HƯỚNG DẪN THIẾT KẾ GIÁO ÁN ĐIỆN TỬ MÔN NGỮ VĂN TRÊN POVVERPOINT

NGUYÊN TIEN MÂU

HiMng dàn tivỂ t h é
@iáo án điện tít
mơn Ngâ văn
b ện PõiAK^Point

cNHÀ XUẤT BẢN ĐẠI HỌC

sư PHẠM

'



NGUYỄN TIẾN MÂU

HƯỚNG DẪN THIẾT KẾ

GIÁO ẤN ĐIỆN TỦ MÔN NGỮ VÀN
TRÊN POVVERPOINT

NHÀ XUẤT BẢN ĐẠI HỌC sư PHẠM


M ã số: 02.01.2173 ĐH2008


MỤC LỤC

Phần!

ỌUflN NKM, NGUVCN TÁC v à ọ u v TRÌNH THICT K€ G iá o ÁN DléN TỬ
I. KHÁI QUÁT VỂ GIÁO ÁN ĐIỆN TỬ VÀ POVVERPOINT

1. Quan niệm về giáo án điện tử................................................................7
1.1. Một số quan niệm đơn giản............................................................... 7
1.2. Quan niệm đ ú n g ................................................................................. 7
1.3. Phân biệt giáo án điện tử với giáo trình điện tử............................... 9
1.4. Những yếu tố cấu thành một giáo án điện tử ..............................10

2. Khái niệm về povverpoint, khả năng ứng dụng thiết kê
giáo án Kgữvăn.................................................................................... 15
2.1. Povverpoint.........................................................................................15
2.2. ứng dụng trong mòn Ngữ v ă n .........................................................15
II. CÁC NGUYÊN TẮC cơ BẢN TRONG THIẾT K Ế ............................................ 17

1. Các nguyên tắc về nội dung........ ....................................................... 17
1 1. Đảm bảo sự phù hợp giữa trình chiếu vịi nội dung dạy h ọ c ..... 17
' .2. Đảm bảo tính hoạt động và thao tác h o á ...................................... 18
1.3. tíảm bảo tinh tỉch hợp c a o .............................................................. 19

2. Các nguyên tắc kĩ thuật
2.1. Đảm bảo tính đổng đẳng trong thiết lập các liên kết.................... 19
2.2. Đảm bảo tính đơn giản, nhanh, linh hoạt
và chính xác trong thao tá c ..............................................................19
III. QUY TRÌNH THIẾT KẼ'

1. Xác định đặc điểm bài học và các yếu tố trinh chiếu...................... 20
2. Xác định cấu hình của giáo án ........................................................... 20
3. Thiết kẽ'theo cấu hình......................................................................... 21

3.1. Những chuẩn bị cần th iế t................................................................ 23
3.2. Các thao tác trên m áy......................................................................23

4. Chạy thử và hiệu chỉnh........................................................................38

3


Phần //

các BỒI THỰC HàNH
I. BÀI TẬP THỰC HÀNH PHÃN MÒN TIẾNG V IỆ T ..................................................41
Bài “LỖI VIẾT CÂU” ........................................................................................................ 41

1. Thực hành: Mở chương trình, nhập địa chỉ và lưu tèn giáoá n .................41
2. Thực hành: Yêu cầu và các bước xây dựng giáo án bài
“LỖI VIỂTCÂU” ..............................................................................................42
3. Thực hành: Thiết kẽ' trang truy nhập cho giáo án theo cấu hình............45
4. Thực hành: Tạo trang liên kết "MỤC TIÊU"............................. ...............48
5. Thực hành: Tạo trang "HỆ THỐNG HOÁ".................................................48
6. Thực hành: Tạo trang “BÀI TẬP 1"............................................................ 50
7. Thực hành: Trinh chiếu thử và hiệu chỉnh................................................ 54
II. BÀI TẬP THỰC HÀNH PHÂN MÒN LÀM V À N ....................................................55
Bài “PHƯƠNG PHÁP TẢ CÀNH” ................................................................................. 55

1. Thực hành: Mở chương trình, nhập địa chỉ và lưu tên giáo á n ................55
2. Thực hành: Yêu cầu và các bước xây dựng giáo án bài
"PHƯƠNG PHÁP TẢ CẢNH"..........................................................................55
3. Thực hành: Thiết kế trang truy nhập cho giáo án theo cấu hình............58
4. Thực hành: Thiết kế trang "KlỂM TRA"

