THANH NIÊN THANH HÓATRONG KHÁNG CHIẾN CHỐNG mỹ cứu nước

Bộ giáo dục và đào tạo
Trờng đại học vinh

cao thị vân

Thanh niên Thanh Hóa
trong kháng chiến chống Mỹ cứu nớc
giai đoạn 1964 - 1973

Luận văn thạc sĩ khoa học lịch sö

Vinh - 2007


Bộ giáo dục và đào tạo
Trờng đại học vinh

cao thị vân

Thanh niên Thanh Hóa
trong kháng chiến chống Mỹ cứu nớc
giai đoạn 1964 - 1973
Chuyên ngành: lịch sử Việt Nam
MÃ số: 60.22.54

Luận văn thạc sĩ khoa học lịch sử

Ngời hớng dẫn khoa học:
văn

PGS.TS. Nguyễn trọng

Vinh - 2007


Lời cảm ơn
Trớc tiên, tôi xin đợc bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc
tới PGS.TS. Nguyễn Trọng Văn - ngời đà tận tình hớng dẫn và có nhiều hớng gợi mở để tôi phát huy khả
năng sáng tạo trong công trình nghiên cứu này.
Qua đây, cho phép tôi gửi lời cảm ơn chân
thành tới tập thể Thầy Cô giáo trong và ngoài trờng
trực tiếp giảng dạy và giúp đỡ tôi trong quá trình học
tập và nghiên cứu đề tài.
Tôi cũng chân thành cảm ơn tới các cơ quan,
đơn vị đà giúp đỡ tôi về mặt t liệu: Tỉnh đoàn
Thanh Hóa, Bé chØ huy Qu©n sù tØnh, Th viƯn tØnh,
Th viƯn trờng Đại học Vinh, Đại học KHXH - Nhân văn,
Học viện Thanh Niên, Ban liên lạc TNXP tỉnh Thanh
Hóa và các Huyện đoàn Thanh Hóa.
Bên cạnh nguồn động viên, giúp đỡ trên, tôi còn
nhận đợc sự động viên, khích lệ của gia đình, bạn
bè và những ngời luôn ở bên tôi trong những lúc khó
khăn nhất. Tôi trân trọng cảm ơn những tình cảm
tốt đẹp ấy.
Cuối cùng, tôi chờ đợi những đóng góp ý kiến
quý báu của Thầy Cô và các bạn để luận văn đợc
hoàn thiện hơn.
Xin chân thành cảm ơn !
Vinh, tháng 12 năm 2007.
Tác giả

1

Cao Thị Vân


Danh mục viết tắt trong luận văn
BCHTƯ

:

Ban chấp hành Trung ơng

CNXH

:

Chủ nghĩa xà hội

CMVS

:

Cách mạng vô sản

CNH-HĐH

:

Công nghiệp hóa - hiện đại hóa

ĐVTN

:

Đoàn viên thanh niên

HTX

:

Hợp tác xÃ

KHKT

:

Khoa học kỹ thuật

LLVT

:

Lực lợng vũ trang

TƯ

:

Trung ơng

TNXP

:

Thanh niên xung phong

VNTNCMĐC hội :

Việt Nam thanh niên Cách mạng đồng

chí hội
XHCN

:

XÃ hội chủ nghĩa


Mục lục
Trang
Mở Đầu.....................................................................................1
1. Lý do chọn đề tài...............................................................1
2. ....................................................................Lịch sử vấn đề
............................................................................................2
3. .............Đối tợng, nhiệm vụ, phạm vi nghiên cứu của đề tài
............................................................................................4
4. ..............................Nguồn t liệu và phơng pháp nghiên cứu
............................................................................................5
5. ............................................................Đóng góp của đề tài

............................................................................................6
6. ..............................................................Bố cục của luận văn
............................................................................................6
Nội dung..................................................................................7
Chơng 1. .......Thanh niên Thanh Hóa trong lịch sử dân
tộc (trớc 1964)........................................................7
1.1. ..........................................Vai trò, sứ mệnh của thanh niên
............................................................................................7
1.2. ..............Vài nét về phong trào thanh niên Thanh Hóa (trớc
1964)................................................................................17
Tiểu kết chơng 1...................................................................29
Chơng 2. ............Thanh niên Thanh Hóa trong công cuộc
xây dựng miền Bắc xà hội chủ nghĩa,
tăng cờng tiềm lực hậu phơng (19641973).....................................................................30
2.1. ................Nhiệm vụ của thanh niên Thanh Hóa trong tình
hình mới...........................................................................30
2.2. ............Thanh niên Thanh Hóa xây dựng CNXH, tăng cờng
tiềm lực hậu phơng ........................................................34


1
2.2.1. Trong lao động sản xuất......................................34
2.2.2. Thanh niên với các hoạt động xà hội......................45
Tiểu kết chơng 2...................................................................52
Chơng 3. ............Thanh niên Thanh Hóa trong công cuộc
bảo vệ miền Bắc xà hội chủ nghĩa và làm
nghĩa vụ hậu phơng (1964-1973)....................53
3.1.Thanh niên Thanh Hóa chống chiến tranh phá hoại của
đế quốc Mỹ.....................................................................53
3.1.1........Yêu cầu hành động của thanh niên Thanh Hóa

trớc âm mu Leo thang chiến tranh của đế
quốc Mỹ..................................................................53
3.1.2. Thanh niên Thanh Hóa trên mặt trận chiến
đấu và phục vụ chiến đấu....................................56
3.1.3................Thanh niên Thanh Hóa trên mặt trận giao
thông vận tải..........................................................72


