Một số biện pháp Phát triển ngôn ngữ cho trẻ 56 tuổi thông qua bộ môn văn học

I: MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Phát triển ngôn ngữ cho trẻ là một trong những mục tiêu quan trọng nhất
của giáo dục mầm non. Ngôn ngữ là công cụ để giao tiếp, học tập, vui chơi,
ngôn ngữ giữ vai trò quyết định sự phát triển tâm lý trẻ em. Bên cạnh đó ngơn
ngữ cịn là phương tiện để giáo dục trẻ một cách toàn diện bao gồm sự phát triển
về đạo đức, tư duy nhận thức và các chuẩn mực hành vi văn hóa.
Bác Hồ của chúng ta đã dạy: “Tiếng nói là thứ của cải vơ cùng lâu đời và vô
cùng quý báu của dân tộc. Chúng ta phải giữ gìn nó, tơn trọng nó”. Do đó, việc
dạy tiếng mẹ đẻ cho trẻ tuổi mầm non có một ý nghĩa đặc biệt quan trọng. Ngôn
ngữ của trẻ phát triển tốt sẽ giúp cho trẻ nhận thức và giao tiếp tốt góp phần
quan trọng vào việc hình thành và phát triển nhân cách cho trẻ.
Phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ là phát triển khả năng nghe, hiểu
ngơn ngữ, khả năng trình bày có logic, trình tự, chính xác, đúng ngữ pháp và có
hình ảnh một nội dung nhất định. Vì thế, sự phát triển ngơn ngữ mạch lạc của lời
nói rất cần thiết, nó được phát triển ngay từ khi trẻ bắt đầu học nói.
Phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ thực chất là rèn luyện khả năng tư duy
ngôn ngữ và sử dụng lời nói để giao tiếp bởi vì sự mạch lạc của ngơn ngữ chính
là sự mạch lạc của tư duy.
Việc phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ trong giao tiếp sẽ giúp trẻ dễ
dàng tiếp cận với các môn khoa học khác như: Môn làm quen với môi trường
xung quanh, làm quen với tốn, âm nhạc, tạo hình ... mà điều tơi muốn nói ở đây
đặc biệt là thơng qua bộ môn làm quen với tác phẩm văn học bộ mơn văn học trẻ
đọc thơ,
Kể chun, đóng kịch tạo điều kiện cho trẻ được hoạt động nhiều, giúp trẻ
khả năng phát triển trí nhớ, tư duy và ngơn ngữ, khả năng cảm thụ cái hay, cái
đẹp, cái tốt, cái xấu của mọi vật xung quanh trẻ. Qua làm quen tác phẩm văn
học, vốn từ nghệ thuật của trẻ được mở rộng, trẻ làm quen với cách dùng từ,
cách đặt câu, cách diễn đạt, lời nói có vần, nhịp, nói có ngữ điệu …
Qua bộ môn văn học giúp trẻ phát triển năng lực tư duy, óc tưởng tượng
sáng tạo, biết yêu quý cái đẹp, hướng tới cái đẹp. Khi trẻ kể chuyện, ngôn ngữ

của trẻ phát triển, trẻ phát âm rõ ràng mạch lạc, vốn từ được mở rộng và phong
phú hơn. Trẻ biết trình bày ý kiến, suy nghĩ, kể về một sự vật hay sự kiện nào đó
… bằng chính ngơn ngữ của trẻ.
Việc Phát triển ngơn ngữ mạch lạc cho trẻ 5 – 6 tuổi là việc làm hết sức
quan trọng, để tạo tiền đề vững chắc cho trẻ trong việc học đọc, học viết khi vào
lớp một phổ thông. Đồng thời giúp trẻ biết diễn đạt rõ ràng những suy nghĩ
mong muốn của mình với mọi người và thể hiện cảm xúc với Môi trường xung
quanh, vì vậy tơi chọn đề tài “Một số biện pháp Phát triển ngôn ngữ cho trẻ 56 tuổi thông qua bộ mơn văn học”.
2. Mục đích nghiên cứu:
Từ cơ sở lý luận và thực tiễn, từ những thuận lợi và khó khăn trong quá
1


trình thực hiện giáo dục Phát triển ngơn ngữ cho trẻ mầm non, tôi đã suy nghĩ,
nghiên cứu tài liệu để tìm ra một số biện pháp phát triển ngơn ngữ cho trẻ 5-6
tuổi thông qua bộ môn văn học, từ đó giúp phát triển khả năng nghe, hiểu ngơn
ngữ, khả năng trình bày có lơgíc, có trình tự, chính xác và có hình ảnh nội dung.
Góp phần giúp cho trẻ phát triển toàn diện nhân cách.
3. Đối tượng nghiên cứu :
Khả năng phát triển ngôn ngữ của trẻ 5-6 tuổi thông qua bộ môn văn học.
4. Phương pháp nghiên cứu:
Để nghiên cứu đề tài này tôi thực hiện các biện pháp sau:
4.1. Phương pháp nghiên cứu lý luận .
Phân tích tổng hợp lý thuyết: Thơng qua đọc các tài liệu sách báo, tạp chí
có liên quan đến tổ chức hoạt động dạy phát triển ngôn ngữ cho trẻ cho trẻ 5-6
tuổi thông qua bộ môn văn học.
Phương pháp phân loại, hệ thống hóa lý thuyết để làm rõ cơ sở của vấn đề
nghiên cứu.
4.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn:
a. Phương pháp điều tra:

