Luận văn thạc sĩ đh điều dưỡng đánh giá công tác chuẩn bị người bệnh trước phẫu thuật ổ bụng có kế hoạch tại khoa ngoại, bệnh viện đa khoa tỉnh thái bình năm 2018

B

GIÁO D C VÀ ĐÀO T O

B

YT

TRƯ NG Đ I H C ĐI U DƯ NG NAM Đ NH

NGUY N TR NG DUYNH

ĐÁNH GIÁ CÔNG TÁC CHU N B NGƯ I B NH
TRƯ C PH U THU T

B NG CÓ K HO CH

T I KHOA NGO I, B NH VI N ĐA KHOA
T NH THÁI BÌNH NĂM 2018

LU N VĂN TH C SĨ ĐI U DƯ NG

NAM Đ NH – 2019


B

GIÁO D C VÀ ĐÀO T O

B

YT

TRƯ NG Đ I H C ĐI U DƯ NG NAM Đ NH

NGUY N TR NG DUYNH

ĐÁNH GIÁ CÔNG TÁC CHU N B NGƯ I B NH
TRƯ C PH U THU T B NG CÓ K HO CH
T I KHOA NGO I, B NH VI N ĐA KHOA
T NH THÁI BÌNH NĂM 2018
Chuyên ngành: Đi u dư ng
Mã s : 8720301

LU N VĂN TH C SĨ ĐI U DƯ NG

NGƯ I HƯ NG D N KHOA H C: TS. Tr nh Hùng M nh

NAM Đ NH - 2019


M CL C
N i dung

Trang

TÓM T T NGHIÊN C U ................................................................................ i
L I C M ƠN ................................................................................................... ii
L I CAM ĐOAN ............................................................................................ iii
DANH M C CÁC CH

VI T T T ............................................................. iiv

DANH M C B NG ......................................................................................... v
DANH M C BI U Đ .................................................................................. vii
Đ T V N Đ ................................................................................................... 1
Chương 1. T NG QUAN TÀI LI U ............................................................... 4
1.1 . M t s khái ni m liên quan t i công tác chu n b ngư i b nh ph u thu t
b ng .............................................................................................................. 4
1.2. Công tác chu n b ngư i b nh trư c ph u thu t ........................................ 4
1.3. T m quan tr ng c a vi c chu n b ngư i b nh trư c ph u thu t ............. 12
1.4. M t s văn b"n quy ñ nh v$ vi c chu n b ngư i b nh trư c khi ph u
thu t b ng ..................................................................................................... 13
1.5. Th%c tr&ng công tác chu n b ngư i b nh trư c khi ph u thu t b ng trên
th' gi i và t&i Vi t Nam. ................................................................................. 14
Chương 2. Đ(I TƯ*NG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN C U .................. 24
2.1. Đ i tư+ng nghiên c,u: ............................................................................. 24
2.2.Th i gian và ñ a ñi-m nghiên c,u............................................................. 24
2.3.Thi't k' nghiên c,u................................................................................... 24
2.4. C. m u ..................................................................................................... 24
2.5. Phương pháp ch n m u: ........................................................................... 25
2.6. Phương pháp thu th p s li u ................................................................... 25
2.7. Các bi'n s trong nghiên c,u ................................................................... 26
2.8. Các khái ni m, thang ño, tiêu chu n s/ d ng trong nghiên c,u .............. 29


2.9. Phương pháp phân tích s li u ................................................................. 30
2.10. V0n ñ$ ñ&o ñ,c trong nghiên c,u .......................................................... 30
2.11. H&n ch' c a nghiên c,u, sai s và bi n pháp kh1c ph c sai s ............. 31
Chương 3. K T QU NGHIÊN C U ........................................................... 32
3.1. Đ2c ñi-m ñ i tư+ng nghiên c,u ............................................................... 32

3.2. Th%c tr&ng công tác chu n b ngư i b nh trư c ph u thu t

b ng có k'

ho&ch ............................................................................................................ 36
3.3. M t s y'u t liên quan đ'n cơng tác chu n b ngư i b nh trư c ph u
thu t b ng có k' ho&ch ................................................................................. 39
Chương 4. BÀN LU3N .................................................................................. 43
4.1. Đ2c ñi-m c a ñ i tư+ng nghiên c,u ........................................................ 43
4.2. Th%c tr&ng công tác chu n b ngư i b nh trư c ph u thu t

b ng có k'

ho&ch ............................................................................................................ 46
4.3. M t s y'u t liên quan đ'n cơng tác chu n b ngư i b nh trư c ph u
thu t b ng có k' ho&ch ................................................................................. 50
K T LU3N ..................................................................................................... 54
KHUY N NGH4 ............................................................................................. 55
TÀI LI U THAM KH O
Ph l c 1: B"n ñ5ng thu n tham gia nghiên c,u
Ph l c 2: Đánh giá công tác chu n b ngư i b nh trư c ph u thu t
k' ho&ch t&i khoa ngo&i, b nh vi n ña khoa t6nh Thái Bình năm 2018
Ph l c 3: Danh sách đi$u dư.ng tham gia nghiên c,u

b ng có


i
TÓM T T NGHIÊN C U
Ph u thu t

b ng là m t can thi p ngo&i khoa ph,c t&p địi h7i cơng

tác chu n b trư c ph u thu t ph"i tn th đúng các quy trình đ- h&n ch' t i
đa tai bi'n, bi'n ch,ng. Vì v y vi c đánh giá s% tn th cơng tác chu n b
trư c ph u thu t c a ñi$u dư.ng là ñi$u h't s,c c n thi't và có giá tr th%c
ti8n nh9m ph c v chăm sóc s,c kh7e ngư i b nh t t hơn.
M c tiêu nghiên c u: Đánh giá th%c tr&ng công tác chu n b ngư i
b nh trư c ph u thu t

