phát triển cộng đồng

Lời mở đầu
Sinh thời Chủ Tịch Hồ Chí Minh đã từng nói: “ Học đi đơi với hành”. Có
lẽ khơng ai trong chúng ta có thể phủ nhận về tầm quan trọng của công tác thực
hành đối với mỗi sinh viên khi đang ngồi trên ghế nhà trường, và để thực hành
tốt ngoài những kiến thức chung về sách vở thì chúng ta cần có những kỹ năng
cơ bản để thực hành .
Nhận thấy được tầm quan trọng đó và được sự giúp đỡ, tạo điều kiện của
nhà trường cùng thầy cô trong tổ Công tác xã hội mà trực tiếp là cơ giáo Ơng
Thị Mai Thương, tơi cùng với 11 thành viên khác trong nhóm được phân cơng
thực hành học phần phát triển cộng đồng tại xóm Mẫu Đơn – Hưng Lộc – TP
Vinh – Nghệ An. Với nhiệm vụ là tìm hiểu về cộng đồng và cùng với cộng đồng
ở đây xác định vấn đề ưu tiên để cùng cộng đồng giải quyết vấn đề của họ, từ
ngày 15/10 đến ngày 16/12/2012.
Qua quá trình tiếp xúc, tìm hiểu lãnh đạo địa phương các đoàn thể cùng
người dân và các nguồn thơng tin khác thì nhóm cùng người dân lãnh đạo địa
phương đã xác định được vấn đề ô nhiễm môi trường là vấn đề ưu tiên và cần
được giải quyết.
Trong thời gian thực hành tìm hiểu về cộng đồng và cùng người dân trao
đổi giải quyết vấn đề nói trên thì ngồi những kiến thức học trên giảng đường thì
tơi đã sử dụng nhiều kỹ năng cơ bản để tác nghiệp với lãnh đạo địa phương và
người dân ở đây như: kỹ năng giao tiếp, kỹ năng phỏng vấn, kỹ năng quan sát,
kỹ năng ghi chép, kỹ năng lắng nghe… Trong những kỹ năng nói trên tơi thấy
bản thân tơi đã sử dụng tốt và có hiệu quả nhất là hai kỹ năng quan sát và kỹ
năng lắng nghe.

1


Nội Dung Chính
1. Kỹ năng quan sát
Khái niệm

Quan sát là chú ý dến những đặc điểm của người, vật hay trong tình
huống bối cảnh của sự vật sự việc.
Quan sát là một kĩ năng vô cùng quan trọng trong thực hành phát triển
cộng đồng. để quan sát tốt người tác viên cộng đồng cần phải thật sự chú ý, linh
hoạt và sang tạo trong quan sát.
Các yếu tố cần quan sát
- Đối với con người
Cần quan sát dáng vẽ bên ngoài như: nét mặt, cử chỉ điệu bộ cơ thể biểu
hiện ra bên ngoài và qua cách phản ứng của họ.
- Đối với các sự vật, hiện tượng
Cần quan sát tỉ mĩ những cảnh vật, sự kiện xẩy ra xung quanh hiện tượng đó.
Ứng dụng kỹ năng quan sát vào hoạt động thực hành
Quan sát là kỹ năng được bản thân Tôi vận dụng rất nhiều và rất hiệu quả.
Ngay trong buổi đầu đặt chân tới xóm Mẫu Đơn – Hưng Lộc– TP Vinh – Nghệ
An, Tôi đã quan sát qua đường xá, nhà cửa cũng như phong cảnh nơi đây, mặt
khác, kỹ năng này còn được biểu hiện khi tơi được tiếp xúc với bác Ln là xóm
trưởng của xóm, tơi đã quan sát những cử chỉ điệu bộ của bác và nét mặt khi bạn
nhóm trưởng trình bày về nhiệm vụ và mục đích của nhóm khi đến đây và giới
thiệu từng thành viên cho bác biết qua thì tơi thấy vẻ mặt của bác Ln rất vui
vẻ và bác đồng ý ngay và cùng nhóm bắt tay vào công việc.
Đặc biệt kỹ năng quan sát của tôi được bộc lộ nhiều và khá hiệu quả trong
buổi nhóm tổ chức họp dân để cùng người dân và lãnh đạo nơi đây xác định vấn
đề và vấn đề ưu tiên của cộng đồng mình và cùng tìm hiểu và tìm cách giải
2