Điều tra số lượng trẻ trên lớp, độ tuổi 5 - 6 tuổi với tổng số học sinh lớp 5
tuổi do tôi chủ nhiệm là 49 trẻ.
Điều tra về tình hình Phát triển ngơn ngữ của trẻ.
Tìm hiểu các biện pháp Phát triển ngơn ngữ cho trẻ cho trẻ 5-6 tuổi thông
qua bộ môn văn học để giúp trẻ đạt kết quả cao nhất.
b. Phương pháp quan sát :
Quan sát và lắng nghe trẻ trò chuyện với nhau thông qua hoạt động vui chơi.
d. Phương pháp trực quan:
Sử dụng hình ảnh, đồ chơi , tranh ảnh, quan sát, xem phim, tham quan…
giúp trẻ suy nghĩ mạch lạc và biểu hiện những ấn tượng của mình bằng lời nói
trơi chảy.
c. Phương pháp đàm thoại:
Tơi đàm thoại với các đồng nghiệp để trao đổi các kinh nghiệm hay trong
dạy Phát triển ngôn ngữ cho trẻ 5-6 tuổi thông qua bộ môn văn học.
Đàm thoại với phụ huynh để tìm hiểu về ngơn ngữ của trẻ khi ở gia đình.
Đàm thoại trực tiếp với trẻ, tạo các tình huống cho trẻ có cơ hội sử dụng
ngơn ngữ để diễn đạt những hiểu biết, những suy nghĩ của mình, đồng thời động
viên khuyến khích giúp trẻ tự tin bộc lộ khả năng, cảm xúc của mình.
d. Phương pháp thực hành, trải nghiệm.
Sử dụng các trò chơi, các hoạt động lao động, trải nghiệm. Những phương
pháp này giúp trẻ vận dụng vốn ngơn ngữ của mình vào việc giao tiếp với
bạn chơi, với vai chơi, đồng thời làm phong phú ngôn ngữ cho trẻ.
2


II: NỘI DUNG
1. Cơ sở lý luận :
Môn học làm quen với văn học có ý nghĩa và nhiệm vụ hết sức quan trọng
trong việc phát triển toàn diện các mặt cho trẻ .
Trước hết mơn học này có ý nghĩa to lớn, góp phần phát triển 5 mặt cho trẻ,

cụ thể là: ‘Giáo dục đạo đức, giáo dục thẩm mỹ, phát triển trí tuệ, phát triển thể
lực, và rèn luyện lao động’. Bên cạnh đấy, mơn học này cịn có nhiệm vụ quan
trọng là:
- Cung cấp cho trẻ những kiến thức, trí thức về thế giới xung quanh trẻ .
- Mở rộng hiểu biết và tích luỹ vốn kinh nghiệm cá nhân .
- Làm giàu vốn từ, phát triển ngơn ngữ giàu hình tượng, giàu sức biểu cảm
đồng thời rèn luyện khả năng tri giác đối tượng .
- Giáo dục thái độ cách ứng xử cho trẻ thông qua các bài học, dạy trẻ biết yêu
quê hương, đất nước, yêu thiên nhiên và con người.
Thông qua bộ môn văn học giúp trẻ 5- 6 tuổi phát triển ngôn ngữ mạch lạc.
Bởi vì qua những bài thơ, những câu truyện có hình ảnh, nội dung đối thoại giữa
các nhân vật trong truyện gây ấn tượng, bắt mắt với trẻ và phù hợp với chủ đề
giảng dạy thì việc sử dụng một số biện pháp phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho
trẻ 5-6 tuổi thông qua bộ môn văn học cho linh hoạt, phù hợp với từng hoạt
động để thu hút sự chú ý của trẻ cũng là điều mà mỗi giáo viên cần phải tìm tịi
và học tập thêm.
2. Thực trạng phát triển ngôn ngữ của trẻ 5-6 tuổi
2.1. Thuận lợi:
Có sự quan tâm, chỉ đạo, hướng dẫn của ban giám hiệuvề tổ chức hoạt
động phát triển ngôn ngữ thông qua bộ môn văn học cho trẻ.
Luôn nhận được sự giúp đỡ, những kinh nghiệm của đồng nghiệp.
Về cơ sở vật chất tương đối đầy đủ để phục vụ cho việc dạy và học bộ mơn
phát triển ngơn ngữ .
Có khơng gian hoạt động an tồn cho trẻ, có đủ đồ dùng đồ chơi cần thiết
trong các hoạt động giáo dục.
Trẻ rất hào hứng , sôi nổi với các hoạt động do cô tổ chức, lĩnh hội nhanh
các kiến thức cô giáo truyền đạt.
Phụ huynh luôn quan tâm đến trẻ, tích cực tham gia vào các hoạt động của
nhà trường, của nhóm lớp.
Giáo viên có trình độ chun mơn đạt chuẩn theo quy định, được tập huấn

về nội dung một số biện pháp phát triển ngôn ngữ cho trẻ thông qua bộ mơn văn
học do Phịng giáo dục tổ chức và qua các buổi bồi dưỡng chuyên môn tại
trường.
Bản thân tơi có trình độ cao đẳng sư phạm, nhiều năm được phân công dạy
lớp mẫu giáo 5-6 tuổi nên đã đúc rút được một số kinh nghiệmvề một số biện
pháp phát triển ngôn ngữ cho trẻ thông qua bộ môn văn học
2.2. Khó khăn
Trang thiết bị đồ dùng dạy học chưa phong phú, chưa hấp dẫn trẻ
3