3.2.Thanh niên Thanh Hóa thực hiện nghĩa vụ hậu phơng với chiến trờng miền Nam và nớc bạn Lào.................79
3.2.1 Đối với chiến trờng miền Nam................................79
3.2.2. Đối với nớc bạn Lào..................................................84
Tiểu kết chơng 3...................................................................86
Kết luận................................................................................87
Tài liệu tham khảo..............................................................91
Phụ lục


1

Mở Đầu
1. Lý do chọn đề tài

1.1. Lịch sử đất nớc hàng ngàn năm đà khẳng định
vai trò to lớn của thế hệ trẻ đối với Tổ quốc. Thanh niên luôn
đợc xem là lực lợng đi đầu trong các cuộc đấu tranh chinh
phục tự nhiên, đấu tranh chống ngoại xâm và xây dựng đất
nớc. Chính sức mạnh tuổi trẻ và lý tởng sống của lực lợng
thanh niên đà đem lại nguồn sinh lực vô tận cho dân tộc ta vợt qua mọi khó khăn thử thách. Thanh niên thực sự xứng đáng
với niềm tin, niềm hy vọng mà Bác Hồ kính yêu đà gửi gắm
Xây dựng một nớc Việt Nam đàng hoàng hơn, to đẹp

hơn.
1.2. ĐÃ hơn 30 năm trôi qua sau cuộc kháng chiến chống
Mỹ, nhng ký ức sâu sắc về những thắng lợi oanh liệt của
thanh niên Thanh Hóa mÃi là niềm tự hào của thế hệ trẻ. Vì
vậy chúng tôi mong muốn tái hiện một chặng đờng lịch sử
anh hùng của thanh niên Thanh Hóa với những con ngời bình
dị nhng đà làm nên những chiến công phi thờng cho quê hơng Thanh Hóa sáng ngời, cho dân tộc Việt Nam kiên cờng
bất khuất.
1.3. Trong chiến lợc phát triển của Thanh Hóa hiện nay
đó là phát huy, đầu t nguồn lực con ngời mà trọng tâm là
thanh niên - lực lợng tiên phong trên mọi lĩnh vực. Đảng ta đÃ
khẳng định Sự nghiệp đổi mới có thành công hay không,
đất nớc bớc vào thế kỷ XXI có vị trí xứng đáng trong cộng
đồng thế giới hay không, cách mạng Việt Nam có vững bớc
theo con đờng CNXH hay không phần lớn tuỳ thuộc vào lực l-


2
ợng thanh niên; Công tác giáo dục thanh niên là vấn đề sống
còn của dân tộc, là một trong những nhân tố quyết định sự
thành bại của cách mạng. Vì vậy việc giáo dục truyền thống
vẻ vang của thế hệ thanh niên cha chú là việc làm hết sức
quan trọng và có ý nghĩa thực tiễn sâu sắc cho thanh niên
Thanh Hóa hôm nay. Đó là một chất men, một động lực để
thanh niên Thanh Hóa không ngừng vơn lên xứng đáng là con
cháu Bà Triệu, là đất hai vua và sự hy sinh của lớp thanh niên
đi trớc.
1.4. Bên cạnh những lý do trên, thì bản thân tôi là một
thanh niên sinh ra và lớn lên trên quê hơng xứ Thanh, trong
niềm tự hào đó tôi đà chọn đề tài Thanh niên Thanh Hóa

trong kháng chiến chống Mỹ cứu nớc giai đoạn 1964 1973 làm đề tài luận án thạc sĩ của mình, với mong muốn
tỏ lòng biết ơn sâu sắc về những cống hiến, hy sinh của lớp
thanh niên cha chú để học tập, noi gơng về một quá khứ
vinh quang cho ngày hôm nay và ngày mai.
2. Lịch sử vấn đề

Trớc hết phải kể đến hai cuốn: Lịch sử Đoàn TNCS Hồ
Chí Minh và phong trào thanh niên tỉnh Thanh Hóa 1931 2000, cuốn Những chặng đờng hoạt động của Đoàn và
phong trào thanh niên Thanh Hóa 1931 - 1986 của Tỉnh
đoàn. Với việc trình bày một cách khái quát tiến trình phát
triển của lịch sử của Đoàn TNCS Hồ Chí Minh và phong trào
thanh niên Thanh Hóa gắn liền với các mốc lịch sử quan trọng
của dân tộc, trong đó có đề cập đến vai trò và những