59

5. Thực hành: Thiết kế trang "MỤC TIÊU" ...................................................60
6. Thực hành: Thiết kế trang "ĐÀM THOẠI r ...............................................60
7. Thực hành: Nhập nội dung cho trang “NGỮ LIỆU 1"................................. 61
8. Thực hành: Nhập nội dung trang “CÂU HỎ11"..........................................61
9. Thực hành: Nhập nội dung trang “CÂU HỎI 2, 3, 4, 5, 6".......................... 62
10. Thực hành: Thiết kế trang "ĐÀM THOẠI 2 "..............................................62
11. Thực hành: Thiết kế giao diện trang truy nhập cho “BÀITẬP r ............62
12. Thực hành: Thiết kê' trang "CÂU HỎI VÀ ĐÁP ÁN"................................. 63
13. Thực hành: Thiết kế trang "LẬP DÀN Ý” .................................................. 64
14. Thực hành: Thiết kê' trang “VIỂT MỞ BÀI VÀ KỂT LUẬN".......................65


15. Thực hành: Thiết

kế trang "VIỂT MỞ BÀI"............................................. 65

16. Thực hành: Thiết

kế trang "VIẾT KẾT LUẬN".........................................66

17. Thực hành; Thiết kế giao diện trang truy nhập cho "BÀI TẬP 2 ’ .........66
18. Thực hành: Thiếtkế trang “THẢO LUẬN " .................................................. 66
19. Thực hành: Thiết

kế trang “DÀN Ý"........................................................ 67

20. Thực hành: Thiếtkế trang "CỦNG c ố " ......................................................67

21. Thực hành: Trình chiếu thử và hiệu chỉnh...............................................67
III. BÀI TẬP THỰC HÀNH PHÀN MÓN VÀN HỌ C.....................................................67
A. Bài “VỘI V À N G ".........................................................................................................67

1. Thực hành: Mở chương trình, nhập địa chỉ và lưu tén giáo án.....................67
2. Thực hành: Yêu cầu và các bước xây dựng giáoán bài "VỘI VÀNG".....68
3. Thực hành: Thiết kê' trang truy nhập cho giáo án theo cấu hình................. 71
4. Thực hành: Thiết kế trang "KIỂM TRA"...................................................... 73
5. Thực hành: Thiết kế trang “MỤC TIÊU"...................................................... 73
6. Thực hành: Thiết kế trang "TÁC GIẢ"..........................................................74
7. Thực hành: Thiết kế trang "VỂ THƠ MỚI"................................................... 74
8. Thực hành: Thiết kế trang "ĐỌC DIỄN CẢM"..............................................75
9. Thực hành: Thiết kế trang "KẾT CẤU".........................................................75
10. Thực hành: Thiếtkế trang "ĐÀM THOẠI"................................................... 76
11. Thực hành: Thiết

kế trang "CỦNG c ố " ..................................................78

12. Thực hành: Trình chiếu thử và hiệu chỉnh...............................................78
B. Bài “ĐỔNG CHÍ” .........................................................................................................79

B1. Thiêt k ế dạng 1...........................................................................................79
1. Thực hành: Mở chương trình, nhập địa chỉ và lưu tên giáo án.....................79
2. Thực hành: Yêu cầu và các bước xây dựng giáốn bài “ĐỔNG CHÌ". .79
3. Thực hành: Thiết kế trang triiy cập theo mẫu ........................................ 81
4. Thực hành: Trình chiếu thử và hiệu chỉnh................................................. 83
B2.Thiết k ế dạng 2...........................................................................................84
1. Tiực hành: Mở chương trình, nhập địa chỉ và lưu tên giáo án.....................84
2. Tnực hành: Lưu File, đặt tên, nhập địa chỉ................................................... 84

3. Thực hành; Thiết kế trang truy nhập cho giáo án theo cấu h ìn h ............84
4. Thực hành: Vận dụng thao tác “Tạo, copy, dán các Text Box
trên các MultiPage” ................................................................................... 86
5. Thực hành; Copy các trang Microsoft PowerPoint Presentation............ 87
6. Thực hành: Copy các Windows Media Player và Sound......................... 87
7. Thực hành: Trình chiếu thử và hiệu chỉnh..................................................87

Phẩn ///

PHỤ LỤC các G iáo áN
Giáo án bài: Lỗi viết câu ...............................................................................88
Giáo án bài; Phuững pháp tá c ả n h ............................................................102
Giáo án bài: Vội v à n g ...................................................................................115
Giáo án bài: Đồng c h í ................................................................................. 134


