Nghiên cứu cơ sở khoa học để đề xuất mô hình nông nghiệp sinh thái thích ứng với biến đổi khí hậu tại vùng đất cát ven biển huyện thăng bình, tỉnh quảng nam

1

2

B GIÁO D C VÀ ĐÀO T O
Đ I H C ĐÀ N NG

Cơng trình đư c hồn thành t i
Đ I H C ĐÀ N NG

T NG TH THÚY H O

KHOA H C Đ Đ XU T
MƠ HÌNH NƠNG NGHI P SINH THÁI THÍCH NG
V I BI N Đ I KHÍ H U T I VÙNG Đ T CÁT
VEN BI N HUY N THĂNG BÌNH, T NH QU NG NAM
NGHIÊN C U CƠ S

Chuyên ngành : Sinh thái h c
Mã s
: 60.42.60

Ngư i hư ng d n khoa h c: TS. Võ Văn Minh

Ph n bi n 1: PGS.TS Nguy n Khoa Lân

Ph n bi n 2: TS. Nguy n T n Lê

Lu n văn ñã ñư c b o v trư c H i ñ ng ch m Lu n văn
t t nghi p Th c sĩ Khoa h c h p t i Đ i h c Đà N ng vào ngày
27 tháng 11 năm 2011.

TÓM T T LU N VĂN TH C SĨ KHOA H C

Có th tìm hi u lu n văn t i:
Đà N ng - Năm 2011

- Trung tâm Thông tin - H c li u, Đ i h c Đà N ng
- Thư vi n trư ng Đ i h c Sư ph m, Đ i h c Đà N ng


3
M

4

Đ U

ñ nh kinh t và phát tri n b n v ng ñ a phương trư c nh ng tác ñ ng

1. Đ t v n ñ

b t thư ng c a mơi trư ng s ng.

Bi n đ i khí h u (BĐKH) đang tác đ ng nghiêm tr ng ñ n

2. M c tiêu c a ñ tài

nhi u qu c gia trên toàn th gi i, trong đó Vi t Nam là m t trong

Đánh giá ñư c th c tr ng s n xu t nơng nghi p

đ a bàn

năm qu c gia ch u nh hư ng l n nh t c a hi n tư ng khí h u c c

b n xã ven bi n Bình Dương, Bình H i, Bình Nam, Bình Minh c a

đoan trong hai th p k tr l i ñây và ñ ng th ba n u ch tính riêng

huy n Thăng Bình cũng như các y u t tác ñ ng ñ n ho t ñ ng s n

năm 2008 (Germanwatch, 2010).

xu t nông nghi p c a b n xã nghiên c u nh m xác l p cơ s khoa

Trong các lĩnh v c s n xu t kinh t thì nơng nghi p là lĩnh
v c ch u tác ñ ng n ng n nh t t
BĐKH. Theo d đốn c a

nh ng tác ñ ng tiêu c c c a

y ban liên chính ph v BĐKH (IPCC),

h c v ng ch c cho vi c xây d ng các mơ hình nơng nghi p sinh thái
thích ng v i BĐKH.
3. N i dung nghiên c u

2

- Kh o sát th c tr ng và các y u t tác ñ ng ñ n ho t ñ ng

(tương ng v i 12,1% di n tích đ t t nhiên) s b ng p, s n lư ng

s n xu t nông nghi p t i b n xã Bình Dương, Bình H i, Bình Nam,

lương th c s gi m đi m t n a. Bên c nh đó, các bi u hi n th i ti t

Bình Minh.

m c nư c bi n dâng thêm 100cm vào năm 2010 thì 40.000km

c c ñoan như nhi t ñ tăng, h n hán, lũ l t, mưa bão và hi n tư ng

- Nghiên c u m t s ñ nh hư ng ñ xây d ng mơ hình nơng

xâm m n khi nư c bi n dâng tác ñ ng sâu s c đ n nơng nghi p và

nghi p sinh thái thích ng ñư c v i BĐKH t i vùng cát ven bi n

sinh k c ng ñ ng.

huy n Thăng Bình, t nh Qu ng Nam.
- Mơ ph ng m t s mơ hình nơng nghi p sinh thái có kh

Huy n Thăng Bình t nh Qu ng Nam là m t huy n có di n
tích đ t cát ven bi n tương ñ i l n so v i các huy n có đ a hình giáp

năng thích ng v i BĐKH

bi n c a t nh Qu ng Nam kho ng 7.905,75 ha. Ho t ñ ng s n xu t

vùng ñ t cát ven bi n huy n Thăng

Bình, t nh Qu ng Nam.

