TIỂU LUẬN KINH tế LƯỢNG PHÂN TÍCH các yếu tố ẢNH HƯỞNG đến XUẤT KHẨU THỦY sản của VIỆT NAM SANG một số QUỐC GIA TRÊN THẾ GIỚI
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (1.02 MB, 26 trang )
TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG
------***------
TIỂU LUẬN KINH TẾ LƯỢNG
PHÂN TÍCH CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN XUẤT KHẨU THỦY SẢN CỦA
VIỆT NAM SANG MỘT SỐ QUỐC GIA TRÊN THẾ GIỚI
Giáo viên hướng dẫn: Ths. Nguyễn Thúy Quỳnh
Nhóm sinh viên Trường Đại học Ngoại Thương bao gồm:
Vũ Kiều Trang – MSV: 1811110608
Dương Kim Anh – MSV: 1811110019
Vũ Thị Kim Trâm – MSV: 1811110577
Bùi Thị Kiều Trinh – MSV: 181110611
Lê Thị Thu Phương – MSV: 1811110479
Hoàng Yến Nhi – MSV: 1711110519
Hà Nội, 2020
BẢNG ĐÁNH GIÁ THÀNH VIÊN NHÓM
Người được đánh giá
Người
đánh giá
Vũ Kiều Trang
Dương Kim Anh
Vũ Thị Kim Trâng
Bùi Thị Kiều Trinh
Lê Thị Thu Phương
Hồng Yến Nhi
Điểm Trung bình
Vũ
Kiều
Trang
10
10
10
10
10
10
Dương
Kim
Anh
Vũ Thị
Kim
Trâm
Bùi Thị
Kiều
Trinh
10
10
10
10
10
10
10
10
10
10
10
10
10
10
10
10
10
10
Lê Thị Hoàng
Thu
Yến
Phương
Nhi
10
10
10
10
10
10
10
10
10
10
10
10
MỤC LỤC
MỤC LỤC ............................................................................................................ 2
Danh mục bảng biểu ........................................................................................... 4
LỜI MỞ ĐẦU ...................................................................................................... 5
CHƯƠNG I. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ XUẤT KHẨU THỦY SẢN VÀ CÁC
YẾU TỐ LIÊN QUAN..................................................................................... 6
1.
Lý thuyết kinh tế .............................................................................................6
1.1.
Khái niệm về xuất khẩu ........................................................................................ 6
1.2.
Cầu nhập khẩu và cung xuất khẩu một ngành hàng của một quốc gia ................ 6
Lý thuyết đưa biến độc lập, các biến phụ thuộc vào mơ hình ........................8
Tổng quan tình hình nghiên cứu .....................................................................8
2.
3.
CHƯƠNG II. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU VÀ XÂY DỰNG MƠ
HÌNH
................................................................................................ 10
Phương pháp nghiên cứu ..............................................................................10
1.
1.1.
Phương pháp thu thập số liệu............................................................................. 10
1.2.
Phương pháp xử lý số liệu .................................................................................. 10
1.3.
Phương pháp sử dụng trong nghiên cứu ............................................................ 10
2.
Xây dựng mơ hình lý thuyết .........................................................................10
2.1.
Xác định dạng mơ hình ....................................................................................... 10
2.2.
Các biến nghiên cứu và đo lường các biến nghiên cứu ..................................... 11
3.
Mô tả số liệu .................................................................................................11
3.1.
Nguồn số liệu ...................................................................................................... 11
3.2.
Mô tả thống kê số liệu ........................................................................................ 11
3.3.
Tương quan giữa các biến trong mơ hình .......................................................... 12
CHƯƠNG III.KIẾM ĐỊNH MƠ HÌNH VÀ SUY DIỄN THỐNG KÊ .... 13
Mơ hình ước lượng .......................................................................................13
Kiểm định và khắc phục các khuyết tật của mơ hình ...................................13
1.
2.
2.1.
Kiểm định các biến bị bỏ sót của mơ hình (dạng đúng của mơ hình) ................ 13
2.2.
Kiểm định Đa cộng tuyến ................................................................................... 14
2.3.
Kiểm định Phương sai sai số thay đổi ................................................................ 14
2.4.
Kiểm định Tự tương quan ................................................................................... 15
2.5.
Kiểm định Phân phối chuẩn của sai số ngẫu nhiên ........................................... 15
Kiểm định giả thuyết nghiên cứu .................................................................16
3.
4.
3.1.
Kiểm định sự phù hợp của kết quả thu được với kỳ vọng ................................... 16
3.2.
Kiểm định ý nghĩa của các hệ số hồi quy ........................................................... 17
3.3.
Kiểm định sự phù hợp của mơ hình .................................................................... 17
Giải thích mơ hình và đưa ra một số khuyến nghị .......................................17
KẾT LUẬN ........................................................................................................ 19
TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................ 20
PHỤ LỤC ........................................................................................................... 21
Danh mục bảng biểu
Bảng 1. Mô tả biến trong mô hình ........................................................................................ 11
Bảng 2. Ma trận hệ số tương quan của các biến .................................................................. 12
Bảng 3. Kết quả ước lượng ban đầu ..................................................................................... 13
Bảng 4. Kết quả kiểm định RESET của RAMSEY ............................................................. 13
Bảng 5. Kết quả kiểm định VIF ............................................................................................ 14
Bảng 6. Kết quả kiểm định Breusch - Pagan ....................................................................... 14
Bảng 7. Kết quả hồi quy theo phương pháp sai số tiêu chuẩn mạnh................................. 15
Bảng 8. Kết quả kiểm định Jacque – Bera ........................................................................... 15
Bảng 9. Hệ số hồi quy ước lượng của biến độc lập .............................................................. 16
LỜI MỞ ĐẦU
Kinh tế lượng là công cụ kết nối lý thuyết đã biết và thực tế thông qua việc sử dụng các
cơng cụ, kỹ thuật tốn học và thống kê, từ đó cung cấp một phương pháp phân tích định lượng
cho các mối quan hệ trong nhiều lĩnh vực khác nhau như kinh tế, tài chính, ngân hàng,..Qua đó
nhằm củng cố các lý thuyết kinh tế để có thể đưa ra các quyết định, dự báo một cách chính xác
hơn.
Thực hiện nhiệm vụ trọng tâm là xây dựng nền kinh tế, Việt Nam đã và đang đẩy mạnh
chiến lược Cơng nghiệp hóa – Hiện đại hóa hướng vào xuất khẩu. Trong những năm gần đây,
thị trường xuất khẩu của nước ta ngày càng được mở rộng và phát triển mạnh mẽ. Trong đó,
thủy sản là một trong những mặt hàng xuất khẩu truyền thống của Việt Nam đã gặt hái được
nhiều thành công rực rỡ, chiếm kim ngạch xuất khẩu lớn trong các mặt hàng xuất khẩu chủ lực
của nước ta trong nhiều năm vừa qua. Đồng thời, thủy sản của Việt Nam đã và đang chiếm
được vị trí quan trọng trong thị trường nhập khẩu thủy sản của thế giới.
Bên cạnh những thành tựu to lớn của xuất khẩu thủy sản đến các nước trên thế giới, thì vẫn
còn tồn tại nhiều hạn chế, đòi hỏi Việt Nam phải nỗ lực, cố gắng trong thời gian tới để đẩy
mạnh xuất khẩu, nhằm tăng nhanh kim ngạch xuất khẩu, tăng nguồn thu ngoại tệ về cho đất
nước . Nhận thấy việc phát hiện và đánh giá mức độ tác động của các yếu tố ảnh hưởng đến
xuất khẩu thủy sản của Việt Nam ra thị trường thế giới là cần thiết và có ý nghĩa thực tiễn cao,
chúng em đã quyết định chọn đề tài: “Phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến xuất khẩu thủy
sản của Việt Nam tới một số quốc gia trên thế giới”. Để nghiên cứu sự ảnh hưởng của các
yếu tố đến xuất khẩu thủy sản, nhóm nghiên cứu đã sử dụng phương pháp bình phương tối thiểu
thơng thường OLS (Ordinary Least Square) để hồi quy, ước lượng và phân tích mơ hình, đối
tượng.
Nhóm tác giả xin phép được gửi lời cảm ơn chân thành đến Ths. Nguyễn Thúy Quỳnh –
giảng viên bộ môn Kinh tế lượng đã ln nhiệt tình hướng dẫn, cung cấp các kiến thức chun
mơn, giúp đỡ nhóm trong q trình triển khai, nghiên cứu làm rõ vấn đề của bài tiểu luận để
nhóm chúng tơi có thể hồn thành bài nghiên cứu khoa học đúng tiến độ và cấu trúc.