quyết nó. Trong buổi họp đó thì tơi đã quan sát vẻ mặt của của người dân, và
những phản ứng của họ khi nhóm nêu lên những vấn đề mà cộng đồng đang gặp
phải và khi được nhóm phát phiếu điều tra để xác định vấn đề ưu tiên thì người
dân ở đây tỏ ra xôn xao, lo lắng, hoang mang, lúng túng vì khơng biết xác định

cho bản thân mình vấn đề gì sau một thời gian được sự giải thích và hướng dẫn
của lãnh đạo địa phương và nhóm thì người dân dần hiểu ra vấn đề và khn
mặt khơng cịn lo lắng nữa. Điều này chứng tỏ rằng người dân chưa thực sự
quan tâm tới vấn đề của bản thân và cộng đồng của mình mặc dù những hoạt
động này đã được nhóm và lãnh đạo địa phương thơng báo từ trước đó khá lâu.
Như vậy người dân ở đây về ý thức và trách nhiệm với cộng đồng mình là chưa
cao, từ đó tơi nhận thấy được rằng để giải quyết vấn đề của cộng đồng này việc
trước mặt là phải nâng cao được ý thức và trách nhiệm của người dân ở đây với
cộng đồng của mình có làm được điều này thì mới có thể giải quyết được vấn đề
chung của cộng đồng đạt kết quả cao.
Đặc biệt, quan trọng nhất kỹ năng quan sát của tơi cịn được bộc lộ hiệu
quả và quan trọng nhất trong q trình tìm hiểu vấn đề ơ nhiễm mơi trường của
nhóm. Khi được bác Miên là trưởng ban Y tế,Môi trường dẫn đi quan sát những
nơi ô nhiễm của xóm mà đặc biệt là đến bãi rác tập trung là nơi chứa rác của
người dân nơi đây nhưng hiện giờ nó đang bị ơ nhiễm rất nặng nề và là vấn đề
quan tâm của người dân nơi đây.Khi đặt chân tới bãi rác này thì kỹ năng quan
sát của tôi được bộc lộ một cách tối đa, trước tiên tơi quan sát vị trí của bãi rác,
độ dài của mương và đặc biệt là quan sát mức độ ô nhiễm của bãi rác thông qua
mắt thường. sau đó là quan sát và tìm hiểu ngun nhân của nó chủ yếu là do ý
thức của những người dân sống xung quanh khu vực này chưa cao,đổ rác bừa
bãi,không đúng nơi quy định từ đó tơi quan sát những cảnh vật xung quanh bãi
rác này để thấy nó có ảnh hưởng hay có hậu quả như thế nào tới người dân và
hoạt động sản xuất của họ, sau đó tôi được quan sát những đồng lúa và hoa màu
của người dân để thấy được sự hậu quả của sự ô nhiễm ở đây và thấy được rằng

3


đất canh tác ở đây ngày càng bị thối hóa, nhiễm phèn chua và có dấu hiệu bị ơ
nhiễm.

