Bài giảng Cryptococcus neofrmans - Võ Hồng Trung

CRYPTOCOCCUS
NEOFORMANS
TS. Phùng Đức Truyền

11/7/2016

1


MỤC TIÊU HỌC TẬP
1. Nêu tính chất ngoại sinh và cơ hội của bệnh
Cryptococcus
2. Mơ tả đặc điểm hình thể và sinh thái học của
C. neoformans.
3. Trình bày PP chẩn đoán bệnh do C. neoformans gây
ra về mặt vi nấm học
4. Kể các thuốc và phác đồ điều trị bệnh Cryptococcus

11/7/2016

2


ĐẠI CƯƠNG
Là nấm men có nang, gặp khắp thế giới: nhiễm người và đv
Người bình thường: gây nhiễm (ít gây bệnh)
Người suy giảm miễn dịch:
Gây bệnh ở tỉ lệ cao hơn người bình thường
Bệnh trầm trọng hơn
Bệnh Cryptococcus: tại chỗ
cấp tính

Tế bào nấm
11/7/2016

lan tỏa

mạn tính
phổi

não
3


Các loài gây bệnh ở người
1894 bệnh cryptococus được phát hiện đầu tiên, đặt
tên là Saccaromyces homminis
Gây bệnh thực nghiệm ở thú đặt tên là Saccaromyces
neoformans
1950 tên Cryptococcus neoformans được chấp nhận
và bệnh do vi nấm gây ra gọi là Cryptococcosis
Hiện nay Cryptococcus neoformans đã trở thành
nguyên nhân gây tử vong cao ở người nhiễm
HIV/AIDS
11/7/2016

4


Hình thể-sinh học
Chi Cryptococcus:
• Nấm men hình cầu, bầu dục

• Sinh sản bằng nẩy chồi theo nhiều hướng
• Khơng lên men
• Đồng hóa inositol như nguồn carbon duy nhất
• Sản xuất urease
• Phản ứng với diazonium blue B
Trong 34 lồi, chỉ C. neoformans gây bệnh cho người.

11/7/2016

5


Hình thể C. neoformans
• Là vi nấm có nang, có thể ss bằng bào tử, đảm
• PT/mt ni cấy cho khóm nấm màu trắng đến trắng
ngà
• Dưới KHV: tb nấm có hình cầu hoặc bầu dục, KT
thay đổi, mang 1 hay nhiều chồi
• TB đơn lẻ bao quanh bởi 1 lp polysaccharid
ã ng kớnh tb thay i 2-5 àm
ã Thnh phần polysaccharid chính của nang là
glucuroxylomannan và mannoprotein
11/7/2016

6


• Cr. Neoformans được chia thành các serotype:
A, B, C, D và AD
• Cr. Neoformans phân thành 2 thứ:

• Cr. Neoformans var Neoformans
• Cr. Neoformans var gattii
• Dựa vào sự khác nhau về chu trình pt: ở tk ss
hữu tính bào tử đảm ss ở 2 thứ khác nhau về kt,
hình dạng, sinh lý

11/7/2016

7


C. neoformans – tế bào men có nang

11/7/2016

8


C. neoformans: sinh sản hữu tính bằng Bào tử đảm
11/7/2016

9


2. Sinh thái học
• Cr. Neoformans var gattii gặp ở vùng khí hậu nhiệt đới,
cận nhiệt đới, liên quan đến TV thuộc chi Eucalyptus
• var Neoformans phân bố khắp nơi/TG, ly trích từ phân
chim bồ câu, đất nhiễm phân chim
• Cr. Neoformans var Neoformans sx creatinin deiminase

để sd phân chim như nguồn nitrogen; var gattii khơng
TH được enzym này
• Vi nấm sống/trong phân bồ câu tới 2 năm

11/7/2016

10


Cryptococcus neoformans var neoformans
sống hoại sinh trong ruột chim bồ câu

var neoformans

var gattii

Creatinin deimidase

Creatinin

Phân bồ câu tươi, ướt
(nồng độ kiềm cao)
11/7/2016

NH3 + methylhydrantoin

Lượng C. neoformans
var neoformans ít
11

3. Bệnh sinh
Sự đề kháng của ký chủ: bằng nhiều cơ chế: đại
bạch bào ở phế nang, tb thực bào, đáp ứng của tb T
và B
• Từ mt, tb nấm men mất nang, theo đường hô hấp
tới phế nang, hút nước để tái tạo nang, gây bệnh
phụ thuộc vào sự đề kháng của ký chủ, số lượng và
độc lực của nấm
• Ở ký chủ, cryptococcus tiếp xúc với đại bạch bào và
bị nuốt
11/7/2016

12


Độc lực của vi nấm
Khả năng phát triển ở 37 oC để tái tạo nang
Nang:

Bảo vệ nấm từ sự thực bào
Khóa phản ứng opsonin hóa của bổ thể
Giới hạn sự sản xuất NO
Chen vào tiến trình trình diện kháng nguyên

STH melanin
Melanin cố định ở thành tế bào vi nấm
Bảo đảm tính cứng rắn
Chống lại sự thực bào

11/7/2016

13


Đường lây nhiễm
• Hơ hấp (hít phải hạt men)
• Qua da (vết thương, niêm mạc mũi, hầu)
• Đường ruột

Nấm có thể sống đến 2 năm

Phân bồ câu khô

Mất nang hoặc giảm kích
thước nang (KTTB # 1 -3 μm)

11/7/2016

14


Chu trình phát triển của
Cryptococcus neoformans

11/7/2016

15

4. Dịch tễ
• Bệnh phát hiện từ 1965
• Gia tăng cùng bệnh AIDS
Bệnh cryptococcus do Cryptococcus neoformans
var neoformans gặp ở khắp nơi/TG
Bệnh do Cryptococcus var gattii gây ra cho tỷ lệ tử
vong thấp hơn var neoformans nhưng để lại di
chứng TK trầm trọng hơn

11/7/2016

16


5. Bệnh học

Thể phổi nguyên phát
• Ho khạc ra đàm
• Sốt nhẹ giảm cân
• Nấm thốt vào máu rồi lan tỏa
đến da hoặc hệ thần kinh.

11/7/2016

Cryptococcus neoformans
ở phổi bệnh nhân 17


Hệ thần kinh trung ương
Viêm màng não:

Nhức đầu
Cổ cứng
Ói mửa (ít khi sốt).
Rối loạn thần kinh:
Mê sảng,
Hơn mê,
Rối loạn bán cầu não (tổn thương não).
Chóng mặt, thay đổi thị lực (mù nếu phát hiện trễ).
11/7/2016

18


11/7/2016

19


Thể da
• Mụn trứng cá trên mặt
• Mụn mủ trên da
• Nốt to, lt ở mơ dưới
da ở lưỡi, đầu gối, lưng.

11/7/2016

20


11/7/2016

21


11/7/2016

Vết thương bong rộp, đóng vảy cứng ở đùi trái do
nhiễm Cryptococcus

22

9


Bệnh Cryptococcus ở xương

11/7/2016

23


6. Chẩn đốn
Quan sát trực tiếp: nhuộm mực tàu
Cấy: mơi trường sabuoraud-chloramphenicol
Chẩn đốn huyết thanh: tìm kháng ngun
mucopolysaccharid

11/7/2016

24

Chẩn đoán

Cryptococcus neoformans nhuộm với mực tàu
11/7/2016

25