Vì số liệu nhóm sử dụng là dữ liệu bảng với sự thống kê từ những năm 2001 nên đã phát
sinh khá nhiều khuyết tật trong quá trình làm bài và mắc phải khó khăn để tìm cách khắc phục.
Đồng thời, trong q trình tìm hiểu, do kiến thức cịn hạn hẹp và thiếu kinh nghiệm nên bài tiểu
luận không thể tránh khỏi những thiếu sót. Tập thể nhóm rất mong nhận được sự đóng góp ý
kiến từ cơ để bài tiểu luận được hồn thiện hơn, có ý nghĩa hơn.
CHƯƠNG I. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ XUẤT KHẨU THỦY SẢN VÀ CÁC YẾU
TỐ LIÊN QUAN
1. Lý thuyết kinh tế
1.1. Khái niệm về xuất khẩu
Theo giáo trình Lý luận chung về hoạt động xuất khẩu của tác giả Lê Ngọc Hải, hoạt
động xuất khẩu hàng hóa là việc bán hàng hóa và dịch vụ cho một quốc gia khác trên cơ sở
dùng tiền tệ làm phương tiện thanh toán, với mục tiêu là lợi nhuận. Tiền tệ ở đây có thể là ngoại
tệ đối với một quốc gia hoặc với cả hai quốc gia. Mục đích của hoạt động này là khai thác được
lợi thế của từng quốc gia trong phân công lao động quốc tế.
Từ khái niệm chung về xuất khẩu, có thể rút ra những đặc điểm cơ bản của xuất khẩu
như sau: Thứ nhất, xuất khẩu vượt qua phạm vi quốc gia, liên quan đến các thương nhân nước
ngồi nên nó liên quan đến các vấn đề về luật pháp thương mại, phong tục tập quán, văn hóa
kinh doanh, ngơn ngữ của các nước,...Thứ hai, xuất khẩu gắn liền với việc sử dụng các đồng
tiền quốc gia khác nhau nên nó liên quan đến vấn đề thanh toán quốc tế và tỷ giá hối đoái. Như
vậy, hoạt động xuất khẩu hàng hóa giữa hai hay nhiều quốc gia với nhau chịu ảnh hưởng bởi
các nhóm yếu tố của quốc gia xuất khẩu, nhóm các yếu tố của quốc gia nhập khẩu và nhóm các
yếu tố khác ảnh hưởng đến hoạt động xuất khẩu đó là tỷ giá hối đoái, phong tục tập quán khu
vực và quốc tế, sự khác biệt về ngơn ngữ, văn hóa, khoảng cách địa lý, khoảng cách kinh tế,...
1.2. Cầu nhập khẩu và cung xuất khẩu một ngành hàng của một quốc gia
Theo Lý thuyết cung, cầu, thương mại một ngành hàng của Raul Rubin Krugman và Obstfed
a. Cầu nhập khẩu một ngành hàng của một quốc gia
Giả định thế giới có hai quốc gia: một quốc gia khan hiếm lúa mì (Home) và một quốc
gia dư thừa lúa mì (Foreign). Giả định chi phí vận chuyển giữa hai quốc gia này là khơng đáng
kể, cả hai quốc gia có chung loại tiền tệ, giá lúa mì tại mỗi quốc gia do cung và cầu lúa mì của
mỗi quốc gia quyết định. Tại quốc gia khan hiếm lúa mì Home, lượng cầu trong nước D1 lớn
hơn lượng cung trong nước S1 tại mức giá cân bằng trong nước là P1. Do đó, quốc gia Home
sẽ nhập khẩu lúa mì từ quốc gia Foreign một lượng là ID1= D1- S1. Khi giá tăng từ P1 → P2,
thì lượng cung trong nước sẽ tăng từ S1→ S2 và lượng cầu trong nước giảm từ D1→ D2, lượng
cầu nhập khẩu bây giờ là sẽ giảm từ ID1 xuống ID2 = D2 - S2. Khi giá tiếp tục tăng cao hơn từ
P2→ Pa lượng cung trong nước đáp ứng lượng cầu trong nước, quốc gia Home sẽ khơng nhập
khẩu. Như vậy, khi giá tăng thì lượng cầu trong nước giảm, lượng cung trong nước tăng.
Gọi
là khối lượng cầu trong nước;
: khối lượng cung trong nước;
: khối lượng nhập khẩu;
: độ co giãn của cầu trong nước theo giá;
: độ co giãn của cung trong nước theo giá;
: Độ co giãn của cầu nhập khẩu theo giá.
Độ
co
giãn
của
cầu
nhập
khẩu
theo
giá
được
tính
như sau:
Theo công thức (1), độ co giãn cầu nhập khẩu theo giá của của quốc gia Home cho biết sự biến
động của lượng cầu nhập khẩu trước sự thay đổi của giá nhập khẩu.
Ngoài yếu tố giá nhập khẩu, Krugman và Obstfed cịn cho rằng các yếu tố khác cũng có ảnh
hưởng đến cầu nhập khẩu của một quốc gia đối với một ngành hàng đó là: tỷ giá hối đối; thu
nhập của nước nhập khẩu, các chính sách thương mại của nước nhập khẩu và chính sách phá
giá của nước xuất khẩu.
b. Cung xuất khẩu một ngành hàng của một quốc gia
Giả định thế giới có hai quốc gia: Một quốc gia khan hiếm lúa mì (Home) và một quốc gia
dư thừa lúa mì (Foreign). Giả định chi phí vận chuyển giữa hai quốc gia này là không đáng kể,
cả hai quốc gia có chung loại tiền tệ, giá lúa mì tại mỗi quốc gia do cung và cầu lúa mì của mỗi
quốc gia quyết định. Tại quốc gia dư thừa lúa mì (Foreign), lượng cung trong nước S1 lớn hơn
lượng cầu trong nước S1, giá cân bằng P1, lượng cung dư thừa để xuất khẩu là ES1 = S1-D1.
Khi giá tăng từ P1→ P2, lượng cung trong nước tăng lên từ S1 –S2, cầu trong nước giảm từ
D1→ D2, lượng cung dư thừa để xuất khẩu tăng từ ES1→ ES2 = S2 - D2. Do đó, khi giá tăng,
lượng cung trong nước tăng va lượng cầu trong nước giảm, và lượng cung dư thừa để xuất khẩu
tăng.
Gọi
là khối lượng cung ứng trong nước;
là khối lượng cầu trong nước;
là khối lượng xuất khẩu;
là độ co giãn của cầu trong nước theo giá;
là
độ co giãn của cung trong nước theo giá;
là độ co giãn của cung xuất khẩu theo giá.
Độ co giãn của cung xuất khẩu theo giá được tính như sau:
Theo công thức (2), độ co giãn cung xuất khẩu theo giá của quốc gia Foreign cho biết
lượng cung xuất khẩu thay đổi trước thay đổi về giá xuất khẩu.
Ngoài yếu tố giá xuất khẩu, Krugman và Obstfed còn cho rằng các yếu tố khác có ảnh
hưởng đến cung xuất khẩu của một quốc gia đó là: giá trong nước, tỷ giá hối đoái, khả năng
sản xuất trong nước, mức vốn đầu tư cho sản xuất và xuất khẩu, giá lao động trong nước, giá
nguyên vật liệu đầu vào và chính sách thương mại của nước xuất khẩu.
2. Lý thuyết đưa biến độc lập, các biến phụ thuộc vào mơ hình
Tỷ giá hối đối thực nước Nhập khẩu/ VND = tỷ giá danh nghĩa *CPI của nước Nhập
khẩu/CPI của Việt Nam
Tỷ giá hối đoái thực giữa đồng tiền Việt Nam với các đồng ngoại tệ có ảnh hưởng rất lớn đến
hoạt động kinh doanh xuất nhập khẩu nói chung và hoạt động xuất khẩu nói riêng, nó ảnh hưởng
đến quyết định lựa chọn đồng tiền thanh toán. Tỷ giá hối đối nhiều khi khơng cố định, nó sẽ
thay đổi lên xuống. Nếu đồng tiền của một quốc gia mạnh lên, hàng hóa xuất khẩu của quốc gia
này ra nước ngồi sẽ đắt đỏ hơn và hàng hóa nhập khẩu sẽ rẻ hơn. Ngược lại, một đồng tiền yếu
sẽ làm cho hàng hóa xuất khẩu của một quốc gia rẻ hơn và nhập khẩu đắt hơn ở thị trường nước
ngồi. Do đó, tỷ giá hối đối có thể quyết định đến sản lượng xuất khẩu một mặt hàng trong
quốc gia.