3
đóng góp to lớn của lực lợng thanh niên Thanh Hóa trong
kháng chiến chống Mỹ cứu nớc.
Cuốn Thanh niên xung phong Thanh Hóa những chặng
đờng lịch sử của Đoàn TNCS Hồ Chí Minh - Ban đại diện
thanh niên xung phong tỉnh Thanh Hóa. Với hệ thống các bài
viết của những ngời từng tham gia hoặc từng lÃnh đạo phong
trào thanh niên xung phong Thanh Hóa, trong đó có một số
bài viết khái quát những hoạt động, những đóng góp của lực
lợng thanh niên xung phong Thanh Hóa trong cuộc kháng
chiến chèng Mü cøu níc. Tiªu biĨu nh: Thanh niªn xung phong
Thanh Hóa trong hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống
Mỹ của tác giả Lê Ngọc Đồng; Tuổi trẻ quê Thanh Hóa trên đờng mòn Hồ Chí Minh của Lê Văn Sông; Thanh niên xung
phong Thanh Hóa mÃi mÃi xứng đáng với niềm tin và lời dạy
của Bác Hồ kính yêu, tác giả Lê Văn Tu; Thanh niên xung

phong Thanh Hóa chiến công hôm qua và cuộc sống hôm
nay tác giả Phạm Quốc Huy; hay bài viết Thanh niên tình
nguyện Thanh Hóa của Trần Võ Tánh, Lê Minh Trực
Năm 2005 tại Trờng Đại học Hồng Đức tổ chức Hội thảo khoa
häc “Thanh Hãa víi cc kh¸ng chiÕn chèng Mü”. Trong Hội thảo
có một số bài viết, một số tham luận viết về những chiến công,
những đóng góp của lực lợng thanh niên Thanh Hóa trên các
mặt trận chiến đấu, giao thông vận tải, lao động sản xuất
Tuy nhiên còn mang tính khái quát và cha hệ thống trên bình
diện rộng.
Cuốn Phụ nữ Thanh Hóa ba đảm đang chống Mỹ cứu
nớc của Ban nghiên cứu lịch sử - Hội phụ nữ Thanh Hãa ®·


4
phần nào làm rõ vai trò, khả năng cách mạng to lớn của phụ
nữ Thanh Hóa trên các lĩnh vực hoạt động: lao động sản
xuất, công tác xà hội, chiến ®Êu vµ phơc vơ chiÕn ®Êu…
trong ®ã cã mét bé phận không nhỏ là các nữ thanh niên.
Các báo cáo năm của Tỉnh đoàn, của Bộ chỉ huy Quân
sự Tỉnh phần nào giúp chúng ta thấy đợc một cách khái quát
những đóng góp qua các phong trào hoạt động trên một số
lĩnh vực của thanh niên Thanh Hóa trong kháng chiến chống
Mỹ: Báo cáo tổng kết hai năm chống chiến tranh phá hoại
(Thanh Hóa ngày 1 tháng 5 năm 1967), Báo cáo tổng kết công
tác giao thông vận tải năm 1967 của Tỉnh Thanh Hóa. Báo cáo
tổng kết công tác quân sự địa phơng giành thắng lợi (1965
- 1975); Báo cáo của Ban chấp hành Tỉnh đoàn TNCS Hồ Chí
Minh về phong trào thanh niên tại Đại hội đại biểu Đoàn toàn
Tỉnh lần thứ IX; Báo cáo công tác tuyển quân của Bộ chỉ huy

quân sự (3/1/1972); Báo cáo công tác hậu phơng của Bộ chỉ
huy quân sự Tỉnh (21/5/1974).
Trên báo Thanh Hóa là hệ thống các bài viết của Ban
chấp hành Tỉnh đoàn, của Ban chấp hành Đoàn cấp cơ sở từ
năm 1964 - 1973 đà đề cập đến những phong trào hoạt
động của thanh niên Thanh Hóa nhằm cổ vũ động viên
thanh niên tiếp tục phát huy để cuộc kháng chiến chống Mỹ
cứu nớc đi đến thắng lợi cuối cùng. Song nhìn chung các bài
viết còn mang nặng bệnh thành tích và đánh giá chủ quan
của tác giả.
Bên cạnh đó là các bài viết làm cơ sở phơng pháp luận
bàn về nhiệm vụ cũng nh công tác giáo dục qua những đánh


5
giá, nhận định khách quan khoa học về chiến lợc phát triển
thanh niên trong: Lênin toàn tập (tập 1, 4, 30, 41) và Hồ Chí
Minh toàn tập. Các tác phẩm: Nhiệm vụ giáo dục thanh niên
của Lênin - Stalin (Nxb Thanh niên); Bàn về thanh niên của
Lênin - Stalin (Nxb Hà Nội - 1964); Tìm hiểu t tởng Hồ Chí
Minh về vận động thanh niên của tác giả Văn Tùng (Nxb
Thanh niên Hà Nội - 2000).
Ngoài ra còn một số đề tài khoa học, luận văn tốt
nghiệp của sinh viên ít nhiều đề cập đến một vài khía cạnh
của đề tài mà chúng tôi quan tâm.
Với nguồn t liệu tiếp cận đợc, trên cơ sở hệ thống các kết
quả nghiên cứu về thanh niên Thanh Hóa trong cuộc kháng
chiến chống Mỹ cứu nớc chúng tôi thấy, thứ nhất: Hầu hết các
t liệu, có công trình chỉ mới nghiên cứu các hoạt động thể
hiện sự đóng góp của lực lợng thanh niên Thanh Hóa trong

