Chuyen de doi moi PPGD su dung PP Ban tay nan bot mon Sinh hoc

<span class='text_page_counter'>(1)</span><div class='page_container' data-page=1>

<b>CHUYÊN ĐỀ : </b>

S

Ử DỤNG PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC

“BÀN TAY NẶN BỘT” TRONG GIẢNG DẠY

BỘ MƠN SINH HỌC

<b>I- Cơ sở lý luận :</b>

Việc hình thành cho học sinh một thế giới quan khoa học và niềm say mê
khoa học, sáng tạo là một mục tiêu quan trọng của giáo dục hiện đại khi mà nền
kinh tế tri thức đang dần dần chiếm ưu thế tại các quốc gia trên thế giới. “Bàn tay
nặn bột” là một phương pháp dạy học tích cực, thích hợp cho việc giảng dạy các
kiến thức khoa học tự nhiên, đặc biệt là đối với môn Sinh học ở Trung học cơ sở,
khi học sinh đang ở giai đoạn bắt đầu tìm hiểu mạnh mẽ các kiến thức khoa học về
sự sống, hình thành các khái niệm cơ bản về khoa học Sinh học

Đây là một phương pháp mới nhằm phát huy tối đa khả năng tự học và sáng
tạo của học sinh, giúp các em tự phát hiện và giải quyết vấn đề thơng qua tiến hành
thí nghiệm, quan sát, nghiên cứu tài liệu hay điều tra. Nhờ đó học sinh hình thành
khả năng suy luận theo phương pháp nghiên cứu từ nhỏ góp phần hình thành tác
phong và phương pháp làm việc của các em khi trưởng thành.

Phương pháp BTNB tạo nên tính tị mị, ham muốn khám phá và say mê
khoa học của học sinh. Ngoài ra phương pháp này cịn rèn luyện kỹ năng diễn đạt
thơng qua ngơn ngữ nói và viết cho học sinh.

Xu hướng đổi mới phương pháp dạy học hiện nay là phát huy năng lực sáng
tạo kĩ năng thực hành cho học sinh nên việc đưa phương pháp BTNB vào trong
dạy học là hoàn tồn hợp lý.

<b>II- Thực trạng :</b>
<b>1.Thuận lợi:</b>

<b>a) Về phía giáo viên:</b>

Giáo viên trẻ, năng nổ nhiệt tình trong cơng tác

Ln học hỏi kinh nghiệm nhằm nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ
Không ngừng học tập qua sách tham khảo, tài liệu nâng cao và qua mạng
internet

Tích cực trong đổi mới phương pháp dạy học nhằm phát huy tính chủ động
sáng tạo của học sinh trong học tập

</div>
<span class='text_page_counter'>(2)</span><div class='page_container' data-page=2>

<b>b) Về phía HS:</b>

Thích thú khi được tiếp thu phương pháp dạy học mới từ giáo viên
Thích tự tìm tịi, tự học hỏi để tiếp thu kiến thức mới

<b>2. Khoù khăn :</b>

<b>a) Về phía giáo viên:</b>

Một số giáo viên chưa mạnh dạn trong việc việc đổi mới phương pháp dạy
học nhằm phát huy sự chủ động tích cực của học sinh

Một số giáo viên ít chịu học hỏi qua sách, qua mạng nhằm nâng cao tay
nghề

<b>b) Về phía HS:</b>

Các em còn lúng túng mỗi khi tiếp thu phương pháp dạy học mới từ giáo
viên

Một số học sinh còn chay lười, thụ động trong học tập

<b>III- Nguyên nhân tồn tại thực trạng của đơn vị :</b>
<b>a) Về phía giáo viên:</b>

Do ít tìm hiểu kiến thức, phương pháp dạy học mới qua sách, qua mạng nên
giáo viên chưa tự tin khi đổi mới phương pháp

<b>b) Về phía HS:</b>

Các em khơng học bài, chuẩn bị bài ở nhà nên rất thụ động trong học tập

<b>IV- Giải pháp cụ thể :</b>

a) Về phía giáo vieân:

Giáo viên cần tăng cường học hỏi kinh nghiệm đồng nghiệp nhằm nâng cao
trình độ chun mơn và tay nghề

Cần thường xuyên học hỏi, tìm hiểu việc đổi mới phương pháp dạy học qua
sách tham khảo, chuyên môn và qua mạng internet

b) Về phía HS:

Cần tích cực chuẩn bị bài ở nhà để chủ động hơn khi tiếp thu kiến thức mới
tại lớp

<b>V- Nội dung chuyên đề :</b>
<b>1.Xác định nội dung:</b>

Phương pháp bày tay nặn bột là một phương pháp có tiến trình dạy học rõ
ràng, dễ hiểu có thể áp dụng được dễ dàng

Phương pháp dạy học này giúp học sinh hứng thú với việc tìm hiểu kiến thức
mới, ham thích được học tập, hăng say tìm tịi và sang tạo

BTNB chú trọng đến việc hình thành kiến thức cho HS bằng các thí nghiệm
tìm tịi nghiên cứu để chính các em tìm ra câu trả lời cho các vấn đề được đặt ra
trong cuộc sống thông qua tiến hành thí nghiệm, quan sát, nghiên cứu tài liệu hay
điều tra...

