xậ hưåi bùçng viïåc xêy trûúâng cho trễ
nghêo, gûãi tiïìn cho khấng chiïën, cûáu trúå àưìng bâo gùåp
thiïn tai hay lêåp qu khuën hổc, khuën tâi...?
Têët nhiïn, têët cẫ nhûäng ëu tưë àố lâ mưåt phêìn ca
àẩo kinh doanh, ca truìn thưëng kinh doanh cao
àểp mâ C àậ chó ra, àậ àïì cao vâ kïu gổi mổi ngûúâi
hổc theo.
Nhûng cấi “lội” ca “thûúng àẩo”, cấi “lội” ca “vùn
hốa doanh nhên” ca giúái doanh nhên Viïåt Nam lẩi
hoân toân khấc, cao hún, rưång hún, sêu hún vâ phẫn
ấnh àng bẫn chêët ca nghïì kinh doanh hún: “Kinh
doanh, nghơa lâ dng sẫn phêím hay dõch v ca mònh
nhû lâ phûúng tiïån àïí giẫi quët nhûäng vêën àïì ca xậ
hưåi vâ lâm cho cåc sưëng trúã nïn tưët àểp hún”.
Côn vïì cấc “ëu tưë hònh thânh” vùn hốa doanh nhên
Viïåt Nam, hiïån nay, theo quan àiïím ca chng tưi,
bao gưìm tấm ëu tưë trûåc tiïëp sau:
1. Sûå ẫnh hûúãng ca vùn hốa doanh nhên thïë giúái (vò
àưåi ng doanh nhên Viïåt Nam àậ lâ mưåt bưå phêån
ca doanh nhên thïë giúái vâ cng “sưëng chung” vúái
doanh nhên thïë giúái trong mưi trûúâng kinh doanh
toân cêìu nhiïìu thay àưíi);
2. Chiïìu dâi lõch sûã ca nghïì kinh doanh, bn bấn
ca Viïåt Nam (vò “vùn hốa” vưën dơ đt nhiïìu cố tđnh

“di truìn” vâ kïë thûâa, kïí cẫ mùåt tđch cûåc lêỵn mùåt
tiïu cûåc cho bưëi cẫnh hiïån nay. Do vêåy, ngoâi cấc
dûå ấn nghiïn cûáu, trong tûúng lai, cng cố thïí sệ
cố sûå xët hiïån ca phông truìn thưëng, nhâ
truìn thưëng hay bẫo tâng doanh nhên Viïåt Nam,
nhùçm gốp phêìn gòn giûä vâ phất huy nhûäng giấ trõ,
nhûäng truìn thưëng kinh doanh cao àểp mâ cha
ưng chng ta àậ àïí lẩi);
3. Quan àiïím ca Àẫng vâ Nhâ Nûúác Viïåt Nam vïì
doanh nhên vâ kinh doanh (vò quan àiïím ca lậnh
àẩo qëc gia àưëi vúái mưåt giúái nâo àố trong xậ hưåi
àïìu cố ẫnh hûúãng lúán àïën vùn hốa ca giúái nây
trong xậ hưåi hay trong qëc gia àố);
4. Sûå chi phưëi ca vùn hốa dên tưåc Viïåt Nam (vò
doanh nhên Viïåt Nam cng lâ mưåt nhốm cưng dên
Viïåt Nam vâ cng lâ mưåt bưå phêån trong cưång àưìng
Viïåt Nam);
5. Hoẩt àưång thûåc chêët ca cấc hiïåp hưåi, cấc hưåi, cấc
cêu lẩc bưå doanh nhên, doanh nghiïåp (vò trong cấc
nhiïåm v ca mưỵi tưí chûác doanh nhên sệ cố mưåt
nhiïåm v àưëi ngoẩi quan trổng àố lâ gốp phêìn xêy
ÀÙÅT THÏË GIÚÁI LÏN BƯËN BẤNH XE 1918 HENRY FORD & FORD
dûång uy tđn vâ hònh ẫnh ca giúái doanh nhên trong
cưång àưìng xậ hưåi);
6. Vai trô ca cấc tưí chûác giấo dc vâ àâo tẩo kinh
doanh trïn cẫ nûúác (vò bêët k nghïì nâo cng phẫi
hổc “àẩo” trûúác khi hổc nghïì);
7. Vai trô ca cấc cú quan chđnh quìn, cấc tưí chûác phi
chđnh ph cố liïn quan túái hoẩt àưång ca doanh
nhên vâ doanh nghiïåp (nhû VCCI, ITPC, cú quan

cêëp phếp, cú quan thụë...);
8. Cấch nhòn ca giúái vùn sơ, àiïån ẫnh, truìn thưng
àẩi chng... àưëi vúái giúái doanh nhên.
ÚÃ Viïåt Nam, liïåu cố thïí khùèng àõnh kinh doanh lâ
nghïì cao qu?
Lêìn giúã lẩi nhûäng trang sûã ca nûúác nhâ àïí tòm
kiïëm nhûäng tû liïåu, thưng tin vïì nghïì kinh doanh Viïåt
Nam lâ mưåt hânh trònh àêìy thûã thấch.
Mưåt thúâi gian quấ dâi, tû tûúãng “dơ nưng vi bẫn” bao
trm cẫ xậ hưåi àậ àêíy nghïì bn bấn trúã thânh mưåt
thûá “mẩt nghïå”, nhûäng ngûúâi kinh doanh ngây xûa bõ
àõnh danh chó lâ mưåt “phûúâng con bn”.
Mưåt thúâi gian quấ lêu, têåp sấch Thûúng hổc phûúng
chêm ca c Lûúng Vùn Can - tâi liïåu àûúåc xem lâ
sấch giấo khoa vïì kinh doanh àêìu tiïn ca Viïåt Nam
àậ bõ cưë tònh qụn lậng, vư tònh bõ se thânh bêëc àưët
àên trong nhûäng khc quanh bìn thẫm ca nghïì
kinh doanh.
Mưåt thúâi gian quấ rưång, cấi nhòn thiïn lïåch vêỵn ấm
ẫnh xậ hưåi vïì doanh nhên lâ “mưåt gậ bng to, mùåt
mây gian xẫo, ngưìi chïỵm chïå trïn bân nhêåu, tay ve
vët cổc tiïìn vâ ấnh mùỉt giẫo hoẩt àêìy nhûäng toan
tđnh bêët chđnh”.
Mưåt thúâi gian quấ xa, nhûäng con ngûúâi lâm giâu
chên chđnh bùçng viïåc bn bấn bõ dấn cho cấi nhận
“giai cêëp bốc lưåt”, “tû bẫn” cng hâng loẩt danh tûâ
tiïu cûåc khấc.
Cho àïën mưåt ngây, nhûäng bêåc trđ thûác mâ cẫ xậ hưåi
kđnh trổng tûâ Trûúâng Àưng kinh Nghơa thc (trong
nhûäng nùm àêìu ca thïë k trûúác) bûúác ra phưë vâ múã

cûãa hâng bấn gẩo, bûúác xëng mỗ àïí khai thấc qúång
hay bûúác xëng thuìn àïí ài bn vẫi...
Khoẫng cấch àõa l ca “bûúác ài” nây cố thïí rêët
gêìn, nhûng khoẫng cấch xậ hưåi ca nố quẫ thêåt lâ
mưåt hânh trònh vẩn l. Hổ sinh ra lâ nhâ nho, nïn
chùèng biïët chuån tiïìn nong, hâng hốa. Hổ sinh ra àïí
àổc sấch thấnh hiïìn, nïn chùèng biïët chuån cúm gẩo.
Hổ sinh ra àïí àûúåc xậ hưåi kđnh trổng, nïn thêåt khố
àïí phúi mùåt ra giûäa chúå mâ k kêo búát mưåt thïm hai
vúái thïë gian. Nhûng hổ àậ tòm thêëy mưåt con àûúâng
vâ tûå tin ài vïì phđa chên l.
Cåc cấch mẩng trong bẫn thên mưỵi nhâ nho khi
dấm àûáng ra lâm kinh tïë quẫ thêåt khưng nhỗ. Vâ cåc
cấch mẩng nây àậ mang lẩi mưåt hiïåu ûáng xậ hưåi tûác
thò: phẫi nhòn lẩi vïì bẫn chêët ca nghïì bn, nghïì
kinh doanh khi nhûäng con ngûúâi cao qu nhêët trong
xậ hưåi lc bêëy giúâ àậ quët àõnh ài bn, ài kinh
doanh.
Mưåt khưng khđ thêåt sûå sưi àưång dêng lïn trong xậ
hưåi. Nhâ nhâ phêën khúãi, ngûúâi ngûúâi hưì húãi khi biïët
rùçng, mưỵi nhâ bn chđnh lâ mưåt nhên tưë àïí “Hiïåp bậi
cất gêy nïn non Thấi / Hiïåp ngân dông nïn cấi biïín
Àưng” (Bâi ca khun húåp thûúng - Trêìn Qu Cấp).
Nhûäng doanh nhên Viïåt thúâi sú khai àậ cố thïí
ngêíng cao àêìu, cẫm thêëy tûå hâo vïì sûá mïånh mâ mònh
ÀÙÅT THÏË GIÚÁI LÏN BƯËN BẤNH XE 2120 HENRY FORD & FORD
àang tham gia thûåc hiïån, hậnh diïån vïì sûå nghiïåp bấn
bn ca mònh àang tûâng cht mưåt xêy dûång sûå phưìn
vinh ca àêët nûúác. Hổ àậ àõnh nghơa lẩi nghïì kinh
doanh!

