SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM ĐỀ TÀI: “MỘT SỐ GIẢI PHÁP DẠY TẬP ĐỌC NHẠC CHO HỌC SINH TIỂU HỌC”

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

ĐỀ TÀI:
“MỘT SỐ GIẢI PHÁP DẠY TẬP ĐỌC NHẠC CHO HỌC SINH
TIỂU HỌC”

TaiLieu.VN

Page 1


PHẦN MỞ ĐẦU
I. Lý do chọn đề tài
Giáo dục thẩm mỹ cho con người là không thể thiếu được trong mục đích giáo dục
hiện nay của chúng ta là đào tạo những con người phát triển toàn diện.Việc giáo dục một
con người tồn diện khơng chỉ giáo dục cho họ có đạo đức tốt, có trình độ hiểu biết, nắm
chắc các kiến thức khoa học và xã hội, có sức khoẻ, biết lao động, sẵn sàng lao động mà
còn phải giáo dục cho họ biết nhìn nhận, phân biệt, biết thưởng thức cái đẹp và biết làm

đẹp cho cuộc sống. Một trong những con đường giáo dục thẩm mỹ nhanh và hiệu quả
nhất là giáo dục thông qua các môn học nghệ thuật. Trong đó có mơn Âm nhạc.

Âm nhạc là phương tiện hiệu quả nhất trong giáo dục thẩm mỹ, đặc biệt là
ở bậc tiểu học, thông qua môn học này đã hình thành cho các em những kiến
thức ban đầu về ca hát, về kiến thức Âm nhạc, đặc biệt là trang bị cho các em có
một thế giới tinh thần thoải mái hơn, giúp các em phát triển tồn diện hơn, từ đó
giúp các em học tốt các môn học khác.
Bản thân tôi là giáo viên được phân công giảng dạy bộ môn, tôi nhận thấy đại
đa số các em rất thích ca hát nhưng lại ngại tập đọc nhạc. Qua thực tế giảng dạy từ
những năm trước đây. Tôi nhận thấy rằng trước một bài tập đọc nhạc, ghi chép
nhạc, để các em hiểu, nắm được và thực hiện tốt yêu cầu của bài người giáo viên

cần có một phương pháp truyền đạt, hướng dẫn thật tốt , đơn giản nhưng lại hiệu
quả nhất, để giúp các em nắm bắt, tiếp thu nhanh nhất kiến thức bài học.

TaiLieu.VN

Page 2


Hiện nay việc giảng dạy bộ môn này hầu hết đã có giáo viên chuyên, có nhạc
cụ phục vụ cho việc giảng dạy, cùng với việc đổi mới phương pháp giảng dạy. Từ thực
tế đó, tơi xin đưa ra một vài giải pháp dạy Tập đọc nhạc cho học sinh Tiểu học. Đây là
những kinh nghiệm mà tôi đã đúc kết được trong những năm giảng dạy tại trường.

II. Mục đích nghiên cứu
Giúp giáo viên dạy tốt phân mơn Tập đọc nhạc và học sinh học tốt phân môn này.

III. Phạm vi và đối tượng nghiên cứu
Phạm vi nghiên cứu: Học sinh khối 3, 4, 5 trường TH Cẩm Đàn.
Đối tượng nghiên cứu: Học sinh khối 3, 4, 5 trường TH Cẩm Đàn.
IV. Phương pháp nghiên cứu
- Phương pháp quan sát.
- Phương pháp vấn đáp.
- Phương pháp thực hành.
V. Điểm mới trong kết quả nghiên cứu
Sau một thời gian áp dụng các phương pháp, biện pháp dạy học tập đọc
nhạc thì kết quả học tập của học sinh có chuyển biến theo hướng tích cực. Âm
nhạc đã làm cho các em có một tinh thần thoải mái hơn, giúp các em phát triển
toàn diện hơn và các em hứng thú hơn để học tốt các môn học khác.
TaiLieu.VN

