Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (136.56 KB, 7 trang )
<span class='text_page_counter'>(1)</span><div class='page_container' data-page=1>
<b>KỲ THI HỌC SINH GIỎI TỈNH LỚP 9 THCS TỈNH NGHỆ AN</b>
<b>NĂM HỌC 2011 – 2012 MÔN : NGỮ VĂN - BẢNG A</b>
<i><b>Thời gian 120 phút không kể thời gian giao nhận đề</b></i>
<i>)</i>
<b>Câu 1 (8,0 điểm ) :</b>
<i>“ Hãy cảm ơn ngọn đèn vì ánh sáng của nó , nhưng chớ quên người cầm đèn</i>
<i>đang kiên nhẫn đứng trong đêm ” ( R.Ta – gor ) .</i>
Trình bày suy nghĩ của em về vấn đề trên .
<b>Câu 2 ( 12 điểm ) : </b>
<i>“ Tác phẩm vừa là kết tinh của tâm hồn người sáng tác , vừa là sợi dây truyền</i>
<i>cho mọi người sự sống mà nghệ sỹ mang trong lịng ” .</i>
( “ Tiếng nói của văn nghệ ” – Nguyễn Đình Thi – Ngữ văn 9 – tập 2 )
Hãy làm rõ điều đó trong bài thơ “ Mùa xuân nho nhỏ” của nhà thơ Thanh
Hải ( Ngữ văn 9 – tập 2 ) .
<i><b>Bài làm :</b></i>
<i>( Bài làm mẫu của thầy giáo Lê Minh Thiên – THCS Đặng Chánh Kỷ - Nam Đàn)</i>
<b>Câu 1 : Câu nói“ Hãy cảm ơn ngọn đèn vì ánh sáng của nó , nhưng chớ quên</b>
<i>người cầm đèn đang kiên nhẫn đứng trong đêm ” của R.Ta – gor xứng đáng được liệt</i>
vào kho tàng những câu danh ngôn bất hủ của nhân loại . Là bởi , ở đó một triết lý
nhân văn sâu sắc chứa đựng ý nghĩa giáo dục lớn lao về sự tri ân đối với cuộc đời đã
được đại thi hào nổi tiếng này cô đúc trong một cách nói hết sức ấn tượng .
Ánh sáng của ngọn đèn giúp soi rõ mọi vật , tỏa sáng bóng đêm . Đó là một
điều giản dị nhưng rất thiết thực trong cuộc sống , không ai là khơng nhận thấy . Nếu
khơng có những ngọn đèn như thế thì sẽ ln có một nửa thế giới của nhân loại sẽ bị
ám ảnh bởi những bóng đêm khủng khiếp . Con người sẽ khó khăn biết bao khi đối
diện với đêm tối . Tuy nhiên , để có được cái ánh sáng kỳ diệu ấy thì khơng những
cần tới người làm ra ngọn đèn mà còn phải cần tới người cầm đèn đang kiên nhẫn
<i>đứng trong đêm . Hai mặt của một vấn đề ấy có một mối quan hệ rất biện chứng với</i>
nhau . Bởi thế , xét theo nghĩa đen , câu nói này của R.Ta – gor , khuyên nhủ chúng
ta không chỉ phải biết hàm ơn ngọn đèn vì nó đã mang lại ánh sáng mà còn phải nhận
biết để đặc biệt tri ân những công sức của những con người thầm lặng cầm đèn soi
cho chúng ta trong đêm tối .
ân nghĩa mang tính nền tảng của đạo lý làm người , khơng ai là khơng thấm thía .
Tuy nhiên , trong khi phần lớn chúng ta đã có ý thức dành cho những công lao to lớn
những sự tri ân đúng mực thì lại vơ tình hoặc thậm chí là cố ý lãng qn đi những
đóng góp thầm lặng . Tất cả công sức làm nên những thành quả như ngọn đèn và ánh
sáng của nó khơng phải bao giờ cũng được chúng ta ghi nhận một cách thấu đáo .