b ng có k' ho&ch và tìm hi-u m t s y'u t liên quan

t&i khoa Ngo&i, b nh vi n Đa khoa t6nh Thái Bình năm 2018.
Đ i tư ng và phương pháp nghiên c u: Nghiên c,u mơ t" c1t ngang
đánh giá th%c tr&ng cơng tác chu n b ngư i b nh trư c ph u thu t

b ng có

k' ho&ch c a 59 đi$u dư.ng t&i khoa Ngo&i t ng h+p và Ngo&i ung bư u b9ng
ph7ng v0n và quan sát quy trình đi$u dư.ng th%c hi n chu n b ngư i b nh
v i 28 bư c. Đi$u dư.ng ñư+c ñánh giá là ñ&t khi th%c hi n ñ&t ≥ 89,0% các
bư c quy trình và đ&t tồn b 4 bư c u c u.
K"t qu# nghiên c u: T; l ñ&t v$ công tác chu n b ngư i b nh trư c
ph u thu t

b ng có k' ho&ch c a ñi$u dư.ng t&i khoa Ngo&i, b nh vi n Đa

khoa t6nh Thái Bình năm 2018 là 50,8% và t; l khơng đ&t là 49,2%. Có m i
liên quan gib nh trư c ph u thu t, s ngư i b nh trung bình ñi$u dư.ng chăm sóc trong

ngày, s ngày tr%c trong 1 tu n v i công tác chu n b ngư i b nh trư c ph u
thu t b ng có k' ho&ch c a đi$u dư.ng (p<0,05).
K"t lu$n: Th%c tr&ng công tác chu n b ngư i b nh trư c ph u thu t
b ng có k' ho&ch c a ñi$u dư.ng t&i khoa Ngo&i, b nh vi n Đa khoa t6nh
Thái Bình năm 2018 đ&t = m,c trung bình.
T% khóa: đi$u dư.ng, chu n b ngư i b nh, ph u thu t b ng.


ii
L I C&M ƠN
L i đ u tiên tơi xin trân tr ng c"m ơn t p th- Ban Giám hi u, cô giáo
ch nhi m cùng các th y cô giáo Trư ng Đ&i h c Đi$u dư.ng Nam Đ nh đã
h't lịng, nhi t tình truy$n th ki'n th,c và ln h> tr+, giúp đ. tơi trong q
trình h c t p nghiên c,u t&i Trư ng.
Tôi xin bày t7 lòng bi't ơn chân thành và sâu s1c t i ti'n s? Tr nh Hùng
M&nh ngư i th y tâm huy't đã t n tình, đ ng viên, kích l , dành nhi$u th i
gian tr%c ti'p hư ng d n tơi trong su t q trình th%c hi n và hồn thành lu n
văn này.
Tơi xin c"m ơn Ban giám ñ c cùng t p th- cán b nhân viên B nh vi n
ña khoa t6nh Thái Bình đã t&o m i đi$u ki n thu n l+i đ- tơi hồn thành vi c
thu th p s li u cho lu n văn c a mình.
Tơi xin g/i l i cám ơn ñ'n PGS. TS. Vũ Sơn trư=ng b mơn Đi$u
dư.ng, các đ5ng nghi p t&i B môn Đi$u dư.ng và t&i Trư ng Đ&i h c Y
Dư+c Thái Bình, đã ln t&o đi$u ki n, giúp đ., đ ng viên tơi trong q trình
h c t p, nghiên c,u.
Và cu i cùng, tôi xin g/i l i c"m ơn chân thành t i gia đình tơi – nhngư i đã ln = bên, t&o m i ñi$u ki n thu n l+i nh0t, chia sA nhkhăn, đ ng viên, h> tr+ tơi trong su t q trình h c t p và hồn thành lu n
văn.
Thái Bình, tháng năm 2019

Tác gi# lu$n văn

Nguy n Tr ng Duynh


iii
L I CAM ĐOAN
Tôi tên là Nguy8n Tr ng Duynh - H c viên l p cao h c khóa 3, Trư ng
Đ&i h c Đi$u dư.ng Nam Đ nh xin cam đoan:
1. Đây là lu n văn do tơi tr%c ti'p th%c hi n dư i s% hư ng d n c a th y
giáo, TS Tr nh Hùng M&nh.
2. Cơng trình nghiên c,u này c a tơi khơng trùng l2p v i b0t ký nghiên
c,u nào khác ñư+c công b .
3. Các s li u và k't qu" trong lu n văn là hồn tồn chính xác, trung
th%c và khách quan ñã ñư+c ñ5ng ý thu th p và xác nh n c a cơ s= nơi nghiên
c,u.
Tôi xin hoàn toàn ch u trách nhi m v$ nhThái Bình, tháng năm 2019
Tác gi# lu$n văn

Nguy n Tr ng Duynh


iv
DANH M C CÁC CH) VI T T T
ĐTNC

Đ i tư+ng nghiên c,u

HIV

Human immunodeficiency virus
(Vi rút gây suy gi m mi n d ch m c ph i)