Page 3


PHẦN NỘI DUNG
I. Cơ sở lý luận
Xuất phát từ thực trạng giảng dạy Âm nhạc cho học sinh ở lứa tuổi Tiểu học.
Vấn đề học và kết quả học tập của các em là hết sức quan trọng, điều đó khơng chỉ
phụ thuộc vào chương trình giảng dạy phù hợp mà còn phụ thuộc vào phương pháp
truyền thụ của người thầy. Hơn nữa còn phụ thuộc vào ý thức học tập của các em
cùng với sự quan tâm chăm sóc, tạo điều kiện của gia đình và tồn thể xã hội.
Như chúng ta đã biết, Âm nhạc là một môn học mang tính nghệ thuật cao, nó khác
rất nhiều so với mơn học khác, tuy nó khơng địi hỏi sự chính xác một cách tuyệt đối như
những con số nhưng lại địi hỏi người học phải có sự u thích, sự đam mê thậm chí là
một chút cái gọi là “năng khiếu”, điều này không phải học sinh nào cũng có được. Học

Âm nhạc mang đến cho học sinh những phút giây thư giãn, thoải mái, học mà
chơi, chơi mà học. Thông qua những câu nhạc, những lời ca, Âm nhạc giúp các
em nhận thức những hình tượng âm thanh, giai điệu, kích thích cảm xúc của các
em, giúp các em cảm thụ những giai điệu qua từng bài nhạc, từng câu nhạc.
Vậy làm thế nào để các em đọc đúng được bài tập đọc nhạc? Trước tiên các em phải
nắm vững kiến thức về Âm nhạc, vị trí các nốt nhạc trên khuông nhạc tương ứng với độ cao
âm thanh, các hình nốt nhạc tương ứng độ dài, giúp các em hiểu và phân biệt được những
âm thanh cao, thấp, dài, ngắn với lực độ khác nhau, tốc độ thể hiện khác nhau. Để các em có
hứng thú trong học tập, người giáo viên cần tạo cho các em có một tâm trạng thoải mái, một
hứng thú tràn đầy khi học âm nhạc. Để làm được việc đó, một trong nhiều yếu tố quan trọng
là người giáo viên phải truyền tải chính xác các kiến thức về Âm nhạc.

TaiLieu.VN

Page 4

Là giáo viên được bồi dưỡng chuyên ngành Âm nhạc Tiểu học, qua thời gian
trực tiếp giảng dạy bộ môn, bản thân ít nhiều đã đúc kết được những kinh nghiệm
trong công tác, tôi nhận thấy thực tế việc học tập và tiếp thu các kiến thức của môn
học, đặc biệt là kiến thức đọc và ghi chép nhạc của các em là chưa cao, nhiều em còn
rất lúng túng. Trước những hạn chế thực tại, tôi xin đưa ra một số kinh nghiệm hướng
dẫn các em học tập đọc nhạc khá hiệu quả mà tôi đã tiến hành mấy năm nay.

II. Cơ sở thực tế
Đa số các em học sinh Trường Tiểu học Cẩm Đàn người dân tộc thiểu số,
trình độ nhận thức khơng đồng đều do ít được tiếp xúc với loại hình này nên cịn
thể hiện nhiều nhược điểm khi học tập. Vì vậy người giáo viên phải từng bước
giúp các em có được sự tự tin, nắm được các kiến thức, các kỹ năng cơ bản từ
đó giúp các em phát triển tai nghe và khả năng thể hiện tốt các bài tập đọc nhạc.
Những năm trước đây, việc đầu tư trang thiết bị cho môn học cịn hạn chế. Do đó
việc truyền đạt và giúp các em tiếp thu kiến thức Âm nhạc là hết sức khó khăn, thậm chí
những kiến thức đó đến với các em hết sức trừu tượng. Việc truyền thụ các kiến thức âm
nhạc chỉ qua phương pháp truyền khẩu thuần tuý, ít phát triển khả năng tư duy của các
em. Do đó khơng tạo được sự thu hút, ít gây hứng thú học tập cho các em.
Dựa vào cơ sở lý luận đã có cùng với thời gian giảng dạy tại trường, tơi đã tìm hiểu
khả năng học nhạc của học sinh. Bằng việc quan sát thực tế các giờ học tôi nhận thấy
việc tiếp thu các kiến thức Âm nhạc và sự u thích học tập bộ mơn chỉ rơi vào một số