Thu nhập bình quân đầu người của nước Nhập khẩu.
Thu nhập bình quân đầu người (GDP per capita) là chỉ tiêu kinh tế - xã hội quan trọng phản ánh
“mức thu nhập và cơ cấu thu nhập của các tầng lớp dân cư”. Chỉ tiêu này dùng để đánh giá mức
sống, phân hóa giàu nghèo, tính tỷ lệ nghèo làm cơ sở cho việc hoạch định chính sách nhằm
nâng cao mức sống của nhân dân. Vì vậy, với một số lượng dân số nhất định, ổn định trong một
thời kì, thu nhập bình quân đầu người của quốc gia đó tăng, điều đó có nghĩa là tăng trưởng
kinh tế của nước đó đang tăng tốc, đây là điều kiện thuận lợi giúp cho giá trị xuất khẩu các mặt
hàng của Việt Nam có cơ hội tăng lên, từ đó khối lượng xuất khẩu tăng theo.
Khối lượng sản xuất thủy sản của 7 nước nhập khẩu
Dựa trên điều kiện của các quốc gia nhập khẩu hàng hóa như điều kiện tự nhiên: thời tiết, địa
lý, môi trường,… hay hình thức phát triển kinh tế của các quốc gia mà khối lượng mặt hàng
thủy hải sản sản xuất ra là khác nhau. Hơn nữa, do tác động của gia tăng dân số và sự phát triển
kinh tế xã hội mà nhu cầu thủy hải sản trên thế giới không ngừng tăng. Nếu sản lượng sản xuất
ra ở trong nước không thể đáp ứng được nhu cầu, các quốc gia này phải nhập khẩu để đảm bảo
đủ lượng cung, nếu không giá cả mặt hàng này trong nước sẽ tăng mạnh. Vì vậy, khối lượng
thủy hải sản sản xuất được trong nước của các quốc gia nhập khẩu ảnh hưởng trực tiếp đến sản
lượng xuất khẩu của Việt Nam.
3. Tổng quan tình hình nghiên cứu
Trong thời gian nghiên cứu và chọn đề tài, nhóm đã tham khảo một số nghiên cứu đi trước.
Nghiên cứu “Các yếu tố ảnh hưởng đến xuất khẩu tôm hùm đá tươi sống của New Zealand sang
thị trường Nhật Bản” của Bose và Galvan (2005) đề xuất mơ hình lý thuyết, khối lượng xuất
khẩu chịu ảnh hưởng bởi: Khối lượng sản xuất trong nước, giá sản xuất trong nước và tính mùa
vụ. Nhóm tác giả sử dụng phương pháp bình phương tối thiểu OLS với số liệu thứ cấp từ năm
1989 - 1998 để ước lượng các yếu tố ảnh hưởng đến xuất khẩu tôm của New Zealand sang thị
trường Nhật Bản. Kết quả nghiên cứu cho thấy, khối lượng xuất khẩu tôm của New Zealand
sang thị trường Nhật Bản chịu ảnh hưởng bởi khối lượng sản xuất tơm của New Zealand và có
sự khác nhau về khối lượng xuất khẩu giữa các quý trong năm. Biến giá sản xuất trong nước
của New Zealand khơng có ý nghĩa thống kê có thể là do số liệu của nghiên cứu hạn chế và
phương pháp ước lượng chưa phù hợp. Như vậy, chỉ có một yếu tố khối lượng sản xuất trong
nước của quốc gia xuất khẩu có tác động đến khối lượng xuất khẩu thủy sản New Zealand sang
Nhật Bản, kết quả này chưa phù hợp với điều kiện thực tiễn hiện nay và chưa thuyết phục cao.
Nghiên cứu “Tác động của tỷ giá hối đoái đến giá trị xuất khẩu thủy sản Việt Nam: Nghiên
cứu thị trường Nhật và Mỹ” của Thạc sĩ Mai Thị Cẩm Tú - Trường Đại học Kinh tế - Luật, Đại
học Quốc gia TP.HCM xem xét và đo lường tác động của tỷ giá hối đoái và các yếu tố khác
ảnh hưởng đến xuất khẩu thủy sản VN sang thị trường Mỹ và Nhật làm cơ sở cho việc đề xuất
các giải pháp tăng trưởng xuất khẩu thủy sản VN sang hai thị trường quan trọng đó. Nghiên
cứu sử dụng số liệu thứ cấp từ quý 1 năm 2004 đến quý 4 năm 2014 với cách tiếp cận phương
pháp bình phương nhỏ nhất (Ordinary Least Squares – OLS). Kết quả nghiên cứu cho thấy tỷ
giá hối đoái thực (VND/JPY, VND/USD); khối lượng sản xuất thủy sản VN; khối lượng xuất
khẩu thủy sản sang các quốc gia khác quốc gia nhập khẩu; thu nhập của quốc gia nhập khẩu
(GDP) và tính mùa vụ tác động lên giá trị xuất khẩu thủy sản VN cả hai thị trường Mỹ và
Nhật.Trong đó, tỷ giá hối đoái thực VND/USD tác động dương lên giá trị xuất khẩu thủy sản
VN sang thị trường Mỹ và tỷ giá hối đoái thực VND/JPY tác động âm lên giá trị xuất khẩu thủy
sản VN sang thị trường Nhật. Nghiên cứu này, bằng cách ước lượng OLS hàm giá trị xuất khẩu,
cho thấy những kết quả quan trọng sau: Giá trị xuất khẩu thủy sản VN chịu ảnh hưởng bởi các
yếu tố sau: tỷ giá hối đoái thực (VND/JPY, VND/USD), khối lượng sản xuất thủy sản VN,
khối lượng xuất khẩu thủy sản sang các quốc gia khác quốc gia nhập khẩu, thu nhập của quốc
gia nhập khẩu (GDP) và tính mùa vụ. Tuy nhiên, nghiên cứu đã chỉ ra được các yếu tố định
tính ảnh hưởng đến Xuất khẩu thủy sản Việt Nam – Nhật Bản nhưng chưa đo lường được cụ
thể mức độ tác động của từng yếu tố, xác định thứ tự tầm quan trọng của từng yếu tố nên kết
quả mang lại chưa đóng góp nhiều cho phát triển xuất khẩu ngành.
Hai nghiên cứu trên đều đã nghiên cứu một số nhân tố tác động đến xuất khẩu thủy hải
nhưng chưa nghiên cứu nào nói cụ thể hơn về “Các yếu tố ảnh hưởng đến xuất khẩu thủy
sản của việt nam tới một số quốc gia trên thế giới”, đặc biệt là các nước mang tính đại diện
như Mỹ, Nhật Bản, Trung Quốc, Hàn Quốc, Vương Quốc Anh, Thái Lan, Hà Lan. Nhóm nghiên
cứu chúng tơi đã tập trung nghiên cứu đề tài với số liệu mới nhất và nhiều nước ở nhiều vùng
khác nhau để thấy rõ tác động của các biến nghiên cứu lên đề tài.
CHƯƠNG II.
HÌNH
PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU VÀ XÂY DỰNG MƠ
1. Phương pháp nghiên cứu
1.1.
Phương pháp thu thập số liệu
Số liệu đã thu thập thuộc dạng thông tin thứ cấp, dạng số liệu bảng gồm 7 quốc gia cụ thể là
Mỹ, Anh, Hà Lan, Nhật Bản, Trung Quốc, Hàn Quốc và Thái Lan trong vòng 18 năm giai đoạn
2001 - 2018. Nguồn dữ liệu được lấy từ Ngân hàng Thế giới (World Bank), Quỹ tiền tệ Thế
giới (IMF) và hệ thống dữ liệu Trade Map,..
1.2.
Phương pháp xử lý số liệu
Sử dụng phần mềm Excel và Stata để xử lý sơ lược số liệu và tính ma trận tương quan giữa các
biến.
Phương pháp sử dụng trong nghiên cứu
Chạy phần mềm Stata hồi quy mơ hình băng phương pháp bình phương tối thiểu thơng
thường (OLS) để ước lượng ra tham số của các mô hình hồi quy đa biến. Từ phần mềm Stata
ta dễ dàng:
1.3.
Dùng kiểm định Resset’s Ramsey để xem mơ hình có bỏ sót biến hay khơng.
Xét phân tử phóng đại phương sai VIF nhận biết khuyết tật đa cộng tuyến.