HST

Huy't s1c t

NB

Ngư i b nh


v
DANH M C B&NG
B"ng 3.1: Phân b tu i và gi i tính c a ĐTNC ............................................. 32
B"ng 3.2: Phân b trình đ chun mơn và đư+c t p hu0n v$ chu n b ngư i
b nh trư c ph u thu t c a ĐTNC .............................................. 32
B"ng 3.3: Phân b s ngư i b nh trung bình chăm sóc trong 1 ngày và s bu i
tr%c trong tu n c a ĐTNC ......................................................... 35
B"ng 3.4: T; l ñ&t v$ cơng tác ti'p nh n, gi"i thích cho NB và khai thác b nh
s/, ti$n s/ đơng máu c a ĐTNC ................................................ 36
B"ng 3.5: T; l đ&t v$ cơng tác ñánh giá tình tr&ng ngư i b nh c a ĐTNC . 36
B"ng 3.6: T; l đ&t v$ cơng tác th%c hi n xét nghi m, thông báo l ch ph u
thu t, chăm sóc tinh th n c a ĐTNC ......................................... 37
B"ng 3.7: T; l đ&t v$ cơng tác hư ng d n và chu n b ngư i b nh trư c ngày
ph u thu t c a ĐTNC ................................................................ 37
B"ng 3.8: T; l đ&t v$ cơng tác chu n b ngư i b nh trong ngày ph u thu t
c a ĐTNC .................................................................................. 38
B"ng 3.9: M i liên quan gi

trư c ph u thu t c a ñi$u dư.ng ............................................... 39
B"ng 3.10: M i liên quan gitrư c ph u thu t c a ñi$u dư.ng ............................................... 40
B"ng 3.11: M i liên quan gingư i b nh trư c ph u thu t c a ñi$u dư.ng ............................ 40
B"ng 3.12: M i liên quan gingư i b nh trư c ph u thu t c a ñi$u dư.ng ............................ 40
B"ng 3.13: M i liên quan gitrư c ph u thu t .......................................................................... 41


vi
B"ng 3.14: M i liên quan githu t và công tác chu n b ngư i b nh trư c ph u thu t ............ 41
B"ng 3.15: M i liên quan gichu n b ngư i b nh trư c ph u thu t ........................................ 42
B"ng 3.16: M i liên quan gib nh trư c ph u thu t ................................................................. 42


vii
DANH M C BI*U Đ+
Bi-u đ5 3.1: Thâm niên cơng tác c a ñ i tư+ng nghiên c,u ......................... 33
Bi-u ñ5 3.2: Phân b thu nh p bình quân hàng tháng c a ñ i tư+ng nghiên
c,u ............................................................................................ 34
Bi-u ñ5 3.3: Phân b tình tr&ng hơn nhân c a đ i tư+ng nghiên c,u ............ 35
Bi-u đ5 3.4: Cơng tác chu n b ngư i b nh trư c ph u thu t

b ng có k'

ho&ch c a ĐTNC ..................................................................... 39


1
Đ,T V-N Đ
Ph u thu t là phương pháp ñư+c l%a ch n nhi$u trong ngo&i khoa đch n đốn và ñi$u tr b nh. Tuy nhiên ph u thu t cũng thư ng gây sang ch0n,
r i lo&n các ch,c năng c a cơ th-. Do đó s% chu n b t t v$ th- ch0t và tinh
th n cho ngư i b nh trư c ph u thu t là vi c làm r0t c n thi't ñ- ngư i b nh
ti'p nh n s% can thi p m t cách an toàn và thu n l+i. M c tiêu ñánh giá trư c
ph u thu t là xác ñ nh các y'u t nguy cơ, các bi'n ch,ng trư c trong và sau
ph u thu t. Nhìn chung, t; l bi'n ch,ng c a ph u thu t ñã gi"m trong 30
năm qua do s% ti'n b không ngBng v$ gây mê và ph u thu t [25]. Ph u thu t
b ng là ph u thu t liên quan ñ'n r&ch da qua thành b ng (n i soi ho2c ph u
thu t m=) vào trong

b ng đ- can thi p vào ng tiêu hóa hay các t&ng như

gan m t, lách, t y, h ti't ni u,… ñ- gi"i quy't b nh lý khác nhau và có thđư+c ti'n hành trong đi$u ki n c0p c,u ho2c ph u thu t theo k' ho&ch có
chu n b . Nhi$u b nh lý trong

b ng c n ph u thu t có kèm theo các r i lo&n

toàn thân như m0t máu, nhi8m khu n; r i lo&n nư c - ñi n gi"i, r i lo&n ch,c
năng gan, ch,c năng th n… Các b nh lý

b ng và các r i lo&n toàn thân "nh

hư=ng ñ'n ch0t lư+ng cu c m cũng như kh" năng h5i ph c, th i gian h u
ph u c a ngư i b nh [1]. Nh9m ñ"m b"o an tồn cho ngư i b nh, ki-m sốt
đư+c tai bi'n, h&n ch' bi'n ch,ng có th- x"y ra trong và sau ph u thu t thì

cơng tác chu n b trư c ph u thu t có vai trị r0t quan tr ng. M t s nghiên
c,u trong đó có tác gi" Ann và c ng s% (2017) [26] ch6 ra r9ng v0n ñ$ chu n
b và chuy-n giao ngư i b nh trư c ph u thu t không chu ñáo gây ra ph n l n
các l>i y t' nghiêm tr ng. Theo Thái Hoàng Đ- (2011) [8] ngư i b nh ph u
thu t có k' ho&ch ñư+c chu n b t t hơn ph u thu t c0p c,u. Ngư i b nh có
tâm lý lo l1ng trư c ph u thu t chi'm t; l r0t cao 83,43% ñ2c bi t trong ph u
thu t c0p c,u và ph u thu t l n ñ u. Nghiên c,u c a Bùi Th Huy$n [11] t&i


2
Khoa Ph u thu t - Gây mê h5i s,c B nh vi n Quân Y 354 năm 2015 t; l
ngư i b nh chưa v sinh toàn thân hay t&i v trí ph u thu t 58%, chưa th t
tháo 66,7%, chưa băng vơ trùng đ- xác đ nh vùng ph u thu t 84,7%, ñi$u
dư.ng nh n ngư i b nh khơng ki-m tra l&i thơng tin, đ i chi'u tên ngư i
b nh là 3,3%.
Ph u thu t

b ng là m t can thi p ngo&i khoa r0t ph,c t&p, địi h7i

cơng tác chu n b ngư i b nh c a ñi$u dư.ng ph"i tuân th đúng các quy
trình, h&n ch' t i đa sai sót, tai bi'n. Vì v y, vi c đánh giá s% tuân th công
tác chu n b trư c ph u thu t c a ñi$u dư.ng là ñi$u h't s,c c n thi't và có
giá tr th%c ti8n nh9m ph c v chăm sóc s,c kh7e ngư i b nh t t hơn. Hi n
nay = t6nh Thái Bình chưa có m t nghiên c,u vào v$ v0n đ$ này m t cách ñ y
ñ và h th ng nên chúng tơi ti'n hành nghiên c,u đ$ tài: “Đánh giá công tác
chu n b ngư i b nh trư c ph u thu t

b ng có k ho ch t i khoa Ngo i,

b nh vi n Đa khoa t nh Thái Bình năm 2018”.