</div>
<span class='text_page_counter'>(3)</span><div class='page_container' data-page=3>

Cũng như các phương pháp dạy học tích cực khác BTNB ln coi HS là trung
tâm của q trình nhận thức, chính các em là người tìm ra câu trả lời và lĩnh hội
kiến thức dưới sự giúp đỡ của GV.

Mục tiêu của BTNB là tạo nên tính tị mị, ham muốn khám phá, u và say
mê khoa học của HS. Ngoài việc chú trọng đến kiến thức khoa học, BTNB còn chú
ý nhiều đến việc rèn luyện kỹ năng diễn đạt thơng qua ngơn ngữ nói và viết cho HS

<b>2.Yêu cầu thực tiễn:</b>

<b>a) Đối với giáo viên:</b>

- Liệt kê các bài học có thể áp dụng PP BTNB.

- GV cần chuẩn bị trước các thí nghiệm dự kiến để có kết quả như mong
muốn.

- Vận dụng tối đa những nguyên vật liệu sẵn có, dễ kiếm.

- Sử dụng CNTT cho bài dạy áp dụng PP BTNB đúng lúc, đúng chỗ, hợp lí.
- Với một số thí nghiệm đơn giản, GV có thể giao việc cho HS bằng những
phiếu giao việc, tự HS chuẩn bị các vật liệu cho nhóm của mình.

* Xây dựng tiết học theo các gợi ý:
- Mục tiêu bài học

- Hoạt động có thể áp dụng PP BTNB
- PP thí nghiệm sử dụng

- Thiết bị cần có

- Những thí nghiệm có thể thực hiện
* Tổ chức lớp học:

- Sắp xếp bàn ghế cho phù hợp với số HS.
- Chia nhóm từ 4-6 em/nhóm.

- Có chỗ dành riêng để vật liệu lớp học.
* Trong quá trình giảng dạy

+ Lưu ý khi lựa chọn quan niệm ban đầu để đưa ra thảo luận:
- Khơng chọn hồn tồn các quan niệm đúng

- Tuyệt đối khơng bình luận hay nhận xét gì về tính đúng sai của các ý kiến
ban đầu

- Lựa chọn các quan niệm vừa đúng vừa sai

- Chọn vị trí thích hợp đề gắn các bài vẽ của học sinh…
+ Không nên sử dụng SGK khi học bằng PP BTNB.

+ Không nêu tên bài học trước khi học (với những bài thể hiện nội dung bài
học ở đề bài).

+ Lựa chọn hoạt động phù hợp với PP BTNB để áp dụng, không nhất thiết
hoạt động nào cũng áp dụng PP.

+ Lưu ý về Kĩ thuật thảo luận nhóm

* Lựa chọn phương pháp thí nghiệm phù hợp:
- PP quan sát tranh ảnh, quan sát vật thật
- PP mơ hình

- PP nghiên cứu tài liệu
- PP thí nghiệm trực tiếp

</div>
<span class='text_page_counter'>(4)</span><div class='page_container' data-page=4>

<b>b) Đối với học sinh:</b>

- Cần chuẩn bị bài trước ở nhà

- Cần tích cực đưa ra các đề xuất và phương án kiểm chứng giả thuyết

<b>VI- Quy trình thực hiện tổ chức chuyên đề:</b>
<b>Bước 1:</b>

Đưa ra tình huống xuất phát và câu hỏi nêu vấn đề

<b>Bước 2:</b>

Hình thành biểu tượng ban đầu của học sinh

<b>Bước 3:</b>

Đề xuất giả thuyết và phương án kiểm chứng giả thuyết

<b>Bước 4:</b>

Tìm tịi nghiên cứu

<b>Bước 5:</b>

Kết luận, hệ thống hóa kiến thức

<b>VII- Biện Pháp thực hiện :</b>
<b>Bước 1:</b>

Giáo viên chủ động đưa ra tình huống xuất phát như là một cách dẫn nhập
và bài học.

Tình huống xuất phát phải ngắn gọn, gần gũi dễ hiểu đối với học sinh. Tình
huống xuất phát nhằm đưa ra câu hỏi nêu vấn đề (câu hỏi nêu vấn đề phải là câu
hỏi mở tuyệt đối không được dùng câu hỏi đóng). Tuy nhiên có những trường hợp
khơng nhất thiết phải có tình huống xuất phát mới đề xuất được câu hỏi nêu vấn đề
(tùy vào từng kiến thức và từng trường hợp cụ thể)

<b>Bước 2:</b>

Giáo viên khuyến khích học sinh nêu những suy nghĩ, nhận thức ban đầu của

mình trước khi được học kiến thức mới.