TaiLieu.VN

Page 5


em gọi là có năng khiếu. Cịn lại các em khác chỉ học theo bản năng phải học

nên ít có sự sáng tạo trong vận dụng kiến thức.
Qua kiểm tra đọc một bài tập đọc nhạc thì số lượng các em đọc tốt còn rất
khiêm tốn. Thực tế khi nghe các em thực hiện bài tập, bên cạnh những em trình
bày tự nhiên và thoải mái vẫn cịn một số em chưa thực sự mạnh dạn, tự tin, chỉ
đọc với tính chất thuộc lịng, đọc nhạc thì chỉ đúng tên nốt mà chưa đúng trường
độ, ngắt, nghỉ tuỳ tiện không đúng tiết tấu của bài nhạc.
Vì vậy để khắc phục tình trạng trên tơi xin mạnh dạn trình bày kinh nghiệm
của mình về vấn đề này.
III. Các biện pháp đã tiến hành để giải quyết vấn đề
Để có một tiết học nhạc hiệu quả, gây hứng thú cho học sinh trước tiên người giáo
viên phải xây dựng nề nếp học tập ngay từ bài học đầu tiên. Cụ thể như xác định thái độ,
ý thức học tập đối với môn Âm nhạc. Ở lớp 3, các em đã được làm quen với các kí hiệu
Âm nhạc: các hình nốt, khng nhạc, khóa Son, đọc 8 bài tập đọc nhạc ở lớp 4, sang lớp

5, các kỹ thuật đó được duy trì và nâng cao hơn một bước. Vì vậy, giáo viên phải
nắm vững các phương pháp và các bước trong giảng dạy
để truyền thụ lại cho các em các kiến thức của bài học cũng như phát triển các
kỹ năng đã có của các em một cách tốt nhất.
1. Xây dựng phương pháp tập đọc nhạc:

TaiLieu.VN

Page 6


Ở lớp 3, học sinh mới làm quen với các kí hiệu ghi nhạc: khóa Son, khng nhạc,
một số hình nốt nhạc, vị trí các nốt nhạc trên khng nhạc, … đặc biệt vị trí các nốt nhạc
trên khng nhạc rất quan trọng, nó quyết định cho việc đọc nhạc của học sinh ở các lớp
trên, vì vậy để cho dễ nhớ tôi đã cho học sinh ghi nhớ bằng các câu văn như sau:

Nốt Đơ: ở dịng kẻ phụ dưới
Nốt Rê: sát dưới dòng kẻ thứ nhất
Nốt Mi: ở dòng kẻ thứ nhất
Nốt Pha: ở khe thứ nhất
Nốt Son: ở dòng kẻ thứ hai
Nốt La: ở khe thứ hai
Nốt Si: ở dịng kẻ thứ ba.
Ta thường xun ơn tập củng cố cho học sinh ghi nhớ vị trí các nốt nhạc
trên khuông nhạc bằng các câu văn này kết hợp sử dụng khuông nhạc bàn tay
trái để khắc sâu kiến thức cho học sinh.
Ở lớp 4, do mới được tiếp xúc nên yêu cầu của phân môn tập đọc nhạc đặt
ra cho các em là hết sức nhẹ nhàng, đơn giản. Ở giai đoạn đầu tiếp cận với
phân môn này, các em phải thực hành các bài tập về cao độ, về tiết tấu, người
giáo viên phải giúp các em nhận ra được âm thanh cao, thấp tương ứng với vị trí
các nốt nhạc trên khng trong phạm vi 1
TaiLieu.VN