3
M C TIÊU NGHIÊN C U
1.

Đánh giá th%c tr&ng công tác chu n b ngư i b nh trư c ph u thu t
b ng có k' ho&ch t&i khoa Ngo&i, b nh vi n Đa khoa t6nh Thái Bình năm
2018.

2.

Tìm hi-u m t s y'u t liên quan đ'n công tác chu n b ngư i b nh
trư c ph u thu t

b ng có k' ho&ch t&i khoa Ngo&i, b nh vi n Đa khoa

t6nh Thái Bình năm 2018.


4
Chương 1
T NG QUAN TÀI LI U
1.1 . M.t s khái ni/m liên quan t0i công tác chu1n b ngư2i b/nh ph3u
thu$t 4 b ng
Ph u thu t

b ng: Ph u thu t

b ng là m t th thu t y t' liên quan

ñ'n r&ch qua thành b ng (n i soi ho2c ph u thu t m=) vào khoang phúc m&c
đ- can thi p vào ng tiêu hóa hay các t&ng trong

b ng như gan m t, lách,

t y, h ti't ni u, ñ ng tĩnh m&ch…ñ- gi"i quy't nhi$u b nh lý khác nhau.
Ph u thu t

b ng có th- đư+c ti'n hành trong đi$u ki n c0p c,u khơng có

chu n b trư c, ho2c ph u thu t có chu n b [1].
Cơng tác chu n b ngư i b nh ph u thu t: Vi c lên k' ho&ch và đánh
giá tình tr&ng ngư i b nh trư c ph u thu t d%a trên tu i tác, gi i tính và tình
tr&ng b nh giúp cho ngư i b nh có tr&ng thái t t nh0t, yên tâm sDn sàng ph u
thu t [38]. Chu n b trư c ph u thu t là chu n b trên hai phương di n: tinh
th n và th- ch0t cho ngư i b nh [37]. S% thành công c a cu c ph u thu t ph n
l n nh vào chu n b trư c ph u thu t. V i ph u thu t

b ng cũng v y r0t

c n ñ'n s% chu n b chu ñáo trư c ph u thu t ñ2c bi t là chu n b ngư i b nh
trư c ph u thu t [33].
1.2. Công tác chu1n b ngư2i b/nh trư0c ph3u thu$t
1.2.1. Th5 t c hành chính
Đ i v i trư ng h+p ngư i b nh nh p vi n khi ngư i b nh vào vi n ñi$u
dư.ng viên c n ti'n hành làm th t c hành chính nhanh g n, tránh rư m rà
làm m0t th i gian và gây m t m7i chán n"n cho ngư i b nh. Khi ngư i b nh
nh p vi n ñi$u dư.ng viên c n quan tâm đ'n các th t c hành chính theo quy
ñ nh [2]:

- Gi0y t tùy thân: s ch,ng minh nhân dân (thA căn cư c).
- Gi0y gi i thi u c a cơ quan y t' tuy'n dư i.


5
- Gi0y ch,ng nh n mi8n, trB vi n phí, b"o hi-m y t'.
- L p h5 sơ cho ngư i b nh (c n ghi rõ và ñ các m c = ph n đ u b nh
án).
- Hồn thành phi'u xét nghi m ñư+c ch6 ñ nh.
- Biên nh n tài s"n ngư i b nh ñã gi< l&i.
- Làm th t c nh n phòng b nh, giư ng b nh, nh n qu n áo, chăn màn.
Đ5ng th i thông báo cho ngư i b nh và ngư i nhà ch0p hành nghiêm ch6nh
n i quy khoa phòng như: gi khám b nh, thư ng quy ñi bu5ng, gi vào thăm,
gi< gìn v sinh tr t t% bu5ng b nh, không hút thu c lá, không gây 5n ào trong
bu5ng b nh, b7 các ñ5 th"i vào nơi quy ñ nh….
Trư c khi ph u thu t

b ng ñi$u dư.ng hư ng d n ký gi0y cam k't

trư c ph u thu t d%a trên cơ s= ngư i b nh đã đư+c gi"i thích rõ v$ ph u
thu t, nguy cơ x"y ra các r i ro, tai bi'n và t% nguy n ch0p nh n ph u thu t.
Ngư i b nh c n đư+c gi"i thích rõ v$ ch n đốn xác đ nh, m c đích đi$u tr ,
m,c đ thành cơng c a cu c ph u thu t, nguy cơ b thay đ i trong đi$u tr đcó th- hi-u bi't tồn di n v$ ph u thu t, khơng b thuy't ph c hay ép bu c
ch0p thu n. Ngư i b nh có th- ký cam k't cho b"n thân n'u tu i và tình tr&ng
tinh th n cho phép. N'u như ngư i b nh còn nh7, hơn mê, r i lo&n tâm th n
thì ngư i thân có th- ký cam k't thay th'. Trong trư ng h+p c0p c,u có thph"i ph u thu t đ- c,u s ng mà khơng có m2t c a gia đình thì ngư i ký tên
ph"i là ngư i có trách nhi m v$ phía b nh vi n. Chính vì th' mà vai trị c a
đi$u dư.ng trong ho&t đ ng này là vơ cùng quan tr ng và c n thi't, không
nh<ng h> tr+ ngư i b nh v$ m2t th t c hành chính mà cịn giúp ngư i b nh
hi-u rõ v$ tình tr&ng b nh c a mình và an tâm cho cu c ph u thu t

[2],[5],[41].