Nhûng rưìi, mổi thûá thay àưíi rêët nhanh theo chiïìu
hûúáng xêëu ài, khi mâ ngûúâi Phấp tòm mổi cấch àïí kòm
hậm nghïì bn bấn: “Chng khưng cho cấc nhâ tû
sẫn ta ngốc àêìu lïn”; “... cûúáp khưng rång àêët, hêìm
mỗ, ngun liïåu. Chng giûä àưåc quìn in giêëy bẩc, xët
cẫng vâ nhêåp cẫng. Chng àùåt ra hâng trùm thûá thụë vư
l...” (Tun ngưn àưåc lêåp - Hưì Chđ Minh). Nhûäng nhâ
cai trõ àậ hânh àưång khêín cêëp nhû vêåy, chó vò àậ nhòn
thêëy mưåt têët ëu: dên giâu thò nûúác mẩnh, nghïì bn
phất àẩt thò qëc gia sệ tưët àểp hún tûâng ngây.
Chđnh vò nhûäng lệ àố, nïn chó mưåt thúâi gian rêët ngùỉn
sau khi khai sinh àêët nûúác, Hưì Ch tõch àậ gûãi mưåt
bûác thû àùåc biïåt dânh cho giúái cưng thûúng. Bûác thû
ngùỉn lùỉm, nhûng nố chûáa àûång toân bưå nghơa cao
qu mâ nghïì nây àang cưëng hiïën cho xậ hưåi. Hưì Ch
tõch, chûá khưng ai khấc, àậ bây tỗ sûå tưn trổng hïët
mûác ca mònh dânh cho doanh nhên trong lúâi àêìu
tiïn ca bûác thû: “Cng cấc ngâi trong giúái Cưng
Thûúng”.
Chđnh vò sûå xấc lêåp võ thïë àùåc biïåt cao qu ca nghïì
kinh doanh - mưåt nghïì àấng tưn vinh trong xậ hưåi, nïn
sau mưåt thúâi gian dâi chòm trong “bống àïm” ca thúâi
k bao cêëp, nhûäng doanh nhên Viïåt àậ àûúåc trẫ lẩi võ
thïë xûáng àấng ca mònh trong hâng loẩt quët sấch
sau nây: Låt cưng ty nùm 1990, Låt doanh nghiïåp
nùm 2000, Ngây doanh nhên Viïåt Nam, Àẫng viïn
àûúåc lâm kinh tïë tû nhên...
Chng tưi vâ bẩn lâ nhûäng ngûúâi àưìng hânh
Kïí tûâ ngây ra àúâi, mưåt trong nhûäng sûá mïånh quan
trổng mâ PACE àậ tûå àùåt lïn vai mònh lâ cng bẩn gốp

phêìn thu hểp khoẫng cấch doanh trđ giûäa Viïåt Nam vâ
thïë giúái. Chng tưi àậ thûåc hiïån àiïìu nây bùçng viïåc
khưng ngûâng nghiïn cûáu àïí àûa ra nhûäng chûúng
trònh àâo tẩo àónh cao ca thïë giúái vâ ph húåp vúái
ngûúâi Viïåt, àưìng thúâi chổn lûåa vâ giúái thiïåu vúái bẩn àổc
nhûäng cën sấch “gưëi àêìu giûúâng” ca doanh nhên thïë
giúái cng nhûäng tấc phêím kinh àiïín nhêët mâ hổ àûa
vâo danh sấch “phẫi àổc”.
Vâ vúái sûá mïånh ca mònh, PACE cng sệ àưìng hânh
cng bẩn àổc trong hânh trònh khưi phc lẩi nhûäng giấ
trõ cao qu, nhûäng giấ trõ vûúåt khưng gian lêỵn thúâi
gian ca cha ưng vâ tưí tiïn chng ta. Àïí tûâ àố, chng
ta cố thïí kïët húåp vúái nhûäng giấ trõ àónh cao ca nïìn
vùn minh nhên loẩi, mưåt cấch tưët nhêët, nhùçm gốp phêìn
hònh thânh vâ tưn tẩo cấc “giấ trõ Viïåt”. Nhûäng “giấ trõ
Viïåt” nây sệ gốp phêìn lâm nïìn tẫng cho viïåc xêy dûång
hònh ẫnh mưåt nûúác Viïåt Nam múái rẩng ngúâi hún, mưåt
nûúác Viïåt Nam cố thïí vûäng vâng àua tranh thânh cưng
cng thïë giúái.
Nhòn “Têy” sệ thêëy “Àưng”, soi “cưí” mâ ngêỵm túái
“kim”, àố lâ àiïìu mâ chng tưi, nhûäng ngûúâi thûåc hiïån
bưå sấch, mong mën àûúåc chia sễ. Bưå sấch nây cng
lâ mưåt cêu chuån, mưåt phấc thẫo cho bûác tranh toân
cẫnh sinh àưång vâ àêìy mâu sùỉc vïì doanh nhên thïë
giúái - nhûäng doanh nhên lâm thay àưíi thïë giúái, vâ vïì
mưåt thïë hïå doanh nhên tiïìn bưëi ca Viïåt Nam cấch
àêy gêìn mưåt trùm nùm lõch sûã - mưåt thïë hïå doanh
nhên mâ àïën ngây nay chng ta vêỵn cố thïí tûå hâo. Tûâ
ÀÙÅT THÏË GIÚÁI LÏN BƯËN BẤNH XE 2322 HENRY FORD & FORD
àố, nhûäng nưỵ lûåc nây sệ gốp phêìn hònh thânh vùn hốa

doanh nhên Viïåt, mưåt bưå phêån quan trổng trong vùn
hốa Viïåt Nam.
Chng tưi xin àûúåc gûãi lúâi tri ên trên trổng nhêët àïën
nhûäng àưìng nghiïåp àậ hưỵ trúå tinh thêìn cho chng tưi,
àïën cấc cấ nhên vâ àún võ àậ sùén lông hưỵ trúå thưng
tin, tû liïåu trong quấ trònh nghiïn cûáu. Àùåc biïåt, chng
tưi mën gûãi lúâi cấm ún chên thânh àïën cấc têåp àoân
hâng àêìu thïë giúái do cấc doanh nhên huìn thoẩi
sấng lêåp, cấm ún gia tưåc hổ Lûúng, gia tưåc hổ Bẩch,...
- hêåu dụå ca c Lûúng Vùn Can, c Bẩch Thấi Bûúãi...
àậ nhiïåt têm gip àúä chng tưi trong sët quấ trònh
“ài tòm Àẩo Kinh doanh ca Viïåt Nam vâ Thïë giúái”.
Viïåc triïín khai dûå ấn nây tûâ khêu nghiïn cûáu àïën
thïí hiïån thânh sấch trong mưåt thúâi gian khưng dâi,
cng nhûäng khố khùn trong quấ trònh ài tòm tû liïåu
lõch sûã vïì cấc nhên vêåt, chùỉc hùèn bưå sấch sệ khố trấnh
khỗi nhûäng sai sốt nhêët àõnh. Do vêåy, chng tưi rêët
mong nhêån àûúåc sûå thưng cẫm cng nhû nhûäng gốp
chia sễ ca bẩn àổc gêìn xa vïì bưå sấch àïí lêìn tấi
bẫn tiïëp theo àûúåc hoân thiïån hún.
Chng tưi, PACE vâ Nhâ xët bẫn Trễ, xin trên
trổng giúái thiïåu cng bẩn àổc bưå sấch àêìy têm huët
nây. Vâ chng tưi cng tin rùçng, qua bưå sấch nây,
bẩn àổc sệ cố thïm kiïën giẫi vïì “àẩo kinh doanh”, àïí
tûâ àố, tûå mònh àõnh nghơa lẩi nghïì kinh doanh vâ tûå
mònh khùèng àõnh rùçng, kinh doanh lâ kiïëm tiïìn hay
phng sûå xậ hưåi!
Thay mùåt Nhốm tấc giẫ ca bưå sấch
Giẫn Tû Trung - Ngûúâi Sấng lêåp PACE
Sâi Gôn, Xn Àinh Húåi, 2007

LÚÂI NỐI ÀÊÌU
Cẫ thïë giúái àang di chuín trïn nhûäng chiïëc xe
bưën bấnh cố gùỉn àưång cú. Khưng chó M hay chêu
Êu – cấi nưi ca nhûäng sấng chïë àêìu tiïn vïì xe
húi, mâ ngay cẫ rêët nhiïìu nûúác chêu Ấ, ư-tư àậ trúã
thânh mưåt vêåt dng quen thåc ca cấc gia àònh.
Cố nhêån àõnh rùçng, ư-tư àậ lâm thay àưíi rêët lúán lưëi
sưëng ca ngûúâi M túái mûác khố cố thïí tûúãng tûúång
rùçng hổ cố thïí sưëng mâ khưng cố nố. Ư-tư cng
khưng phẫi lâ giêëc mú xa vúâi vúái nhûäng ngûúâi cố
thu nhêåp trung bònh nûäa. Tẩi Hân Qëc, mưåt sinh
viïn cố thïí tiïët kiïåm tiïìn lâm thïm trong mưåt k
nghó hê ca cêåu ta àïí mua mưåt chiïëc xe húi múái
toanh. Xe húi àậ àûúåc àẩi chng hốa - chuån àố
dûúâng nhû chùèng cố gò àïí bân lån úã thïë k XXI,
hiïín nhiïn thïë.
Nhûng nïëu chng ta ài ngûúåc vïì quấ khûá, vâo
nhûäng nùm àêìu thïë k XX, bíi àêìu ca nïìn cưng
nghiïåp xe húi thò sệ thêëy mưåt sûå tûúng phẫn rêët
lúán. Thúâi àố, nhûäng chiïëc xe húi lâ cẫ mưåt gia tâi
lúán àưëi vúái mưåt ngûúâi trung lûu úã M vâ chêu Êu.
Xe húi nhû mưåt thûá àưì chúi ca giúái thûúång lûu,
mưåt biïíu tûúång ca sûå xa hoa dânh riïng cho giúái
qu tưåc. Nhûäng hậng sẫn xët xe húi àậ hưët bẩc
ÀÙÅT THÏË GIÚÁI LÏN BƯËN BẤNH XE 2524 HENRY FORD & FORD
mưåt cấch “nhể nhâng” trïn cấc sẫn phêím dânh
cho nhâ giâu. Chùèng ai dẩi dưåt ài phưí biïën cưng
nghïå hay tòm cấch lâm cho cấc sẫn phêím phong
ph hún vúái giấ thânh rễ hún, vò nhû vêåy hổ sệ
phẫi bỗ ra nhiïìu cưng sûác hún àïí lâm ra mưåt sẫn