\ô /ã
f nể ! ó u

Cun Hutớmg dn thiết ké giáo án điện tử món Ngữ vãn ưén PowerPoint”
được biên soạn nhằm giúp bạn đọc là các giáo viên Ngữ văn có được một quan
niệm đúng về Giáo án trình chiếu điện t ử ; nắm một cách chính xác, có hệ
thống những kiến thức và kĩ năng cơ bản nhất về thực hành PowerPoint; hiểu
và biết thiết kế một giáo án có tích hợp giữa nội dung dạy học chuyên ngành
Ngữ văn với sự hỗ trợ kĩ thuật của PowerPoint và một số phần mềm hỗ trợ
khác như “Phần mềm quản lí mơ hình trí tuệ" (Mindjet MindManager), máy
chiếu (Overhead, Projector, Micro,...), ináy quét (scanner), máy quay
(Camera), phần mềm quay phim màn hình (CamStudio), vẽ Paint),...
- Qua các bài thực hành của cuốn sách, bạn đọc sẽ nắm được những nội

dung lí thuyết thực hành cơ bản, thiết yếu nhất,
- Qua đó bạn đọc cũng có thể xác định và nắm vững được hệ thống kĩ
năng cơ bản. cần thiết đối với việc thiết kế một Giáo án trinh chiếu điện tử
tu ô n N g ữ v ă n t r ê n p h ầ ii

Iiiểin o ô n g

Iiy h ệ P u w e iP (jii)l Uoli h ọ p vúi riiỌl sO' p tiẩ n

mềm ứng dụng khác.
Dù đã rất cố gắng nhưng sẽ khó tránh khỏi những hạn chế. Vì vậy, tác giả
hi vọng là sẽ nhận được những ý kiến góp ý từ các bạn đọc cho cuốn sách này.

Tác giả



Phần I
QUAN NIỆM, NGUYÊN TẮC VÀ QUY TRÌNH
THIẾT KẾ GIÁO ÁN ĐIỆN TỬ
■

I.

K H Á I Q U Á T V Ề G IÁ O ÁN Đ IỆ N TỬ VÀ P O W ER PO IN T
1. Quan niệm về giáo án điện tử
1.1. M ột sô quan niệm giản đơn

Hiện nay vẫn cịn tồn tại một sơ’ quan niệm giản đơn về trình
chiếu Pow erPoint'", đồng n h ấ t hóa giữa trìn h chiếu PovverPoint với

thiết kế giáo án trìn h chiếu trên cơ sỏ phần mềm PovverPoint.
Một số ngưịi, do khơng biết và khơng sử dụng hết đưỢc tính năng
của Pow erPoint, khơng biết tích hỢp vối một sơ' nội dung trìn h chiếu
và phần mềm khác nên đã quan niệm trìn h chiếu PovverPoint chỉ là
thay cho viết bảng. Vối q u an niệm này, nội dung trìn h chiếu chỉ cịn
giảu duii là luột vài tiêu dề của bài học, một vài dẫii chứiig hoặc ví
dụ. Do khơng có các hoạt động tương tác khác đi kèm nên cách trình
chiếu này đơn điệu, khoảng thòi gian tồn tại của các tiêu đề trên
bảng quá dài (gọi là thời gian chết), xen vào đó chỉ là lời diễn giảng
thuyết m inh của giáo viên nên dễ gây cảm giác, nhàm chán, chóng
mệt mỏi cho người học. Kết quả là không sinh động bằng viết bảng.
Một sơ" người do nắm được một sơ" tính năng hoạt hình của
PovverPoint nhưng lại khơng tương thích được vói các hoạt động, các

Một chưdng trìn h phần mềm dùng để trình chiếu trong bộ Microsoft Office
cùng VỐI Word, Excel.


thao tác và nội dung dạy học nên lại đơn giản hóa trìn h chiếu theo
một hướng khác, cho rằng trìn h chiếu là chuyển từ dạng tĩnh (viết
bảng) sang dạng động. Với cách quan niệm này, các slide*'’, các tiêu
đề, các tài liệu dạy học,... được thiết kê xuất hiện với những chế độ
hoạt hình phức tạp, khơng những khơng ăn nhập gì với nội dung
dạy học mà cịn làm m ất nhiều thòi gian, gây nhiễu, chỉ gỢi trí tị mị
của học sinh một vài lần xuất hiện, sau đó làm m ất tập trung, gây
nhàm chán.
Một sơ" ngưịi khác quan niệm PowerPoint chỉ là phương tiện kì
th u ậ t hỗ trỢ cho việc tran g trí các tran g trình chiếu sao cho b ắt m ắt
mà khơng quan tâm đúng mức tói tính quy phạm của một giáo án, vì
thê dẫn đến lựa chọn các m àu nền, ảnh nền của các slide lòe loẹt, sử