6
Cam k't ph u thu t đóng vai trị h't s,c quan tr ng v$ m2t pháp lý
trong ph u thu t ñ- b"o v quy$n l+i cho ngư i b nh cũng như nhân viên y
t' [5].
1.2.2. Th6c hi/n các xét nghi/m ti n ph3u
Ti'n hành hư ng d n ngư i b nh làm nhch6 ñ nh ph c v cho ph u thu t như [24]:
- Máu: công th,c máu, máu đơng, máu ch"y, nhóm máu, dung tích
h5ng c u, t c đ l1ng máu, ch,c năng đơng máu tồn b , ñư ng
huy't, protid, SGOT, SGPT, ure, creatinin…
- Nư c ti-u: t ng phân tích nư c ti-u,...
- Thăm dị ch,c năng: Đi n tim, đi n não,...
- Ch n đốn hình "nh: X quang, siêu âm, CT scan,…
Ngồi ra, tuỳ lo&i ph u thu t mà bác s? ph u thu t có ch6 đ nh các xét
nghi m khác v$ gan, t y, m t,...
1.2.3. Trao ñ4i v0i bác s8 đi u tr
Sau khi hồn thành các th t c ti'p nh n ngư i b nh vào khoa Đi$u
dư.ng ph"i báo cáo l&i v i ñi$u dư.ng trư=ng và bác s? v$ tình tr&ng ngư i
b nh đ- đư+c x/ lý thích h+p, k p th i, tránh nh m l n v$ tình tr&ng s,c kh7e
c a ngư i b nh ñ- x"y ra nhdư.ng có nhi m v tr+ giúp bác s? trong công tác khám, ñi$u tr ngư i b nh.
Đi$u dư.ng c n trao ñ i v i bác s? v$ d% ki'n ph u thu t

b ng c a ngư i

b nh là ph u thu t t&ng nào và lo&i ph u thu t gì đ- chu n b cơng tác v sinh
cũng như chu n b ñ- tâm sinh lý cho ngư i b nh và ngư i nhà ngư i b nh

ñư+c yên tâm và ñ- cho cu c ph u thu t ñ&t hi u qu" t t nh0t [41].
1.2.4. Chu1n b đ i v0i ngư2i b/nh
1.2.4.1. Tình tr ng v th6c th9:


7
Ngư i ñi$u dư.ng c n ñánh giá m&ch, nhi t ñ , huy't áp, nh p th=, thtr&ng c a ngư i b nh và khai thác ti$n s/, b nh s/ c a ngư i b nh, ch' ñ
dinh dư.ng và các nguy cơ trư c ph u thu t c a ngư i b nh giúp bác s? quy't
ñ nh th%c hi n ca ph u thu t như th' nào [20]. C th-:
- Đi$u dư.ng c n khai thác ti$n s/ v$ s,c kh7e c a ngư i b nh, xem đã
tBng m1c b nh gì. V i ph n<, ph"i tìm hi-u ti$n s/ như kinh nguy t,
sinh đA, m c đích tránh "nh hư=ng c a thu c gây mê, sang ch0n tinh
th n, tác d ng thu c trên ngư i b nh mang thai. Đ i v i trA v thành
niên dùng nhnguy t, sinh s"n [32].
- Tình tr&ng h tim m&ch: m c đích chu n b cho ngư i b nh có m t
ch,c năng tu n hồn t t nh0t ñ- ñáp ,ng nhu c u oxy, d ch th-, thu c,
dinh dư.ng cho cơ th-. Ph u thu t sF b "nh hư=ng khi ngư i b nh có
bi-u hi n rõ nhs% quan tâm c a ñi$u dư.ng, bác s? nhi$u hơn trong su t q trình đi$u
tr và chăm sóc. N'u m,c ñ c a b nh tim m&ch nghiêm tr ng, ph u
thu t có th- đư+c hỗn l&i ñ- ñi$u tr

n ñ nh r5i m i ph u thu t [1].

- Tình tr&ng h hơ h0p: hơ h0p có vai trị quan tr ng trong trao đ i khí,
đư ng s/ d ng thu c mê b c hơi. C n khai thác ngư i b nh có ti$n s/
khó th=, ho, suy8n, ho ra máu, lao khơng? Đi$u dư.ng c n ñ'm nh p
th=, ki-u th=, nghe ph i, ño PaO2, SpO2. N'u ngư i b nh có nhi8m
trùng c0p tính đư ng hơ h0p trên, đi$u dư.ng c n th%c hi n phác ñ5

ñi$u tr theo y l nh c a bác s?. N'u ngư i b nh hút thu c c n ngưng
hút thu c trư c ph u thu t m t tu n. Hư ng d n ngư i b nh cách hít
th= sâu, th= hi u qu", cách xoay tr=, ng5i d y giúp giãn n= ph i t i ña
sau ph u thu t [40].