phêím mâ tiïìn lúâi thò chùèng àấng kïí. Kiïëm àûúåc tưëi
àa lúåi nhån trïn mưỵi sẫn phêím bùçng cấch bấn
hâng cho nhâ giâu, cho nhûäng khấch hâng lùỉm
tiïìn lâ phûúng chêm kinh doanh ca cấc hậng xe
húi thúâi àố.
Àưåt nhiïn, mưåt “kễ ngoẩi àẩo” xët hiïån, àậ lâm
xấo trưån têët cẫ. Anh ta khưng phẫi lâ mưåt nhâ khoa
hổc, cng chùèng phẫi lâ mưåt k sû àûúåc àâo tẩo
bâi bẫn. Nối àng ra, anh ta lâ mưåt châng trai lúán
lïn tûâ àưìng rång, chó khấc lâ anh ta cố niïìm say
mï vúái àưång cú, khao khất sẫn xët ra mưåt thûá cố
thïí lùn bấnh trïn àûúâng, gip cho viïåc ài lẩi,
chun chúã àûúåc nhể nhâng hún. Vâ anh ta àậ
mây mô lâm ra nhûäng chiïëc xe húi vúái mưåt phûúng
chêm kinh doanh trấi ngûúåc hoân toân vúái ngûúâi
ài trûúác: mưỵi ngûúâi dên M àïìu cố thïí súã hûäu àûúåc
mưåt chiïëc xe húi. Vâ vúái Model T, sẫn phêím xe húi
chêët lûúång tưët, giấ rễ, Ford Motor àậ chinh phc
khưng chó ngûúâi M mâ hêìu khùỉp cấc nễo àûúâng
trïn thïë giúái. Nhûäng chiïëc xe húi khưng ngûâng cẫi
tiïën chêët lûúång vâ giấ thânh thò ngây câng hẩ hún,
àïí cố thïí àïën àûúåc vúái nhiïìu ngûúâi hún.
Quan àiïím kinh doanh ca Ford àậ bõ cấc àưëi
th lïn ấn mẩnh mệ. Nhûäng lúâi khen chï àậ khưng
ngúát giưåi xëng àêìu Ford: kễ àưåc tâi, kễ bốc lưåt sûác
lao àưång ca cưng nhên, mưåt kễ ngêy thú vïì chđnh
trõ, kễ lâm rưëi loẩn thõ trûúâng, ...
Côn nhûäng lúâi ngúåi ca? Henry Ford lâ võ thấnh
àậ lâm àûúåc àiïìu k diïåu lâ àẩi chng hốa chiïëc
xe húi, cha àễ ca nïìn cưng nghiïåp ư-tư thïë giúái.

Mưåt ngûúâi àậ “ci xëng” cåc àúâi ca bao kễ
khưën khố. Tưíng thưëng M Harding nối: “Ford Mo-
tor lâ cấnh chim àêìu àân trong nïìn cưng nghiïåp
Hoa K, mâ Henry Ford lâ con mùỉt àõnh hûúáng ca
cấnh chim àố”. Hay Will Schumit - ch tõch UAW:
“Ưng ta lâ sûå bẫo àẫm tưët nhêët cho cưng viïåc ca
nhûäng ngûúâi da àen. Chó duy nhêët trong nhâ mấy
ca ưng ta, nhûäng ngûúâi da àen chng tưi múái
àûúåc àưëi xûã mưåt cấch cưng bùçng”.
Côn vúái tưi, sau khi thûåc hiïån xong cën sấch
nây, tưi bưỵng cố mưåt liïn tûúãng: Nïëu thïë giúái
khưng cố sûå xët hiïån ca “kễ phấ rưëi” Henry Ford
hay mưåt ưng trm xe húi cố mưåt quan àiïím “khấch
hâng khưng phẫi ai xa lẩ, chđnh lâ nhûäng ngûúâi
cưng nhên trong phên xûúãng”? Chùỉc hùèn nïìn cưng
nghiïåp xe húi sệ khưng cố mưåt bûúác tiïën dâi vâ k
diïåu àïën nhû vêåy. Xe húi vêỵn sệ lâ mưåt mốn àưì
chúi àùỉt tiïìn mâ ngûúâi bònh dên chó biïët... ngûúác
nhòn mưåt cấch thêm thìng.
Mưåt cấ nhên vơ àẩi lâ ngûúâi biïët àùåt lïn vai mònh
mưåt sûá mïånh àưëi vúái xậ hưåi mâ anh ta àang sưëng.
Henry Ford àậ àùåt lïn vai mònh mưåt sûá mïånh cao
cẫ: gốp phêìn lâm àẩi chng hốa xe húi trïn toân
ÀÙÅT THÏË GIÚÁI LÏN BƯËN BẤNH XE 2726 HENRY FORD & FORD
thïë giúái. Àố khưng phẫi lâ giêëc mú xa xùm, mâ nố
àậ àûúåc hiïån thûåc hốa ngay sau khi Ford Motor ra
àúâi trïn thõ trûúâng chûa àêìy 20 nùm. Quẫ thûåc, àố
lâ mưåt bûúác tiïën k diïåu.
Henry Ford, võ thấnh êëy àậ lâm gò vâ àậ lâm nhû
thïë nâo? Cën sấch nhỗ bế nây sệ hế lưå vïì Ford,

khưng phẫi lâ chên dung vïì ưng, mâ vïì nhûäng gò
ưng àậ lâm àïí gip cho chiïëc xe trúã thânh phûúng
tiïån ca àẩi chng.
hêìn I.
T PH,
C
ON NHÂ NGHÊO VÂ
CHIÏËC MẤY BAY GIÊËY
Henry Ford - “Nưỵi súå hậi cho mưåt sưë ngûúâi, lông
ngûúäng mưå àưëi vúái nhûäng ngûúâi khấc, vâ sûå mï
hóåc cho têët cẫ.”
NolanNolan
NolanNolan
Nolan
P
ÀÙÅT THÏË GIÚÁI LÏN BƯËN BẤNH XE 2928 HENRY FORD & FORD
Chûúng 1.
24 G
IÚÂ
TRONG ÀÚÂI
MƯÅT NGÛÚÂI ÀÙÅC BIÏÅT
“Mổi ngûúâi nối ưng ta lâ mưåt võ thấnh, nhûng àưëi vúái tưi ưng
ta khưng phẫi nhû ngûúâi ta vêỵn nối. Mưåt võ thấnh thò khưng ai
cố thïí nhòn thêëy àûúåc, nhûng tưi vêỵn nhòn thêëy ưng ta hâng
ngây, thêåm chđ ưng êëy côn àïën vưỵ vai tưi vâ hỗi mưåt vâi chuån.
Àưëi vúái tưi, ưng êëy lâ ngûúâi àậ cho tưi cú hưåi àïí cố thïí tûå
kiïëm sưëng àûúåc bùçng chđnh àưi tay ca mònh mâ khưng phẫi
ài xin ngûúâi khấc”.
kiïën vïì Ford ca mưåt ngûúâi bõ liïåt cẫ hai chên,
chó cố thïí ngưìi mưåt chưỵ. Khưng ai nhêån anh ta vâo lâm,

nhûng Ford àậ bưë trđ cho anh ta mưåt chưỵ lâm
trong dêy chuìn lùỉp rấp ca mònh.
ÀÙÅT THÏË GIÚÁI LÏN BƯËN BẤNH XE 3130 HENRY FORD & FORD
6 GIÚÂ SẤNG:
BÛÄA ÀIÏÍM TÊM ÀÊÅM CHÊËT ANH
Tiïëng chng bấo thûác àưí tûâng hưìi dâi trong
phông ng. Henry Ford vúái tay cêìm lêëy chiïëc àưìng
hưì do chđnh ưng chïë tẩo, trïn àố cố hònh vúå ưng
– Clara. Rúâi khỗi giûúâng, Ford nhòn ra ngoâi cûãa sưí.
Ngoâi àố ưng àậ xêy dûång cẫ mưåt khu bẫo tưìn
thiïn nhiïn vúái rêët nhiïìu cêy trưìng vâ vêåt ni
àûúåc mang vïì tûâ khùỉp núi trïn thïë giúái. Ford khệ
móm cûúâi khi nhòn thêëy mưåt àưi thỗ non àang àa
nghõch trïn bậi cỗ trûúác sên.
Bûúác ra phông khấch, Ford cêët tiïëng gổi ngûúâi vúå.
Tiïëng trẫ lúâi vổng ra tûâ phđa nhâ ùn. Ford vâo
phông ùn. Mưåt bònh trâ nghi ngt khối àậ àûúåc
àùåt trïn bân. Vûâa ëng trâ, Ford vûâa nghe Clara
nối vïì xët xûá ca loẩi trâ. Ưng ngẩc nhiïn vò
chng àûúåc lêëy tûâ chđnh nhûäng cêy chê ưng mang
tûâ Anh vïì:
- Chng lúán nhanh quấ! - Ford trêìm trưì.
Trong khi chúâ bûäa sấng, Ford ra ngoâi cho l thỗ
àang chẩy nhẫy ngoâi vûúân ùn. Ưng ngùỉm nhòn vâ
trô chuån vúái chng hưìi lêu. Tiïëp sau l thỗ, bêìy
chim cng àûúåc ưng ch ca nố cho thûúãng thûác
bûäa sấng. Vûâa nhòn thêëy cấi bống quen thåc ca
Ford, l chim àậ rđu rđt bay lẩi. Nhiïìu con chẩy
qín quanh chên ưng, cố con bẩo hún côn àêåu lïn
cẫ vai Ford. Lc nây, nhòn Ford giưëng mưåt ngûúâi