dụng chữ nghệ th u ật, thay đổi kiểu chữ tùy tiện, đưa thêm những
trang trí khơng cần thiết, tạo các xuất hiện động không phù hợp,...
Hậu quả của kiểu thiết kế này là chỉ kích thích tính tị mị, hiếu kì
của học sinh, làm phân tán sự chú ý. Vì vậy khơng những khơng
nâng cao được hiệu quả mà trá i lại, còn làm giảm sú t chất lượng và
hiệu quả dạy học.
Cùng chung một quan niệm như trên, một sơ" người cịn đưa thêm
q u á n h iề u t r a n h ả n h m à p h ầ n lớ n lọ i là “c h im m u ô n g , h o a l á ”, th ậ m

chí cịn mặc định thêm cả chế độ Play sound vối những th an h âm
khơng phù hỢp, khơng liên quan gì đến nội dung bài học. T ất nhiên,
với cách quan niệm và thiết kế này, hậu quả cũng giông hệt như hai
cách quan niệm vừa nêu trên.
1.2. Quan niệm đúng

Cần hiểu Giáo án điện tử là bản th iế t kê tồn bộ q trình dạy
học một đơn vị bài học (bao gồm mục tiêu, nội dung, phương pháp)

Trang trình chiếu trong PowerPoint.

10


trên phưđng tiện trìn h chiếu điện tử. Trong bản th iết kế này, các
thao tác trìn h chiếu phải ln tương tác và tương thích với các thao
tác dạy học, đảm bảo được môi quan hệ hoạt động (thầy - tri thức và
kĩ năng - trò), trở th àn h một phương tiện thể hiện cụ thể hóa của
một phương pháp dạy học bộ môn n h ất định. Trong bản thiết kê này
có thể có các hình ảnh, âm thanh, các mơ phỏng thí nghiệm (thí
nghiệm ảo - sử dụng các phần mềm để mô phỏng),...

1.3. Phàn b iệt giáo án điện tử với giáo trinh điện tử

Hiện nay, một sơ' người vẫn cịn lẫn lộn, đồng n h ấ t hóa hai khái
niệm, hai nội dung th iết kế Giáo án điện tử và Giáo trình điện tử.
Chính vì thế, chúng ta cần hiểu rõ:
Giáo trình điện tử là giáo trìn h đưỢc sử dụng thơng qua các thiết
bị điện tử, vừa thay th ế được cho các giáo trìn h thơng thường về nội
dung kiến thức, vừa thay thê được cho các giáo án giảng dạy của
ngưòi giáo viên. Các tài liệu học tập trong Giáo trinh điện tử phải
đưỢc thiết k ế sao cho người học có thể tự kiểm sốt {Thầy là cơ' vấn
có th ể trực tuyến hoặc khơng trực tuyến) nhị sự trỢ giúp bởi chức
năng giao tiếp đa chiều của chương trìn h máy tính. Các phần mềm
m ơ p h ỏ n g ac h ỗ trỢ n g ư ờ i h o c th u m g iu tr ự c tiC p v à o q u á tr ìii h Lhực

hành, thí nghiệm nâng cao kĩ năng vận dụng thực tế,... Giáo trinh
điện tử phải có chức năng tra cứu và tìm kiếm thơng tin, chức năng
giúp người học tự kiểm tra, đánh giá mức độ nh ận thức của bản
th ân , phát hiện những sai sót trong nhận thức và tự điều chỉnh.
Ví dụ; Giáo trìn h "Intel Teach to the Future",...
Trong khi đó, Giáo án điện tử chỉ đđn giản là một giáo án, một
bản th iết k ế tồn bộ quy trìn h dạy học một đơn vị bài học trên cơ sở
một phần m ềm hỗ trỢ (Microsoft Office PowerPoint, Violet,...) và
đưỢc trình chiếu thơng qua các phương tiện trìn h chiếu hỗ trỢ
(Projector,...).
11