Dùng kiểm định Breusch – Pagan để kiểm định khuyết tật phương sai sai số thay đổi và Robust
Standard Errors hồi quy mơ hình theo phương pháp sai số chuẩn mạnh.
Dùng kiểm định Jacque – Bera để kiểm tra sai số ngẫu nhiên có tn theo phân phối chuẩn hay
khơng.
Dùng Correlation matrix trong phần mềm Stata để tìm ma trận tương qua giữa các biến
Dùng kiểm định F để nhận xét sự phù hợp của mơ hình
2. Xây dựng mơ hình lý thuyết
2.1. Xác định dạng mơ hình
Mơ hình gồm 4 biến:
Biến thụ thuộc: Khối lượng xuất khẩu thủy sản của Việt Nam (EXP)
Đơn vị: Tấn
Ý nghĩa: là sản lượng thủy sản mà Việt Nam xuất khẩu sang thị trường thế giới: tôm cá
tra, cá biển, thủy sản đông lạnh,...Qua đó có thể đánh giá được sự tăng giảm sản lượng
trong quá trình xuất khẩu qua từng tháng, quý, năm.
Biến độc lập: 3 biến
Tỷ giá hối đoái thực nước nhập khẩu/VND (REXR)
Đơn vị: khơng có
Ý nghĩa: cho biết tỉ lệ giá cả hàng hóa ở quốc gia nhập khẩu với Việt Nam khi tính theo
cùng một đơn vị tiền tệ, hay nói cách khác là tỉ lệ trao đổi hàng hóa hai quốc gia.
Đo lường: bằng tỷ giá Danh nghĩa nhân với CPI nước Nhập khẩu chia cho CPI của Việt
Nam
Thu nhập bình quân đầu người nước nhập khẩu (PPP)
Đơn vị: USD
Ý nghĩa: là một trong những chỉ tiêu thống kê kinh tế tổng hợp quan trọng phản ánh kết
quả sản xuất tính bình quân đầu người trong một năm, là một trong ba chỉ tiêu đánh giá
sự phát triển con người. GDP/người còn là chỉ tiêu được dùng để đánh giá sự phát triển
kinh tế theo thời gian thể hiện số lượng nguồn của cải làm ra ở bên trong một quốc gia,
sự phồn vinh hay khả năng hay khả năng phát triển kinh tế của quốc gia đó.
Đo lường: được tính bằng cách lấy GDP của một nước (tổng thu nhập quốc dân) chia
cho dân số của nước đó.
Khối lượng sản xuất thủy sản của nước nhập khẩu (QI)
Đơn vị: Tấn
Ý nghĩa: là sản lượng thủy sản mà nước nhập khẩu đánh bắt, khai thác, chế biến được
với mục đích tiêu thụ trong nước và xuất khẩu.
2.2. Các biến nghiên cứu và đo lường các biến nghiên cứu
Mơ hình nghiên cứu đề xuất viết dưới dạng log nhằm giảm bớt biên độ biến động. Mơ hình như
sau:
lnexp = β0 + β1*lnrexr + β2*lnppp + β3*lnq + 𝑢i
Trong đó:
exp: khối lượng xuất khẩu thủy sản của Việt Nam
rexr: tỷ giá hối đoái thực nước nhập khẩu/VND
ppp: Thu nhập bình quân đầu người nước nhập khẩu
q: khối lượng sản xuất thủy sản của nước nhập khẩu
Dự đoán kỳ vọng giữa các biến:
β1 dương: khi tỷ giá hối đoái thực nước nhập khẩu/VND tăng thì khối lượng thủy sản
xuất khẩu của Việt Nam sẽ tăng
β2 dương: khi thu nhập bình quân đầu người nước nhập khẩu tăng thì khối lượng thủy
sản xuất khẩu của Việt Nam sẽ tăng
β3 âm: khi khối lượng sản xuất thủy sản của các nước nhập khẩu giảm thì khối lượng
thủy sản xuất khẩu của Việt Nam sẽ tăng
3.
Mô tả số liệu
3.1.
Nguồn số liệu
Mẫu nghiên cứu được thu thập dưới dạng bảng, không gian gồm bảy nước trong top các
nước có thương mại thủy sản với Việt Nam phát triển tốt nhất là Hoa Kỳ, Nhật Bản, Trung
Quốc, Hàn Quốc, Thái Lan, Vương quốc Anh và Hà Lan. Bảng số liệu gồm có 126 quan sát,
bao gồm Tổng sản phẩm quốc dân bình quân đầu người (PPP), Tổng khối lượng xuất khẩu thủy
sản của nước nhập khẩu (SL) và Tỷ số hối đoái thực tế (Real Exrate) của các nước trên đối với
Việt nam từ năm 2001 đến 2018. Dữ liệu nghiên cứu được nhóm tổng hợp từ các trang thông
tin điện tử của Qũy tiền tệ Thế giới IMF, Ngân hàng thế giới World Bank và Cơ quan tiền tệ
XE của sàn giao dịch chứng khốn NASDAQ Hoa Kỳ.
3.2.
Mơ tả thống kê số liệu
Bảng 1. Mơ tả biến trong mơ hình
1.2387
0.6806155
1.454112
2.69049
Giá trị
nhỏ nhất
(Min)
8.675052
8.079438
12.83191
2.693207
Giá trị
lớn nhất
(Max)
13.87721
11.04762
18.24072
10.54387
304896.8
15056.69
2.19*10^7
12180.3
5855
3227.419
373962
14.779
1063639
62794.59
8.35*10^7
37943.96
Biến
(Variable)
Số quan sát
(Obs)
Giá trị trung
bình (Mean)
Sai số chuẩn
(Std. Dev.)
lnexp
lnppp
lnq
lnrexr
126
126
126
126
12.13125
10.16881
15.08142
7.450255
export
ppp
quantity
rexrate
126
126
126
126
333095.3
31124.12
1.17*10^7
10933.85
Nguồn: Chạy lệnh sum trong STATA thu được kết quả
Nghiên cứu số liệu trong giai đoạn từ 2001 – 2018 có một số đặc điểm lạc quan của nền
kinh tế thế giới như: giá trị thương mại quốc tế tăng đều và nhanh qua nhiều năm liên tiếp phản
ánh hoạt động giao thương mở rộng gắn liền với toàn cầu hóa; từ 2001 - 2010 tốc độ tăng trưởng
xuất khẩu ở các nước cao, thậm chí thường xuyên duy trì ở mức cao hơn mức tăng trưởng của
GDP đặc biệt là đối với các quốc gia đang phát triển. Về những đặc điểm kém lạc quan, giai
đoạn này gặp hai biến động xấu là khủng hoảng tài chính 2008 làm tốc độ tăng trưởng kinh tế
thế giới âm lần đầu tiên sau hai thập kỉ và trong những năm gần đây, nền kinh tế biến động liên
tục do căng thẳng thương mại leo thang bắt nguồn từ chính sách bảo hộ của Hoa Kỳ.
Tương quan giữa các biến trong mơ hình
Hệ số tương quan giữa các biến được mơ tả ở bảng sau:
3.3.
Bảng 2. Ma trận hệ số tương quan của các biến
lnexp
lnppp
lnq
lnrexr
lnexp
lnppp
lnq
lnrexr
1.0000
0.3218
1.0000
0.4151
-0.6293
1.0000
-0.2211
0.2635
-0.2408
1.0000
Nguồn: Chạy lệnh corr lnexp lnppp lnq lnrexr trong STATA thu được kết quả
Sự tương quan giữa biến phụ thuộc và biến độc lập:
Khi phân tích tương quan, ta đưa ra cái nhìn tổng quát giữa các biến độc lập với biến phụ thuộc
dựa trên cơ sở dữ liệu thống kê, khác với việc giả định kỳ vọng về dấu dựa trên cơ sở là lý
thuyết kinh tế đi trước đã được kiểm chứng.
Tương quan thuận chiều có nghĩa là khi tăng các biến độc lập thì biến phụ thuộc cũng tăng và
ngược lại. Khi xảy ra tương quan nghịch chiều tức là khi gia tăng các biến độc lập thì biến phụ
thuộc sẽ giảm và ngược lại.
Cụ thể:
• r(lnexp, lnppp) = 0.3218. Mức độ tương quan giữa hai biến này là tương đối thấp. Hệ số
dương cho thấy logarit tự nhiên của mức xuất khẩu thủy sản của Việt Nam sang các nước và
logiarit tự nhiên của GDP bình qn đầu người các nước có tác động cùng chiều nhau, chiều
hướng tác động đúng như kì vọng ban đầu.