lâm vûúân khẫ kđnh theo kiïíu Anh hún lâ mưåt ưng
ch giâu cố nhêët nhò nûúác M. Cho l chim ùn
xong, Ford quay trúã lẩi bïëp, mưåt bất xp àêåu àậ
àûúåc àùåt trïn bân, Ford ngưìi vâo bân ùn, ưng
ngẩc nhiïn vâ thđch th khi vûâa thûúãng thûác
mỵng xp àêìu tiïn:
- Xp àêåu nêëu theo kiïíu Anh... Hưm nay em cho
anh nhiïìu ngẩc nhiïn quấ!
Clara móm cûúâi. Bâ àậ hiïíu quấ rộ nhûäng súã
thđch ca chưìng mònh. Ford lâ ngûúâi gưëc Anh nïn
ưng rêët thđch nhûäng gò àûúåc coi lâ àùåc trûng ca
qëc gia nây.
Vûâa ùn, Ford vûâa trô chuån vúái vúå. Cêu chuån
bíi sấng ca ch tõch Ford Motor khưng phẫi
xoay quanh nhûäng chiïëc xe húi hay nhûäng biïën
àưång thõ trûúâng. Hổ àang nối vïì ma thu. Ford kïí
lẩi cho vúå nghe nhûäng gò ưng àậ thêëy ngoâi vûúân.
Vïì tấn lấ ngây câng thûa thúát hún ca cêy du giâ
trûúác sên. Vïì nhûäng giổt sûúng côn àổng trïn cỗ,
vâ cẫ vïì mùåt nûúác hưì trong veo ngoâi xa. Ford
hûáa vúái vúå lâ sệ dânh mưåt ngây àïí hai vúå chưìng
ài hấi nêëm trong khu rûâng gêìn àố:
- Anh sệ mang theo cẫ bïëp àïí em nêëu mưåt bûäa
ùn trong rûâng nûäa. Chng ta sệ cố mưåt ngây tuåt
vúâi mâ chùèng phẫi vûúáng bêån gò cẫ.
Clara vêỵn chó cûúâi, bâ biïët Ford khố lông cố thïí
thûåc hiïån àûúåc lúâi hûáa ca mònh, bâ chó dùån
ÀÙÅT THÏË GIÚÁI LÏN BƯËN BẤNH XE 3332 HENRY FORD & FORD
chưìng mùåc êëm trûúác khi ài lâm búãi trúâi àậ bùỉt àêìu
se lẩnh vâ nhùỉc Ford nhúá quâng chiïëc khùn len bâ

vûâa àan, àang àïí trong t.
Trong khi Ford àang têån hûúãng nhûäng thòa xp
ngon lânh, Edsel Ford xët hiïån. Vúái bưå dẩng rêët
bưìn chưìn, Edsel lïn tiïëng hỗi cha:
- Cha àậ xem bấo cấo vïì viïåc nhêåp ngun liïåu
chûa?
Ford khưng trẫ lúâi thùèng vâo cêu hỗi mâ chó vâo
ghïë àưëi diïån vâ bẫo con ngưìi xëng cng ùn sấng.
Khưng àïí àïën mốn xp àêåu ûa thđch ca cha,
Edsel àùåt lïn bân bẫn bấo cấo cng mưåt xêëp bấo
xët bẫn tẩi Anh:
- Nûúác Anh àang tưìn kho mưåt lûúång cao su rêët
lúán. Trong khi àố, lûúång cao su tûâ cấc thåc àõa
ca hổ lẩi àang trïn àûúâng nhêåp vïì.
Ford àùåt cêu hỗi vúái ngûúâi con trai:
- Nhûng vêën àïì nùçm úã àêu?
Edsel chó vâo nhûäng trang bấo:
- Bấo chđ Anh dûå àoấn giấ cao su sệ giẫm mẩnh
chó trong mưåt vâi ngây nûäa. Àiïìu quan trổng hún
lâ chûa cưng ty M nâo biïët àûúåc tin nây. Nhûäng
bấo cấo nây do chđnh chi nhấnh ca ta tẩi Anh
gûãi vïì. Chng ta phẫi quët àõnh ngay.
Henry Ford ngêỵm nghơ mưåt hưìi rưìi hỗi lẩi:
- Con mën mua thïm cao su ngun liïåu?
- Vêng. Chng ta phẫi k húåp àưìng ngay trong
ngây hưm nay. Con nghơ Durant bïn General cố lệ
cng sùỉp àấnh húi àûúåc rưìi. Nïëu ưng ta vâo cåc,
chng ta khố lông mua àûúåc vúái giấ rễ nûäa.
- Vêåy lûúång cao su vûâa nhêåp vâo sệ giẫi quët
thïë nâo? - Ford chêët vêën. Cêu hỗi ca Ford nhû

àấnh trng àûúåc sûå hấo hûác ca Edsel àang cưë
chûáng minh cho cha thêëy khẫ nùng kinh doanh
ca mònh.
- Nhûng giấ ca húåp àưìng nây chó úã mûác 10 xu
cho mưåt pound. Chó bùçng mưåt nûãa so vúái nhûäng
lêìn nhêåp khấc ca cưng ty.
Ford cêìm mưåt túâ bấo lïn xem xết:
- Thưng tin nhêån àûúåc chđnh xấc úã mûác àưå nâo?
- Mưåt trùm phêìn trùm thûa cha. Con vûâa nối
chuån trûåc tiïëp vúái giấm àưëc chi nhấnh ca
chng ta úã Ln Àưn qua àiïån thoẩi. Ưng ta thc
gic chng ta phẫi cố kiïën ngay.
Edsel tiïëp tc:
- Vêåy lâ chng ta lậi àûúåc 20 triïåu àư trong
thûúng v nây. Con dûå àoấn chó mưåt vâi thấng
nûäa giấ sệ côn tùng lïn hún 20 xu. Giúái hẩn cëi
cng phẫi úã mûác 30 xu. Lúåi nhån ca chng ta
sệ khưng dûâng lẩi úã 20 triïåu àưla.
- Nhûng nïëu giấ tiïëp tc giẫm thò sao? - Ford hỗi.
Edsel ngêåp ngûâng:
- Khẫ nùng àố rêët khố xẫy ra, thûa cha. Diïån tđch
trưìng cao su ca Anh qëc khưng cố dêëu hiïåu sệ
tùng àưåt biïën. Khẫ nùng cung cêëp ca hổ àậ àïën
mûác giúái hẩn rưìi.
Ford nhòn ra ngoâi cûãa, bïn kia hâng râo mưåt
ngûúâi lâm vûúân àang tûúái cho mêëy bi hoa.
ÀÙÅT THÏË GIÚÁI LÏN BƯËN BẤNH XE 3534 HENRY FORD & FORD
Ford hỗi:
- Con cố nghơ ưng bẩn Edison kia ca ta cố thïí
phất minh ra cao su nhên tẩo chó trong vâi thấng

túái hay khưng?
Edsel bưëi rưëi:
- Nhûng àố chó lâ trïn l thuët.
- Àưìng nố chó lâ trïn l thuët. Vêåy nïëu con
thânh cưng trong thûúng v nây con cố tiïëp tc
thûåc hiïån cấc v khấc nûäa khưng?
- Têët nhiïn lâ cố chûá, thûa cha. Khưng thïí bỗ
qua nhûäng v lâm ùn hêëp dêỵn nhû vêåy.
- Thïë chng ta àang kinh doanh cấi gò vêåy,
Edsel?
- Dơ nhiïn lâ xe húi rưìi ẩ.
- Thïë thò hậy qụn nhûäng v mua ài bấn lẩi àố
ài. Têåp trung vâo cưng viïåc kinh doanh xe húi ca
chng ta sệ lâ cấch kiïëm tiïìn tưët nhêët. Chng ta
àậ mua à sưë lûúång cao su cêìn thiïët. Cưng viïåc
bêy giúâ lâ tiïëp tc hoân thiïån nhûäng chiïëc xe.
Khưng nïn àûa cưng ty àïën nhûäng ri ro khưng
cêìn thiïët.
Khưng thïí thuët phc àûúåc cha, Edsel àânh
bìn rêìu bûúác ra ngoâi. Sët cẫ bíi nối chuån
ca hai cha con, Clara n lùång khưng hïì nối mưåt
cêu gò. Bâ lâ mưåt ngûúâi ph nûä truìn thưëng theo
àêìy à nghơa ca tûâ nây. Êm thêìm chùm sốc ngûúâi
thên trong gia àònh vâ khưng bao giúâ can thiïåp vâo
cưng viïåc kinh doanh ca chưìng.
8 GIÚÂ SẤNG:
SỆ TÙNG LÛÚNG GÊËP ÀƯI
CHO NHÊN VIÏN!
Trïn àûúâng ài àïën cưng ty, Ford ài qua súã cẫnh
sất Detroit. Ưng nhêån thêëy tr súã cẫnh sất hưm