Người tạo ra những thành quả to lớn cho cuộc đời được mọi người tôn trọng ,
ngưỡng mộ , tri ân là điều hoàn toàn xứng đáng . Nhưng bên cạnh đó , đại thi hào Ta
– gor với tinh thần nhân văn đẹp đẽ của mình cịn đặc biệt lưu ý chúng ta phải biết
nâng niu , trân trọng những đóng góp âm thầm , bền bỉ mà nếu khơng có một cái nhìn
tinh tế và cao thượng thì khơng dễ gì chúng ta có thể nhận thấy . Vế sau trong câu
danh ngôn này của ông “ Người cầm đèn đang kiên nhẫn đứng trong đêm ” chính là
cách nói rất hình ảnh về những sự đóng góp như thế .
Câu nói của Ta – gor gồm hai vế tương hỗ cho nhau để cùng bàn về lẽ sống tri
ân . Nhưng có thể nhận thấy ở vế trước của câu nói này dường như chỉ đơn thuần là
đạo lý uống nước nhớ nguồn , ăn quả nhớ kẻ trồng cây . Chúng ta khơng thể phủ
nhận tính giáo dục của nó , nhưng dù sao đó cũng chỉ là một quan niệm nhân sinh
khá phổ biến . Nếu chỉ nói như vậy thì chúng ta khơng thấy có sự khác biệt giữa thiên
Soi vào trong thực tiễn cuộc đời chúng ta mới thấy hết ý nghĩa nhân văn to lớn
mà Ta – gor đúc kết . Mỗi một góc nhỏ thơi trong thành quả chung mà chúng ta đang
ngày ngày được hưởng thụ không phải bổng dưng mà có . Nhìn rộng ra thì đó chính
là hệ quả được tích lũy của khơng biết bao nhiêu công sức của bao người trong nhiều
thế hệ . Việc chúng ta cần biết để tri ân cuộc đời là một chuẩn mực của ứng xử . Tính
đúng đắn của vấn đề này đã thuộc về phạm trù nhân bản cho nên bất kỳ ai cũng thừa
nhận . Sinh thời , chính Bác Hồ kính yêu cũng đã từng căn dặn các cháu thiếu niên
nhi đồng rằng “ Các vua Hùng đã có cơng dựng nước , Bác cháu ta phải có cơng giữ
<i>nước ” . Suy cho cùng đây chính là thái độ trân trọng những thành quả của bao thế hệ</i>
cha ơng . Giữ gìn và phát huy vẻ đẹp của những thành quả đó khơng chỉ là chúng ta
đang xây dựng cuộc sống bền vững của chính mình mà cịn là cách để chúng ta trả
món nợ ân nghĩa , thiêng liêng , sâu nặng của cuộc đời .
đã trở thành kẻ vô ơn , bội bạc lúc nào không hay . Trên sân khấu , một diễn viên tài
ba nào đó đã vừa trình diễn xuất sắc một ca khúc của mình . Đó là một ca khúc đã tạo
nên sự rung động mãnh liệt đối với hàng triệu triệu trái tim . Chúng ta đã tung hô
diễn viên nọ như một vị thánh sống . Dĩ nhiên , với tài năng kiệt xuất của mình , anh
ta xứng đáng được tơn trọng và ngưỡng mộ . Có thể hiểu rằng món quà tuyệt vời mà
anh ta vừa mang lại cho chúng ta chính là ngọn đèn và ánh sáng của nó . Đó là
những thành quả đẹp đẽ và đáng quý biết bao trong cuộc đời này . Nhưng , chỉ biết
ơn con người anh ta khơng thơi sẽ là chưa đủ . Để có được cái ánh hào quang như
vậy trên sân khấu còn phải kể đến công sức của bao nhiêu con người thầm lặng khác.
Chưa kể xa hơn là cha mẹ anh ta đã sinh thành , các thầy cô giáo của anh ta đã dưỡng
dục thì gần hơn cũng có thể kể tới những nhạc sĩ , nhạc công , những nhân viên kỹ
Nhắc nhở về lối sống ân nghĩa là điều không hề mới nhưng đối với đạo làm
người đó vẫn ln là một “ Gươm báu răn mình ” . Càng đọc , càng suy ngẫm về câu
danh ngôn trên của Ta – gor chúng ta được nâng cao hơn về nhận thức của mình . Tri
ân cuộc đời nói chung mà đặc biệt là tri ân những công lao thầm lặng , bền bỉ nói
riêng chính là một bài học làm người vẫn luôn sống mãi với thời gian .