Nói như vậy cũng khơng có nghĩa cứ “copy” một giáo án thơng
thường đưa lên các phương tiện trình chiếu thì được gọi là Giáo án
điện tử. Để có được một Giáo án điện tử phải có sự tìm tịi chuyển

hóa các thao tác điều khiển quy trìn h tổ chức dạy học một đơn vị
bài học th àn h các thao tác kĩ th u ậ t tương thích trên máy. Đây là một
yêu cầu khó và rấ t phức tạp, đòi hỏi phải nắm rấ t vững đặc điểm
kiến thức môn học, phương pháp dạy học bộ môn, nghiệp vụ sư phạm
và kĩ năng sử dụng các phần mềm hỗ trỢ mới có thể chuyển hóa được.
1.4. Nhũng yếu tơ'cấu thành m ột giáo án điện tử

1.4.1.NỘÍ dung dạy học
Các đơn vị kiến thức: Các tính năng hỗ trỢ
kĩ th u ậ t của Pow erPoint và các phần mềm hỗ
trỢ khác về bản chất là một cơ sở kĩ th u ậ t như
nhau cho mọi th iết kế. Chính đặc điểm các đơn
vị kiến thức của một bài học quyết định việc lựa chọn tính năng này
hay tín h năng kia, thao tác kĩ th u ậ t này hay thao tác kĩ th u ậ t kia. Vì
vậy, việc hiểu rõ đặc điểm của đơn vị kiến thức,
tính tương tác và tương thích của các tính năng
v à t h a o tá c k ĩ t h u ậ t c ô n g Iig h ệ vúi đ ặ c đ iể m c ủ a

đơn vị kiến thức là r ấ t cần thiết trong quá trình
th iế t kế. Trong một Giáo án điện tử của chuyên
ngành Ngữ văn, tuy nội dung bài học đã đưỢc
biên soạn theo tin h th ầ n tích hỢp ba phân mơn Văn - Tiếng Việt Làm văn nhưng các đơn vị kiến thức th àn h phần của mỗi bài học thì
vẫn m ang những đặc điểm riêng của từng phân mơn. Chính vì vậy,
trong th iết k ế phải chú ý đúng mức tối tính đặc th ù này để lựa chọn
các tín h năng và thao tác kĩ th u ậ t hỗ trỢ cho phù hỢp. Ví dụ: Khi dạy
học các tri thức về phân loại câu thuộc phân môn Tiếng Việt, th iế t kê
và thao tác tương thích là sử dụng các Graph với sự hỗ trỢ của “Insert
12

Diagram or Organization Chart" và chế độ hiển thị là “Zoom - Each
level, shape by shape" hoặc sử dụng “M indjet M indM anager". Trong
khi đó, dạy học các tri thức về Tuyên ngôn độc lập thuộc phân môn
Văn khi giới thiệu về xuất xứ của bản Tuyên ngôn lại phải th iế t kế
tích hỢp cả ba kênh hình / kênh tiếng / kênh chữ. Kênh hình phải
thiết kê cả hai chê độ, chê độ tĩnh là ảnh Hồ Chủ tịch đứng đọc
Tuyên ngôn, chê độ động là một video clip cảnh Quảng trường Ba Đình
trong ngày đọc Tuyên ngơn. Kênh tiếng phải th iết kế tích hỢp trích
đoạn ghi âm vối ản h Hồ Chủ tịch đứng đọc Tun ngơn sao cho khi
kích chuột (Click) vào ảnh thì lòi cũng đồng thòi đưỢc phát.
Các k ĩ năng cần hình thành, củng cơ: Mỗi phân mơn trong mơn
học chung Ngữ văn đều có những yêu cầu và đặc điểm riêng trong
rèn luyện kĩ năng, ớ
tích các hình tượng
phân tích cốt truyện,
pháp nghệ th u ật,...

phân môn Văn, các kĩ năng đọc diễn cảm, phân
văn học (khơng gian, thịi gian, nhân vật,...),
kết cấu, các yếu tô' ngôn ngữ tác phẩm , các th ủ
đòi hỏi một phương hưống lựa chọn các tính

nàng và thao tác kĩ th u ậ t hỗ trỢ phù hỢp riêng, ở phân môn Tiếng
Việt, các kĩ năng tạo tình hng giao tiếp, phân tích các nh ân tơ'
giao tiếp của tìn h hng, phân tích đặc điểm hoạt động và quy tắc
sủ dụng của các khái niệm và quy tắc tiếng Việt lại đòi hỏi một
phương hướng lựa chọn các tính năng và thao tác kĩ th u ậ t hỗ trỢ
khác, phù hỢp. Cũng tương tự như vậy, các kĩ năng cần rèn luyện
củng cô" ở p h ân môn Làm văn như kĩ năng phân tích đề, lập dàn ý, kĩ
năng diễn đ ạt đoạn, kĩ năng liên kết,... sẽ đòi hỏi một phương hướng