Giáo viên có thể yêu cầu học sinh nhắc lại kiến thức cũ liên quan đến kiến
thức mới của bài học để làm bộc lộ quan niệm ban đầu của học sinh

Giáo viên có thể u cầu học sinh trình bày quan niệm ban đầu thơng qua lời
nói, viết hoặc vẽ để biểu hiện suy nghĩ.

<b>Bước 3:</b>

Từ các câu hỏi được đề xuất, giáo viên nêu câu hỏi cho học sinh, đề nghị các
em đề xuất các giả thuyết và thiết kế phương án thực nghiệm tìm tịi – nghiên cứu
để kiểm chứng

Nếu ý kiến của của học sinh nêu lên có ý đúng nhưng ngơn từ chưa chuẩn
xác hoặc diễn đạt chưa rõ thì giáo viên nên gợi ý và từng bước giúp học sinh hoàn
thiện diễn đạt. Giáo viên cũng có thể yêu cầu học sinh khác chỉnh sửa cho rõ ý.

Giáo viên có thể nhận xét trực tiếp nhưng yêu cầu học sinh khác cho ý kiến
về phương pháp mà học sinh đó nêu ra thì tốt hơn

Sau khi học sinh đề xuất được các phương án thực nghiệm tìm tịi – nghiên
cứu, giáo viên nêu nhận xét chung và quyết định tiến hành phương án kiểm chứng
phù hợp nhất

</div>
<span class='text_page_counter'>(5)</span><div class='page_container' data-page=5>

Nếu phải làm thí nghiệm thì ưu tiên thực hiện thí nghiệm trực tiếp trên vật
thật. Một số trường hợp không thể tiến hành trực tiếp trên vật thật có thể trên mơ
hình hoặc cho học sinh quan sát trên tranh vẽ.

Đối với quan sát giáo viên ưu tiên quan sát vật thật trước sau đó mới cho học

sinh quan sát trên tranh vẽ hay mơ hình

Khi tiến hành thí nghiệm hoặc quan sát giáo viên cần nêu rõ yêu cầu và mục
đích tiến hành trước khi cho học sinh tiến hành thí nghiệm hoặc quan sát

Khi tiến hành thí nghiệm hoặc quan sát giáo viên yêu cầu học sinh phải ghi
lại kết quả( bằng lời hay vẽ sơ đồ)

Khi học sinh làm thí nghiệm giáo viên bao quát lớp, quan sát từng nhóm.
Nếu thấy nhóm hoặc học sinh nào làm sai thì giáo viên chỉ nhắc nhở trong nhóm
đó hoặc riêng học sinh đó

<b>Bước 5:</b>

Sau khi thực hiện thực nghiệm tìm tịi – nghiên cứu, các câu trả lời dần dần
được giải quyết. Giáo viên có nhiệm vụ tóm tắt, kết luận và hệ thống lại để học
sinh ghi vào vở coi như là kiến thức của bài học

Giáo viên khắc sâu kiến thức cho học sinh bằng cách cho học sinh nhìn lại,
đối chiếu lại với các ý kiến ban đầu để tự phát hiện ra mình sai hay đúng và tự sữa
chữa thay đổi một cách chủ động

Nếu kiến thức phức tạp và dài giáo viên có thể in sẵn tờ rời tóm tắt kiến thức
của bài học để phát cho học sinh dán vào vở thực hành hoặc tập hợp thành một tập
riêng để tránh mất thời gian ghi chép

<b>VIII- Kết luận:</b>

Thực tế khi áp dụng thí điểm phương pháp này ở trường THCS Suối Ngô,
HS tỏ ra hứng thú, thích tìm tịi, khám phá. Mặc dù tiết học kéo dài nhưng HS

khơng có dấu hiệu mệt mỏi, căng thẳng. Bởi q trình học tập cứ ln hấp dẫn, các
em làm việc liên tục, ln có những điều mới mà càng nghiên cứu, càng tìm hiểu,
HS càng thấy thích thú. Với phương pháp bàn tay nặn bột, động cơ người học được
hình thành thơng qua hoạt động trên lớp học, HS được rèn luyện kĩ năng sống, kĩ
năng quan sát, kĩ năng thực hành, kĩ năng trình bày, thuyết trình,... Điều quan trọng
nữa là HS có niềm tin vào chính bản thân mình thơng qua phương pháp này.

Suối Ngơ, Ngày 13/2/2014
Người viết

</div>

<!--links-->