kháng chiến chống Mỹ dới dạng khái quát trong suốt một quá
trình. Thứ hai: Những công trình nghiên cứu, những bài viết
còn đề cao việc báo cáo thành tích và nhận xét chủ quan
cũng nh chỉ đề cập đến một số lĩnh vực cụ thể.
Trên cơ sở kế thừa kết quả của những ngời đi trớc và
quá trình thu thập xử lý tài liệu một cách khoa học, chúng tôi
tiếp tục đi sâu nghiên cứu đề tài một cách toàn diện, hệ
thống và khách quan hơn về những đóng góp qua những
phong trào hoạt động cụ thể trªn mäi lÜnh vùc cđa thanh
niªn Thanh Hãa trong cc kháng chiến chống Mỹ cứu nớc giai
đoạn 1964 - 1973.
3. Đối tợng, nhiệm vụ, phạm vi nghiên cứu của đề tµi


6
3.1. Đối tợng nghiên cứu
Đối tợng nghiên cứu của đề tài là thanh niên Thanh Hóa
trong kháng chiến chống Mỹ (1964 - 1973). Cụ thể hơn, đề tài
đi sâu tìm hiểu truyền thống và những đóng góp của thanh
niên Thanh Hóa trong lịch sử dân tộc cũng nh các vấn đề có
liên quan trực tiếp hoặc gián tiếp đến đối tợng chúng tôi đÃ
xác định.
3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
Đề tài làm sáng rõ những đóng góp trên mặt trận lao
động sản xuất,các hoạt động xà hội, thực hiện nghĩa vụ hậu phơng, chiến đấu, phục vụ chiến đấu và mặt trận giao thông vận
tải của thanh niên Thanh Hóa trong kháng chiến chống Mỹ. Qua
nghiên cứu đề tài sẽ rút ra những nhận định, đánh giá về vai
trò, vị trí của thanh niên Thanh Hóa nói riêng và thanh niên Việt
Nam nói chung trong lịch sử dân tộc.
3.3. Phạm vi nghiên cứu

Về thời gian, đề tài tập trung nghiên cứu những hoạt
động và đóng góp của thanh niên Thanh Hóa trong kháng
chiến chống Mỹ, nhng cụ thể từ 1964 đến 1973. Tuy nhiên,
để làm sáng rõ vấn đề chúng sử dụng thời gian trớc và sau
nhng có liên quan đến đề tài nghiên cứu.
Về không gian, đề tài chỉ tập trung đi sâu nghiên cứu
thanh niên của quê hơng Thanh Hóa. Nhng trong quá trình
nghiên cứu chúng tôi luôn đặt những hoạt động của thanh
niên Thanh Hóa trong mối liên hệ với các hoạt động của thanh
niên cả nớc để phù hợp với từng hoàn cảnh, nhiệm vụ lịch sử cơ
thĨ.


7
4. Nguồn t liệu và phơng pháp nghiên cứu

4.1. Nguồn t liệu
- Các báo cáo, chỉ thị của Tỉnh uỷ, Tỉnh đoàn, Đảng
bộ và Bộ chỉ huy quân sự tỉnh từ năm 1964-1973.
- Các nghị quyết của TƯ Đảng, TƯ Đoàn.
- Nội san, sách báo.
- Hồi ký.
- Tài liệu phỏng vấn các nhân chứng lịch sử , nhất là
các cựu TNXP và những thanh niên Thanh Hóa trực tiếp tham
gia cuộc kháng chiến chống Mỹ.
- Các tài liệu, giáo trình lịch sử có liên quan đến vấn
đề nghiên cứu.
Những tài liệu này chủ yếu viết bằng tiếng Việt, đợc
chúng tôi thu thập và khai thác ở phòng lu trữ Tỉnh uỷ, Tỉnh
đoàn, Bộ chỉ huy quân sự Tỉnh, học viên thanh niên, th viện

đại học KHXH- NV, th viện Tỉnh, th viện trờng đại học Vinh,
Ban liên lạc TNXP Tỉnh và các huyện đoàn Thanh Hóa.
4.2. Phơng pháp nghiên cứu
Xuất phát từ đặc trng của khoa học lịch sử nói chung
và đề tài nói riêng, chúng tôi chủ yếu sử dụng phơng pháp
lôgic và phơng pháp lịch sử kết hợp với phân tích, so sánh
để đi đến một số kết luận khoa học. Bên cạnh đó chúng tôi
còn sử dụng phơng pháp liên ngành của một số ngành khoa
học, đặc biệt là công tác siêu tầm, chọn lọc, xác minh và phê
phán t liệu.
5. Đóng góp của đề tài

- Đề tài tái hiện một chặng đờng lịch sử anh hùng vẻ
vang của thanh niên Thanh Hóa, qua đó để hiểu thªm vỊ


8
những đóng góp của thanh niên Thanh Hóa đối với lịch sử
Thanh Hóa nói riêng và lịch sử đất nớc nói chung.
- Đề tài giáo dục truyền thống cho thế hệ trẻ, góp phần
tuyên truyền để thức tỉnh thanh niên thấy đợc vai trò và trách
nhiệm của mình đối với Tổ quốc.
- Đề tài dùng làm t liệu trong dạy học lịch sử địa phơng ở trờng phổ thông.
- Tạo ra một th mục tài liệu phong phú để biên soạn lịch
sủ địa phơng và nghiên cứu các đề tài có liên quan.
6. Bố cục của luận văn

Ngoài phần mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo và
phụ lục, nội dung của đề tài gồm 3 chơng.
Chơng 1. Thanh niên Thanh Hóa trong lịch sử dân tộc

(trớc 1964)
Chơng 2. Thanh niên Thanh Hóa xây dựng miền Bắc xÃ
hội chủ nghĩa, tăng cờng tiềm lực hậu phơng (1964 - 1973).
Chơng 3. Thanh niên Thanh Hóa bảo vệ miền Bắc xà hội
chủ nghĩa và làm nghĩa vụ hậu phơng (1964 - 1973).