Page 7


quãng 8. Sau đó, các em được tiếp cận với thang 5 âm: Đô - Rê - Mi – Son – La
và tiến t ới thang 7 âm: Đô - Rê - Mi – Pha – Son La – Si.
Sang lớp 5, phân môn tập đọc nhạc cũng dựa trên cơ sở các kiến thức đã học ở lớp

4 nhưng nâng cao hơn. Cả năm, các em được học 8 bài tập đọc nhạc đều viết ở nhịp

;

dựa trên cao độ của thang 5 âm: Đô, Rê, Mi, Son, La hoặc thang 7 âm: Đô, Rê, Mi,

Pha, Son, La, Si.
Về tiết tấu, các em tiếp tục được củng cố lại trường độ với các hình móc
đơn, nốt đen, nốt trắng, lặng đen và chấm dôi. Cách dạy thực hành các hình nốt
có thể thực hiện gõ theo tiết tấu, cũng có thể cho học sinh tập đọc bằng tên gọi
các hình nốt: đơn, đen, trắng, ta có thể thay bằng tiếng trống: Tùng, rinh...
Việc giúp học sinh tập đọc 1 bài tập đọc nhạc muốn thu được kết quả cũng phải
được thực hiện theo đúng các bước theo trình tự nhất định. Sau khi giới thiệu bài tập
đọc nhạc, nếu như ở tập hát, bước đầu tiên là luyện thanh thì ở tập đọc nhạc sẽ phải
là luyện tập cao độ. Cho các em đọc lại cao độ của các nốt nhạc không chỉ giúp các
em khởi động giọng mà cịn giúp các em nhớ vị trí các nốt trên khuông nhạc và cảm
nhận cao độ các nốt so với nhau. Muốn các em thực hiện tốt bài tập, giáo viên phải
đưa ra yêu cầu để các em tìm hiểu, nhận xét bài nhạc, bài tập đọc nhạc có mấy nốt?
gồm nốt gì? Rút ra thang âm cho học sinh đọc, có thể hốn đổi vị trí các nốt nhạc để
học sinh tìm tịi ở mức độ cao hơn nhằm kiểm tra tai nghe của các em. Về trường độ
gồm những hình nốt gì? Rút ra hình tiết tấu chung của bài tập cho

TaiLieu.VN

Page 8


học sinh đọc tiết tấu. Trong bài có sử dụng các ký hiệu Âm nhạc nào? mục tiêu của
giai đoạn này là làm thế nào để các em nắm và thể hiện được hình tiết tấu chủ đạo
của bài. Việc thể hiện tiết tấu phải được kết hợp theo nhiều hình thức, có thể là vừa
đọc vừa vỗ tay, vừa đọc vừa gõ đệm nhạc cụ. Hình thức thể hiện cũng có thể là cả
lớp, theo tổ nhóm, cá nhân xen kẽ. Khi các em đã thực hiện tốt tiết tấu của bài, giáo
viên đàn để các em nghe và cảm nhận giai điệu theo tiết tấu, Đây là lúc bắt đầu tập
đọc bài nhạc, tập đọc từng câu theo đàn, giáo viên sửa lỗi truyền miệng. Luyện tập
củng cố theo nhóm, tổ hoặc cá nhân. Khi các em đọc đúng cao độ, trường độ của bài,
mới chuyển sang ghép lời ca. Để các em có cảm nhận tốt hơn trong việc ghép lời ca

với nhạc, giáo viên nên cho các em tự ghép lời, sau đó, giáo viên đàn giai điệu và hát
mẫu lời ca để các em nghe, so sánh. Giáo viên bắt nhịp, học sinh đọc lại nhạc và ghép
lời ca. Giáo viên đàn lại từng câu, sửa lỗi cho các em. Giai đoạn này đòi hỏi sự kết
hợp luyện tập nhịp nhàng giữa đọc nhạc, hát lời và gõ đệm nhạc cụ. Cuối cùng là việc
đánh giá, đây là giai đoạn động viên khích lệ các em học tập. Phải thường xuyên