Như vậy từ những quan sát nói trên tơi có thể rút ra cho mình những ưu,
nhược điểm về kỹ năng quan sát của bản thân mình như sau:
Ưu điểm
Có thể nói rằng, trước khi chưa có hoạt động thực hành này kỹ năng quan
sát của bản thân Tơi cịn rất kém chỉ quan sát theo bản tính, chứ chưa có một
cách tiến hành cụ thể và khoa học, chỉ quan sát cho biết chứ chưa phân tích được
vấn đề quan sát được. Từ sau đợt thực hành này bản thân tôi đã đạt được một số
ưu điểm trong kỹ năng quan sát sau:
Từ những quan sát cụ thể nói trên tơi đã có được những nhận định quan
trọng cho q trình thực hành của mình , ví dụ: từ những quan sát cử chỉ điệu
bộ và nét mặt của người dân tơi đã có nhận định rằng người dân ở đây chưa thực
sự quan tâm tới vấn đề của cộng đồng vì vậy mà tơi đã đưa ra các giải quyết là
phải nâng cao nhân thức của người dân với cộng đồng trước khi giải quyết vấn
đề chung của họ.
Những quan sát của tơi đã đóng góp lớn trong việc thu thập thông tin và
nắm bắt vấn đề của cộng đồng tạo thuận lợi trong việc thu thập thông tin từ đó
tạo thuận lợi trong việc giải quyết vấn đề.
Từ những quan sát đó thì nó cung cấp cho bản thân tôi nhiều kiến thức
quan trọng và ngày càng trau dồi các kỹ năng cơ bản khi ra trường.
Nhược điểm
Bản thân Tơi cịn rụt rè nên trong q trình quan sát cịn mắc một số lỗi:
q trình quan sát cịn mang tính chọn lọc chỉ quan sát những yếu tố liên quan
đến vấn đề của đã lựa chọn mà không quan sát các yếu tố khác để có cái nhìn
tổng qt hơn về những vấn đề của cộng đồng.

4


Trong q trình quan sát tơi chưa phân tích hay làm rõ được một số vấn
đề, chưa có tính linh hoạt, sáng tạo.

2. Kỹ năng lắng nghe
Lắng nghe không chỉ bằng tai bằng mắt mà bằng cả trái tim. Lắng nghe là
kỹ năng được thể hiện qua hành vi không lời, chẳng hạn qua giao tiếp bằng ánh
mắt, cử chỉ, chứa đựng sự thấu cảm, tôn trọng, ấm áp.
Lắng nghe có tác dụng quan trọng nó sẽ tạo lập được mối quan hệ tốt đẹp
giữa tác viên cộng đồng với người dân, tạo lập được sự tin tưởng của người dân.
Lắng nghe cách thu thập thông tin nhiều nhất, đầy đủ nhất và chính xác
nhất.
Bên cạnh đó khi lắng nghe cần tuân thủ những nguyên tắc sau:
Người tác viên cộng dồng không chỉ lắng nghe bằng tai, bằng mắt mà
phải bằng cả trái tim.
Lắng nghe phải nhiều hơn nói
Lắng nghe phải có sự phản hồi để kiểm tra độ chính xác thơng tin nghe
được
Khơng được nghe có chọn lọc
Ứng dụng kỹ năng lắng nghe vào hoạt động thực hành.
Thứ nhất kỹ năng lắng nghe của Tôi được bộc lộ ngay lần đầu tiên khi
nhóm có buổi tiếp xúc đầu tiên với ban lãnh đạo xóm đại diện là bác Luân tơi đã
chú ý lắng nghe khi bạn Minh trình bày mục đích, nhiệm vụ của nhóm và những
trình bày của bác Luân về những nhu cầu mong muốn của ban lãnh đạo xóm
Mẫu Đơn.
Đặc biệt lắng nghe của tơi cịn được bộc lộ trong buổi họp dân để xác
định vấn đề và vấn đề ưu tiên của cộng đồng, ở trong buổi họp này khi bác xóm
trưởng trình bày cho người dân hiểu rõ về lí do tổ chức cuộc họp này tôi đã lắng
5


nghe những câu hỏi của người dân và những câu trả lời của người dân khi được
nhóm hỏi về vấn đề mà cộng đồng mình đang gặp phải. Ví dụ: như khi được bạn
Yến thành viên của nhóm hỏi người dân: “ các bác có suy nghĩ gì về vấn đề mơi