Một số trẻ quá nhút nhát nên không tự tin khi tham gia vào trò chuyện, một
số trẻ lại quá hiếu động nên khi trò chuyện chưa chú ý vào sự hướng dẫn của
cơ,kỹ năng giao tiếp cịn nhiều hạn chế.
Hơn 50% trẻ chưa phân biệt được sự khác nhau trong cách phát âm mà chỉ
tiếp nhận một cách chung chung. Ví dụ: phân biệt l-n, r- d, s-x, 45% khả năng
chú ý của trẻ cịn yếu, khơng đồng đều, khơng ổn định, vì vậy nên trẻ chưa chú ý
đều đến các thành phần trong câu ,trong từ, bớt âm khi nói. 70 % kinh nghiệm
sống của trẻ cịn nghèo nàn, nhận thức hạn chế dẫn đến tình trạng trẻ dùng từ
khơng chính xác, câu lủng củng. 35% trẻ nói, phát âm do ảnh hưởng ngôn ngữ
của người lớn xung quanh trẻ nói tiếng địa phương.
Đa số phụ huynh bận cơng việc khơng trị chuyện với trẻ và nghe trẻ nói, trẻ
được đáp ứng quá đầy đủ về nhu cầu trẻ cần. Ví dụ: trẻ chỉ cần nhìn vào đồ dùng
nào đó là được đáp ứng ngay mà khơng cần dùng lời để yêu cầu hoặc xin phép,
đây cũng là một trong những nguyên nhân của việc chậm phát triển ngơn ngữ.
Với những khó khăn như thế tơi phải dần dần khắc phục, sửa đổi và hướng
dẫn trẻ phát triển ngôn ngữ một cách đúng đắn nhất qua giao tiếp và tập cho trẻ
làm quen với bộ môn văn học .
2.3. Kết quả khảo sát ban đầu
Trẻ giao tiếp bằng ngơn ngữ khơng đồng đều. Một số trẻ ngoan ngỗn và

nhanh trí thì có nhiều kỹ năng giao tiếp tốt, với sự hướng dẫn động viên của cô
giáo trẻ luôn biết phát huy những kỹ năng tốt đó. Ngược lại , một số trẻ nhận
thức còn chậm lại hay nghịch ngợm nên kết quả dạy kỹ năng giao tiếp bằng
ngôn ngữ mạch lạc của cơ trên trẻ đó đạt kết quả thấp.
Kết quả khảo sát đầu năm của 49 trẻ tại lớp 5-6 tuổi :
Nội dung khảo sát

Số trẻ

Tỷ lệ %

Kỹ năng nghe

35/49

71

Kỹ năng nói

32/49

65

Kỹ năng phát âm chính xác, mạch lạc.

31/49

63

Kỹ năng kể lại chuyện,đọc các bài thơ ,đồng dao, ca

dao theo trí nhớ.

21/49

42

Kỹ năng tham gia đóng kịch thể hiện vai chơi của
mình.

20/49

40

Xuất phát từ những thực tế trên tôi nghiên cứu và đưa ra một số biện pháp
phát triển ngôn ngữ cho trẻ thông qua bộ môn văn học cho trẻ 5- 6 tuổi:
3. Các biện pháp thực hiện:
Qua khảo sát ban đầu như trên, tôi thấy kết quả trên trẻ chưa cao là điều tôi
cần phải suy nghĩ làm thế nào để phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ, làm giàu
vồn từ và bồi dưỡng năng lực cảm thụ tác phẩm nghệ thuật, diễn đạt bằng ngôn
ngữ văn học đạt hiệu quả cao và tạo cho trẻ học một cách thoải mái, tự tin,
4


khơng gị bó, trẻ ln hứng thú trong giờ học.
3.1. Biện pháp xây dựng kế hoạch:
Tôi xây dựng kế hoạch phát triển ngôn ngữ thông qua bộ môn văn học cho
trẻ trong một năm như sau:
Tháng 9-10 bài tập luyện tai nghe cho trẻ nhằm phát triển thính giác âm vị
(Cho trẻ nghe những bài hát, câu chuyện, ca dao..) tôi tạo điều kiện cho trẻ tập
trung chú ý luyện khả năng thính giác thơng qua các bài tập trị chơi: (Tai ai

thính, ai đốn giỏi) sửa sai cho trẻ về lỗi phát âm.
Tháng 11-12 tôi tập trung vào tăng vốn từ nói diễn cảm, rõ ràng, giải thích
nghĩa của từ khó , cho trẻ các bài tập luyện cơ quan phát âm thích hợp : Bà bảo
bé, bé búp bê, bé hồng, bé bé, búp bê ngoan nào,…. Phát triển vốn từ cho trẻ
thơng qua trị chơi: Đố con gì kêu, đố ai kể được nhiều nhất, đố ai nhanh, đố ai
đốn giỏi, đố ai nói ngược,….
Tháng 1-2 tơi đào sâu vấn đề luyện trí nhớ thơng qua các bài thơ, đồng
dao, đặc biệt về những câu chuyện kể lôi cuốn và hấp dẫn gợi cho trẻ sử dụng
câu đơn giản, đủ nghĩa.
Tháng 3+4: tơi xây dựng những trị chơi giúp cho trẻ nói đúng ngữ pháp,
nói mạch lạc.
Ví dụ: Nói theo mẫu câu như câu truyện “Cây khế” người anh tham lam
chiếm hết ruộng vườn, nhà cửa, trâu bị, của cha mẹ để lại.
Ví dụ: Câu truyện “Tích chu” bà biến thành chim vì....trẻ nói “Bà muốn bà
đi tìm nước uống”, hoặc tích chu ham chơi khơng lấy nước cho bà ...
Cô lưu ý thay đổi mẫu câu khác nhau từ câu đơn giản đến câu phức tạp, từ
câu phức tạp đến câu đơn giản, đặt câu từ kết nối tuyện để trẻ có khả năng nói
đúng ngữ pháp, phát triển trí tưởng tượng, sáng tạo của trẻ.
Một khi đã có một số vốn từ phong phú trẻ sẽ tự tin đọc thơ, kể chuyện,
đóng kịch một cách hứng thú hơn.
3.2. Biện pháp tạo môi trường phát triển ngôn ngữ cho trẻ:
Tạo môi trường cho trẻ phát triển ngôn ngữ rõ ràng, mạch lạc là rất cần thiết
trong chương trình đổi mới .
Hiện nay, nếu giáo viên tạo được mơi trường cho trẻ hoạt động tốt thì sẽ
kích thích trẻ phát triển ngơn ngữ, tham gia vào các hoạt động và kết quả đạt
được rất cao. Vì thế ngay từ đầu năm học tôi đã đi sâu vào tạo mơi trường bằng
cách đưa hình ảnh nhân vật của các câu chuyện,bài thơ,... nổi bật vào góc văn
học và một số góc trong và ngồi lớp học thể hiện trên các mảng tường. Vẽ và
sưu tầm một số bộ truyện tranh, thơ ngồi chương trình để đưa vào giảng dạy,
vận động phụ huynh đóng góp truyện tranh,thơ đưa vào góc văn học cho trẻ hoạt