nay cố vễ nhưån nhõp lẩ thûúâng. Mưåt vâi chiïëc xe
tẫi ph bẩt àưỵ sùén ngoâi àûúâng. Hònh nhû hổ
chín bõ àïí chưëng mưåt cåc bẩo àưång úã àêu àố.
Xëng xe, Ford bûúác ngay vâo phông hổp ca
cưng ty, núi têët cẫ thânh viïn Ban quẫn trõ àậ ngưìi
àúåi ưng. Ford bûúác vâo phông cng vúái nhûäng
tiïëng “Châo ngâi” vang lïn khùỉp phông. Ngưìi
xëng ghïë ch tổa, Ford cêët tiïëng:
- Bennett, anh cố biïët gò vïì sûå nhưån nhõp ca súã
cẫnh sất sấng nay khưng?
Bennett (trûúãng ban an ninh ca cưng ty) àûáng
dêåy, àûa cho mưỵi ngûúâi trong phông mưåt têåp hưì sú
rưìi diïỵn giẫi:
- Àêy lâ Walter Reuther. Ngûúâi chng ta àậ cûã
sang xêy dûång nhâ mấy tẩi Gorky. Hiïån nay ưng
ta lâ ngûúâi lậnh àẩo ca nhốm 174, mưåt bưå phêån
ca UAW, àõa bân hoẩt àưång chđnh ca nhốm nây
lâ khu vûåc phđa têy Detroit. Cố nghơa ưng ta lâ
ngûúâi lậnh àẩo phong trâo cưng nhên úã nhâ mấy
ca chng ta. Mưåt ngûúâi rêët cûáng àêìu vâ cố khẫ
nùng kđch àưång nhûäng ngûúâi khấc.
ÀÙÅT THÏË GIÚÁI LÏN BƯËN BẤNH XE 3736 HENRY FORD & FORD
- Nhû vêåy mưåt cåc bậi cưng do Reuther tưí chûác
sệ diïỵn ra trong sấng nay tẩi nhâ mấy ca chng
ta? - Ford hỗi.
- Vâo lc 11 giúâ, tẩi cêìu vûúåt sưë 4, thûa ngâi.
- Anh àõnh lâm gò vúái bổn vư cưng rưìi nghïì nây
hẫ Bennett?
- Mûúâi xe tẫi chúã àêìy nhên viïn an ninh àậ tc
trûåc sùén, thûa ngâi.

- Cûá lâm têët cẫ mổi àiïìu anh cho lâ cêìn thiïët. Tưi
khưng mën nghiïåp àoân can thiïåp vâo viïåc quẫn
l tẩi nhâ mấy ca tưi.
Edsel Ford lïn tiïëng mưåt cấch dê dùåt:
- Thûa, chng ta cố thïí giẫi quët vêën àïì theo
mưåt chiïìu hûúáng khấc. Sấng nay, vâi ngûúâi lậnh
àẩo nghiïåp àoân àậ gùåp tưi. Hổ àïì nghõ nïëu
chng ta tùng mûác lûúng cho cưng nhên tûâ 2,5
àưla lïn 2,7 àưla mưåt ngây hổ sệ chêëm dûát bậi
cưng.
- Ai àïì nghõ nhû vêåy? - Ford chêët vêën.
- Chđnh Reuther, thûa ngâi.
- Tưi khưng cố àõnh thỗa hiïåp vúái nhûäng kễ chó
chun ài lâm nhiïåm v phấ hoẩi nhû hùỉn. Hùỉn
chùèng lâ cấi gò nïëu khưng dûåa vâo cấi tưí chûác vư
l àố. Bennett, anh cûá tiïëp tc cưng viïåc ca mònh
ài. Nhûng nhúá mưåt àiïìu lâ tưi khưng mën nghe
bêët cûá tin gò vïì thûúng vong ca nhûäng ngûúâi cưng
nhên trong nhâ mấy.
Ford tiïëp tc bíi hổp vúái àïì xët tùng lûúng
cho cưng nhên. Nhiïìu kiïën ngẩc nhiïn vïì thấi àưå
nây ca Ford. Vûâa múái àêy thưi ưng côn phẫn àưëi
quët liïåt viïåc thỗa hiïåp vúái nghiïåp àoân UAW. Vâ
sûå ngẩc nhiïn lïn túái tưåt àónh khi Ford àûa ra mûác
lûúng tưëi thiïíu:
- Nùm àưla cho mưåt ngây lâm viïåc 8 tiïëng. Cấc
ưng thêëy thïë nâo?
Trong nhûäng lêìn hổp trûúác àố, kiïën ca Ford
thûúâng khưng hïì gùåp phẫi sûå phẫn àưëi d lâ rêët
nhỗ nâo. Mổi quët àõnh ca ưng àïìu àûúåc thưng

qua nhanh chống. Ban quẫn trõ cưng ty àûúåc lêåp
ra chó àïí lâm duy nhêët mưåt viïåc lâ thûåc hiïån mïånh
lïånh ca Ford. Nhûng vúái àïì xët lêìn nây thò
khưng mưåt ai àưìng tònh vúái Ford. Hêìu hïët cấc
thânh viïn àïìu cho rùçng tùng lûúng mưåt cấch àưåt
biïën nhû vêåy sệ gêy ra nhûäng hêåu quẫ khưng thïí
lûúâng trûúác àûúåc, àùåc biïåt lâ tûâ phđa cấc ch nhâ
bùng. Hổ àïì nghõ mưåt mûác tùng khiïm tưën hún, cố
thïí lâ chó tùng lïn 2,7 àưla nhû àïì nghõ ca nghiïåp
àoân.
- Tưi rêët xin lưỵi khi phẫi nối vúái ngâi rùçng, vúái
mûác lûúng nhû vêåy chng ta sệ phẫi bỗ ra mưỵi
ngây 1 triïåu àưla àïí trẫ lûúng cho 200.000 nhên
cưng trïn cấc nhâ mấy trïn khùỉp nûúác M nây. -
Mưåt kiïën tûâ thânh viïn ban quẫn trõ.
- Mưåt triïåu àưla àïí àưíi lẩi sûå ch têm hoân toân
ca ngûúâi cưng nhên vâo cưng viïåc ca hổ cng
àậ lâ quấ rễ. Cấc ưng khưng hiïíu mưåt vêën àïì rêët
àún giẫn lâ hổ chđnh lâ ëu tưë quët àõnh cho sûå
phất triïín ca cưng ty hay sao?
ÀÙÅT THÏË GIÚÁI LÏN BƯËN BẤNH XE 3938 HENRY FORD & FORD
- Nhûng mûác lûúng nhû vêåy lâ quấ cao! Cưng
nhên úã nûúác M nây chó nhêån àûúåc khoẫng 2,75
àưla. Vúái 3 àưla chng ta cố thïí cố àûúåc nhûäng
nhên cưng tưët nhêët àêët nûúác nây rưìi.
- Cấc ngâi cố khùèng àõnh viïåc mua àûúåc nhûäng
ngun liïåu rễ nhêët cố thïí lâm ra nhûäng sẫn
phêím tưët nhêët hay khưng? Vêåy thò tẩi sao lẩi
phẫi àùåt ra vêën àïì thùỉt chùåt lao àưång úã àêy?
Trong khi viïåc giẫm lûúng lẩi chđnh lâ giẫm sûác

mua vâ thu hểp thõ trûúâng nưåi àõa. Ai sệ lâ ngûúâi
mua nhûäng sẫn phêím do cưng ty lâm ra nïëu
khưng phẫi chđnh lâ nhûäng ngûúâi cưng nhên! Tưi
khưng cố àõnh chẩy theo bêët cûá cưng ty nâo.
Tưi chó mën lâm nhûäng viïåc tưët nhêët cho cưng
ty vâ lao àưång ca tưi.
Ford côn diïỵn giẫi rêët nhiïìu vïì quan àiïím tiïìn
lûúng ca mònh. Ưng nối rùçng tiïìn lûúng khưng
phẫi àún thìn chó lâ nhûäng con sưë trïn bẫng
lûúng. Nố côn àẩi diïån cho mấi êëm gia àònh vâ sưë
phêån ca cấc thânh viïn trong gia àònh àố. Nố lâ
ưí bấnh m, lâ thng than, lâ cấi nưi ca trễ vâ àiïìu
kiïån hổc têåp ca trễ thú. Mưåt xûúãng sẫn xët gưìm
hâng trùm nhên cưng cng thiïng liïng nhû mưåt
gia àònh, phẫi lâm cho mổi thânh viïn trong gia
àònh àố àûúåc hẩnh phc. Àố lâ nghơa v cao cẫ
ca mưåt ưng ch gia àònh. Àêìu tû vâo nhên cưng
côn lâ mưåt khoẫn àêìu tû àïí nêng cao hiïåu quẫ
lâm viïåc vâ giẫm chi phđ sẫn xët mưåt cấch hiïåu
quẫ vâ àấng trên trổng nhêët.
Ford kïët lån lẩi vêën àïì:
- Chêëm dûát bân cậi úã àêy. Tûâ ngây mai, mûác
lûúng sệ lâ 5 àưla.
- Vêåy ai sệ lâ ngûúâi trẫ lúâi cấc ch ngên hâng?
- Tưi sệ trẫ lúâi hổ. - Ford quẫ quët.
Kïët thc bíi hổp, Ford àûúåc ngûúâi thû k riïng
thưng bấo lâ cố hai ngûúâi Do Thấi àang àúåi ưng tẩi
phông riïng. Dûúâng nhû àoấn trûúác àûúåc cêu
chuån sùỉp diïỵn ra, Ford nối vúái ngûúâi thû k:
- Chín bõ xe àïí 5 pht nûäa tưi àïën lậnh sûå