nơng nghi p

đây cịn g p nhi u khó khăn do đi u ki n mơi trư ng

đ t cát nghèo dinh dư ng và ñ

4. Ý nghĩa khoa h c và ý nghĩa th c ti n c a ñ tài

m th p, bên c nh đó là nh ng tác

4.1. Ý nghĩa khoa h c

ñ ng tiêu c c t nh ng bi u hi n th i ti t c c đoan do BĐKH đã làm
gia tăng khó khăn cho q trình canh tác nơng nghi p.
Xu t phát t th c tr ng trên, vi c ti n hành ñ tài: “Nghiên
c u cơ s khoa h c ñ đ xu t mơ hình nơng nghi p sinh thái
thích

ng v i bi n đ i khí h u t i vùng ñ t cát ven bi n huy n

Thăng Bình, t nh Qu ng Nam” là r t c n thi t, nh m góp ph n n

Đ tài s góp ph n cung c p các tiêu chí c n thi t làm cơ s
khoa h c ñ xây d ng mơ hình nơng nghi p sinh thái phù h p v i
ñi u ki n c a vùng ñ t cát ven bi n huy n Thăng Bình, t nh Qu ng

Nam.
4.2. Ý nghĩa th c ti n
Thành cơng c a đ tài s góp ph n ñ ra m t gi i pháp canh
tác nông nghi p m i theo hư ng sinh thái cho phép khai thác ñ t


5

6

nông nghi p m t cách b n v ng, nâng cao ñư c hi u qu s n xu t và
có kh năng thích ng v i BĐKH t i vùng ñ t cát ven bi n huy n

CHƯƠNG 1

Thăng Bình, t nh Qu ng Nam.
5. C u trúc c a lu n văn

Lu n văn ngoài ph n m đ u và k t lu n có 3 chương
Chương 1. T ng quan tài li u
Chương 2. Đ i tư ng và phương pháp nghiên c u
Chương 3. K t qu nghiên c u và th o lu n

T NG QUAN TÀI LI U
1.1. M t s quan ñi m v nông nghi p sinh thái
Nông nghi p sinh thái là mơ hình nơng nghi p b n v ng theo
hư ng ti p c n sinh thái h c, cách ti p c n này nh m duy trì ngu n
tài nguyên thiên nhiên b ng áp d ng các quy lu t sinh thái mà không
d a vào m t kh năng thay th hoàn h o ngu n tài nguyên thiên
nhiên và ngu n nhân t o nào. Xây d ng m t n n nơng nghi p m i

v i m c đích duy trì m t mơi trư ng trong s ch và s n xu t ra s n
ph m an toàn hơn b ng vi c ít ho c hồn tồn khơng s d ng các
ngu n năng lư ng hóa h c b sung. Kh i lư ng cũng như ch ng lo i
phân bón và thu c tr sâu có th đư c s d ng nhưng ph i ñư c quy
ñ nh và ki m soát m t cách nghiêm ng t. Đ c bi t chú tr ng vào vi c
tái s d ng các ngu n dinh dư ng trong ph m vi trang tr i [24].
N n nơng nghi p sinh thái đư c xây d ng d a trên các
nguyên t c chung là: khơng phá ho i mơi trư ng, đ m b o năng su t
n ñ nh, ñ m b o kh năng th c thi không ph thu c vào bên ngồi
và ít l thu c vào v t tư, k thu t nh p ngo i. C n áp d ng có ch n
l c, cân nh c các ti n b c a khoa h c k thu t, đi u c n thi t là ph i
mơ ph ng theo các ki u c a h sinh thái t nhiên như ñ m b o tái
sinh v t ch t, t o c u trúc nhi u t ng. Bên c nh đó, th c hi n luân
canh, xen canh, th c hi n ña d ng sinh h c và chăn ni đ t [30].
1.2. Tình hình nghiên c u áp d ng nơng nghi p sinh thái trên
th gi i và Vi t Nam
1.2.1. Tình hình nghiên c u áp d ng nơng nghi p sinh thái trên
th gi i
Vi c áp d ng khoa h c sinh thái đ xây d ng mơ hình nông


7

8

nghi p ñang ñem l i hi u qu cao, góp ph n ch m d t cu c kh ng

1.3.2. Tác ñ ng c a BĐKH ñ n ho t đ ng s n xu t nơng nghi p

ho ng lương th c th gi i.