trường của cộng đồng mình hiện nay ?” Và khi người dân trả lời vấn đề này tôi
đã chú ý lắng nghe đồng thời là ghi chép cẩn thận nó để làm tư liệu sau này,
chính điều này đã giúp tôi thu thập được rất nhiều thông tin rất bổ ích.
Mặt khác, trong q trình lắng nghe tơi đã đặt một số câu hỏi nhằm phản
hồi lại những thông tin thu thập được và thu thập thêm thông tin như: “ Theo
các bác thì vấn đề ơ nhiễm mơi trường được các bác ưu tiên nhất ở cộng đồng
mình có phải khơng ?” hay đó là “ vấn đề ô nhiễm môi trường nó có tác động
như thế nào tới hoạt động sản xuất của người dân nơi đây ?”... Nhờ những câu
hỏi phản hồi như vậy mà những thơng tin tơi thu thập được đều chính xác và
quan trọng.
Bên cạnh đó, kỹ năng lắng nghe của tơi cịn được thực hiện trong những
lúc nhóm tổ chức họp nhóm, và nhóm thảo luận làm bài tập nhóm, đó là khi
nhóm cùng nhau thảo luận về một vấn đề các thành viên đưa ra những ý kiến
khác nhau của mình, những lúc như vậy thì tơi ln lắng nghe những ý kiến của
các bạn sau đó bằng những kiến thức mà bản thân đã thu thập được trong quá
trình thực tế đưa ra ý kiến cho bản thân mình cho nhóm và ln được mọi thành
viên tán thành, những lúc như vậy Tôi luôn cảm thấy tầm quan trọng của việc
lắng nghe của bản thân mình. Đồng thời, qua những lần lắng nghe ý kiến của các
thành viên trong nhóm tôi học hỏi được rất nhiều từ những ý kiến đó nó sẽ trau
dồi thêm kiến thức cho bản thân.
Qua quá tình thực hành kỹ năng lắng nghe thì bản thân tơi đã rút ra cho
mình những ưu , nhược điểm sau:
Ưu điểm
Trước khi chưa có hoạt động thực hành mơn phát triển cộng đồng thì Tơi
chỉ lắng nghe mọi chuyện bằng một cách bản năng và chỉ biết nghe và thu thập
6


những thơng tin mà mình nghe được chứ chưa có sự xử lí cần thiết nhưng trong
hoạt động này tơi đã vận dụng kỹ năng lăng nghe rất tốt và đạt được những kết

quả cụ thể như sau;
Qua quá trình lắng nghe tôi đã thu thập rất nhiều thông tin quan trọng
phục vụ cho q trình thực hành của nhóm, kỹ năng lắng nghe của Tôi ngày
càng linh hoạt và hiệu quả hơn.
Khi thực hiện kỹ năng lắng nghe tôi đã thực hiện được đầy đủ các kỹ
thuật cũng như nguyên tắc của việc lắng nghe nên đã gây được nhiều tình cảm
tốt đẹp với ban lãnh đạo xóm và người dân nơi đây vì khi lắng nghe tơi khơng
chỉ lắng nghe đơn thuần mà mà cịn có sự phản hồi đúng lúc và cần thiết.
Hơn nữa trong quá trình lắng nghe tôi không chỉ lắng nghe bằng tai, bằng
mắt mà cịn bằng cả chính sự nhiệt huyết của mình, sự quan tâm tới những vấn
đề của cộng đồng. Chính vì vậy mà khi lắng nghe tơi đã hạn chế được vấn đề
xao nhãng khi lắng nghe, lắng nghe có chọn lọc từ đó mà tơi có thể thu thập
được thơng tin chính xá và đầy đủ hơn.
Nhược điểm
Bên cạnh những mặt đã làm được thì trong quá trình lắng nghe bản thân
tơi cịn có một số hạn chế nhất định sau:
Trong quá trình tổ chức cuộc họp người dân cịn q ồn nên dẫn đến việc
lắng nghe có phần hạn chế, bị xao nhãng.
Trong một số vấn đề hoàn cảnh tơi cịn lắng nghe mang tính chọn lọc chỉ
lắng nghe những điều mà mình quan tâm
Trong quá trình lắng nghe tơi cịn phải ghi chép lại nên nó cũng ảnh
hưởng nhiều tới lắng nghe của tơi, vì vậy tơi nhân thấy rằng bản thân cá nhân
còn hạn chế trong việc sử dụng hai kỹ năng cùng một lúc mà đặc biệt là kỹ năng
lắng nghe và kỹ năng ghi chép…