quấn Àûác.
Bûúác vâo phông, hai ngûúâi àang chúâ sùén ưng úã
àố. Mưåt ngûúâi lâ Josephn Krawkepf – giấo sơ Do
Thấi, ngûúâi kia lâ Aron Sapiro – lậnh àẩo Hiïåp hưåi
Nưng dên tẩi California. Krawkepf lâ ngûúâi lïn
tiïëng àêìu tiïn:
- Ngâi vêỵn giûä àõnh mang huy chûúng ca bổn
Àûác vïì treo tẩi cùn phông nây chûá?
- Nûúác Àûác, ngâi nïn diïỵn àẩt bùçng nhûäng tûâ
chđnh xấc. Khưng cố gò xêëu xa khi nhêån àûúåc sûå
tưn vinh tûâ mưåt qëc gia cẫ.
- Nhûng qëc gia àố àang tân sất dên tưåc chng
tưi.
- Tưi khưng nhêån àûúåc thưng tin vïì viïåc àố.
- Cẫ thïë giúái nây àïìu biïët, trûâ ngâi. Nïëu ngâi vêỵn
quët àõnh nhêån huy chûúng ca bổn man rúå àố,
chng tưi sệ tưí chûác mưåt cåc têíy chay hâng hốa
ca Ford Motor trïn khùỉp Bùỉc M. Vâ chùỉc ngâi
cng thûâa hiïíu àûúåc hêåu quẫ ca cåc têíy chay àố.
ÀÙÅT THÏË GIÚÁI LÏN BƯËN BẤNH XE 4140 HENRY FORD & FORD
- Tưi lâ mưåt nhâ kinh doanh khưng lâm chđnh trõ.
Cưng viïåc lâm ùn ca tưi liïn quan àïën nhûäng chiïëc
xe húi chûá khưng phẫi lâ mưåt mốn hâng chđnh trõ.
Tưi nhêån thêëy àêy lâ mưåt lúâi àe dổa lưë bõch.
Nhêån thêëy nhûäng lúâi àe dổa ca Krawkepf khưng
cố tấc dng, Sapiro bùỉt àêìu sûã dng v khđ ca
mònh:
- Chùỉc ngâi àậ nhêån àûúåc trất gổi ca tôa ấn vïì
nhûäng hânh àưång xc phẩm cưång àưìng ngûúâi Do
Thấi rưìi chûá?

- Lẩi mưåt lúâi àe dổa nûäa? - Ford hỗi lẩi vúái mưåt
thấi àưå khinh thûúâng.
- Tưi àậ àïå àún kiïån lïn tôa ấn. Nïëu ngâi cam
kïët khưng nhêån àưì bưë thđ ca bổn Àûác, tưi sệ rt
àún vïì.
- Vêåy thò chng ta sệ gùåp nhau tẩi tôa ấn. Châo
cấc ngâi.
Khưng thïí àe dổa àûúåc ngûúâi àang àûáng trûúác
mùåt mònh, Krawkepf vâ Sapiro hêåm hûåc ra vïì. Côn
lẩi mưåt mònh trong phông, Ford ngêỵm nghơ vïì
nhûäng àiïìu xẫy ra úã nûúác Àûác thúâi gian gêìn àêy.
Ưng àậ nhêån àûúåc mưåt vâi thưng tin rêët àấng lo
ngẩi vïì nhûäng hoẩt àưång tùng cûúâng v trang vâ
khiïu khđch ca Hitler vâ Àẫng Qëc xậ. Nhûng
Ford tûå nh rùçng, vúái nhûäng nhâ mấy ca Ford
Motor vâ rêët nhiïìu cưng ty M khấc àûúåc xêy dûång
úã àố, ngûúâi dên Àûác vêỵn cố thïí cố àûúåc mưåt cåc
sưëng sung tc mâ khưng cêìn thiïët phẫi phất àưång
mưåt cåc chiïën phên chia lẩi thïë giúái. Nûúác Àûác
àậ trúã thânh mưåt bưå phêån trong dêy chuìn sẫn
xët toân thïë giúái. Vâ nố sệ khưng dấm bûát khỗi
dêy chuìn àố mưåt lêìn nûäa àêu. Nhûng d cố dûåa
vâo cùn cûá l lån nâo thò nhûäng hânh àưång thûåc
tïë ca nûúác Àûác vêỵn lâm Ford khưng khỗi lo ngẩi.
Tiïëng chng àiïån thoẩi trong phông kïu vang,
Ford nhêëc mấy, tiïëng ngûúâi thû k:
- Cố mưåt ngûúâi mën àûúåc gùåp ngâi.
- Ai vêåy?
- Ưng êëy khưng nối tïn. Chó nối lâ mưåt ngûúâi mâ
ngâi mën gùåp.

- Àûúåc rưìi. Nưëi mấy cho tưi.
Bïn kia àêìu dêy, mưåt giổng nối chêåm rậi nhûng
àêìy quìn lûåc phất ra:
- Xin châo ngûúâi bẩn vơ àẩi ca dên tưåc Àûác.
Ngâi nhêån ra tưi chûá?
Sau mưåt thoấng ngẩc nhiïn, Henry Ford nhêån ra
mưåt giổng nối quen thåc mâ ưng àậ tiïëp xc
trong mưåt vâi lêìn àïën thõ sất cấc nhâ mấy tẩi Àûác,
mưåt nhên vêåt quìn lûåc nhêët thïë giúái hiïån nay –
Adonphf Hitler. Ford vui vễ trẫ lúâi:
- ƯÌ, dơ nhiïn rưìi, thûa ngâi.
- Tưi nghe tin lậnh sûå quấn Àûác tẩi Detroit sệ tưí
chûác bíi lïỵ trao hn chûúng “Cross” cho ngâi vâo
sấng nay. Xin chc mûâng ngâi vâ mưåt lêìn nûäa ghi
nhêån cưng lao àống gốp ca ngâi cho dên tưåc Àûác.
- Àố lâ niïìm vinh hẩnh vâ sûá mïånh ca tưi thûa
ngâi. Nhûng thûa ngâi, tưi cố mưåt vâi àiïìu thùỉc
mùỉc.
ÀÙÅT THÏË GIÚÁI LÏN BƯËN BẤNH XE 4342 HENRY FORD & FORD
Ford húi ngêåp ngûâng, ưng khưng biïët cố nïn hay
khưng hỗi trûåc tiïëp nhâ àưåc tâi ca nûúác Àûác vïì
mưåt sưë biïíu hiïån bêët thûúâng ca qëc gia nây gêìn
àêy hay khưng. Sûå quen biïët vâ quan hïå giûäa ưng
vâ Hitler chó dûâng lẩi úã nhûäng thỗa thån vïì viïåc
xêy dûång nhâ mấy. Hún nûäa àêy lẩi lâ mưåt vêën àïì
chđnh trõ hïët sûác nhẩy cẫm. Nhûng sûå dùçn vùåt vïì
nhûäng quët àõnh cố thïí lâ sai lêìm ca mònh khi
àêìu tû vâo nûúác Àûác àậ khiïën Ford khưng thïí
khưng àùåt cêu hỗi:
- Tưi cố nghe nối vïì nhûäng cûã chó gêìn àêy ca

ngâi vâ àêët nûúác ngâi, vâ tưi khưng thïí khưng lo
ngẩi vïì nhûäng lúâi bân tấn xët hiïån trong chđnh
giúái M...
- ƯÌ, àố lâ nhûäng lúâi àưìn àẩi ca nhûäng kễ cùm
th sûå giâu cố ca nûúác Àûác chng tưi vâ cưng ty
ca ngâi. Khưng hïì cố hânh àưång khiïu khđch nâo
tûâ phđa nûúác Àûác cẫ. Chng tưi vêỵn giûä sưë qn
thûúâng trûåc úã mûác 300.000 theo hiïåp ûúác Vecsai.
- Xin lưỵi ngâi, nhûng tưi côn nghe mưåt vâi kễ
khưng thiïån chđ nối rùçng ngâi àậ cho qn àưåi
chiïëm vng phi qn sûå sưng Ranh.
- Anh, Phấp àậ tùng cûúâng nhiïìu àún võ qn
àưåi quan trổng vâo khu vûåc phi qn sûå nây. Hổ
àậ vi phẩm trûúác thỗa thån vúái chng tưi. Nïëu lâ
ngâi, ngâi sệ lâm gò vúái hânh àưång khiïu khđch àố?
Chng tưi chó cố àõnh tûå vïå trong hânh àưång
nây, mong ngâi hiïíu cho àiïìu àố.
- Rêët vui mûâng khi nhêån àûúåc sûå trẫ lúâi ca
ngâi. Hy vổng sûå húåp tấc ca chng ta sệ àûúåc tiïëp
tc phất triïín.
- Mưåt lêìn nûäa chc mûâng ngâi - ngûúâi M àêìu
tiïn nhêån àûúåc huy chûúng Cross ca nûúác Àûác
chng tưi. Châo ngâi vâ chc ngâi cố mưåt ngây vui
vễ.
Sau cåc nối chuån vúái Hitler, khn mùåt Ford
cố sûå thay àưíi rộ rïåt. Ưng tin rùçng, nhûäng cêu trẫ
lúâi nhêån àûúåc tûâ chđnh ngûúâi àûáng àêìu nûúác Àûác
lâ sûå bẫo àẫm chùỉc chùỉn cho sûå an toân ca cấc
nhâ mấy ca ưng úã chêu Êu, vâ hún nûäa lâ sûå tin
tûúãng vâo nưỵ lûåc kiïën tẩo hôa bònh ca mònh