8
- Tình tr&ng gan th n: có ch,c năng gan, th n t t, h th ng ñư ng m t,
ti't ni u thơng su t vì đây là đư ng th"i trB c a nhi$u thu c ñi$u tr ,
thu c mê, ch0t bài ti't c a cơ th-. Gan đóng vai trị quan tr ng trong
q trình chuy-n hóa sinh h c c a thu c mê. Vì v y b0t kỳ b nh lý nào
c a gan cũng ñ$u "nh hư=ng ñ'n s% dung n&p c a thu c mê. Th n liên
quan ñ'n s% bài ti't c a thu c mê và q trình chuy-n hóa c a cơ th-,
cân b9ng acid-base và nư c ñi n gi"i. C n ñánh giá ch,c năng th n,
ñi n gi"i, phòng ngBa thi'u nư c, r i lo&n ñi n gi"i, theo dõi phù, nư c
ti-u c a ngư i b nh [42].
- Tình tr&ng th n kinh trung ương: xác đ nh ngư i b nh hơn mê hay t6nh
táo. Đánh giá: tri giác, nh n th,c, th%c hi n các y l nh c a ngư i b nh.
Khai thác tai n&n v$ não, tu; s ng trư c đó… Vì khi có ch0n thương
hay đã ph u thu t c t s ng c thì có th- "nh hư=ng trong tư th' đ2t n i
khí qu"n. Đánh giá v$ nh n th,c r0t có ích trong theo dõi sau ph u
thu t, giúp ñi$u dư.ng nh n ñ nh v$ tri giác và nh n th,c ngư i b nh
chính xác hơn [27].
- Tình tr&ng h cơ xương: ngư i b nh ñang m1c hay có ti$n s/ viêm
xương kh p, nh0t là ngư i già vì nó sF làm h&n ch' c/ đ ng, tư th'
ngư i b nh trong và sau ph u thu t. Đi$u dư.ng hư ng d n ngư i b nh
cách t p v n ñ ng trư c ph u thu t đ- tránh tình tr&ng ngư i b nh ñau
do v n ñ ng, di chuy-n sau ph u thu t [30].
- Ngư i b nh có m1c b nh ti-u ñư ng: ti-u ñư ng là m t y'u t nguy cơ
cho c" gây mê và ph u thu t. Ngư i b nh ti-u ñư ng có nguy cơ cao

trong h& đư ng huy't, bi'n ch,ng tim m&ch, nguy cơ nhi8m trùng cao,
v't thương lâu lành. Đi$u dư.ng c n xác ñ nh, theo dõi ñư ng trong
máu và giúp bác s? ñi$u ch6nh lư+ng ñư ng trong máu và th%c hi n ch'
ñ ăn ti't ch' cho ngư i b nh ti-u ñư ng [43].


9
- Tình tr&ng nhi8m trùng c a ngư i b nh: n'u nhi8m trùng c0p tính trong
ph u thu t theo chương trình c n hỗn ph u thu t ñ- ñi$u tr . Nhi8m
trùng m&n tính như Lao, AIDS thì tuỳ trư ng h+p có th- ph u thu t.
Ki-m soát nhi8m trùng trư c ph u thu t là đi$u c n thi't cho ngư i
b nh, vì th' ñi$u dư.ng c n h7i ngư i b nh và th%c hi n y l nh ñưa
ngư i b nh ñi khám chuyên khoa tai mũi h ng, răng, ti't ni u, sinh d c
n'u bác s? có ch6 ñ nh trư c ph u thu t. C n theo dõi nhi t ñ , th%c
hi n y l nh trong ñi$u tr d,t ñi-m nhi8m trùng trư c ph u thu t, th%c
hi n thu c kháng sinh phịng ngBa theo y l nh đi$u tr [29].
- Mi8n d ch c a ngư i b nh: ñi$u dư.ng c n tìm hi-u ti$n s/ d ,ng c a
ngư i b nh như d ,ng thu c, ñi$u dư.ng c n khai thác lo&i thu c và
ghi chú h5 sơ giúp th y thu c và gây mê tránh s/ d ng nhthu c này. D ,ng th,c ăn cũng quan tr ng vì sau ph u thu t v0n ñ$
dinh dư.ng r0t c n thi't nên c n h7i rõ thơng tin đ- tránh d ,ng có thlàm tình tr&ng sau ph u thu t n2ng n$ hơn. Trong nhghép t&ng thư ng kh" năng mi8n d ch kém nên ñi$u dư.ng c n có k'
ho&ch chăm sóc hồn tồn vơ khu n tránh nguy cơ nhi8m trùng cho
ngư i b nh [28].
- Th- tr&ng và ch' ñ dinh dư.ng c a ngư i b nh: béo phì gây khó khăn
trong tư th' ph u thu t và di chuy-n ngư i b nh sau ph u thu t, d8
nhi8m trùng v't thương, v't thương lâu lành, thêm vào đó b nh tim
m&ch, n i ti't, b nh viêm gan m t cũng thư ng x"y ra. N'u không ph u
thu t c0p c,u ñi$u dư.ng c n hư ng d n ch' ñ ăn và t p luy n gi"m
cân cho ngư i b nh trư c ph u thu t. Suy dinh dư.ng: gi"m protein,

vitamin A, B… ngư i b nh ph c h5i ch m, v't thương lâu lành. Ngư i
già (do thi'u răng, do ăn u ng kém), ngư i nghèo ăn ít ch0t dinh
dư.ng, ngư i b nh ăn u ng kém, ngư i b nh m&n tính, ung thư thư ng