• r(lnexp, lnq) = 0.4151. Mức độ tương quan giữa hai biến này không thực sự lớn. Hệ số dương
cho thấy logarit tự nhiên của mức xuất khẩu thủy sản của Việt Nam sang các nước và logiarit
tự nhiên của khối lượng xuất khẩu thủy sản các nước tác động cùng chiều nhau, chiều hướng
tác động đúng như kì vọng ban đầu.
• r(lnexp, lnrexr) = -0.2211. Mức độ tương quan giữa hai biến này thấp. Hệ số âm cho thấy
logarit tự nhiên của mức xuất khẩu thủy sản của Việt Nam sang các nước và logiarit tự nhiên
của tỷ số hối đoái thực tế giữa đồng tiền hai nước có tác động ngược chiều nhau, chiều hướng
tác động đúng như kì vọng ban đầu.
Sự tương quan giữa biến độc lập với nhau:
Ngoài ra, từ ma trận hệ số tương quan ta cũng thấy mối quan hệ tác động giữa các biến độc lập
trong mơ hình với nhau là khơng q lớn. Trong đó, cao nhất là tương quan giữa logarit tự nhiên
của GDP bình quân đầu người và logarit tự nhiên khối lượng thủy sản của nước nhập khẩu
(r(lnppp, lnq)= -0.6293) và thấp nhất là tương quan giữa logarit tự nhiên tỉ lệ hối đoái thực nước
nhập khẩu/VND và logarit tự nhiên khối lượng thủy sản của nước nhập khẩu (r(lnrexr, lnq) = 0.2408). Điều này cho thấy ít có khả năng xảy ra hiện tượng đa cộng tuyến.
CHƯƠNG III.
KIẾM ĐỊNH MƠ HÌNH VÀ SUY DIỄN THỐNG KÊ
Mơ hình ước lượng
1.
Kết quả ước lượng mơ hình
Bảng 3. Kết quả ước lượng ban đầu
Số quan sát
126
Hệ số xác định 𝑅2 (R-squared)
0.7924
2
Hệ số xác định hiệu chỉnh ̅𝑅 (Adj R-squared)
0.7873
P-value
0.0000
F quan sát F(3, 122)
155.19
Tổng bình phương sai số tổng cộng TSS
191.797225
Tổng bình phương sai số được giải thích ESS
151.973117
Tổng bình phương sai số khơng giải thích được RSS
39.8241085
Sai số chuẩn của phần dư (Root MSE)
0.57134
lnexp
Hệ số hồi quy
Sai số chuẩn
T quan sát
p-value
lnppp
lnq
lnrexr
Hệ số chặn
1.841
0.845
-0.115
-18.481
0.0986
0.0454
0.0197
1.5103
18.85
18.59
-5.79
-12.24
0.000
0.000
0.000
0.000
Kiểm định và khắc phục các khuyết tật của mơ hình
2.
Kiểm định các biến bị bỏ sót của mơ hình (dạng đúng của mơ hình)
Trong việc chọn biến đưa vào mơ hình, nhiều khi các biến thích hợp sẽ bị bỏ sót dẫn
đến việc ước lượng khơng chính xác.
2.1.
Tiến hành kiểm định Ramsey’s RESET bằng Stata ta thu được kết quả:
Bảng 4. Kết quả kiểm định RESET của RAMSEY
Kiểm định RESET của Ramsey
Giả thuyết H0: Mơ hình ban đầu khơng bỏ sót biến
Kiểm định thống kê F (3, 119) = 0.05
Với P-value (Prob > F) = 0.9854
Nguồn: Chạy lệnh ovtest trong STATA thu được kết quả
Xét cặp giả thuyết
𝐻0: Mơ hình khơng bỏ sót biến
𝐻1: Mơ hình bỏ sót biến
Với mức ý nghĩa α = 1%
Từ kết quả trên, với p-value = 0.9854 > 𝛼 = 0.01 => Chấp nhận 𝐻0.
Kết luận: Mơ hình khơng bỏ sót biến.
Kiểm định Đa cộng tuyến
Đa cộng tuyến là hiện tượng các biến độc lập có tương quan mạnh với nhau. Nếu xảy
ra đa cộng tuyến hồn hảo thì sẽ vi phạm giả thiết để sử dụng phương pháp bình qn tối thiểu
thơng thường OLS. Trong trường hợp đa cộng tuyến khơng hồn hảo, khơng vi phạm giả định
của mơ hình OLS nhưng sẽ khiến cho phương sai của ước lượng lớn và dấu của ước lượng có
thể sai. Dựa vào phương pháp nhân tử phóng đại phương sai VIF, STATA cho ra kết quả như
sau:
2.2.
Bảng 5. Kết quả kiểm định VIF
Variable
lnppp
lnq
lnrexr
Gía trị trung bình (mean) VIF
VIF
1/VIF
1.69
0.590614
1.67
0.597887
1.09
0.921271
1.48
Nguồn: Chạy lệnh vif trong STATA thu được kết quả
Kết luận: có thể khẳng định mơ hình khơng có hiện tượng đa cộng tuyến, các biến
tương quan với nhau yếu và đều có trị tuyệt đối VIF < 2.
Kiểm định Phương sai sai số thay đổi
Khi nghiên cứu mơ hình hồi quy tuyến tính cổ điển, một trong các giả thiết mà mơ hình
cần đáp ứng là phương sai của mỗi một yếu tố ngẫu nhiên là không đổi. Tuy nhiên, do bản chất
vấn đề kinh tế hoặc do q trình tích lũy kinh nghiệm, quá trình thu thập dữ liệu của con người
cịn sai sót, phương sai của ngẫu nhiên có thể thay đổi. Khi đó, ước lượng thu được là ước lượng
không chệch, tốt nhất nhưng sai số không phải sai số nhỏ nhất.
2.3.
Để kiểm định mơ hình có xảy ra khuyết tật phương sai sai số thay đổi hay không, nhóm
sử dụng kiểm định Breusch-Pagan.
Xét cặp giả thuyết:
𝐻0: Phương sai sai số không đổi
𝐻1: Phương sai sai số thay đổi
Bảng 6. Kết quả kiểm định Breusch - Pagan
Kiểm định Breusch - Pagan
Giả thuyết H0: Phương sai sai số không đổi
Chi2(1) = 49.55
Prob > chi2 = 0.0000
Nguồn: chạy lệnh hettest trong STATA thu được kết quả
Với mức ý nghĩa α = 1%
Từ kết quả trên, với p-value = 0.0000 < 𝛼 = 0.01 => Bác bỏ 𝐻0.
Kết luận: Mơ hình có khuyết tất phương sai sai số thay đổi..
Khuyết tật phương sai sai số thay đổi trong mơ hình khơng ảnh hưởng đến tính tuyến
tính, tính không chệch nhưng ước lượng OLS sẽ không hiệu quả và tốt nhất nữa, dẫn tới các dự
báo khơng cịn đáng tin cây. Để khắc phục khuyết tật phương sai sai số thay đổi, nhóm sử dụng
phương pháp sai số tiêu chuẩn mạnh (Robust Standard Errors)
Bảng 7. Kết quả hồi quy theo phương pháp sai số tiêu chuẩn mạnh
lnexp
Hệ số hồi quy Sai số chuẩn mạnh
T quan sát
p-value
lnppp
1.841
0.124
14.87
0.000
lnq
0.845
0.044
19.30
0.000
lnrexr
-0.115
0.018
-6.50
0.000
Hệ số chặn
-18.481
1.597
-11.57
0.000
Nguồn: chạy lệnh reg lnexp lnppp lnq lnrexr, robust trong STATA thu được kết quả
Nhận thấy rằng, hệ số ước lượng của mơ hình hồi quy khơng đổi, tuy nhiên, sai số
của ước lượng đã được đưa về sai số chuẩn mạnh của nó, từ đó giải quyết được khuyết tật
phương sai sai số thay đổi.
2.4.
Kiểm định Tự tương quan
Mơ hình hồi quy tuyến tính cổ điển giả thiết rằng khơng có sự tương quan giữa các nhiễu
ui. Tuy nhiên trong thực tế, với số liệu chuỗi thời gian (dữ liệu ở đây là dữ liệu mảng gồm dữ
liệu chéo và chuỗi thời gian), có thể xảy ra hiện tượng 𝑐𝑜𝑣(𝑢i, 𝑢i) ≠ 0, gọi là tự tương quan.
Tuy nhiên, kiểm định tự tương quan với dữ liệu mảng không nằm trong phạm vi môn
học này, nên trong bài tiểu luận này chúng tôi sẽ không xét đến.