động viên học sinh, việc động viên giúp cho các em chưa thể hiện bài tập đọc
nhạc tốt sẽ cố gắng học tập hơn.
2. Xây dựng phương pháp ghi chép nhạc:
Ghi chép lại các bài nhạc đã học giúp các em nắm chắc vị trí các nốt trên khng
cũng như nhớ các hình nốt, ký hiệu đã học. Nếu như tập đọc nhạc mang nhiều tính
chất trừu tượng vì nó cịn phụ thuộc vào tai nghe của từng em thì ghi chép nhạc mang
tính cụ thể hơn, hiện thực hơn. Do vậy, việc hướng dẫn các em ghi chép đơn giản và
dễ thực hiện. Tuy nhiên, đơn giản khơng có nghĩa là khơng quan trọng, ngược lại tập

TaiLieu.VN

Page 9


ghi chép nhạc là sự đúc kết giữa 2 phân môn tập hát và tập đọc nhạc để khắc sâu kiến thức.
Do đó địi hỏi phải có sự chính xác tuyệt đối từng vị trí nốt trên khng nhạc, quan trọng hơn
nữa là qua chép nhạc các em phải nhớ được tên các nốt nhạc là gì, nằm ở vị trí nào, cách
viết các hình nốt ra sao, các hình nốt đó có ý nghĩa gì và phải thể hiện thế nào. Việc ghi chép
nhạc còn giúp các em ghi nhớ các ký hiệu khác về âm nhạc. Các kiến thức đó hổ trợ cho việc
tập đọc nhạc hoặc thực hiện các bài hát theo yêu cầu của tác giả như: dấu luyến, dấu chấm
dôi, dấu quay lại, dấu hồi đoạn, dấu lặng đen, lặng đơn, ngắt câu…

Việc ghi chép nhạc là cơng việc địi hỏi phải hướng dẫn các em thực hiện
một cách thường xuyên. Tuy nhiên không nhất thiết lúc nào cũng phải thực hiện

ngay tại lớp vì như thế sẽ mất rất nhiều thời gian. Ở lớp chỉ hướng dẫn các em
cách thực hiện việc ghi chép, nhận ra cách trình bày thế nào cho đúng, cho đẹp
còn việc ghi chép lại bài nên cho các em thực hiện ở nhà.
IV. Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm
Từ đầu năm học tôi đã áp dụng thực hiện giảng dạy tập đọc nhạc với các phương
pháp và biện pháp như đã trình bày ở trên và thấy các em rất say mê hứng thú học tập, do

đó kết quả đã nâng lên rõ rệt: Kết quả đánh giá học lực mơn Âm nhạc học kì I năm học

2011-2012 của cả 3 khối 3, 4, 5 khơng có học sinh xếp loại B, học sinh hoàn
thành tốt và hoàn thành đã được tăng lên, trong đó phần tập đọc nhạc các em
thể hiện được tốt hơn cụ thể ở khối lớp 5 như sau:

Phân loại học sinh đọc bài tập đọc nhạc

TaiLieu.VN

Đầu

Cuối học

năm

kỳ I
Page 10


Tỉ lệ học sinh đọc bài tập đọc nhạc tốt, trôi chảy

10%

20%

Tỉ lệ học sinh đọc được bài tập đọc nhạc

65%

75%

Tỉ lệ học sinh chưa đọc được bài tập đọc nhạc

25%

5%

Tập đọc nhạc là phân mơn khó học, việc giảng dạy cho học sinh cấp Tiểu học địi
hỏi phải có những phương pháp, biện pháp đặc thù riêng. Hơn nữa người giáo viên còn
phải biết lựa chọn và áp dụng các phương pháp, biện pháp sao cho phù hợp với từng đối
tượng học sinh. Về phía bản thân, với một số phương pháp, biện pháp nêu trên, qua thực
tế giảng dạy tại trường, tôi nhận thấy hiệu quả của các phương pháp, biện pháp này là
khá cao. Tuy nhiên, khi vận dụng những phương pháp, biện pháp này, giáo viên có thể
tuỳ cơ ứng biến sao cho phù hợp với từng hoàn cảnh, từng đối tượng cụ thể để thu được
kết quả tốt nhất. Và điều quan trọng là chúng ta cùng nhau xây dựng nên những phương
pháp, biện pháp giảng dạy hay nhất, phù hợp nhất đối với phân môn tập đọc nhạc để kết
quả học tập của các em ngày càng được nâng cao hơn.
Qua đề tài này tôi muốn trao đổi với quý đồng nghiệp về vấn đề học Âm nhạc, học