9

Nội dung
Chơng 1
thanh niên Thanh Hóa trong lịch sử dân tộc (Trớc
1964)
1.1. Vai trò, sứ mệnh của thanh niên

Trong tiến trình phát triển của lịch sử nhân loại đÃ
chứng minh, thanh niên với chí tiến thủ, hoài bÃo và lý tởng
của tuổi trẻ đÃ, đang và sẽ thực hiện tốt những nhiệm vụ, sứ
mệnh và vai trò của mình để xây dựng một xà hội tốt đẹp,
văn minh, dân chủ.
Trớc hết thanh niên là một lực lợng xà hội luôn tồn tại và
phát triển một cách khách quan, có vai trò vị trí hết sức
quan trọng, là lực lợng xung kích trong các cuộc chiến đấu
sinh tồn cũng nh trong các cuộc đấu tranh ý thức hệ để thúc
đẩy sự phát triển không ngừng của lịch sử xà hội. Thanh niên
đợc xem là một cấp độ phát triển hoàn thiện có tính quyết
định đến sự hình thành phẩm chất và năng lực của mỗi
con ngời, là một giai đoạn xác định của quá trình xà hội hoá
đánh dấu sự chuyển tiếp từ tuổi ấu thơ bị phụ thuộc sang
hoạt động độc lập và bắt đầu có trách nhiệm công dân.

Đồng thời cũng là giai đoạn phản ánh cấp độ phát triển mạnh
mẽ trí tuệ và nhân cách, có thể nhận biết, đánh giá những
sự kiện, những hiện tợng trong tự nhiên và xà hội. Thanh niên
là lực lợng không ngừng tiếp nhận thông tin, bồi đắp thêm
kiến thức và trí tuệ của thời đại để tự hoàn thiện vơn lên
tầm cao của những sáng tạo. Thanh niên là lứa tuổi lu«n


10
muốn tự khám phá bản thân và khám phá ngời khác, tiếp thu
các chuẩn mực các giá trị xà hội để hoàn thiện nhân cách và
phẩm chất công dân, hình thành thế giới quan và lý tởng,
đạo đức.
Thanh niên là bộ phận rất quan trọng trong các yếu tố
cấu thành lực lợng sản xuất, nguồn lực bổ sung cho đội ngũ
những ngời lao động trên các lĩnh vực, là lực lợng xung kích
đi đầu trong lao động sáng tạo đặc biệt ở những lĩnh vực
sản xuất phức tạp, nặng nhọc, khó khăn, gian khổ hay
những lĩnh vực mới mẻ đòi hỏi trình độ công nghệ cao.
Thanh niên còn là ngời đi đầu trong những khám phá và
sáng tạo, có thể phát minh những điều kỳ diệu làm biến
đổi nhiều mặt đời sống, kinh tế- xà hội. Lịch sử loài ngời
từng chứng kiến nhiều phát minh vĩ đại chinh phục tự nhiên
của những thanh niên trẻ tuổi mà chí lớn. Ngày nay khi bớc
vào kỷ nguyên của nền kinh tế tri thức. Không ai khác chính
là thanh niên sẽ là những ngời chiếm lĩnh trong mọi hoạt
động sản xuất với một tầm cao trí tuệ đủ sức giải quyết
những vấn đề đất nớc, dân tộc mình đặt ra.
Trong lịch sử phát triển của xà hội, thanh niên là một lực
lợng kế thừa những tinh hoa của thế hệ đi trớc. Mà kế thừa là

một quy luật mang tính tự thân vận động của xà hội tre
già thì măng mọc, các thế hệ nối tiếp nhau không những
có khả năng duy trì sự sinh tồn mà còn làm cho nó phát triển
lên một tầm cao mới. Mặt khác, kế thừa còn là một khía cạnh
của đạo đức mà những thế hệ đi trớc tạo dụng nên bằng mồ
hôi, nớc mắt và xơng máu với những giá trị nhân văn làm