10
có nguy cơ suy dinh dư.ng do thói quen ăn kiêng hay khơng ăn đư+c.
Nâng cao th- tr&ng ngư i b nh trư c ph u thu t là ñi$u c n thi't. Đi$u
dư.ng hư ng d n ngư i b nh th,c ăn nhi$u dinh dư.ng, ch' ñ ăn phù
h+p b nh lý. N'u ngư i b nh suy ki t nhi$u ho2c do b nh lý khơng ăn
đư+c ñi$u dư.ng th%c hi n y l nh nuôi ăn b9ng d ch truy$n an tồn và
đ năng lư+ng [28].
- Tình tr&ng s/ d ng ch0t gây nghi n và kích thích c a ngư i
b nh: ngư i nghi n ma tuý hay rư+u thư ng có nguy cơ suy dinh
dư.ng cao và ñ2c bi t v i ngư i nghi n rư+u thì ch,c năng gan cũng
suy gi"m. Vì th', v i nhti$n s/ m t cách c n th n qua ngư i thân và chính b"n thân ngư i
b nh. Ngư i b nh nghi n rư+u hay ma tuý có r0t nhi$u bi'n ch,ng sau
ph u thu t do tình tr&ng suy dinh dư.ng, do ch,c năng gan gi"m, do
ch,c năng th n kinh cũng có v0n đ$. Đi$u dư.ng c n có k' ho&ch chăm
sóc trong trư ng h+p ngư i b nh lên cơn nghi n sau ph u thu t hay
cu5ng s"ng do rư+u [43].
1.2.4.2. Chu1n b v m:t tinh th;n cho ngư2i b/nh
Ngư i b nh vào vi n thư ng có tr&ng thái lo âu, s+ hãi vì v y ñi$u quan
tr ng là ngư i ñi$u dư.ng ph"i ti'p đón ngư i b nh nhi t tình l ch s%, thông
c"m v i n>i lo âu c a ngư i b nh làm cho ngư i b nh m i ñ'n c"m th0y d8
ch u, gây 0n tư+ng ban ñ u t t ñGp cho ngư i b nh. Ngư i b nh ñư+c chu n
b tâm lý và sinh lý cho ph u thu t trong th i kỳ ti$n ph u thu t [33].
Cung c0p thông tin thích h+p và h> tr+ tinh th n cho ngư i b nh trong
giai ño&n trư c ph u thu t giúp ngư i b nh có ki'n th,c và tinh th n, tâm lý

t t hơn [18]. Ngư i đi$u dư.ng cũng tìm hi-u và gi"i đáp nhkhó khăn, lo l1ng c a ngư i b nh. Bên c&nh đó, trong q trình chăm sóc
ngư i b nh, ñi$u dư.ng c n quan sát và nh n bi't s% b0t n tâm lý c a ngư i


11
b nh qua nhmu n s% chú ý liên t c ho2c tr= nên tr m c"m ho2c khơng thích ti'p xúc.
Ngư i đi$u dư.ng giúp ngư i b nh chia sA, gi"i t7a nh<ng n>i lo, t&o cho
ngư i b nh tinh th n l&c quan tho"i mái nh0t trư c cu c ph u thu t đi$u đó
cũng góp ph n khơng nh7 vào thành công c a ca ph u thu t và th i gian lành
b nh [31].
1.2.4.3. Chu1n b v/ sinh và hư0ng d3n ch" ñ. nh n ăn trư0c m4 cho
ngư2i b/nh
- Chu n b v sinh cá nhân, v sinh da vùng ph u thu t:
Nhmóng, b ph n sinh d c và c&o lông n'u c n thi't [12].
Chu n b vùng da ñ- ph u thu t (th%c hi n vào ngày trư c ph u thu t)
làm s&ch da, r/a da, c&o lông vùng ph u thu t. Lưu ý: tránh làm xây xát da vì
đó là c/a ngõ đ- vi khu n xâm nh p, c&o h't lông vùng ph u thu t, báo cáo
các b0t thư ng vùng da nơi sF ph u thu t (u, nh t, v't thương có sDn).
Tóc ngư i b nh c n ñư+c bu c g n gàng. Đ i v i tóc gi" c n đư+c tháo
ra. Các sơn móng tay, móng chân ngư i b nh c n ph"i t y s&ch sF trư c ph u
thu t [20].
Th t tháo: c n th t tháo s&ch đ&i tràng vào t i hơm trư c và sáng hơm
ph u thu t đ i v i ngư i b nh ph u thu t ñ&i tràng b9ng cách như u ng thu c
x , th t tháo đ&i tràng th- tích l n. V i ph u thu t

b ng khác c n th t tháo

cho ngư i b nh trư c ph u thu t [34].
B1t bu c ph"i tháo răng gi" ñ- tránh gây tr= ng&i trong vi c đ2t n i khí
qu"n, tai bi'n gãy hay s,t răng gi" vào ñư ng th= [31].
D2n dò ngư i b nh nh n ăn trư c gi ph u thu t 6-8 ti'ng, r/a d& dày
cho ngư i b nh n'u có ch6 đ nh. Tránh nguy cơ th,c ăn và d ch tB d& dày có
th- trào ngư+c vào ph i trong q trình mê ñ- ph u thu t [3].


12
1.2.4.4. Chu1n b trư0c khi bàn giao ngư2i b/nh [20]:
T ng tr&ng: ñi$u dư.ng ño d0u hi u sinh t5n cho ngư i b nh, báo cáo
bác s? khi có d0u hi u b0t thư ng.
Đi$u dư.ng mang vịn đeo tay cho ngư i b nh ghi ñ y ñ các thông tin:
h tên, ngày tháng năm sinh, gi i, mã s b nh nhân, khoa, ch n đốn, ph u
thu t gì.
Đi$u dư.ng thay qu n áo m cho ngư i b nh ñ- chu n b ph u thu t.
Vùng m ñư+c ñánh d0u, v sinh và băng l&i b9ng băng vô khu n.
V't thương: thay băng v't thương s&ch sF, băng kín.
Đi$u dư.ng đ2t kim lu5n, truy$n d ch, th%c hi n thu c theo y l nh n'u
có ch6 đ nh. Chăm sóc đư ng tĩnh m&ch trư c ph u thu t.
N'u có ch6 đ nh: đ2t ng thơng d& dày, thơng ti-u.
Đi$u dư.ng ghi h5 sơ:
- Ghi h5 sơ theo dõi ngư i b nh khi còn n9m t&i khoa.
- Ghi h5 sơ trư c khi chuy-n ngư i b nh đ'n phịng ph u thu t: T ng
tr&ng ngư i b nh, d0u hi u sinh t5n, t ng k't s lư+ng, tính ch0t d ch d& dày,
nư c ti-u, phân,…
Đi$u dư.ng hoàn t0t b"ng ki-m an toàn trong ph u thu t.
Đi$u dư.ng ghi các thông tin ngư i b nh vào s chuy-n ngư i b nh.
Chuy-n ngư i b nh lên phịng ph u thu t: đi$u dư.ng cùng thân nhân
chuy-n ngư i b nh đ'n phịng ph u thu t b9ng các phương ti n an toàn.