2.5.
Kiểm định Phân phối chuẩn của sai số ngẫu nhiên
Khi sai số ngẫu nhiên 𝑢i không tuân theo phân phối chuẩn, các kiểm định T-student và Fisher
khơng cịn đáng tin cậy.
Để kiểm định phân phối chuẩn của sai số ngẫu nhiên, nhóm nghiên cứu sử dụng kiểm định
Jacque – Bera, với mức ý nghĩa 1%.
Xét cặp giả thuyết:
𝐻0: Sai số ngẫu nhiên phân phối chuẩn
𝐻1: Sai số ngẫu nhiên không phân phối chuẩn
Bảng 8. Kết quả kiểm định Jacque – Bera
Biến
res
Độ nghiêng Độ nhọn
Adj chi2(2)
Prob>chi2
(Skewness)
(Kurtosis)
126
0.1257
0.0004
12.33
0.0021
Nguồn: Tổng hợp và tính tốn với sự hỗ trợ của phần mềm STATA
Số quan sát
*Ghi chú: res là tên biến phần dư
Xét thấy: p-value = 0.0021 < 0.01 => bác bỏ giả thuyết 𝐻0
Như vậy, sai số ngẫu nhiên không tuân theo phân phối chuẩn.
Tuy nhiên, với số quan sát khá lớn như trong mẫu này (126 quan sát) thì các kết quả kiểm định
và dự báo vẫn đáng tin cậy.
Kết luận chung:
Kết quả sau khi kiểm định và khắc phục
Mơ hình hồi quy ước lượng thu được sau cùng:
lnexp = -18.481 + 1.841*lnppp + 0.845*lnq – 0.115*lnrexr + ̂
𝒖𝒊
Hệ số ước lượng R2=0.7924 cho ta biết rằng các biến độc lập lnppp, lnq, lnrexr giải thích được
79.24% sự biến động trong giá trị của biến phụ thuộc lnexp. Còn lại 20.76% là do các yếu tố
khác tác động vào biến phụ thuộc lnexp
3. Kiểm định giả thuyết nghiên cứu
3.1.
Kiểm định sự phù hợp của kết quả thu được với kỳ vọng
Bảng 9. Hệ số hồi quy ước lượng của biến độc lập
Biến độc lập
Hệ số hồi quy ước lượng
lnppp
1.84119
lnq
0.8449573
lnrexr
-0.114556
Hệ số chặn
-18.48114
Nguồn: Tổng hợp và tính tốn với sự hỗ trợ của phần mềm STATA
Từ bảng trên ta có nhận xét:
𝛽̂ 0 = -18.48114. Khi các biến độc lập trong mơ hình có giá trị bằng 0 thì giá trị
trung bình của kỳ vọng khối lượng xuất khẩu thủy sản của Việt Nam bằng 18.48114, đó chính là trung bình ảnh hưởng của các nhân tố khác khơng nằm
trong mơ hình lên kỳ vọng khối lượng xuất khẩu thủy sản của Việt Nam.
𝛽̂ 1 = 1.84119. Khi thu nhập bình quân đầu người của nước nhập khẩu tăng lên
1% trong khi các nhân tố khác khơng đổi thì giá trị trung bình của kỳ vọng khối
lượng xuất khẩu thủy sản của Việt Nam tới nước đó tăng lên 1.84119%. Mối
quan hệ giữa lnexp và lnppp là mối quan hệ thuận chiều, kết quả này đúng như
kì vọng ban đầu.
𝛽̂ 2 = 0.8449573. Khi khối lượng sản xuất thủy sản các nước nhập khẩu tăng lên
1% trong khi các nhân tố khác khơng đổi thì giá trị trung bình của kỳ vọng khối
lượng xuất khẩu thủy sản của Việt Nam tới nước đó tăng lên 0.8449573%. Mối
quan hệ giữa lnexp và lnq là mối quan hệ thuận chiều, kết quả trái với kì vọng
ban đầu.
𝛽̂ 3 = -0.114556. Khi tỷ giá hối đoái thực của nước nhập khẩu trên Việt Nam
đồng tăng lên 1% trong khi các nhân tố khác khơng đổi thì giá trị trung bình của
kỳ vọng khối lượng xuất khẩu thủy sản của Việt Nam tới nước đó giảm đi
0.114556%. Mối quan hệ giữa lnexp và lnrexr là mối quan hệ ngược chiều, kết
quả trái với kì vọng ban đầu.
3.2.
Kiểm định ý nghĩa của các hệ số hồi quy
Giả thuyết kiểm định:
𝐻0: 𝛽m = 0
𝐻1: 𝛽m ≠ 0
Sử dụng giá trị p-value để kiểm định các hệ số 𝛽m (m thuộc [1;3]), nhận thấy (với mức ý nghĩa
1%):
𝑝 – 𝑣𝑎𝑙𝑢𝑒1 < 𝛼
𝑝 – 𝑣𝑎𝑙𝑢𝑒2 < 𝛼
𝑝 – 𝑣𝑎𝑙𝑢𝑒3 < 𝛼
Như vậy, các hệ số hồi quy đều có ý nghĩa thống kê.
3.3.
Kiểm định sự phù hợp của mơ hình
Mơ hình có ý nghĩa khi các hệ số của mơ hình khơng đồng thời bằng khơng.
Giả thuyết kiểm định:
𝐻0: 𝛽1 = 𝛽2 = 𝛽3 = 0
𝐻1: 𝛽12 + 𝛽12 + 𝛽12 ≠ 0
Kết quả kiểm định với mức ý nghĩa 𝛼 = 1%
p-value = 0.0000 < α => Bác bỏ giả thuyết 𝐻0
Như vậy, mơ hình hồi quy có ý nghĩa thống kê với giả thuyết.
Giải thích mơ hình và đưa ra một số khuyến nghị
Thứ nhất, thu nhập bình quân đầu người của nước nhập khẩu có tác động tích cực đến
khối lượng xuất khẩu thủy sản của Việt Nam đến nước đó. Khi thu nhập của nước ngồi tăng,
điều đó có nghĩa là tăng trưởng kinh tế của nước ngoài đang tăng tốc, đây là điều kiện thuận lợi
giúp cho giá trị xuất khẩu các mặt hàng của Việt Nam có cơ hội tăng lên, từ đó khối lượng xuất
khẩu cũng sẽ tăng. Kết quả thu được là phù hợp với lý thuyết đã nêu.
4.
Thứ hai, khối lượng sản xuất thủy sản của các nước nhập khẩu có tác động tích cực
đến khối lượng xuất khẩu thủy sản của Việt Nam đến nước đó. Điều này là trái với lý thuyết
được đưa ra vì trong khi nhu cầu thủy sản luôn tăng, khối lượng sản xuất thủy sản trong nước
giảm, thị trường nội địa thiếu nguồn cung thì các nước sẽ phải đẩy mạnh việc nhập khẩu mặt
hàng này từ Việt Nam. Như vậy, kết quả thu được là trái ngược với lý thuyết.
Thứ ba, tỷ giá hối đoái thực của nước nhập khẩu so với Việt Nam đồng có tác động tiêu
cực đến khối lượng xuất khẩu thủy sản của Việt Nam. Khi các yếu tố khác khơng đổi, tỷ giá hối
đối thực tế giảm xuống, tức là đồng nội tệ tăng giá làm cho hàng hóa trong nước trở nên đắt
tương đối so với hàng hóa nước ngồi, điều này sẽ khuyến khích nhập khẩu hàng hóa nước
ngồi và hạn chế xuất khẩu hàng hóa trong nước đưa đến xuất khẩu ròng. Điều này ngược lại
khi tỷ giá hối đoái tăng, tức là đồng nội tệ giảm giá sẽ tạo điều kiện cho xuất khẩu. Như vậy,
kết quả thu được là trái ngược với lý thuyết. Giải thích cho điều này, nhóm nghiên cứu cho rằng
có hai ngun nhân:
Một là, trong q trình tính tốn và thu thập số liệu từ nhiều nguồn khác nhau có thể có
sai số. Điều đó ảnh hưởng đến việc ước lượng mơ hình. Thêm nữa, với dữ liệu mảng và đã nói
ở phần trước, ước lượng OLS khơng phù hợp với mẫu số liệu dẫn đến sai lệch trong kết quả hồi
quy.