<b>Câu 2 : Đối với những người cầm bút thì trong chặng đường sáng tạo gian</b>
khổ và vinh quang của mình , mỗi đứa con tinh thần của họ ra đời đều chính là một
thành tựu nghệ thuật mang đầy tâm huyết . Tác phẩm là nơi được lựa chọn để người
nghệ sỹ thực hiện sứ mệnh gửi bức thông điệp mà mình ấp ủ đến với cuộc đời . Đúng
như nhà văn Nguyễn Đình Thi , trong văn bản “ Tiếng nói của văn nghệ ” đã khẳng
định“ Tác phẩm vừa là kết tinh của tâm hồn người sáng tác , vừa là sợi dây truyền
<i>cho mọi người sự sống mà nghệ sỹ mang trong lòng ” . Chỉ cần tìm hiểu một trong</i>
những tác phẩm văn học tiêu biểu là bài thơ “ Mùa xuân nho nhỏ” của nhà thơ
Thanh Hải để minh họa chúng ta cũng sẽ thấy rõ điều này .
văn học . Ông đã nâng tầm cho chúng ta cách cảm thụ , đánh giá tác phẩm có thêm
Sở dĩ ơng nói Tác phẩm vừa là kết tinh của tâm hồn người sáng tác , bởi vì đó
là đứa con tinh thần của nhà văn , là nơi nhà văn gửi gắm những tình cảm sâu sắc
nhất , những cảm xúc , khát vọng chân thành , mãnh liệt nhất về con người và cuộc
đời . Thiếu đi điều này thì ngọn bút của người nghệ sỹ không thể thăng hoa và anh ta
vì thế sẽ bất lực trên mọi hành trình sáng tạo . Chúng ta hãy đặc biệt chú ý chữ dùng
<i>kết tinh trong cách nói của Nguyễn Đình Thi . Rằng tác phẩm văn chương không thể</i>
là một sản phẩm hời hợt , nhạt nhẽo của tâm hồn mà phải là tiếng nói đến từ những
tầng cảm xúc chân thành , mãnh liệt . Bao nhiêu xúc động , bao nhiêu tình yêu cũng
như nỗi đau đời hết sức nhạy cảm trong tâm hồn người nghệ sỹ mới chính là bấy
nhiêu chất men thực sự của sáng tạo nghệ thuật . Đó là những nhãn quan đặc biệt vốn
dĩ là tiềm năng thiên bẩm của người cầm bút . Tuy nhiên , điều này chỉ áp dụng đối
với những nhà văn , nhà thơ đích thực với những tác phẩm chân chính đã được khẳng
định giá trị thơng qua sự sàng lọc kỹ lưỡng của thời gian . Đối với những tác phẩm
chỉ chạy theo thói xun xoe , nịnh bợ hay lịe bịp mị dân hoặc là vì những dục vọng
tầm thường thì khơng được tính đến ở đây .
Cái sự kết tinh của tâm hồn ấy cũng lắm gian nan chứ khơng phải là một trị
đùa của cảm xúc . Anh có đến với cuộc sống bằng một cái nhìn chăm chú với tất cả
sự nâng niu , trân trọng thì đến lượt mình cuộc sống mới có thể ban tặng cho anh cái
nguồn cảm hứng vơ tận của sáng tạo . Chính Hữu là một nhà thơ quân đội . Sự
nghiệp sáng tác của ông gắn liền với mảng đề tài chiến tranh và người lính . Tuy
vậy , trong buổi đầu viết về họ nhà thơ đâu đã ngay lập tức có được thành công .
Trong bài thơ “ Ngày về ” được ông viết năm 1946 , vẫn cịn đó những câu thơ kiểu
như “ Rách tả tơi rồi đôi giày vạn dặm – Bụi trường chinh phai bạc áo hào hoa ” .