1.3. T;m quan tr1.3.1. Đ i v0i ngư2i b/nh
Chu n b ngư i b nh trư c ph u thu t là r0t quan tr ng. Chu n b ngư i
b nh c n th n có th- gi"m thi-u s% lo l1ng, giúp ngư i b nh có th- ch0t và
tinh th n t t sDn sàng cho cu c ph u thu t [31].
Chu n b ñ y ñ các ñi$u ki n c n thi't trư c ph u thu t ñư ng tiêu


13
hóa giúp đ"m b"o vùng da đư+c ph u thu t s&ch sF hơn, gi"m t i ña các bi'n
ch,ng nguy hi-m cho ngư i b nh và nguy cơ nhi8m trùng sau ph u thu t.
Chu n b ngư i b nh trư c ph u thu t ñư ng tiêu hóa cịn giúp tăng t;
l thành cơng c a ca ph u thu t, giúp ngư i b nh nhanh ph c h5i, rút ng1n
th i gian n9m vi n và gi"m chi phí cho ngư i b nh.
1.3.2. Đ i v0i nhân viên y t"
Ph u thu t là m t phương pháp ñi$u tr gây ra sang ch0n có "nh hư=ng
nh0t đ nh t i cơ th- ngư i b nh. Đ- ngư i b nh ch u ñ%ng ñư+c cu c ph u
thu t c n thi't ph"i chu n b chu ñáo v$ tinh th n và th- ch0t cho ngư i b nh.
M2t khác ph u thu t cũng có th- gây ra các bi'n ch,ng, do v y ph"i phát hi n
và ñi$u tr k p th i nhth0y rõ vi c chu n b ngư i b nh trư c ph u thu t và chăm sóc ngư i b nh
sau ph u thu t là công vi c góp ph n quan tr ng vào thành cơng c a cu c
ph u thu t.
Chu n b ngư i b nh trư c ph u thu t là m t đi-m quan tr ng c a qu?
đ&o chăm sóc khi ngư i b nh chuy-n ti'p qua môi trư ng ph u thu t [25].
Công tác chu n b có vai trị r0t quan tr ng quy't đ nh s% thành công c a cu c
ph u thu t. Trong th i gian ph u thu t, bác s? c n có r0t nhi$u d ng c và
trang thi't b c n thi't đ- s/ d ng và khơng th- ch m tr8 s/ d ng nên m i ñ5
dùng, d ng c c n thi't c n ph"i có sDn trên khay đ- có th- sDn sàng b0t c,
lúc nào. Chu n b trư c ph u thu t đư ng tiêu hóa giúp bác s? có tâm lý tho"i

mái, vcơng.
1.4. M.t s văn b#n quy đ nh v vi/c chu1n b ngư2i b/nh trư0c khi ph3u
thu$t 4 b ng
- “Chu n b ngư i b nh trư c ph u thu t” sách Đi$u dư.ng Ngo&i 1
c a B Y t' xu0t b"n năm 2008: Hư ng d n đi$u dư.ng viên cơng tác chăm


14
sóc ngư i b nh trư c ph u thu t, chu n b v$ các th t c hành chính, th- ch0t
và tinh th n cho ngư i b nh [1].
- Thông tư s 13/2012/TT-BYT c a B Y t': Hư ng d n công tác gây
mê – h5i s,c ñư+c B Y t' ban hành vào 20/8/2012 nh9m hư ng d n v$ ch,c
năng, nhi m v , cơ c0u t ch,c, cơ s= v t ch0t, trang thi't b và ho&t ñ ng gây
mê - h5i s,c trong các cơ s= khám b nh, chthu t, th thu t có gây mê - h5i s,c [3].
- Quy't đ nh 201/QĐ-BYT năm 2014 v$ tài li u “Hư ng d n quy ñ nh
k? thu t chuyên ngành ngo&i khoa – chuyên khoa ph u thu t tiêu hóa và ph u
thu t n i soi” do B Trư=ng B Y t' ban hành. T&i văn b"n này B Y t' có
nhtrong b ng [4].
- Quy't ñ nh s 5730/QĐ-BYT ngày 21/12/2017 v$ vi c ban hành tài
li u hư ng d n Quy trình k? thu t Ngo&i khoa Chuyên khoa Ph u thu t Tiêu
hóa c a B Y t' ban hành. T&i văn b"n này B Y t' có quy đ nh 57 quy trình
ph u thu t tiêu hóa, trong đó có ph n quy trình c th- v$ chu n b ngư i b nh
tương ,ng m>i lo&i ph u thu t tiêu hóa riêng [6].
1.5. Th6c tr ng cơng tác chu1n b ngư2i b/nh trư0c khi ph3u thu$t 4
b ng trên th" gi0i và t i Vi/t Nam.
1.5.1. Trên Th" gi0i
M t s nghiên c,u ch6 ra r9ng, trư c ph u thu t làm s&ch khu v%c ph u

thu t b9ng các dung d ch kh/ trùng gi"m ñáng k- nhi8m trùng v't thương.
M t ph n c a vi c chu n b da là lo&i b7 lông trên da, ch y'u th%c hi n b=i
c&o s&ch lông v i dao c&o an toàn. Tuy nhiên, chu n b da trư c ph u thu t
b9ng v i m t dao c&o an tồn đã đư+c báo cáo là d8 b nhi8m trùng. C&o 24
gi trư c khi ph u thu t có th- làm tăng nguy cơ nhi8m trùng b=i gây ra các
v't c1t nh7 có th- t&o đi$u ki n cho các vi sinh v t thâm nh p và ho&t ñ ng