lựa chọn các tín h năng và thao tác kĩ th u ậ t hỗ trỢ tương thích.
T ư liệu tích hỢp (kênh chữ /kên h hình Ikênh tiếng): Nhìn chung,
cả ba phân mơn của mơn chung Ngữ văn đều địi hỏi khi thiết kế phải
tích hỢp được cả ba kênh (kênh chữ / kênh hình / kênh tiếng) song
cách thức và mức độ có khác nhau. Ngay trong cùng một phân mơn
thì khơng phải ở bài nào cũng cần phải có đủ cả ba kênh và khi cần
13


tích hỢp thì mỗi bài, mỗi đơn vị kiến thức cũng địi hỏi những cách
thức và mức độ tích hỢp ba kênh khác nhau. Bản th ân đặc điểm của
những tư liệu được tích hợp như ảnh, video clip, nhạc, ghi âm, các
kiểu văn tự, các vàn bản tham khảo, đơl chiếu,... có ý nghĩa rấ t quan
trọng đơl vói việc lựa chọn các tính năng và thao tác kĩ th u ậ t hỗ trỢ.
Ví dụ; Nếu văn bản tham khảo là một trích đoạn, có thể trình bày
gọn trê n một Slide thì có thể chọn tính năng “Microsoft PowerPoint
Presentation” nhưng nếu là một vàn bản dài thì phải sử dụng tính
năng liên kết (Hyperlink) vối “Microsoft Word” và để ở chế độ “Web
layout”, hoặc trong một Text Box có thanh cuốn (ScroỉỉBars) được
dán trên Slide vói sự mặc định các tính năng: Properties - Enter
KeyBehavior - True; Font: Times New Roman; Bold; 28; M ultiline True; ScrollBars - Sfm ScrollBarsBoth...
1.4.2. Thao tác dạy học các đơn vị kiến thức và kĩ năng
Trong quy trìn h dạy học bất cứ mơn học nào, trong đó có Ngữ
văn, khi th iết k ế một giáo án, bao giò người th iế t kế cũng phải dự
tính các tình huống dạy học, các thao tác điều khiển, tổ chức cho học
sinh tham gia quan sát, phát hiện, phân tích, chiếm lĩnh, thực hành
rèn luyện và củng cố các tri thức, các kĩ năng. Tuy nhiên, khi cụ thể
hóa các tình hng. các thao tác này trên KÌáo án và trong thi cơng
bài học thì người th iế t kế khơng thể đồng n h ấ t giữa không sử dụng
công nghệ hỗ trỢ với có sử dụng các phần mềm cơng nghệ hỗ trỢ.

Chẳng hạn, cùng một tình hng đàm thoại, cùng một thao tác phát
vấn nhưng khi phương tiện hỗ trỢ chỉ là bảng đen, phấn trắng thì
người th iết kế phải lựa chọn những cách thức điều khiển thích hỢp
như nêu cáu hỏi bằng lời, ghi vắn tắ t ý kiến của học sinh lên bảng,
nhận xét hiệu chỉnh bằng lịi,... Cịn nếu như có sử dụng trìn h chiếu
PowerPoint thì tình huống đàm thoại có thể được th iết k ế theo nhiều
cách. Đơn cử, có thể thiết kế theo cách lập một Slide chủ, đ ặt các liên
kết vối các slide của PowerPoint Presentation, trê n mỗi tran g liên
kết có đánh số thứ tự này, thiết kế một câu hỏi p h át vâ'n kèm theo
14


một cửa sổ Text Box để ghi ý kiến đàm thoại của học sinh. Cuổì đàm
thoại, chỉ cần liên kết theo sô' thứ tự với các phương án lựa chọn được
th iết k ế và liên kết ngay trên Slide đàm thoại này để học sinh lựa
chọn phương án đúng - sai, phù hỢp - không phù hỢp,...