động thường ngày. Những câu chuyện,bài thơ được thể hiện trên các mảng
tường trong không gian to đã giúp trẻ dễ tri giác, trẻ được thảo luận, bàn bạc về
câu chuyện, bài thơ đó. Từ đó trẻ biết vận dụng những kiến thức đó vào kể
chuyện sáng tạo,đọc thơ diễn cảm,... một cách dễ dàng.
Ngoài việc tạo những bức tranh trên mảng tường, những tập truyện tranh,
tập thơ chữ to tơi cịn đi sâu làm một số đồ dùng trực quan cho trẻ hoạt động
5


như: một số con rối dẹt có bánh xe, có cử động tay chân và tận dụng những
truyện tranh cũ, những sản phẩm vẽ của trẻ, cắt dán bồi bìa cứng cho trẻ ghép
tranh kể chuyện ,đọc thơ, hoặc cắt dời các con vật cho trẻ tự chọn các con vật đó
để kể chuyện theo ý tưởng của mình.
Điều đặc biệt hơn nữa tôi đầu tư suy nghĩ và làm ra các loại rối tay cho trẻ
hoạt động. Thực tế tôi nhận thấy đồ dùng làm bằng rối tay hầu như ở các lớp
khơng có cho trẻ hoạt động, qua nghiên cứu tìm tịi tơi đã vận dụng làm từ các
quả bóng, chổi rơm, đĩa nhựa đồ chơi…để làm mặt con rối sau đó dùng vải hoặc
len móc làm váy, thân tay để khi trẻ sử dụng không bị thô và cứng. Các khn
mặt có thể thay đổi tuỳ theo nội dung, nhân vật của câu chuyện trẻ kể.
Qua cách nghĩ và làm như vậy tôi đã tạo ra một góc văn học với đầy đủ
chủng loại về đồ dùng trực quan đa dạng phong phú, đã giúp trẻ hứng thú tham
gia vào hoạt động và nhiều ý tưởng hay khi trẻ kể chuyện,đọc thơ.
Bên cạnh đó trong giờ hoạt động ngồi trời tơi cịn tận dụng những bức
tranh tường ở trong trường bằng cách gợi mở cho trẻ cùng nhau kể chuyện về
những bức tranh đó hoặc có các con vật trong sân trường tôi cũng gợi mở cho trẻ
thi nhau kể chuyện về các con vật đó…hình thức này đã giúp cho ngôn ngữ của
trẻ được mở rộng về vốn từ và phát triển khả năng phát âm của trẻ.
Tạo môi trường cho trẻ phát triển ngôn ngữ thông qua bộ môn văn học là
một việc làm vô cùng quan trọng bởi nó là chỗ dựa, là cơ sở vững chắc cho trẻ
kể chuyện, đọc thơ, ca dao, ... Địi hỏi cơ giáo phải biết tạo cảm xúc cho trẻ bằng

các con vật,tranh ảnh, ngộ nghĩnh, đáng yêu, đồng thời cũng phải biết hướng lái,
gợi mở cho trẻ có cảm xúc tích cực khi tham gia hoạt động phát triển ngôn ngữ.
Qua nội dung các bức tranh, các nhân vật, các con rối trẻ được xem và nói lên
nhận xét của mình. Như vậy ngơn ngữ cuả trẻ được phát triển một cách phong
phú và đa dạng.
3.3. Biện pháp xây dựng nề nếp học tập,rèn kỹ năng và kích thích sự sáng
tạo của trẻ:
Nề nếp của trẻ là bước đầu của một tiết học, nếu chúng ta không đưa trẻ vào
nề nếp thì giờ học khơng đạt kết quả cao. Khi trẻ có nề nếp tốt cùng với sự
hướng dẫn khoa học của cô ngay ban đầu trẻ đã say mê với giờ học, luôn thể
hiện cảm xúc, trí tưởng tượng cho hoạt động nghệ thuật.
Tơi đã rèn luyện nề nếp bằng cách: Xếp xen kẽ cháu mạnh dạn với cháu
nhút nhát, cháu nam xen cháu nữ. Chia tổ, đặt tên cho tổ “tổ hoa hồng, tổ hoa
cúc, tổ hoa sen” và bầu ra tổ trưởng để tổ trưởng giúp cơ qn xuyến, nhắc nhở
thành viên của mình. Tôi luôn động viên trẻ trong tiết học, uốn nắn tác phong
ngồi học cho trẻ, trẻ ngồi đúng tư thế, khơng nói chuyện, khơng nói leo, nói phải
xin phép cơ, nói rõ ràng, mạch lạc, đủ câu,…Với những biện pháp trên trẻ đã có
thói quen tốt trong việc xây dựng nề nếp học tập.
Ngồi ra, tơi dạy trẻ biết sử dụng kỹ năng chia nhóm kể chuyện, đọc thơ
tạo cho trẻ cảm giác tự tin, mạnh dạn, linh hoạt qua việc trẻ biểu diễn đóng kịch.
Tạo điều kiện cho trẻ thoả thuận và tự chọn vai kể của mình theo ý thích về
sự sáng tạo của trẻ, có thể dùng lời khuyến kích động viên trẻ thực hiện vai diễn
6