khưng hïì àưí xëng sưng, xëng biïín. Nûúác Àûác
vêỵn úã trong mưåt thïë qn bònh thưng thûúâng,
khưng hïì cố sûå gia tùng àưåt biïën nâo vïì qn sûå,
cng nhû àõnh phất àưång chiïën tranh (đt ra lâ
theo lúâi Qëc trûúãng Àûác). Bûúác ra khỗi phông,
Ford vui vễ gổi ngûúâi thû k riïng cng ưng àïën
tưíng lậnh sûå Àûác.
Tưíng lậnh sûå Àûác tẩi Detroit hưm nay nhưån nhõp
khấc thûúâng. Tiïìn sẫnh ngưi nhâ àûúåc trang trđ
bùçng nhiïìu cúâ vâ khêíu hiïåu. Nhûng cố mưåt chi tiïët
lâm nhiïìu ngûúâi ch lâ bûác ẫnh khưí rưång trïn àố
cố hònh Qëc trûúãng Àûác àang bùỉt tay vúái mưåt
doanh nhên M, àố khưng phẫi ai xa lẩ - Henry
Ford. Àûáng sùén úã tiïìn sẫnh cố Tưíng lậnh sûå Àûác
tẩi Detroit, cẩnh ưng ta lâ Tưíng lậnh sûå tẩi
Cleverland. Nhiïìu ngûúâi thùỉc mùỉc vïì sûå hiïån diïån
ca cẫ hai tưíng lậnh sûå Àûác tẩi àêy. Nhûng mưåt
ÀÙÅT THÏË GIÚÁI LÏN BƯËN BẤNH XE 4544 HENRY FORD & FORD
vâi ngûúâi trong cåc thò hiïíu rêët rộ. Àđch thên Qëc
trûúãng àậ chó thõ cho hổ phẫi tưí chûác bíi lïỵ mưåt
cấch trổng thõ nhêët. Àún giẫn lâ búãi vò huy chûúng
“Cross” lâ phêìn thûúãng cao qu nhêët ca nûúác
Àûác, chó dânh cho nhûäng ngûúâi cố cưng lao àùåc
biïåt to lúán àưëi vúái àêët nûúác. Chó duy nhêët nùm
ngûúâi khưng phẫi lâ ngûúâi Àûác trïn thïë giúái àûúåc
nhêån danh hiïåu nây. Henry Ford lâ ngûúâi chêu M
àêìu tiïn vâ duy nhêët àûúåc nhêån nố. Trûúác ưng vâi
thấng, nhâ àưåc tâi Italia – Bennito Mussolini cng
àûúåc nhêån huy chûúng nây.
Nhûng hai quan chûác ngoẩi giao ngûúâi Àûác

phẫi chúâ mưåt thúâi gian khấ lêu thò nhên vêåt chđnh
ca bíi lïỵ ngây hưm nay múái xët hiïån. Ưng
àang cố mùåt tẩi mưåt núi khấc, nhưån nhõp hún vâ
nống bỗng hún.
9 GIÚÂ:
THÏË NÂO LÂ SÛÅ NHÊN ÀẨO
CAO CẪ NHÊËT?
Chiïëc Model T àûa Henry Ford àïën cêìu vûúåt sưë
4 trïn àûúâng vâo nhâ mấy Rouge River thò bõ mưåt
àấm àưng chùån lẩi. Hổ khưng ai khấc chđnh lâ
nhûäng thânh viïn ca nhốm 174, dêỵn àêìu lâ
Walter Reuther. Xung quanh hổ, mưåt àấm àưng
cưng nhên khoẫng vâi trùm ngûúâi àang trïn
àûúâng vïì nhâ sau giúâ lâm viïåc cng àûáng lẩi xem
chuån gò xẫy ra. Reuther vúái nhûäng c chếm tay
chùỉc nõch vâo khưng khđ àang diïỵn thuët trûúác
àấm àưng. Nhûäng ngûúâi côn lẩi ca nhốm thò phất
nhûäng túâ truìn àún cho cưng nhên. Lúâi lệ phất
biïíu ca Reuther khưng nhùçm mưåt mc tiïu gò
khấc ngoâi viïåc cưng kđch chđnh sấch àưëi vúái cưng
nhên ca Ford tẩi cấc nhâ mấy ca ưng: “Chng
ta àang chïët dêìn chïët môn trong cấc nhâ mấy nây!
Bổn chng àûa nhûäng dêy chuìn lùỉp rấp vâo vâ
biïën chng ta thânh nhûäng cưỵ mấy biïët nối.
Chng àang vùỉt kiïåt sûác lûåc ca chng ta. Àưìng
lûúng mâ chng trẫ cho cấc bẩn khưng hïì xûáng
àấng vúái nhûäng gò cấc bẩn àậ bỗ ra. Cấc bẩn
phẫi...”. Àoẩn diïỵn vùn hng hưìn ca Reuther bõ
ngùỉt quậng khi cố mưåt ngûúâi ghế sất vâo tai anh
ta nối thêìm mưåt àiïìu gò àố. Mùỉt Reuther sấng rûåc

lïn, tiïëp tc bâi diïỵn vùn vúái khêíu khđ khấc hùèn:
“Mưåt nhên chûáng sưëng cho sûå bốc lưåt àang àûáng
cẩnh chng ta. Àố chđnh lâ ưng ch ca cấc bẩn!”
Àấm àưng àưí dưìn sûå ch túái mưåt nhên vêåt
àang ài túái vúái sûå “hưå tưëng” ca cấc thânh viïn
174 – Henry Ford. Trấi vúái nhûäng lúâi lệ kđch àưång
ca Reuther, àấm àưng cưng nhên lẩi giûä thấi àưå
im lùång. Trong sưë hổ cố rêët nhiïìu ngûúâi da àen
vûâa àûúåc nhêån vâo lâm viïåc trong nhâ mấy. Hổ
vêỵn chûa hiïíu chuån gò xẫy ra. Nhûng cåc àêëu
tưë mâ Reuther dûå àõnh tiïën hânh khưng àûúåc tiïëp
tc do sûå cố mùåt ca Harry Bennett. Mûúâi xe tẫi
ÀÙÅT THÏË GIÚÁI LÏN BƯËN BẤNH XE 4746 HENRY FORD & FORD
vúái àêìy ùỉp nhûäng nhên viïn an ninh ca cưng ty
àậ lâm thay àưíi cc diïån. Bennett chẩy àïën bïn
cẩnh Ford xin lưỵi vïì sûå cố mùåt chêåm trïỵ ca mònh:
- Xin lưỵi àậ àïí ngâi phẫi úã trong hoân cẫnh nây.
Bổn chng thay àưíi kïë hoẩch súám hún ba tiïëng.
Múâi ngâi lïn xe. Tưi sệ thu xïëp ưín thỗa mổi viïåc úã
àêy.
Bennett khoất tay ra lïånh, khoẫng hún 100 nhên
viïn àõnh lao vâo giẫi tấn àấm àưng. Ford ra hiïåu
cho hổ dûâng lẩi. Ưng mën tiïëp tc dûå cåc “àêëu
tưë” ca Reuther. Ưng quay lẩi phđa nhûäng ngûúâi
cưng nhên àang súå sïåt vò sûå cố mùåt ca Bennett:
- Nhû lúâi ưng Reuther u cêìu, cấc bẩn cố thïí
hỗi tưi bêët cûá àiïìu gò mâ cấc bẩn mën. Sệ khưng
cố mưåt sûå trûâng phẩt nâo àưëi vúái nhûäng ngûúâi cố
mùåt tẩi àêy ngây hưm nay. Tưi cam àoan vúái cấc
bẩn nhû vêåy.

Àấm àưng vêỵn giûä im lùång. Khưng mưåt cêu hỗi
nâo àûúåc àùåt ra. Ford quay lẩi phđa Reuther:
- Ưng Reuther, vêåy ưng vâ cấc bẩn ưng cố cêu
hỗi nâo cho tưi khưng?
Khưng giûä àûúåc sûå ch àưång vïì lûåc lûúång nhû
lc trûúác, nhûng thấi àưå ca Reuther vêỵn hïët sûác
cûáng rùỉn. Anh ta khưng mën mêët thïí diïån vúái
nhûäng ngûúâi mâ chó vûâa nậy thưi anh ta côn hư
hâo bùçng nhûäng lúâi lệ hng hưìn. Anh ta tiïën lẩi
gêìn mưåt ngûúâi cưng nhên da àen àûáng cẩnh àố
vâ nối:
- Vêåy ngâi giẫi thđch cho hổ biïët tẩi sao ngâi úã
trong mưåt lêu àâi vúái 57 phông, côn hổ lẩi phẫi
sưëng trong nhûäng khu nhâ ưí chåt? Tẩi sao ngâi
ln ln àống nhûäng bưå com-lï sẩch sệ nhêët
trong khi qìn ấo ca hổ lẩi chó lâ nhûäng bưå àưì
cưng nhên rễ tiïìn?
- Vêåy anh, mưåt ngûúâi tûå cho mònh lâ mưåt cưng
nhên chên chđnh, nhûng anh thûã tûå hỗi xem mònh
àậ bao giúâ lao àưång thûåc sûå chûa? Cùn nhâ 16
phông anh àang sưëng lâ kïët quẫ ca nhûäng àưìng
tiïìn tûâ àêu ra nïëu khưng phẫi lâ tûâ sûå bốp nùån
nhûäng con ngûúâi nây? Nïëu khưng cố cấi tưí chûác
nghiïåp àoân vư l nây, liïåu bêy giúâ anh cố thúâi
gian àïí àûáng àêy mâ hư hâo phấ hoẩi hay khưng?
Côn ngûúâi cưng nhên nây, - Ford chó vâo ngûúâi
cưng nhên da àen - nïëu cấch àêy vâi ngây tưi
khưng nhêån anh ta vâo lâm viïåc trong nhâ mấy thò
liïåu rùçng anh ta cố nhûäng cùn nhâ ưí chåt mâ
sưëng hay khưng? Anh tûå cho mònh lâ ngûúâi àêëu