1.4.3. Kĩ thuật trình chiếu
Đây cũng là một nhân tơ" có ý nghĩa quan trọng đôl vối chất lượng
của một Giáo án điện tử. Nếu sử dụng đúng các tính năng và thao
tác kĩ th u ậ t thì khi thực thi giáo án, người thi công sẽ thao tác dễ
dàng, các hoạt động điểu khiên diễn ra hoàn toàn trù n g khốp vói
hoạt động và thao tác dạy học, người học không bị phân tá n vào các
thao tác m áy m à bị cuốh h ú t vào các tình huống học tập. Trái lại,
nếu sử dụng các tín h năng và thao tác kĩ th u ậ t không phù hỢp thì
khơng những khơng tiết kiệm thịi gian, tạo hứng th ú học tập mà
ngược lại còn phản tác dụng. Khi xác định để lựa chọn các tính năng,
các thao tác kĩ th u ậ t của PovverPoint, cần chú ý một sơ’ phương diện
chính sau đây:
-

Kiểu xuất hiện (của Slide, của các thành tô' nội dung trong

Slide,...): Không nên quan niệm đây đơn th u ần chỉ là yếu tố kĩ th u ật,
khơng ảnh hưởng gì tới nội dung dạy học và hiệu quả dạy học. Trong
15


lập trìn h của Pow erPoint có rấ t nhiều chê độ x u ấ t hiện của Slide
(Apply to Selected Slides), của các thành tô' nội dung trong mỗi Slide
(Effect - Entrance, Em phasis, Exit, Motion paths,...)- Mỗi kiểu xuất
hiện như vậy kèm theo với những mặc định về thông số kĩ th u ậ t sẽ
cho ra những hiệu quả trìn h chiếu rấ t khác nhau. Nếu lựa chọn kiểu
xuất hiện tương thích với đặc điểm của đơn vị kiến thức và đặc điểm
của hoạt động, thao tác cụ th ể hóa cho phương pháp dạy học đơn vị
kiến thức đó thì sẽ có sự cộng hưởng giữa hỗ trỢ kĩ th u ậ t với nội dung
và kĩ năng chuyên môn. Ngược lại sẽ phản tác dụng. Ví dụ: Với một
Slide đưa tài liệu tham khảo khi dạy học một tác phẩm văn học, nếu
chọn chế độ “Effect - Entrance - Strips - R ight Up - T im ing - On
click - M edium - none” thì giáo viên khi thao tác sẽ khớp với lời giối
thiệu tài liệu, học sinh dễ theo dõi; nếu chọn chê độ “Effect Entrance - Spiral in - Tim ing - With Previous - Fast - Until end o f
slide”, thao tác và lịi của giáo viên sẽ khơng khốp vói thao tác máy,
học sinh sẽ bị phân tá n tư tưởng, khó quan sá t tài liệu,...
-

Giao diện (Fill, AutoShapes, Button, M ultiPage, Text box,

colors, chữ / hình / tiếng); Đây cũng là một th àn h tô" quan trọng làm
nên nội dung trìn h chiếu của một giáo án trình chiếu. Nhìn ohiing,
trong dạy học Ngữ văn, giao diện của mỗi Slide đều phải th â n thiện

với người học, phù hỢp với nội dung dạy học, không gây phản cảm.
M uôn vậy, nền (Fill) của các Slide nên chọn các m àu trầm hoặc hơi
sáng, tốt n h ấ t là nên tạo nền thứ cấp (Background), khơng nên chọn
các m àu lịe loẹt, chói hoặc quá tôi, n h ấ t là lại thêm ảnh nền. Vói các
AutoShapes, Text Box thì nên để nền (Fill) m àu trắ n g vì như th ế sẽ
dễ trìn h bày kênh chữ, do có độ tương phản cao nên khi trìn h chiếu,
chữ sẽ n ét hơn, học sinh dễ theo dõi hơn. T rừ trường hỢp kênh chữ là
chữ H án hoặc chữ Nơm thì có thể chọn nền m àu đỏ sẫm hoặc đen và
lúc đó phải đổi m àu kênh chữ sang vàng hoặc trắ n g để đảm bảo độ
16


tương phản. Khi có tích hỢp với kênh hình và kênh tiếng thì phải lựa
chọn đúng vị trí, kích cở của hình, kiểu x u ấ t hiện của hình, thòi điểm
và thời gian x u ấ t hiện của âm thanh,...
-

Thao tác trên m áy (chuột / phím / duyệt / trở lại / liên kết / nhập /

xóa /...): Đây là một th àn h tô" rấ t quan trọng của một th iế t kế. Nhìn
chung phải đảm bảo u cầu ln tương thích vói các hoạt động, các
thao tác cụ th ể hóa cho một phương pháp dạy học bộ môn, đơn giản,
dễ thực hiện, nhanh, chính xác, các thao tác “duyệt/ trở lại/ liên kết/
nhập/ x óa...” chủ yếu phải được thực hiện bằng các thao tác trên
chuột, các phím mũi tên, phím “Esc”, vạn b ấ t đắc dĩ mới phải dùng
đến các lệnh trong danh sách thả.
2.