Hai là, trong giai đoạn đang được xét lấy số liệu, nền kinh tế của Việt Nam và nền
kinh tế toàn cầu đã trải qua nhiều biến cố khiến sự thay đổi số liệu chưa tuân theo quy luật ổn
định. Có thể kể đến như, cho đến ngày 7/11/2006 Việt Nam mới gia nhập WTO, tiếp theo đó
là cuộc khủng hoảng tài chính 2007 – 2008 dẫn đến sự suy thối kinh tế tồn cầu, rồi đến cuộc
khủng hoảng nợ công châu Âu bắt đầu năm 2009, …
Ba là, đối với Việt Nam mà cụ thể là mặt hàng thủy sản xuất khẩu này, giá trị xuất
khẩu của các mặt hàng này chủ yếu dựa vào kết quả của hoạt động sản xuất và khả năng
chiếm lĩnh thị trường quốc tế hơn là tỷ giá hối đoái. Do vậy, việc giảm giá VND không chắc
đã làm tăng khả năng cạnh tranh của hàng xuất khẩu bởi năng lực cạnh tranh chịu tác động
bởi nhiều yếu tố đan xen nhau. Bên cạnh đó, năng lực sản xuất hàng hóa thay thế nhập khẩu
và hàng hóa đủ tiêu chuẩn xuất khẩu ở Việt Nam đều cịn hạn chế.
Có thể thấy rằng, việc thay đổi tỷ giá hối đoái như phá giá VND không chắc giúp Việt
Nam tăng được xuất khẩu như trong các lý thuyết đã nêu mà còn tạo ra nguy cơ khác như nhập
khẩu lạm phát. Hơn nữa, cầu của thế giới đối với những hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam
tương đối ổn định và sẽ không tăng đột biến nếu giá của những hàng hóa này giảm, vì cầu của
thị trường thế giới đối với hàng xuất khẩu của Việt Nam có độ co giãn thấp về giá. Việt Nam
là nước chấp nhận giá, không phải là người định giá cho các hàng hóa trên thị trường thế giới.
Như vậy, những yếu tố hiện tại đang tác động đến xuất khẩu thủy sản ở nước ta đều có tính
khách quan vì thế Chính phủ khó có thể can thiệp và tác động để thúc đẩy việc xuất khẩu, tuy
nhiên ta có thể dựa vào đó để dự báo thị trường cũng như đưa ra các chiến lược phù hợp. Ngoài
ra, Việt nam cần phải tăng khả năng sản xuất, chất lượng sản phẩm và khả năng chiếm lĩnh thị
trường để trở nên chủ động hơn trên thị trường thế giới.
KẾT LUẬN
Nghiên cứu đã Phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến xuất khẩu thủy sản ở Việt Nam
đến một số quốc gia trên thế giới bằng phương pháp định lượng, không gian gồm 7 nước Mỹ,
Anh, Hà Lan, Nhật Bản, Hàn Quốc, Trung Quốc và Thái Lan trong giai đoạn 2001-2018. Dữ
liệu nghiên cứu được thu thập từ những nguồn đáng tin cậy WB (World Bank),
Tradingeconomics,...
Kết quả nghiên cứu cho thấy: Thứ nhất, tỷ giá hối đoái thực nước nhập khẩu/VND tác động
âm lên khối lượng xuất khẩu thủy sản của Việt Nam. Cụ thể khi tỷ giá hối đoái thực nước nhập
khẩu/VND tăng lên 1% và các yếu tố khác khơng đổi thì khối lượng thủy sản xuất khẩu trung
bình sẽ giảm 0,115%. Đối với một quốc gia đang phát triển như Việt Nam, trong giai đoạn đầu
mở cửa nền kinh tế, để khuyến khích xuất khẩu các mặt hàng chủ lực của Việt Nam như nông
sản, thủy sản, dệt may,...bằng cách giảm giá đồng tiền Việt Nam. Việc giảm giá đồng tiền Việt
Nam có thể có những tác động tích cực là tăng xuất khẩu trong ngắn hạn, nhưng trong dài hạn
sẽ làm tăng lạm phát ảnh hưởng xấu đến xuất khẩu do tăng giá nguyên liệu đầu vào, nhập khẩu
ngun liệu, máy móc, chuyển giao cơng nghệ,..
Thứ hai, thu nhập bình quân đầu người nước nhập tác động dương lên khối lượng xuất
khẩu thủy sản của Việt Nam. Với các yếu tố khác không đổi, mức thu nhập bình quân đầu người
của nước nhập khẩu tăng lên 1% thì khối lượng thủy sản xuất khẩu trung bình sẽ tăng lên 1,84%.
7 nước nhóm nghiên cứu đều là những nước phát triển hàng đầu thế giới, với số dân lớn, chất
lượng sống, thu nhập cao và đặc biệt có mức tiêu thụ thủy sản lớn. Do đó, sự biến động của thu
nhập bình quân đầu người ảnh hưởng đến khối lượng xuất khẩu thủy sản của Việt Nam.
Thứ ba, khối lượng sản xuất thủy sản ở các nước nhập khẩu tác động cùng chiều đến khối
lượng thủy sản. Khi khối lượng sản xuất thủy sản ở các nước nhập khẩu tăng lên 1% thì khối
lượng thủy sản xuất khẩu trung bình của Việt Nam sẽ tăng 0,845%.
Như vậy, tỷ giá hối đoái thực của nước nhập khẩu/VND, thu nhập bình quân đầu người
của nước nhập khẩu và khối lượng sản xuất thủy sản ở các nước nhập khẩu đều có tác động đến
khối lượng xuất khẩu thủy sản ở Việt Nam theo những cách khác nhau. Như đã biết, xuất khẩu
thủy sản là một trong những ngành trọng điểm của Việt Nam, có tốc độ tăng trưởng cao và có
đóng góp lớn vào GDP cả nước. Do đó cần có những chính sách phù hợp chú ý đến vai trò và
tầm quan trọng của từng yếu tố thông qua nghiên cứu thị trường của các nước nhập khẩu và
tình hình sản xuất trong nước. Kết quả luận án cho thấy tỷ giá hối đoái thực của nước nhập
khẩu/VND có tác động âm đến khối lượng thủy sản xuất khẩu ở Việt Nam, do đó cần cân nhắc
khi sử dụng tỷ giá hối đối như là cơng cụ khuyến khích xuất khẩu các sản phẩm có lợi như là
thủy sản.
Nghiên cứu của nhóm chỉ tập trung đến các yếu tố ảnh hưởng đến khối lượng xuất khẩu
thủy sản ở tầm vĩ mô, chưa kết hợp đồng thời ở cả vi mơ và vĩ mơ. Ngồi ra, bộ số liệu còn hạn
chế, chỉ nghiên cứu đến khối lượng xuất khẩu mà chưa nghiên cứu đến giá trị. Đối với nghiên
cứu trong tương lai để phân tích tác động đến khối lượng xuất khẩu thủy sản cần nỗ lực hơn,
mở rộng phạm vi nghiên cứu ra quy mô lớn hơn, với nhiều quốc gia hơn cũng như mở rộng số
liệu nhiều năm hơn hoặc phân khúc thời gian nhỏ hơn. Qua đó có thể đánh giá kết quả hoạt
động một cách toàn diện hơn.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
Tài liệu tiếng Anh:
1. Anaman, Kwabena A and Mahmod, Tuty H, 2003. Determinants of Supply of Non-Oil
Exports in Brunei Darussalam, ASEAN Economic Bulletin, Vol. 20(2), 144-157
2. Athukorala, Prema-chandra, 1991. “An Analysis of Demand and Supply Factors in
Agricultural Exports from Developping Asian Countries, Journal of Development Areas,
30, 167-182.
3. Bose, Shekar and Galvan Arna , 2005. Export supply of New Zealand‘s live rock
lobster to Japan: an empirical analysis. Japan and the World Economy, 17, 111–123.