tranh cho quìn lúåi ca cưng nhên, nhûng anh àậ
lâm àûúåc gò cho hổ ngoâi nhûäng lúâi kïu gổi bậi
cưng vâ nghó viïåc?
Khưng ngúâ trûúác khẫ nùng diïỵn thuët ca mưåt
nhâ kinh doanh nhû Ford, Reuther bùỉt àêìu lng
tng:
- Nhûng cấc dêy chuìn lùỉp rấp trong cấc nhâ
mấy ca ngâi àậ biïën nhûäng ngûúâi cưng nhên
thânh nhûäng cấi mấy biïët nối.
- Anh ln ln hư hâo vïì sûå bònh àùèng. Nhûng
thûåc chêët anh chùèng hïì cố mưåt cht kiïën thûác nâo
ÀÙÅT THÏË GIÚÁI LÏN BƯËN BẤNH XE 4948 HENRY FORD & FORD
vïì khấi niïåm àố. Nïëu khưng cố nhûäng dêy chuìn
lùỉp rấp trong nhâ mấy ca tưi thò nhûäng ngûúâi thúå
cố tay nghïì cao vêỵn phẫi lâm nhûäng viïåc mâ lệ ra
vúái trònh àưå ca hổ, hổ cố thïí lâm àûúåc nhûäng viïåc
tưët hún nhiïìu. Dêy chuìn khưng chó àùåt ngûúâi
cưng nhên vâo àng chưỵ ca hổ mâ nố côn àún
giẫn hốa tưëi àa cưng viïåc, ngay cẫ nhûäng ngûúâi m
cng cố thïí àûúåc nhêån vâo lâm viïåc úã nhûäng bưå
phêån nhêët àõnh. Vâ hổ àậ nhêån àûúåc nhûäng àưìng
lûúng do chđnh hổ lâm ra. Anh nối vïì sûå nhên àẩo,
nhûng anh khưng hiïíu àûúåc rùçng sûå nhên àẩo
cao cẫ nhêët àưëi vúái con ngûúâi lâ tẩo cho hổ khẫ
nùng khưng phẫi xin xỗ ai àïí bẫo àẫm cho cåc
sưëng ca mònh. Nïëu anh àûúåc àùåt vâo võ trđ ca tưi
thò anh sệ lâm gò hẫ Reuther? Anh àõnh àiïìu hânh
cưng viïåc kinh doanh nhû thïë nâo, hay anh chó
nghơ àïën chuån chia chấc tiïìn cưng hay thưi?
Lc nây, khi nhûäng l lệ ca mònh bõ bấc bỗ mưåt

cấch khưng thûúng tiïëc, Reuther rúi vâo thïë bõ
àưång hoân toân, nhûng anh ta vêỵn cưë phẫn cưng
lẩi bùçng cấch chó trđch chđnh sấch tiïìn lûúng ca
Ford Motor:
- Cûá cho lâ nhûäng lúâi lệ ca ưng lâ chđnh xấc,
nhûng tẩi sao mûác lûúng úã mưåt cưng ty lâm ùn
phất àẩt nhêët àêët nûúác nhû ưng lẩi chó ngang
bùçng vúái mûác lûúng úã cấc cưng ty khấc? Tẩi sao
ưng khưng trẫ cho hổ mưåt mûác lûúng cao hún?
- Vêën àïì vïì tiïìn lûúng sệ àûúåc lâm sấng tỗ trong
ngây mai. Tûâ sấng mai, nïëu ai trong sưë cấc bẩn côn
thùỉc mùỉc vïì tiïìn lûúng thò hậy àïën gùåp tưi tẩi vùn
phông ca tưi. - Ford nối vúái nhûäng cưng nhên
àang àûáng cẩnh àố.
Cåc nối chuån kïët thc vúái sûå im lùång ca
Reuther. Ford bûúác lïn xe ài àïën Lậnh sûå quấn
Àûác, núi cố hai nhên vêåt quan trổng vêỵn àang
àûáng úã tiïìn sẫnh àúåi ưng.
10 GIÚÂ:
NÛÚÁC CÚÂ HÔA BỊNH
Chiïëc Model T mâ hai võ tưíng lậnh sûå àang sưët
råt chúâ àúåi cëi cng cng àïën núi. Henry Ford
vúái dấng ngûúâi mẫnh khẫnh tûâ trong xe bûúác ra.
Hai nhâ ngoẩi giao Àûác chó chúâ cố vêåy, tiïën àïën
châo àốn ưng bùçng nhûäng lúâi lệ nưìng nhiïåt nhêët
theo thưng lïå ngoẩi giao. Tiïìn sẫnh ngưi nhâ àûúåc
trẫi mưåt têëm thẫm àỗ sang trổng, hai bïn lâ nhûäng
hâng quan khấch àậ àûáng àúåi úã àêy tûâ trûúác. Têët
cẫ àiïìu àố àậ chûáng minh cho sûå trổng thõ àưëi vúái
võ khấch àùåc biïåt nây.

Bûúác vâo gian phông chđnh, Henry Ford nhòn
thêëy mưåt têëm huy hiïåu chûä thêåp lúán àûúåc treo
chđnh giûäa, úã trïn lẩi vêỵn lâ mưåt bûác ẫnh Hitler
khưí rưång. Bùỉt gùåp nố mưåt lêìn ngoâi cûãa, vâ úã àêy
nố lẩi xët hiïån mưåt lêìn nûäa. Khưng phẫi lâ mưåt
nhâ chđnh trõ hay ngoẩi giao, nhûng vúái sûå hiïíu
ÀÙÅT THÏË GIÚÁI LÏN BƯËN BẤNH XE 5150 HENRY FORD & FORD
biïët vâ nhẩy cẫm ca mònh, Ford cng lúâ múâ hiïíu
ra tònh hònh nưåi bưå nûúác Àûác hiïån tẩi. Ch nghơa
sng bấi cấ nhên àang phất triïín rêët mẩnh trong
xậ hưåi Àûác. Vâ lõch sûã hâng ngân nùm àậ chûáng
minh rùçng: àưåc tưn lậnh t cng àưìng nghơa vúái
dêëu hiïåu ca mưåt cåc chiïën tranh àang àïën gêìn.
Múã àêìu bíi lïỵ, bâi qëc ca Àûác àûúåc vang lïn
tûâ chiïëc mấy hất lúán àùåt úã gốc phông. Do khưng
phẫi lâ ngûúâi Àûác, Ford khưng phẫi chõu nhûäng
nghi thûác bùỉt båc àưëi vúái mưåt cưng dên. Nhûng
bâi qëc ca vûâa múái àûúåc Hitler chổn lẩi vúái nhûäng
ca tûâ àêìy quët liïåt ca nố lẩi câng lâm Ford lo
ngẩi vïì nhûäng gò sùỉp xẫy ra cho thïë giúái.
Tưíng lậnh sûå tẩi Detroit àổc bẫn diïỵn vùn khai
mẩc, nưåi dung chđnh xoay quanh quan hïå húåp tấc
hûäu nghõ giûäa Ford Motor vâ chđnh ph Àûác. Bâi
diïỵn vùn kïët thc bùçng mưåt bûác thû ngùỉn ca
Qëc trûúãng Hitler gûãi riïng cho Henry Ford. Ford
nghe têët cẫ nhûäng lúâi tưn vinh àêìy tđnh ngoẩi giao
àố bùçng thấi àưå vui vễ mang tđnh ngoẩi giao. Vâ
sûå kiïån quan trổng nhêët ca bíi lïỵ cng diïỵn ra,
Tưíng lậnh sûå Cleverland trang trổng gâi huy hiïåu
chûä thêåp lïn ngûåc ấo Ford, mưåt têëm ruy bùng àỗ

cng àûúåc quâng ngang qua vai ưng.
Kïët thc bíi lïỵ, Tưíng lậnh sûå tưí chûác mưåt bûäa
tiïåc nhỗ chiïu àậi nhûäng quan khấch àïën dûå. Mc
àđch àùçng sau bûäa tiïåc chiïu àậi ca Lậnh sûå
quấn nây lâ bưë trđ mưåt cåc gùåp gúä giûäa Ford vâ
mưåt nhâ cưng nghiïåp lúán ca Àûác, àưìng thúâi cng
lâ mưåt thânh viïn ch chưët trong Àẫng Qëc xậ.
Nhûäng lúâi giúái thiïåu rêët êën tûúång ca Tưíng lậnh sûå
vïì nhûäng hoẩt àưång vò hôa bònh ca nhên vêåt nây
vêỵn khưng lâm cho Ford hïët nghi ngẩi. Sûå húåp tấc
giûäa Ford vâ nhâ nûúác Àûác àậ lïn àïën tưåt àónh mâ
dêëu hiïåu ca nố chđnh lâ bíi lïỵ trổng thïí nây, vâ
nố cng cố nghơa sai lêìm ca Ford khi àêìu tû vâo
mưåt nûúác Àûác hiïëu chiïën cng cố thïí àïën mûác
khưng thïí sûãa chûäa àûúåc nûäa.
Ngûúâi Àûác lïn tiïëng àïì nghõ mưåt sûå húåp tấc múái:
- Chng tưi vâ ngûúâi Anh àang cố vâi mêu
thỵn nhỗ trong vêën àïì phên chia mưåt vâi vng
àêët nhỗ úã Trung Phi. Cố lệ giẫi phấp sệ àẩt àûúåc
trong vâi thấng túái. Nhûng lûåc lûúång Hẫi qn rêët
mẩnh ca hổ àang àe dổa cùỉt àûát bêët cûá lc nâo
tuën àûúâng vêån chuín qúång sùỉt ca chng tưi
tûâ Thy Àiïín vïì. Chng tưi cố thïí àïì nghõ ngâi vui
lông tùng lûúång qúång cung cêëp cho cấc nhâ mấy
tẩi Àûác. Qëc trûúãng rêët vui lông nïëu nhêån àûúåc
sûå húåp tấc ca ngâi.
- Cố lệ cố sûå nhêìm lêỵn nâo úã àêy chùng? - Ford
vúâ nhû rêët ngẩc nhiïn hỗi lẩi - Theo tưi àûúåc biïët
thò sưë qúång ngun liïåu thûúâng àûúåc vêån chuín
vïì Àûác trong ma hê, khi cấc cẫng úã Biïín Bùỉc chûa

àống bùng vâ cố thïí sûã dng àûúåc. Vâ ma hê
cng àậ qua cấch àêy mưåt thấng. Tưi nghơ cấc ngâi
àậ cố à lûúång ngun liïåu cêìn thiïët àïí duy trò sẫn
xët qua ma àưng rưìi chûá! Theo lúâi ngâi nối thò
thỗa thån vúái nûúác Anh sệ àûúåc k kïët chó trong