Nghe qua thì thật hào hùng lẫm liệt nhưng ngẫm kỹ thì đó đâu phải là hình ảnh chân
thực của người lính trong buổi đầu của cuộc kháng chiến chống Pháp gian khổ và
thiếu thốn lúc bấy giờ . Những giày vạn dặm , bụi trường chinh hay áo hào hoa có
một cái gì đó thật khiên cưỡng , giống như hình ảnh của một thời đại hiệp sĩ đã lùi xa
Tuy nhiên , đó chỉ mới là một nửa của vấn đề , nhà văn Nguyễn Đình Thi
trong nhận định của mình cịn nói tác phẩm văn học vừa là sợi dây truyền cho mọi
<i>người sự sống mà nghệ sỹ mang trong lịng. Đây chính là chức năng cầu nối đặc</i>
trưng giữa nhà văn và bạn đọc thông qua sợi dây tác phẩm . Khi nhà văn nung nấu ,
chưng cất được một điều gì đó thật lớn lao , mới mẻ từ cuộc sống anh ta sẽ gọt đẽo
một cách cơng phu để biến nó thành một ý nghĩa nhân văn và gửi vào tác phẩm , từ
tác phẩm mang đến với cuộc đời . Cái chặng hành trình ấy là một vịng quay hồn
hảo của sáng tạo và tái tạo . Cái đời sống trong tác phẩm tất nhiên là bắt nguồn từ đời
sống của thế giới hiện thực . Tuy nhiên , nếu như cái đẹp trong cuộc sống chỉ mới là
hình ảnh của một viên ngọc thơ thì nhà văn khi đưa vào tác phẩm đã mài giũa , gọt
đẽo để sao cho nó có thể trở thành một viên ngọc tồn bích . Chính nhờ cái quyền
năng vơ tận ấy của sáng tạo từ ngịi bút của nhà văn cho nên cái đẹp trong tác phẩm
mới luôn trở thành một nguồn hấp dẫn rất lớn . Chúng ta , phàm là người Việt Nam ,
có ai mà không cảm thấy rất đỗi thân thuộc với những lũy tre làng . Nhưng , đã có ai
trong chúng ta cảm nhận thấy những cây tre bình dị kia cất lên được những giai điệu
của cuộc sống ? Vậy mà khi đọc những câu thơ này của Nguyễn Duy “ Lưng trần
<i>phơi nắng , phơi sương – Có manh áo cộc tre nhường cho con ”</i> thử hỏi có ai có thể
cầm được lịng mình ? ... Chính Bielinnki cũng đã từng nói rằng : <i>“ Bất cứ thi sĩ</i>
<i>nào cũng không thể trở thành vĩ đại nếu họ chỉ do ở mình và miêu tả mình – dù đó là</i>
<i>miêu tả những nỗi đau hay niềm hạnh phúc . Bất cứ thi sĩ vĩ đại nào , sở dĩ họ vĩ đại</i>
<i>là vì những đau khổ và hạnh phúc của họ bắt nguồn từ hoẳng sâu thẳm của lịch sử</i>
<i>xã hội , bởi vì họ là khí quan của xã hội , của thời đại và của nhân loại ”</i>. Sự nhạy
cảm của tác giả sẽ là cây chìa khóa tạo nên sự đánh động , thức tỉnh những sự đồng
điệu ở tâm hồn người đọc .