của mình.
3.4. Biện pháp sử dụng các loại rối trang phục, mơ hình, học cụ thu hút
sự chú ý của trẻ.
Tôi sử dụng các nguyên liệu mở như: Thanh trẻ, bìa cứng, gỗ, hộp xốp,
đất ... để làm thành những con vật xinh xắn, trẻ cũng có thể sử dụng được để kể

chuyện theo ý thích .
Ví dụ: Từ bìa cứng, xốp làm những con vật ngộ ngĩnh, đa dạng màu sắc để
thu hút trẻ .
Ví dụ : Kể chuyện “ Dê con Nhanh trí’’để gây hứng thú cho trẻ tôi chuẩn bị
một sân khấu rối, các con rối được làm bằng vải vụn được cải biên màu sắc rực
rỡ.
Ví dụ kể chuyện “Quả bầu tiên”để làm trang phục cho trẻ tơi dùng quần áo
để trẻ hố thân vào các nhân vật nhập vai .
3.5. Biện pháp làm quen với bộ môn văn học kết hợp với các bộ môn khác:
Theo phương pháp dạy học tích hợp với mơn làm quen văn học có thể lồng
ghép, kết hợp với tất cả các môn khác và giúp cho các bộ môn khác trở nên sinh
động hơn.
Ví dụ: Mơn âm nhạc hoạt động bổ trợ đề tài: Câu truyện:“Nhổ củ cải ” cho
trẻ vận động theo bài “ Củ cải trắng”.
Ví dụ: Mơn tìm hiểu mơi trường xung quanh: chủ đề :động vật ni trong
gia đình, câu truyện “Gà trống, mèo con và cún con”.Trẻ biết tên, đặc điểm, nơi
sống của một số con vật ni trong gia đình.
Mơn tốn: Tên bài dạy: “Cao hơn- thấp- hơn”, câu chuyện “cây khế”.Trẻ áp
dụng được sự so sánh đặc điểm về ngoại hình của hai anh em .
Môn chữ cái : luyện phát âm qua trị chơi tìm chữ l-n-m cho trẻ phát âm.
3.6. Biện pháp tổ chức ôn luyện mọi lúc mọi nơi, ôn luyện thông qua lễ hội
Ôn luyện mọi lúc mọi nơi cũng là biện pháp giúp trẻ ổn định, thông qua
cách hoạt động tổ chức ngày lễ hội tổ chức cho trẻ hoạt động kể chuyện, đóng
kịch, theo một chương trình biểu diễn văn nghệ mà 100% trẻ được tham gia
nhằm giúp trẻ hứng thú với bộ môn làm quen với văn học thể loại truyện kể cho
trẻ.
Ví dụ:
- Ngày hội 8-3 trẻ kể về “Cô bé quàng khăn đỏ”, đọc thơ bài “Bó hoa
tặng cơ”
- Ngày tết 1-6 kể về Bác Hồ với thiếu nhi

- Ngày 22-12 trẻ kể chuyện sáng tạo về chú bộ đội , hoặc hội thi bé kể
chuyện giỏi, đọc thơ hay.
3.7. Biện pháp giúp trẻ phát triển ngôn ngữ mạch lạc qua việc cho trẻ kể
lại truyện,đọc thơ,đồng dao,cadao, chơi đóng kịch và đóng vai theo chủ đề.
* Dạy trẻ kể lại truyện: Để trẻ tái hiện lại một cách mạch lạc, diễn cảm tác
phẩm văn học mà trẻ được nghe. Trẻ sử dụng nội dung, hình thức ngơn ngữ đã
có sẵn của các tác giả và của giáo viên. Tuy nhiên yêu cầu trẻ khơng học thuộc
lịng câu chuyện, trẻ phải kể bằng ngơn ngữ của chính mình, truyền đạt nội dung
7


câu chuyện một cách tự do thoải mái nhưng phải đảm bảo nội dung cốt truyện.
Yêu cầu đối với trẻ:
+ Kể nội dung chính của câu chuyện khơng u cầu trẻ kể chi tiết lời kể
phải có cấu trúc ngữ pháp, giọng kể diễn cảm to, rõ ràng, không ê a, ấp úng cố
gắng thể hiện đúng ngôn ngữ đối thoại hay độc thoại
+ Chuẩn bị :tiến hành trước giờ học, kể chuyện cho trẻ nghe trước khi kể
cô giao nhiệm vụ ghi nhớ và kể lại
+ Tiến hành:
Đàm thoại với trẻ về nội dung câu chuyện .Đàm thoại nhằm mục đích
giúp trẻ nhớ lại nội dung câu chuyện , giúp trẻ xây dựng dàn ý câu chuyện kể ,
lựa chọn hình thức ngơn ngữ: cách dùng từ đặt câu.
Ví dụ: Truyện cây khế: Theo con tính cách của người anh như thế nào ?
Yêu cầu với câu hỏi: Đặt câu hỏi về tên nhân vật, thời gian, không gian
hành động chính, lời nói,cá tính nhân vật, Dê mẹ dặn dê con như thế nào? Câu
hỏi phải phù hợp với trẻ cả về hình thức và ngữ pháp. Khi đàm thoại cô cần lưu
ý giới thiệu cho trẻ biết thêm các từ đồng nghĩa những cụm từ thay thế để tạo
điều kiện cho trẻ lựa chọn từ để kể.
Tôi dùng ngôn ngữ ngắn gọn, dễ hiểu, phù hợp với nhận thức của trẻ kể
lại nội dung tác phẩm: Cô kể diễn cảm, lời kể có các mẫu câu cần luyện cho trẻ