Vi t Nam

1.2.2. Tình hình nghiên c u áp d ng nơng nghi p sinh thái

Vi t

Vi t Nam là m t trong s các qu c gia ñang ph i gánh ch u
tác ñ ng n ng n c a BĐKH. Theo ư c tính c a

Nam

y ban liên chính

Vi t Nam đã thí đi m mơ hình làng sinh thái t i các vùng

ph v BĐKH (IPCC) khi m c nư c bi n tăng 1m, đ ng b ng sơng

canh tác có các đ c đi m sinh thái khác nhau như: Vùng sinh thái

H ng s b ng p 5000km2 và đ ng b ng sơng C u Long b m t

khơ c n, vùng đ t d c, vùng sinh thái ng p úng. M t s mơ hình

15.000 - 20.000km2, s n lư ng lư ng th c Vi t Nam gi m 12% (x p

nông nghi p theo hư ng sinh thái quy mô nh hơn cũng ñư c áp

x 5 tri u t n lúa). Đ ng th i làm m t 12% - 14% di n tích đ t do

d ng như mơ hình nơng lâm k t h p theo hư ng sinh thái di n ra

ng p nư c, kh năng xu t kh u g o khơng cịn [1].

nhi u t nh thành trong c nư c như Bình Thu n, C n Thơ, Sóc Trăng

1.3.3. Vai trị c a nơng nghi p sinh thái ñ i v i ñi u ki n khí h u

và m t s vùng đ ng b ng sơng C u Long khác. Ngồi ra cịn có mơ

bi n đ i

hình k t h p gi a lúa - tơm - v t, mơ hình ni tôm qu ng canh d a

Nông nghi p sinh thái làm tăng đ phì c a đ t, b o v mùa

vào r ng ng p m n ñ canh tác ni tơm, mơ hình lúa - hoa.

màng kh i các sinh v t gây h i thông qua s d ng cây tr ng sinh l i,

1.3. Tác ñ ng c a BĐKH ñ n ho t ñ ng s n xu t nông nghi p

th c v t, ñ ng v t, và côn trùng trong môi trư ng t nhiên. H n ch

trên th gi i và Vi t Nam

đư c tính đ c canh c a các mơ hình nơng nghi p cũ. Đ c đi m ña

1.3.1. Tác ñ ng c a BĐKH ñ n ho t đ ng s n xu t nơng nghi p

d ng các thành ph n trong mơ hình nơng nghi p sinh thái s giúp

trên th gi i

gi m thi u thi t h i khi có thiên tai, d ch b nh x y ra, ñ ng th i cho

Theo d báo, BĐKH s tác ñ ng ñ n các ho t ñ ng s n xu t

thu ho ch t nhi u s n ph m nông ph m.

trên toàn th gi i, năm 2080 s n lư ng ngũ c c có th gi m 2-4%.

1.4. Đi u ki n t nhiên - kinh t - xã h i c a huy n Thăng Bình,

nhi u nư c Đơng Nam Á như Inđơnêsia, Myanma, Thái lan,

t nh Qu ng Nam

Philippin, Malaysia,…năng su t lúa s thay ñ i t -14 ñ n +28%.

1.4.1. Đi u ki n t nhiên

nh hư ng do chi phí th c ăn tăng, do

Thăng Bình có t ng di n tích ñ t t nhiên là 38560,24 ha,

th i kỳ và phân b d ch b nh thay ñ i, thay ñ i c a bãi chăn th [11].

trong ñó nhóm ñ t nông nghi p là 22419,16 ha, ñ t phi nông nghi p

S n xu t gia súc, gia c m b

Trư c tình hình bi n đ ng th t thư ng c a th i ti t, an ninh

là 9568,58 ha, nhóm đ t chưa s d ng là 6572,5 ha. Đi u ki n t

lương th c th gi i ñ ng trư c nguy cơ b ñe d a, vi c xây d ng các

nhiên c a huy n Thăng Bình khá kh c nghi t, gây khó khăn cho s n

chi n lư c nh m thích ng v i BĐKH trong lĩnh v c nông nghi p

xu t nông nghi p, h n hán và ng p úng thư ng xuyên x y ra. S

ñang là v n ñ ñư c nhi u qu c gia quan tâm.

lư ng các cơn bão trong năm tương ñ i nhi u s gây tàn phá ngành
nông nghi p. Đ t canh tác cho nông nghi p ch y u là ñ t ñ i núi và


9

10

vùng cát ven bi n là vùng nghèo dinh dư ng. Cơng trình th y l i

CHƯƠNG 2

cũng khơng đ m b o cho s n xu t nông nghi p c a vùng. Ho t ñ ng

Đ I TƯ NG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN C U

s n xu t nơng nghi p c a Thăng Bình s g p nhi u khó khăn, nh t là
vùng cát ven bi n.
1.4.2. Đi u ki n kinh t - xã h i
Trong nhi u năm g n đây Thăng Bình có chi u hư ng tăng
trư ng kinh t ñi lên, nhưng t c ñ tăng trư ng c a ngành nông