11
nên cốt cách một dân tộc, một quốc gia. Đó chính là truyền
thống lịch sử đợc hun đúc, nuôi dỡng trong các cuộc chiến
tranh dựng nớc và giữ nớc của bao thế hệ thanh niên. Truyền
thống ấy phải không ngừng đợc giữ gìn, kế thừa và phát
huy.
Nhìn nhận và đánh giá vai trò thanh niên trong quá
trình phát triển của lịch sử xà hội, các nhà kinh điển của
Chủ nghĩa Mác - Lênin cũng nh Hồ Chí Minh và Đảng ta đÃ
không chỉ dừng lại ở sự đánh giá lực lợng đông đảo đang
góp phần quan trọng vào mọi hoạt động của đời sống xà hội
mà còn nhìn nhận thanh niên nh một lực lợng mới đang lớn
lên, đang trởng thành, có khả năng thích ứng nhanh nhạy trớc
những biến động của thế giới. Đồng thời đây còn là lực lợng
phản ánh sinh lực của một dân tộc, một quốc gia đang phát
triển có khả năng tiếp thu cái mới, cái tiến bộ và những kiến
thức của một nền văn minh khoa học kỹ thuật và công nghệ
hiện đại để làm phong phú năng lực, hành động của bản
thân vơn lên cải tạo thế giới và làm chủ thế giới. Tuy nhiên vai
trò, sứ mệnh của thanh niên đối với dân tộc không phải ở
mọi thời đại đều đợc phát huy cao nhất mà nó tuỳ theo sự
tiến bộ lịch sử của các lực lợng lÃnh đạo đất nớc để thanh

niên phát huy đợc vai trò, sứ mệnh vẻ vang của mình nh thế
nào. Từ khi Đảng cộng sản Việt Nam ra đời và lÃnh đạo, thanh
niên nớc ta với ngọn đuốc soi đờng là Chủ nghĩa Mác - Lênin,
t tởng Hồ Chí Minh, không ngừng phát huy cao nhất tiềm
năng và sức mạnh của tuổi trẻ trong công cuộc giải phóng
dân tộc, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Thanh niªn ViƯt Nam


12
đà gắn những hoài bÃo với lý tởng sống cao đẹp của mình
trớc những biến động lớn lao của lịch sử dân tộc. Chính lịch
sử vẻ vang của dân tộc đà khẳng định vai trò của thanh
niên nh một lực lợng xà hội hết sức quan trọng trong tiến
trình vận động đi lên của xà hội loài ngời, là nguồn lực đầy
sức sống và chứa đựng mọi tiềm năng sáng tạo. Thanh niên
xứng đáng là ngời chủ tơng lai của đất nớc, có trách nhiệm
nặng nề nhng đầy vinh quang là hoàn thành sự nghiệp mà
các thế hệ đi trớc đà đặt nền xây móng, biến những ớc mơ
của những thế hệ đi trớc những thành hiện thực sinh động.
Vì vậy, hơn lúc nào hết cần đầu t cho chiến lợc thanh niên
nh đầu t cho một định hớng phát triển bền vững.
Trong bài diễn văn đọc tại Đại hội lần thứ I toàn Liên Xô
của những ngời lao động xung kích J. Stalin đà tự hào nói:
Thanh niên chính là tơng lai của chúng ta, hy vọng của
chúng ta. Thanh niên phải thay thế chúng ta là những ngời
đà già rồi, họ cần phải mang lá cờ của chúng ta cho tới thắng
lợi cuối cùng [54; 10]. Thanh niên là lớp ngời quyết định tơng
lai của đất nớc. Đó là một sứ mệnh cao cả vĩ đại thiêng liêng
mà Tổ quốc tin tởng gửi gắm nhng cũng là một sứ mệnh
đầy khó khăn gian khổ. Quả là không sai khi khẳng định

rằng muốn biết tơng lai của một quốc gia ra sao, hÃy nhìn
vào lớp thanh niên hiện thời của họ. Nhng để thanh niên thực
hiện tốt sứ mệnh, vai trò của mình thì yếu tố đầu tiên
quan trọng là phải giáo dục, bồi dỡng, rèn luyện họ trở thành
những con ngời có bản lĩnh chính trị, có phẩm chất đạo
đức, có năng lực và hoài bÃo, lý tởng sống để làm chủ đất n-


13
ớc. Phát huy tiềm năng to lớn của thanh niên chính là phát huy
vai trò là chủ xà hội của thanh niên trong hiện tại.
Chủ tịch Hồ Chí Minh là ngời thanh niên Việt Nam đầu
tiên thể hiện lý tởng sống của một ngời chủ tơng lai đất nớc.
Khi Ngời dẫn dắt dân tộc Việt Nam vợt qua mọi khó khăn để
giành hết thắng lợi này đến thắng lợi khác. Trên cơ sở kế
thừa và phát triển những học thuyết cách mạng tiến bộ, nh
học thuyết Mác-Ănghen, học thuyết Lênin, Ngời đà sáng tạo
một học thuyết vũ trang lý luận cho thanh niªn ViƯt Nam. Ngêi thêng nãi: “Thanh niªn là rờng cột của nớc nhà, là mùa xuân
của xà hội. Một năm khởi đầu từ mùa xuân, một đời khởi
đầu từ tuổi trẻ. Tuổi trẻ là mùa xuân của xà hội [71;16]. Với
nhÃn quan mang tầm chiến lợc, Bác đặt sự tin tởng vào lực lợng thanh niên khi khẳng định Nớc nhà thịnh hay suy, yếu
hay mạnh một phần lớn là do các thanh niên. Là ngời trực tiÕp
tỉ chøc, gi¸o dơc, rÌn lun c¸c thÕ hƯ thanh niên Việt Nam
từ sau khi tìm đợc con đờng cứu nớc, Hồ Chí Minh luôn đánh
giá cao vai trò của thanh niên trong quá trình vận động cách
mạng. Ngay từ năm 1925, Ngời đà chỉ rõ muốn hồi sinh dân
tộc trớc hết phải hồi sinh thanh niên. Nếu thanh niên không
đợc giác ngộ, không đủ nghị lực, không còn sức sống, không
đợc tổ chức lại mà chỉ chìm đắm trong rợu cồn và thuốc
phiện thì dân tộc có nguy cơ diệt vong. Ngời viết Hỡi Đông