(mới). Mẫu chuyện của cơ có tác dụng chỉ cho trẻ thấy trước kết quả trẻ cần đạt
được: Về nội dung, độ dài, trình độ câu chuyện .
Ví dụ: Câu chuyện: Quả bầu tiên:
Ngày xửa ngày xưa có một cậu bé con nhà nghèo nhưng vô cùng tốt bụng
cậu luôn quan tâm giúp đỡ mọi người, mọi vật sống xung quanh mình. Khi thấy
một con én bị thương cậu bé đã chăm sóc con én khỏi đau và khi mùa đông đến
cậu bé đã thả con chim én bay về xứ sở phương nam để chánh rét, mùa xuân
năm sau con chim én bay trở về và mang cho cậu bé một hạt bầu tiên .
+ Thời gian đầu khi trẻ chưa quen trẻ kể theo mẫu câu của cô ( hoặc đối
với trẻ kém ). Khi trẻ đã quen cơ khuyến khích trẻ kể bằng ngơn ngữ của mình .
Tơi đặc biệt lưu ý khi trẻ kể :
Trẻ phải quay mặt xuống các bạn , kể với tốc độ vừa phải, giọng rõ ràng,
tư thế tự nhiên.Trong quá trình kể, trẻ đứng sai tư thế, phát âm sai cô nên để trẻ
kể xong mới sửa sai cho trẻ .
Khi cô gọi trẻ lên, trẻ không kể, cô nên đặt câu hỏi gợi ý để trẻ trả lời giúp trẻ
mạnh dạn, có thói quen giao tiếp tốt .
Nếu trẻ qn, cơ có thể nhắc hoặc đặt câu hỏi cho trẻ nhớ. Trẻ kể xong, cô
nhận xét, đánh giá truyện kể của trẻ, không nên để đến cuối giờ trẻ sẽ quên mất
những ưu nhược điểm của mình hay của bạn. Cơ cần nhận xét đúng, chính xác
để có tác dụng khuyến khích, động viên trẻ, nhận xét cả về nội dung, ngơn ngữ
tác phong .
* Chơi đóng vai theo chủ đề :

8


Khi chơi đóng vai theo chủ đề, trẻ phải tham gia vào cuộc nói chuyện với
bạn để phân vai, trao đổi với nhau trong khi chơi, trẻ bắt chước các nhân vật mà
trẻ đóng vai, làm cho ngơn ngữ đối thoại của trẻ thêm phong phú và đa dạng .
Ví dụ : Chủ đề: Gia đình:

Nấu ăn: Trẻ tự phân vai chơi của mình. Mẹ đi chợ, nấu ăn, chăm sóc các
con, bố đi làm, ơng bà kể chuyện cho các cháu nghe .
* Chơi đóng kịch :
Tổ chức cho trẻ chơi đóng kịch là một phương pháp tốt để phát triển ngôn
ngữ đối thoại cho trẻ. Nội dung kịch được chuyển thể từ tác phẩm văn học mà
trẻ đã được làm quen.Trẻ làm quen với các mẫu câu văn học đã được gọt giũa
chọn lọc. Khi đóng trẻ cố gắng thể hiện đúng ngữ điệu, tính cách nhân vật mà trẻ
đóng, giúp cho ngơn ngữ của trẻ mang sắc thái biểu cảm rõ rệt .
Ví dụ: Chủ đề: Gia đình, câu chuyện : Tích chu.
Cháu Minh Anh đóng vai Tích Chu (lúc đầu ham chơi, thái độ khơng vâng
lời ),sau biết lỗi ( tỏ thái độ biết nhận lỗi , giọng trầm ): Bà ơi bà ở đâu? Bà ở lại
với cháu. Cháu sẽ đem nước cho bà, bà ơi !
- Cháu Thu Trang đóng vai bà (giọng run run, rứt khốt): Bà đi đây ! Bà
khơng về nữa đâu !
- Cháu Yến đóng vai Bà Tiên ( tính cách hay giúp đỡ mọi người, giọng
nói dịu dàng, nhỏ nhẹ): Nếu cháu muốn bà cháu trở lại thì cháu phải đi lấy nước
suối tiên cho bà cháu uống, đường lên suối tiên xa lắm, cháu có đi được khơng?
3.8. Biện pháp các hoạt động kể chuyện sáng tạo,đọc thơ,ca dao,đồng
giao… diễn cảm ( kể lại những sự vật hiện tượng trẻ quan sát được) .
* Hoạt động ngoài trời:
Dạy trẻ kể về những sự vật hiện tượng xung quanh cuộc sống hàng ngày,
những điều trẻ đã biết, tưởng tượng... trẻ phải tự lựa chọn nội dung, hình thức,
ngơn ngữ, sắp xếp chúng theo một trình tự nhất định. Tơi chủ yếu tập cho trẻ kể
theo dạng : Kể chuyện miêu tả, kể chuyện theo chủ đề.
Ví dụ: Miêu tả hiện tượng thời tiết: trời âm u, mây đen, gió thổi mạnh trời
sắp mưa.
Kể chuyện theo chủ đề: tôi chủ yếu rèn cho trẻ truyền đạt lại những sự
kiện xảy ra trong thời gian nhất định của nhân vật nào đó.
Ví dụ: Truyện ( Dê con nhanh trí) con cáo giả vờ làm dê mẹ lúc dê đi
vắng và nhúng chân vào chậu bột cho chân trắng giống dê mẹ. Nhưng cáo vẫn bị

dê con phát hiện và đuổi cáo đi.
* Hoạt động góc :
Dạy trẻ kể theo tri giác: Không ngừng phát triển ngôn ngữ độc thoại nên
cho trẻ nói đúng ngữ pháp tư thể tác phong khi trẻ nói và phát triển các cơ quan
cảm giác. Bởi vì trẻ quan sát tốt mới miêu tả tốt. Mục đích nhằm phát triển ngôn
9