7


Bài học kinh nghiệm
Trên cơ sở những ứng dụng những kỹ năng cơ bản vào quá trình thực tế

và những đánh giá về ưu, nhược điểm của bản thân trong việc thực hành những
kỹ năng đó trong qua trình thực hành phát triển cộng đồng ở xóm Mẫu Đơn –
Hưng Lộc – TP Vinh – Nghệ An. Tôi đã rút ra cho mình một số kinh nghiệm
như sau:
Quá trình giữa học lí thuyết và hoạt động thực hành là hai q trình khác
nhau, kiến thức về lí thuyết là rất quan trọng nhưng để thành cơng thì cần thiết
phải có hoạt động thực hành và những kỹ năng cơ bản để thực hiện nó một cách
có hiệu quả và xuất sắc nhất, kỹ năng đóng vai trị rất quan trọng trong sự thành
bại của một người trong nghề nghiệp tương lai.
Vì vậy mà trong quá trình thực hành lần này tơi nhận thấy rằng ngồi kiến
thức về lí thuyết cần phải trau dồi những kỹ năng cơ bản để làm việc với cộng
đồng, đối tác của mình nó sẽ giúp rất nhiều trong quá trình làm việc
Phải tự tin vào bản thân mình, phải tin tưởng rằng mình sẽ giải quyết tốt
đẹp những vấn đề khó khăn đó, mặt khác, cần phải năng động, sáng tạo và phải
biết chịu trách nhiêm trược việc mình đã làm.
Tiếp tục hồn thiện và nâng cao kỹ năng của mình mà đặc biệt là kỹ năng
quan sát và lắng nghe..trong cuộc sống và hoạt động thực hành.
Luôn lắng nghe và học hỏi từ những ý kiến và kinh nghiệm của mọi người
mà đặc biệt là những thành viên trong nhóm và tham gia tích cực hơn nữa hoạt
động nhóm và thực hành để trau dồi kiến thức cho bản thân.
Phải bình tĩnh xứ lí những tình huống xẩy ra ngồi ý muốn, phải bình tĩnh,
linh hoạt, sáng tạo trước mọi tình huống khó khăn.

8


Kết luận
Thực tế chuyên ngành là hình thức thực hành giúp sinh viên rèn luyện
những kỹ năng tốt nhất, là sự “ hiện thực hóa” những kỹ năng sách vở thành
những kiến thức thực tế phù hợp với hoàn cảnh và vấn đề.

Qua quá trình hoạt động phát triển cộng đồng bản thân tôi đã được vận
dụng rất nhiều những kỹ năng , học hỏi được rất nhiều kinh nghiệm quý báu và
những trải nghiệm thú vị.
Lý thuyết và thực hành là hai vấn đề dường như là xa vời nhưng nó lại bổ
sung cho nhau, nếu ta biết sử dụng nó một cách có hiệu quả.
Vì đây là lần đầu tiên được tiếp xúc làm việc thực tế với cộng đồng, bản
thân Tôi không thể tránh khỏi những sai sót trong việc vận dụng những kiến
thức, kỹ năng của mình nhưng mọi sự vấp ngã là những bài học quý giá cho bản
thân tôi. Tôi hi vọng rằng trong hệ thống giáo dục ở Việt Nam nói chung và ở
Trường Đại Học Vinh nói riêng ngày càng có nhiều hoạt động thực tế, thực hành
hơn nữa để sinh viên có thể học hỏi nhiều kinh nghiệm từ thực tế và hồn thiện
bản thân mình hơn nữa.

9