Cần phải nói thêm trong nhận định của Nguyễn Đình Thi , ơng đã chú trọng tới
cái gọi là sự sống mà nghệ sỹ mang trong lòng . Điều đó khẳng định những tác động
tích cực của tác phẩm văn học vào cuộc sống . Một khi sợi dây truyền của nó chính là
bằng những xúc động mãnh liệt của tâm hồn thì người đọc sẽ được soi tỏ bằng những
quan điểm nhân văn tích cực và chính họ sẽ biết cách điều chỉnh hành vi trong cuộc
sống của mình mà hướng tới cái cách sống đẹp hơn . Tác phẩm văn học cũng như
một cách nói khác của Nguyễn Đình Thi trong văn bản “ Tiếng nói của văn nghệ ”
rằng không chỉ trỏ cho ta con đường đi mà chỉ vào bên trong đốt lửa lên trong lịng
<i>chúng ta khiến chúng ta có sự tiếp cận với cuộc đời một cách tích cực hơn . </i>
Mở đầu bài thơ này , khi viết về cái đẹp của mùa xuân , nhà thơ không đi trên
những lối mòn quen thuộc đã trở nên sáo rỗng với những chim én liệng , hoa Mai ,
hoa Đào chúm chím nở hay mưa bụi rơi rơi ... Nhà thơ đã chăm chú quan sát , chăm
chú lắng nghe để rồi phát hiện , nâng niu trân trọng những cái đẹp thật đơn sơ , bình
dị để đưa vào những vần thơ của mình . Đó dù chỉ là một bơng hoa lục bình tím biếc
mọc giữa dịng sông xanh hay chỉ là âm vang trong trẻo của một tiếng chim chiền
chiện nhưng bức tranh mùa xuân mà nhà thơ mang lại vẫn có đủ sức làm lay động
lịng người . Cái đẹp đó rõ ràng là đã kết tinh từ một tâm hồn dung dị , luôn ln tha
thiết gắn bó và khao khát hịa nhập với cuộc đời .
Nằm trên giường bệnh nhưng Thanh Hải vẫn thể hiện được mối giao hòa rất
đẹp giữa tâm hồn mình với cuộc đời chung . Ơng vẫn cảm nhận được ngồi kia là
khơng khí thời đại , là tinh thần cách mạng đang vô cùng hối hả khẩn trương với <i>lộc</i>
<i>giắt đầy quanh lưng trên vành lá ngụy trang của người ra trận và lộc cũng đang trải</i>
<i>dài trên nương mạ của người ra đồng . Cả dân tộc đang rất phấn khởi , tin tưởng trên</i>
con đường hàn gắn vết thương chiến tranh và từng bước dựng xây cuộc đời mới .
Nhà thơ vì thế đã cảm nhận được đất nước như vì sao – cứ đi lên phía trước với một
nièm tin vơ cùng tươi sáng .
Từ cái đẹp của mùa xuân đất trời tạo vật cũng như từ cái đẹp của mùa xuân
cuộc đời , mùa xuân thời đại như thế nhà thơ đã cảm thấy trỗi dậy trong lịng mình
biết bao thơi thúc , giục giã . Ông chân thành tha thiết bày ước nguyện được đóng
góp một chút tơi nhỏ bé của mình trước cái chung đang bừng bừng khí thế như vậy .
Đó là một niềm khao khát đẹp đẽ được nhà thơ phơ ra tận đáy lịng mình . Ơng muốn
làm một con chim hót để hịa vào mn ngàn tiếng chim của cuộc đời , muốn làm
một nhành hoa nở để hịa vào cái vườn hoa trăm hồng ngàn tía của đất nước và muốn
làm một nốt trầm xao xuyến để góp mình vào trong bản hịa ca rộng ràng của thời
đại. Những ước nguyện ấy đều khiêm nhường , bình dị nhưng đều giống như những
ngọn lửa của niềm say mê cháy sáng đến hết mình . Cái mùa xuân nho nhỏ đáng yêu
trong sự sống của nhà thơ được ông thành tâm dâng cho cuộc đời bằng tất cả sự tin
yêu và tự nguyện . Dù đó là lúc tuổi hai mươi trẻ trung tràn đầy nhiệt huyết hay dù
đó là khi tóc bạc tuổi già bóng xế . Trái tim nhỏ bé trong lồng ngực nhà thơ cịn đập
thì vẫn cịn đó cái khát vọng lớn lao được cống hiến những gì tinh túy nhất của bản
thân cho cuộc đời .