Âm nhạc sẽ làm cho con người thoải mái, hứng thú hơn khi học tập môn học
cũng như học các môn học khác, giáo dục Âm
nhạc cùng với giáo dục các môn học khác lập nên một nền giáo dục toàn diện để đào

tạo một thế hệ trẻ đủ năng lực, đầy tự tin trở thành người chủ tương lai của đất nước.

TaiLieu.VN

Page 11


PHẦN KẾT LUẬN
I. Những bài học kinh nghiệm
Khả năng nhận thức của con người nói chung, của học sinh Tiểu học nói riêng
là rất lớn và sẵn có. Điều cơ bản là người giáo viên giảng dạy phải nắm được đối
tượng, tìm hiểu cụ thể những sở thích của các em để tìm ra phương pháp, biện
pháp giảng dạy thích hợp nhất giúp các em tiếp thu kiến thức một cách dễ dàng và
tạo sự say mê trong việc vận dụng các kiến thức đã học vào thực tế cuộc sống.

II. Ý nghĩa của sáng kiến kinh nghiệm
Trên cơ sở từ thực tiễn giảng dạy Âm nhạc trong trường Tiểu học, xuất phát từ thực
trạng khả năng nhận thức tiếp thu những kiến thức đặc thù của phân môn, người giáo
viên phải có vai trị chủ đạo trong việc tổ chức dạy học, bên cạnh việc truyền thụ kiến
thức chính xác còn phải lựa chọn và đưa vào thực tế những phương pháp, biện pháp
giảng dạy phù hợp thì ta mới thu được những kết quả như mong muốn. Qua quan sát
thực tế tơi nhận thấy các em u thích phân môn hơn, hào hứng học tập hơn. Đặc biệt là
kết quả học tập đã nâng lên, các em mạnh dạn hơn, tự tin hơn trong khi thực hiện bài tập.

III. Khả năng ứng dụng, triển khai
Có thể ứng dụng đối với những giáo viên giảng dạy Âm nhạc trong các
trường Tiểu học cho khối lớp 3, 4, 5.
IV. Những kiến nghị, đề xuất

TaiLieu.VN

Page 12


Để nâng cao chất lượng học tập phân môn tập đọc nhạc cho học sinh Tiểu
học tơi xin có ý kiến đề xuất như sau:
Bổ sung thêm những đồ dùng học tập, đồ dùng giảng dạy của bộ môn để
đáp ứng nhu cầu học tập của các em.
Đề tài này nghiên cứu dựa trên thực tế tôi đã giảng dạy trong những năm
qua tại trường Tiểu học Cẩm Đàn, đúc kết những kinh nghiệm xin trình bày với
quý đồng nghiệp. Rất mong được sự đóng góp nhiệt tình của q đồng nghiệp,
của Hội đồng giám khảo.
Tôi xin trân thành cảm ơn Ban giám hiệu nhà trường, các đồng nghiệp
cùng toàn thể các em học sinh khối 3, 4, 5 Trường Tiểu học Cẩm Đàn đã giúp đỡ
tơi hồn thành sáng kiến kinh nghiệm này.

TaiLieu.VN

Page 13


TÀI LIỆU THAM KHẢO
Sách nghệ thuật 3
Âm nhạc 4 ( sách giáo viên )
Âm nhạc 5 ( sách giáo viên )
Báo cáo chất lượng giáo dục học kì I năm học 2011-2012

TaiLieu.VN

Page 14