Dơng đáng thơng hại! Ngời sẽ chết mất, nếu đám thanh niên
sớm già của ngời không sớm hồi sinh [48; 30].
Lần lại trang sử thời dựng nớc của dân tộc Việt Nam, đợc
biểu dơng bằng sức trẻ trong công cuộc chinh phục tự nhiên
(Sơn Tinh - Thuỷ Tinh; Mai An Tiêm...), trong xây dựng đời


14
sống tập quán văn hoá có Lang Liêu với sự tích Bánh chng
bánh dày và Chử Đồng Tử. Chính nhờ khí phách và nhiệt
huyết của các thế hệ thanh niên trong mọi thời đại đà mang
lại sức sống phi thờng cho dân tộc ta vợt qua mọi khó khăn,
thử thách. Một ngàn năm bị đô hộ, dày xéo của các triều đại
phong kiến phơng Bắc đợc chính sử nớc ta chép lại nh một
đêm trờng nô lệ, nhng trong bóng tối đó vẫn loé sáng nhiều
tấm gơng nghĩa liệt của các thế hệ thanh niên ngời Việt yêu
nớc chống lại ách thống trị và âm mu đồng hoá ngoại bang.
Cuộc khởi nghĩa của hai Bà Trng bùng nổ vào giữa thể kỷ
đầu tiên sau công nguyên (40 - 43 SCN) là ngọn cờ đầu của
khí phách tuổi trẻ Việt Nam. Cuộc khởi nghĩa không những
thu hút đông đảo nhân dân tham gia mà qua sử sách và
các thần phả ở nhiều địa phơng còn lu giữ cho biết có một
đội ngũ các vị tơng tuổi còn rất trẻ nh Thánh Thiên, Lê Chân,
Thiều Hoa, Xuân Nơng, Cao Thị Liên, Nàng Tía đà cùng hai
bà thực hiện lý tởng: Một xin rửa sạch mối thù, hai xin đem
lại nghiệp xa vua Hùng. Tiếp bớc lý tởng, khí phách hai Bà Trng, lịch sử dân tộc Việt Nam lại viết thêm với tên tuổi những
ngời anh hùng tuổi trẻ cứu nớc nh TriƯu ThÞ Trinh, Mai Thóc
Loan, ba anh em hä Phïng ở xứ Đờng Lâm là Phùng Hng, Phùng
Hải, Phùng Dĩnh cùng ở tuổi 18 đôi mơi dấy nghiệp.
Vào thế kỷ X, vị tớng trẻ Ngô Quyền ở vào tuổi 30 phù

giúp Dơng Đình Nghệ đánh quân Nam Hán rồi tự mình
thống soái quân binh lập chiến công hiển hách trên sông
Bạch Đằng vào năm 938, giành lại nền độc lập, tự chủ lâu dài
cho dân tộc ta. Sự nghiệp củng cè qun tù chđ cđa triỊu


15
Ngô - Đinh - Tiền Lê đà xây nền móng cho một thời đại hng
thịnh trong lịch sử Việt Nam, gắn liền với việc dựng đô ở
Thăng Long của Lý Thái Tổ (1010).
Kế tục nhà Lý là vơng triều Trần với các giá trị văn hoá
phát triển rực rỡ, lại đợc củng cố bằng ba lần kháng chiến
chống quân xâm lợc Mông - Nguyên. Hào khí Đông A của thời
đại nhà Trần đợc hun đúc bởi tinh thần Sát thát viết bằng
chữ khắc trên tay những chiến binh trẻ tuổi cùng chung một
ý chí với các bậc lÃo thành tại Hội nghị Diên Hồng khi hô vang
câu trả lời đanh thép Quyết đánh. Ngay lúc giặc Nguyên
- Mông lần đầu đến Thăng Long (1258) bên cạnh Trần Thái
Tông, lÃo tớng Trần Thủ Độ với câu trả lời tiết tháo Đầu thần
cha rơi xuống đất xin bệ hạ chớ lo, còn có những vị tớng tài
năng nhng tuổi rất trẻ. Tiêu biểu là Trần Quốc Tuấn khi đó mới
ngoài hai mơi, ngời mà trải qua ba thập kỷ chinh chiến đà trở
thành anh hùng kiệt xuất Trần Hng Đạo, vị thống soái của cuộc
kháng chiến chống quân Nguyên - Mông. Trần Quang Kh¶i mêi b¶y ti - mét danh tíng lõng lẫy với tài cầm quân. Tấm gơng Trần Bình Trọng khi bị giặc bắt đà hiên ngang đón
nhận sự hy sinh với câu nói bất hủ đợc ghi vào sử sách Ta thà
làm quỷ nớc Nam còn hơn làm vơng đất Bắc, giặc điên
cuống giết ngời anh hùng trẻ tuổi Trần Bình Trọng khi ông hai
sáu tuổi. Còn đó tấm gơng Chiêu văn vơng Trần Nhật Duật
lập công đầu giữ yên biên cơng năm hai mơi lăm tuổi, chỉ
huy đánh thắng giặc Nguyên trong trận Cầm Hồ Hàm Tử

Quan khi míi ba m¬i ti.