ngữ mạch lạc cho trẻ phát triển tư duy lô gíc, khả năng quan sát, trẻ tập trung
vào đồ chơi.
Chuẩn bị: Chọn đồ dùng, đồ chơi phải đẹp hấp dẫn về hình thức để làm
cho trẻ hứng thú, rung động khi kể. Chọn đồ chơi, vật thật có thể như : Gương,
lược, khăn, chén ly, cốc, gia súc, gia cầm, thực vật .., chọn tranh nên chọn tranh
có màu sắc tươi sáng bố cục rõ ràng , tổ chức cho trẻ làm quen với tranh hoặc
vật thật xác định màu sắc đặc điểm, cách chơi, cách sử dụng.
Ví dụ: Búp bê của cơ là người anh nhé, cịn của con là gì? Người anh có
nhà to, ruộng vườn, cịn em có gì? khi trẻ kể tơi thường nhắc trẻ phải đứng quay
mặt về phía các bạn, giọng kể phải rõ ràng, tốc độ hợp lý nếu trẻ kể sai hay
ngọng cô để trẻ kể song rồi sửa.
Dạy trẻ kể chuyện theo trí nhớ:
Mục đích: Phát triển ngơn ngữ mạch lạc , ghi rõ mẫu cần luyện . Chọn đề
tài phù hợp với nhận thức và kinh nghiệm của mình.
Ví dụ: Ngày mai là ngày cuối tuần các con ở nhà làm gì? các con chú ý
những việc đã làm hoặc đi chơi như thế nào? kể lại cho cô nghe. Tơi chọn hình
thức cả lớp tham gia sau đó cho cá nhân trẻ kể.
Day trẻ kể chuyện sáng tạo:
Yêu cầu trẻ kể mạch lạc, lơ gíc, các câu nói phải đúng ngữ pháp, thể hiện
rõ ràng về ngơn ngữ có thể kể bằng mơ hình, hay bằng tranh, có thể hình thức cơ
kể một đoạn , rồi u cầu trẻ kể tiếp, tổ chức nhiều hình thức sinh động phát huy
trí tưởng tượng của trẻ.

3.9. Biện pháp phối hợp với phụ huynh:
Tuyên truyền dưới hình thức, bảng tuyên truyền đẹp, thay đổi nội dung và
hình thức phù hợp với chủ đề.
Ví dụ: Chủ đề: Thế giới thực vật, tết và mùa xn, bảng tun truyền có
những hình ảnh về tết và mùa xuân, câu thơ, câu truyện, bài hát, đồng dao...có tổ
chức giao lưu giữa lớp với phụ huynh.
Tuyên truyền bằng truyền thanh, đài phát thanh có nội dung theo chủ đề,
những câu truyện hấp dẫn vào giờ đón, trả trẻ để các cháu và phụ huynh được
nghe.
Tuyên truyền góc chơi đặc biệt góc học tập, thường thay đổi tranh ảnh để lơi
cuốn trẻ., giáo viên tích cực giao lưu với phụ huynh vào giờ đón và trả trẻ trao
đổi về trẻ trong khi kể chuyện đọc truyện trò truyện giúp cho trẻ phát triển ngơn
ngữ mạch lạc .
Ngồi ra tơi cịn trao đổi và vận động phụ huynh cố gắng dành thời gian để
tâm sự với trẻ và lắng nghe trẻ nói, khi trị chuyện với trẻ phải nói rõ ràng mạch
lạc, tốc độ vừa phải để trẻ nghe cho rõ, cha mẹ người thân phải cố gắng phát âm
đúng cho trẻ bắt chước.
10


Khuyến khích phụ huynh cung cấp kinh nghiệm sống cho trẻ. Tránh khơng
nói tiếng địa phương, cần tránh cho trẻ nghe những hình thái ngơn ngữ khơng
chính xác.
4. Kết quả đạt được:
Sau khi tiến hành các biện pháp phát triển ngôn ngữ cho trẻ mẫu giáo 5-6
tuổi thông qua bộ môn văn học, qua khảo sát đã thu được kết quảnhư sau:
a. Chất lượng khảo sát trên trẻ:

Nội dung khảo sát

Trước
Sau khi áp dụng Tỷ lệ %
khi chưa áp dụng
tăng so với
biện pháp
biện pháp
trước khi
Số trẻ Tỷ lệ % Số trẻ Tỷ lệ % áp dụng BP

Kỹ năng nghe

35/49

71

48/49

97

26

Kỹ năng nói

32/49

65

47/49

95

30

Kỹ năng phát âm chính xác,
mạch lạc

31/49

63

45/49

91

28

Kỹ năng kể lại chuyện theo trí
nhớ.

21/49

42

38/49

77

35

Kỹ năng tham gia đóng kịch

thể hiện vai chơi của mình.

20/49

40

39/49

79

39

b. Đánh giá chung:
Sau khi áp dụng một số biện pháp phát triển ngôn ngữ cho trẻ thông qua bộ
môn văn học trong năm học đã cho thấy:
+ Trẻ thông minh sáng tạo hơn khi học các tiết văn học.
+ Trẻ thích được đóng kịch.
+ Trẻ thích đọc thơ kể truyện.
+ Trẻ ghi nhớ thuộc thơ truyện lâu hơn.
+ Trẻ có khả năng tự sáng tạo và thể hiện tính cách nhập vai một cách
linh hoạt.
+ Biết kể truyện sáng tạo, kể theo trí tưởng tượng một cách phong phú
và đa dạng.
Bài học kinh nghiệm với bản thân và đồng nghiệp.
Với những biện pháp và kết quả nêu trên bản thân tôi tự rút ra những bài
học kinh nghiệm sau:
Ngay từ đầu năm học người giáo viên phải nắm được đặc điểm tâm sinh lý
của trẻ.
11