Website:
1. Ngân hàng thế giới World Bank: />2. Trang Tỷ giá hôm nay: />3. Trade Map: />4. International Monetary Fund: />
PHỤ LỤC
Bộ số liệu
COUNTRY
UNITED
STATES
JAPAN
CHINA
YEAR
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015
2016
2017
2018
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015
2016
2017
2018
2001
2002
2003
2004
2005
EXPORT
467291
648795
773009
562474
552767
548305
600285
551776
543180
679674
830802
858816
933977
1063639
812715
895649
835512
1048826
461628
530756
603886
681887
704309
711470
606451
652965
589542
682169
744784
781012
760704
794017
690833
727971
879905
932608
243411
175606
77891
77201
94540
PPP
37133.24
38023.16
39496.49
41712.8
44114.75
46298.73
47975.97
48382.56
47099.98
48466.82
49883.11
51603.5
53106.91
55032.96
56803.47
57904.2
59927.93
62794.59
27472.55
28160.11
28924.68
30348.04
31663.45
33090.2
34501.51
34798.77
33198.62
34986.99
35774.7
37191.39
38974.08
39179.16
40396.24
41118.08
41958.96
42797.46
3227.419
3553.924
3958.472
4449.562
5081.049
QUANTITY
5462163
5483648
5534652
5602988
5475187
5378772
5296214
4861785
4715028
4893331
5520449
5521244
5582390
5405670
5471445
5375386
5348778
5516347
6147400
5886827
6101859
5712155
5695057
5675395
5714497
5628025
5474059
5339478
4786412
4836243
4763637
4756123
4655760
4343257
4717439
4937194
44300000
46300000
48200000
50700000
52500000
REXRATE
24886.1079
25282.3091
25417.6245
24637.6232
23703.1354
22925.0097
21950.5625
18694.2633
19037.9193
18875
17858.4232
16972.78
16267.0381
15895.9039
16266.4177
16268.8174
16389.2701
16297.7451
255.173908
252.134
230.897
261.0845
281.819
236.0308
258.5275
234.1132
241.342
243.76
213.4562
204.0298
163.0822
147.2443
146.7589
123.9819
137.2345
137.802
3629.014
3689.842
4134.753
4000.338
3912.794
KOREAN
THAILAND
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015
2016
2017
2018
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015
2016
2017
2018
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
82178
85013
89859
124557
162055
246518
291492
415646
459400
435685
672640
1061199
992727
106564
117354
112203
116077
134461
173440
232811
250450
247856
313656
398664
402941
400242
502998
437550
461048
585878
656367
24761
26289
32954
22243
35583
42097
47369
53807
53308
53107
80917
99811
113267
143883
5867.797
6847.07
7615.03
8352.69
9303.734
10355.5
11328.28
12361.4
13446.4
14455
15513.27
16782.21
18236.61
19168.22
20775.11
21376.77
22936.81
24196.42
25820.97
27822.28
28655.98
28325.21
30365.28
31228.51
32097.16
32615.77
33587.58
35760.73
37142.83
38824.12
40111.78
7659.243
8190.496
8875.774
9621.586
10270.27
11039.84
11885.81
12261.46
12207.97
13213.31
13537.49
14727.14
15318.64
15694.34
54600000
56200000
57800000
60500000
63500000
66200000
70400000
73700000
76100000
78800000
81500000
83530000
81350000
2677017
2498788
2501632
2542602
2719486
3051622
3287437
3365700
3203623
3112233
3256454
3186497
3136797
3312702
3334113
3255171
3174920
3027618
3648095
3797036
3914076
4099653
4118527
4053100
3675407
3204293
3287370
3096742
3036581
2991728
2822344
2567898
3763.318
3740.016
2705.764
3090.32
2920
2838.18
2744.197
2696.732
2642.168
2775.718
2682.987
2628.671
2797.962
16.894
19.329
23.009
22.27
22.428
23.133
23.145
19.446
19.818
20
16.655
14.779
14.826
15.849
15.238
15.606
15.238
15.581
65.947
68.204
65.182
118.21
152.698
225.985
372.216
346.068
493.763
590.5
585.193
548.453
555.073
494.689
2015
2016
2017
2018
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
UNITED
KINGDOM
2010
2011
2012
2013
2014
2015
2016
2017
2018
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
NETHERLANDS
2010
2011
2012
2013
2014
2015
2016
2017
2018
181197
190074
197921
239819
13895
5855
18298
21217
29077
35999
37928
52279
65166
83555
99998
83373
109538
124652
112304
120758
171128
191119
15519
10556
11298
17901
34814
96063
127288
134947
111048
116922
133073
105604
93133
141178
108423
125793
201602
187730
16293.61
16961.27
17917.21
19051.33
27756.81
29068.59
30261.58
31964.6
32668.23
34767
35600.01
36660.19
35003.5
36340.73
37161.49
38311.85
39971.03
41259
42509.89
43543.59
45379
45973.57
33194.05
34447.21
34111.8
35777.15
37625.56
40971.26
43896.74
46420.2
44566.06
45040.32
46599.02
47272.1
49241.52
49233.22
50302.07
51338.57
54503.08
56328.94
2429956
2493154
2636485
2836481
939997
908023
825657
861698
843147
796532
793892
771695
787450.8
813992.8
800302.6
837084.7
835589
970397.4
916998.4
896897.2
868514.54
849959.5
575205
518465
592821
600234
626976
558632
544433
487186.7
442582.6
501364.1
413895.9
393393.4
373962
434406
447396
433214
472974
457236
490.333
478.408
467.865
508.971
27376.68
26932.06
26669.06
25337.73
29176.44
34200.63
36316.21
32022.76
31683.65
30127
28901.94
27064.1
24951.98
26927.26
25257.98
24510.15
21760.51
21952.61
27560.77
27890.53
27794.31
26279.489
24882.704
36759.696
37943.963
29159.135
25771.986
24532
25588.825
21113.667
21327.065
21493.357
17859.087
17665.73
18295.711
18830.308
Các lệnh và kết quả trong STATA
Mô tả số liệu
. sum
Variable
Obs
Mean
export
ppp
quantity
rexrate
lnexp
126
126
126
126
126
333095.3
31124.12
1.17e+07
10933.85
12.13125
lnppp
lnq
lnrexr
126
126
126
10.16881
15.08142
7.450255
Std. Dev.
Min
Max
304896.8
15056.69
2.19e+07
12180.3
1.2387
5855
3227.419
373962
14.779
8.675052
1063639
62794.59
8.35e+07
37943.96
13.87721
.6806155
1.454112
2.69049
8.079438
12.83191
2.693207
11.04762
18.24072
10.54387
Ma trận tương quan giữa các biến
. corr lnexp lnppp lnq lnrexr
(obs=126)
lnexp
lnppp
lnq
lnrexr
lnexp
lnppp
lnq
lnrexr
1.0000
0.3218
0.4151
-0.2211
1.0000
-0.6293
0.2635
1.0000
-0.2408
1.0000
Hồi quy mơ hình
. reg lnexp lnppp lnq lnrexr
Source
SS
df
MS
Model
Residual
151.973112
39.8241128
3
122
50.6577041
.326427154
Total
191.797225
125
1.5343778
lnexp
Coef.
lnppp
lnq
lnrexr
_cons
1.84119
.8449573
-.114556
-18.48114
Std. Err.
.0976978
.0454497
.0197885
1.510312
t
18.85
18.59
-5.79
-12.24
Number of obs
F(3, 122)
Prob > F
R-squared
Adj R-squared
Root MSE
P>|t|
0.000
0.000
0.000
0.000
=
=
=
=
=
=
126
155.19
0.0000
0.7924
0.7873
.57134
[95% Conf. Interval]
1.647787
.7549851
-.1537293
-21.47095
2.034592
.9349295
-.0753826
-15.49132
Kiểm định các biến bị bỏ sót trong mơ hình (dạng đúng của mơ hình)
. ovtest
Ramsey RESET test using powers of the fitted values of lnexp
Ho: model has no omitted variables
F(3, 119) =
0.05
Prob > F =
0.9854
.
Kiểm định Đa cộng tuyến
vif
Variable
VIF
1/VIF
lnppp
lnq
lnrexr
1.69
1.67
1.09
0.590614
0.597887
0.921271
Mean
VIF
1.48
Kiểm định Phương sai sai số thay đổi
. hettest
Breusch-Pagan / Cook-Weisberg test for heteroskedasticity
Ho: Constant variance
Variables: fitted values of lnexp
chi2(1)
Prob > chi2
=
=
49.55
0.0000
Khắc phục khuyết tật Phương sai sai số thay đổi bằng phương pháp sai số tiêu chuẩn
mạnh (Robust Standard Errors)
. reg lnexp lnppp lnq lnrexr, robust
Linear regression
Number of obs
F(3, 122)
Prob > F
R-squared
Root MSE
lnexp
Coef.
lnppp
lnq
lnrexr
_cons
1.84119
.8449573
-.114556
-18.48114
Robust
Std. Err.
.1238429
.0437763
.0176337
1.596868
t
14.87
19.30
-6.50
-11.57
P>|t|
0.000
0.000
0.000
0.000
=
=
=
=
=
126
156.03
0.0000
0.7924
.57134
[95% Conf. Interval]
1.596031
.7582978
-.1494636
-21.6423
2.086349
.9316168
-.0796483
-15.31998