16
Đầu thế kỷ XV, giặc Minh từ phơng Bắc tràn sang đánh
chiếm nớc ta, lòng yêu nớc của ngời Việt lại bùng cháy trớc sự
chà đạp dày xéo của quân thù. Khi đó ở đất Lam Sơn
(Thanh Hóa), có một ngời thanh niên hai mơi hai tuổi là Lê Lợi
sớm nuôi chí lớn, tập hợp lực lợng vợt qua mọi khó khăn để mời
năm sau làm nên chiến thắng vẻ vang trong lịch sử dân tộc,
mở ra một thời kỳ phát triển mới cho nhà nớc Đại Việt dới sự trị
vì của triều Lê.
Ngời anh hùng Nguyễn Huệ mới tròn mời tám tuổi đà sớm
ý thức đợc sứ mệnh lịch sử của mình khi dựng cờ khởi
nghĩa dẹp hoạ nồi da nấu thịt, năm hai mơi ba tuổi ông mở
rộng thế lực tới Bình Thuận, hai mơi tám tuổi chiếm trọn vùng
đất cực Nam của Tổ quốc, ba mơi hai tuổi chỉ huy đánh bại
5 vạn quân Xiêm ở Rạch Gầm - Xoài Mút, một năm sau kéo đại
quân ra diệt nhà Trịnh, chấm dứt tình trạng cát cứ đất nớc.
Khi vào tuổi ba mơi sáu, Nguyễn Huệ lên ngôi và thay trời trị
đạo quét sạch 30 vạn quân Thanh làm nên đại thắng mùa
xuân Kỷ Dậu, mở ra một kû nguyªn míi cho mét qc gia cã
l·nh thỉ réng lớn từ cửa ải Nam Quan đến mũi Cà Mau. Dù cái
chết đột ngột của ông ở tuổi ba mơi chÝn lµm cho sù nghiƯp
thèng nhÊt qc gia dang dë, nhng thời đại Tây Sơn của ngời
anh hùng trẻ tuổi Nguyễn Huệ mÃi là đỉnh cao của ý chí quật
cờng Đánh cho nó biết nớc Nam anh hùng là có chủ.
Năm 1802, mặc dù triều đại nhà Nguyễn đợc lập nên trên
một giang sơn thống nhất nhng thế nớc chênh vênh trớc âm
mu xâm lợc của thế lực thực dân phơng Tây. Những thử

thách mới của lịch sử dân tộc một lần nữa lại đòi hỏi lớp ngời


17
trẻ tuổi bớc vào cuộc chiến mới mà trong cuộc chiến này thế
và lực của ta đều yếu hơn kẻ thù. Không thể điều đình trớc
dà tâm xâm lợc của thực dân Pháp, bằng sức mạnh vũ khí
cùng với sự thoả hiệp của vua tôi nhà Nguyễn, nớc Việt ta lại rơi
vào guồng thống trị của một kẻ thù mới. Vận nớc đau thơng
nuôi chí lớn những ngời thanh niên quyết không đầu hàng,
đứng lên chiến đấu vì độc lập, tù do cho Tỉ qc. TÊm g¬ng ngêi anh hïng Nam Bộ Nguyễn Trung Trực là một bằng
chứng sống đanh thép. Năm hai mơi hai tuổi, Nguyễn Trung
Trực tham gia trận đánh oanh liệt trên sông Vàm Cỏ, đốt cháy
chiến thuyền Espérence (Hy vọng) của Pháp, hai mơi t tuổi
mộ nghĩa binh nổi dậy đánh phá các đồn của giặc và năm
ba mơi mốt tuổi hiên ngang bớc lên đoạn đầu đài với lời cảnh
cáo quân cớp nớc Bao giờ nhỉ hÕt cá níc Nam th× míi hÕt ngêi Nam đánh giặc.
ách đô hộ của thực dân Pháp đè nặng lên mọi tầng lớp
nhân dân Việt Nam, nhng thanh niên là lớp ngời phải chịu
phần khắc nghiệt hơn cả. Tuổi trẻ với sức lực và nhiệt huyết
đà trở thành đối tợng khai thác trong guồng máy thống trị
thực dân. Hai cuộc khai thác thuộc địa đợc tiến hành trớc và
sau đại chiến thế giới lần thứ I đà làm bần cùng hoá những ngời nông dân ở nông thôn, đẩy nguồn nhân lực khốn cùng mà
phần lớn là những trai trẻ vào các hầm mỏ, đồn điền. Hàng
vạn thanh niên Việt Nam phải rời Tổ quốc đi lao động khổ
sai trong đồn trại tại các thuộc địa của thực dân Pháp trên
thế giới. Đặc biệt là trong cuộc chiến tranh ®Õ quèc, hµng