Giáo viên cần nâng cao trình độ ngơn ngữ của chính bản thân mình, coi
ngơn ngữ là một phương tiện giáo dục chủ đạo.
Luyện tập giọng đọc, giọng kể sao cho diễn cảm, thể hiện được nét mặt, cử
chỉ, điệu bộ của các nhân vật trong truyện.
Sử dụng tốt mô hình rối, rối dẹt, rối tay…..
Tham khảo thêm một số kịch bản đã được biên soạn sẵn và tập cho trẻ đóng
kịch.
Tích cực làm đồ dùng, đồ chơi theo chủ đề, đồ dùng minh hoạ cần phong
phú, đa dạng hấp dẫn. Giáo viên phải sử dụng khoa học gọn gàng đúng lúc.
Tham mưu tốt với phụ huynh hỗ trợ thêm một số tranh truyện sách báo, tạp
chí.
Thường xuyên học hỏi đồng nghiệp tham khảo thêm một số tài liệu liện
quan đến việc cho trẻ làm quen với tác phẩm văn học. Để từ đó tổ chức tốt hoạt
động cho trẻ làm quen với tác phẩm văn học.
Trên đây là một vài kinh nghiệm trong việc dạy trẻ cảm thụ văn học tốt hơn
bản thân tôi đã rút ra sau một năm học thực hiện tốt.Rất mong nhận được sự
đóng góp ý kiến của các bạn đồng nghiệp để ngày càng nâng cao hơn nữa cơng
tác chăm sóc và giáo dục trẻ.
III: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
1. Kết luận
Ngành giáo dục mầm non là ngành học đặc biệt quan trọng trong sự nghiệp
đào tạo con người mới, là cơ sở hình thành và phát triển con người. Chính vì vậy
là một giáo viên mầm non ln cần có phẩm chất đạo đức, lối sống, tư tưởng,
lập trường vững vàng. Luôn bồi dưỡng, chau dồi kiến thức, rèn luyện kỹ năng
phát âm chuẩn cho trẻ, vì kỹ năng này đóng một vị trí rất quan trọng trong cuộc
sống hàng ngày của trẻ, giúp trẻ có thêm nhiều vốn từ mới làm giàu cho kho
tàng kiến thức của trẻ .
Luyện cho trẻ nói mạch lạc thông qua bộ môn làm quen văn học là sự tổng
hợp tồn bộ nội dung rèn luyện ngơn ngữ . Nói mạch lạc chứng tỏ ngơn ngữ của

trẻ đã đạt yêu cầu cao về mặt biểu hiện âm thanh , từ diễn đạt, câu đúng ngữ
pháp, cũng như sự mạnh dạn tự tin trong giao tiếp. Đề tài nghiên cứu này sẽ làm
cơ sở vững chắc cho việc học tập của trẻ những năm tiếp theo .
Việc rèn cho trẻ nói mạch lạc hiện nay là một vấn đề rất quan trọng , nên mỗi
giáo viên không chỉ rèn cho trẻ tốt qua các tiết học mà bên cạnh đó phải rèn
luyện bản thân để có trình độ chuyên môn dạy tốt, mang tri thức thắp sáng thế
hệ mầm non, phấn đấu tất cả vì “Trẻ thơ thân yêu”.
Trên đây là một số biện pháp hữu ích nhằm giúp trẻ phát triển ngôn ngữ
qua bộ môn làm quen văn học. Tôi rất mong được sự ủng hộ của các đồng
nghiệp và của các cấp lãnh đạo .
12


2. Kiến nghị:
2.1.Đối với nhà trường:
Tăng cường kinh phí để mua thêm đồ dùng đồ chơi cho trẻ được thực hành
và trải nghiệm tại lớp.
Trang bị cho giáo viên thêm một số tài liệu về nội dung Phát triển ngôn ngữ
mạch lạc thông qua môn văn học giúp giáo viên hiểu sâu hơn vấn đề này.
Thường xuyên bồi dưỡng chuyên mơn cho giáo viên có nội dung Phát triển
ngơn ngữ mạch lạc thơng qua mơn văn học.
2.2. Đối với phịng giáo dục:
Tổ chức nhiều lớp bối dưỡng chuyên môn nghiệp vụ cho giáo viên.
Tăng cường cơ sở vật chất phục vụ dạy và học cho các trường mầm non
nhiều hơn nữa.
Tổ chức hội thi để giáo viên và trẻ có điều kiện thể hiện hiểu biết của mình
trong lĩnh vực giáo dục Phát triển ngơn ngữ để trẻ có cơ hội bộc lộ kỹ năng giao
tiếpcủa mình.
XÁC NHẬN
CỦA THỦ TRƯỞNG ĐƠN VỊ

, ngày 04 tháng 4 năm 2016
Tôi xin cam đoan đây là sáng kiến
kinh nghiệm của mình viết khơng sao
chép nội dung của người khác.
Người viết

13


TÀI LIỆU THAM KHẢO
1.
2.
3.
4.

Chương trình giáo dục trẻ mầm non độ tuổi từ 3 – 6.
Tài liệu bồi dưỡng thường xuyên cho giáo viên 2011 – 2013.
Giáo trình tâm lý trẻ em.
Phương pháp phát triển ngôn ngữ cho trẻ mầm non.

14


MỤC LỤC
Trang

PHÒNG GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỈM SƠN
TRƯỜNG MẦM NON BẮC SƠN

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

MỘT SỐ BIỆN PHÁP PHÁT TRIỂN NGÔN NGỮ CHO
TRẺ 5-6 TUỔI THÔNG QUA BỘ MÔN VĂN HỌC

Người thực hiện:
Chức vụ: Giáo viên
Đơn vị công tác: Trường mầm non
SKKN thuộc lĩnh vực: Chuyên môn

15


BỈM SƠN, NĂM 2016

16