Khái quát về PowerPoint, khả năng ứng dụng thiết kê' giáo án

Ngữ văn

2.1. PowerPoint là một phần mềm m ạnh, r ấ t tiện dụng cho việc
th iết k ế các phiên trìn h chiếu. B ắt đầu từ phiên bản Microsoft Office
PowerPoint 2003, phần mềm này đã được nâng cấp với rấ t nhiều
tính năng vượt trội, có khả năng tích hợp cao, bạn có thể th iết kế các
phipn trìn h f'hipii thiiơr nhiểii lĩnh VIÍC ohvin mơn khnc nhau vối
những m ẫu có sẵn hoặc tự tạo theo yêu cầu của việc trìn h chiếu, có
thể tích hợp vối Word, vói Excel, vói M edia Player, M indjet
M indM anager, Violet, MyEq Text với các hình ảnh Mypictures và có
th ể chèn các biểu đồ Chart, các đoạn phim ngắn Video Clips,...
2.2. R iê n g đ ố i với c h u y ê n n g à n h N g ữ v ă n , việc th iết kế giáo
án ỏ phán mơn Văn và Tiếng Việt có nhiều điểm r ấ t khác nhau, địi
hỏi phải có những thao tác kĩ th u ậ t th iế t k ế tương thích. Nếu biết
tậ n dụng tấ t cả các tính năng, Pow erPoint có th ể đáp ứng được hầu
h ết những đòi hỏi này.
Ị

’ I r'.

! __ 'v , j ;;

17


- ơ phân môn Văn, th iế t kế giáo án dạy học một tác phẩm văn
học, sau khi đã xác định rõ tác phẩm đó thuộc bộ phận văn học nào,
dịng văn học nào, thể loại gì,... người th iế t kế có thể vận dụng các
tính năng của Pow erPoint để thiết kế một giao diện với các liên kết
tích hỢp và kiểu hiển thị phù hỢp vói yêu cầu của việc dạy học tác

phẩm vàn học đó (chẳng h ạn các yêu cầu về đưa dị bản, đưa tư liệu
về những nhận xét đánh giá tham khảo; tư liệu về phim ảnh, về
vàn bản H án - Nơm; tư liệu cơ sở lí luận, đọc diễn cảm, các làn điệu
dân ca, ghi chép trực tiếp các ý kiến tra n h luận trong đàm thoại
trên lóp,...).
- ớ phân môn Tiếng Việt, thiết k ế giáo án dạy học một đơn vị
kiến thức tiếng Việt cho học sinh phổ thơng khác vói cho học sinh
nước ngồi. Vối học sinh phổ thông, th iết kê giáo án phải song song
hai nhiệm vụ: củng cô' các tri thức vê' khái niệm, về quy tắc hệ thông
và rèn luyện các kĩ năng vận dụng vào giao tiếp sản sinh lĩnh hội. Để
thực hiện được hai nhiệm vụ này, th iết k ế phải sử dụng rấ t nhiều
hình thức bài tập (nhận diện, phân tích, hồn thiện, thay thế, hốn
đổi, lựa chọn, tạo lập sản phẩm ,...). Vối học sinh nưốc ngoài, th iết kế
giáo án chủ yếu là th iết kế các tình huống giao tiếp ở đó người học
phải sử dụng các hiện tưỢng tiếng Việt được cài đặt vào. Ngồi ra cịn
phải th iế t kế cả những bài tập dịch xuôi, dịch ngược, lựa chọn, tạo
lập sản phẩm ,... Nếu biết vận dụng các tính năng của PowerPoint,
bạn hồn tồn có thể đáp ứng được những u cầu này trong thiết
kế. Nhìn chung, ưu điểm nổi trội của Pow erPoint khi vận dụng thiết
kế Giáo án điện tử các bài học Ngữ văn th ể hiện ở một số hoạt động
và thao tác cơ bản sau:
+ Thay thao tác viết bảng vói tốc độ nhanh, khơng che khuất, có
thể cho ẩn hiện, trở đi trở lại một nội dung mà viết bảng không thể
thực hiện được,... giúp tiết kiệm thịi gian ở mức tơi đa.
18