Từ mùa xuân nho nhỏ của mình , Thanh Hải đã truyền vào trái tim độc giả một
nhiệt huyết thật sự say mê của cuộc sống . Không phải là những bài học ln lý khơ
cứng mang tính giáo điều sách vở mà nhà thơ đã mang đến cho chúng ta một tiếng
nói của tâm hồn . Chổ giao nhau giữa tác phẩm với độc giả chính là những tri âm , tri
kỉ , những đồng điệu của cảm xúc . Chính vì lẽ đó mà nó có sức mạnh hơn bất kỳ
một bài thuyết giảng nào . Từ những hình ảnh dịng sơng xanh , bơng hoa tím , tiếng
chim chiền chiện mà nhà thơ đã liệt kê rất chọn lọc ở phần đầu của bài thơ như càng
khiến chúng ta biết nâng niu , trân trọng hơn những cái đẹp đơn sơ trong cuộc sống
của mình . Đó cũng giống như cái hình ảnh của một bãi bồi bên kia sông Hồng đã trở
thành một niềm thao thức thiết tha , cháy bỏng của nhân vật Nhĩ trong truyện ngắn <i><b>“</b></i>
<i><b>Bến Quê ” của nhà văn Nguyễn Minh Châu hay cũng giống như tiếng gà cục tác , ổ</b></i>
<i>trướng hồng tuổi thơ trong bài thơ “ Tiếng gà trưa ” của nhà thơ Xuân Quỳnh .</i>
Những hình ảnh cuộc đời mộc mạc ấy nếu ta biết trân trọng , u thương gắn bó thì
đó sẽ mãi mãi là những mảnh tâm hồn đẹp đẽ và sẽ cùng ta đi suốt cuộc đời .
Từ hình ảnh của mùa xuân đất nước , mùa xuân thời đại với những chồi tơ ,
lộc biếc trên vành lá ngụy trang của người ra trận cũng như trên nương mạ của người
ra đồng được Thanh Hải nói đến trong bài thơ đã đốt lửa lên trong lịng chúng ta tình
u và niềm tin vào con đường đi tươi sáng trong sự nghiệp cách mạng lớn lao của
dân tộc . Nó khiến chúng ta càng thêm gắn bó hơn với chính cuộc đời này .
Nhưng có lẽ bức thơng điệp đáng chú ý nhất trong “ Mùa xuân nho nhỏ” của
Thanh Hải chính là quan điểm sống cống hiến vơ cùng cao đẹp của nhà thơ . Điều
này đã tạo nên những tác động hết sức tích cực trong suy nghĩ cũng như hành động
của chúng ta . Sẽ không quá khi nói rằng những lời thơ mở lịng kia của một một nhà
thơ trước lúc đi xa đã soi tỏ cho chúng ta một cách nhập thế khi đang <i>băn khoăn tìm</i>
<i>kiếm lẽ yêu đời . “ Mùa xuân nho nhỏ” vì thế đã tạo nên một sự cộng hưởng giữa</i>
nhà thơ với độc giả . Tiếng lòng của Thanh Hải đã trở thành tiếng hát của muôn nhà ,
tiếng hát của lý tưởng sống cao đẹp . Cái tôi riêng của người nghệ sỹ rất chân thành ,
thiết tha ấy đã hòa vào cái ta chung của cuộc đời làm thức dậy trong mỗi con người
mà đặc biệt là những con người trẻ tuổi ý thức về một lẽ sống đẹp . Rằng , khơng có
gì đáng trân trọng hơn của một đời người khi chúng ta biết thành tâm cống hiến
những gì đẹp nhất của chính bản thân cho dân tộc , cho đất nước , cho thời đại .
Văn học chính là một bờ bến vơ cùng của nghệ thuật ngơn từ . Nghệ sỹ chính
là người khơi nguồn cho những sáng tạo đó . Đến lượt mình độc giả vừa là người tiếp
nhận lại vừa là người đồng sáng tạo . Chổ giao thoa kỳ diệu ấy giữa tác phẩm với thế
giới bạn đọc đã khiến cho dù trải qua bao nhiêu thăng trầm dâu bể , bao nhiêu biến
thiên thay đổi của cuộc đời nhưng những áng văn lạ , những vần thơ hay vẫn ln có
một sức hấp dẫn đặc biệt . Ta đến với tác phẩm văn học như là để soi mình trong tấm
gương lớn của cuộc đời để từng bước hồn thiện mình hơn .