2.1. Đ i tư ng nghiên c u
Đ tài ti n hành nghiên c u v tình hình s n xu t nông
nghi p cũng như các y u t tác ñ ng b t l i c a BĐKH ñ n s n
xu t nông nghi p

vùng ñ t cát ven bi n huy n Thăng Bình, t nh

Qu ng Nam.

nghi p đang có xu hư ng gi m xu ng. T tr ng c a ngành nông

Ph m vi nghiên c u t p trung t i b n xã ven bi n là Bình

nghi p cũng đang có xu hư ng gi m, tuy nhiên nơng nghi p v n là

Dương, Bình H i, Bình Nam, Bình Minh. Th i gian ti n hành nghiên

ngành ch ñ o cho ho t ñ ng s n xu t c a huy n Thăng Bình.

c u đ tài là t tháng 1 năm 2011 ñ n tháng 8 năm 2011.

Nhìn chung, đi u ki n - xã h i c a huy n Thăng Bình cịn

nhi u khó khăn, chưa ñáp ng ñư c cho ho t ñ ng s n xu t c a
huy n, ñ c bi t là ho t ñ ng s n xu t nơng nghi p. Thu nh p c a đa
s h dân cịn ph thu c vào nơng nghi p, đ i s ng khá b p bênh.

2.2. Phương pháp nghiên c u
2.2.1. Phương pháp thu th p tài li u th c p
Thu th p các thông tin t các báo cáo c a phòng NN&PTNT
và Phòng tài nguyên - mơi trư ng huy n Thăng Bình v đi u ki n t
nhiên, kinh t , xã h i c a huy n.
2.2.2. Phương pháp quan sát th c ñ a
Đ tài ti n hành kh o sát th c ñ a ñ quan sát tr c ti p ho t
đ ng s n xu t nơng nghi p cũng như các mơ hình canh tác hi n đang
th c hi n

ñ a phương.

2.2.3. Phương pháp ph ng v n
Đ tài ti n hành ph ng v n tr c ti p ngư i dân ñ a phương,
cán b các Phịng NN&PTNT, Phịng tài ngun - mơi trư ng c a
huy n, cán b xã v các v n ñ liên quan ñ n m c tiêu nghiên c u
như tình hình s n xu t, mùa v , tình hình d ch b nh.
2.2.4. Phương pháp sơ đ hóa
Đ tài s d ng phương pháp sơ đ hóa đ mơ ph ng m t s
mơ hình nơng nghi p sinh thái t i vùng ñ t cát ven bi n huy n Thăng
Bình, t nh Qu ng Nam d a theo m t s tiêu chí đ ra.


11

12

CHƯƠNG 3

c u là khơng cao, do đi u ki n t nhiên kh c nghi t gây khó khăn

K T QU VÀ BÀN LU N

cho quá trình sinh trư ng và phát tri n c a cây tr ng. Riêng xã Bình

3.1. Th c tr ng s n xu t nơng nghi p trên vùng đ t cát ven bi n

Minh ngư i dân ch y u làm ngư nghi p nên không t p trung tr ng

huy n Thăng Bình, t nh Qu ng Nam

cây lương th c.

3.1.1. Tình hình s

d ng đ t trên vùng đ t cát ven bi n huy n

Thăng Bình, t nh Qu ng Nam

nuôi tôm t i các xã ven bi n huy n Thăng Bình, t nh Qu ng Nam

3.1.1.1. Tình hình s d ng qu đ t t nhiên c a các xã ven bi n
nhiên

Qua k t qu ñi u tra đư c thì di n tích canh tác cây tr ng
hàng năm (hai v ) c a b n xã nghiên c u t 2008 ñ n 2010 có xu

huy n Thăng Bình, t nh Qu ng Nam
T ng di n tích đ t t

3.1.2. Bi n đ ng di n tích m t s cây tr ng hàng năm và di n tích

b n xã nghiên c u có t

hư ng gi m (Năm 2009 gi m 191,5 ha, năm 2010 gi m 179 ha).

1.181,59 ha ñ n 2.617,18 ha. Các xã Bình Dương, Bình H i, Bình

Ngun nhân là do đ t đai nghèo dinh dư ng, ngu n nư c khan

Nam, Bình Minh là các xã có 80% - 90% s h làm nơng nghi p,

hi m. M t khác, th i ti t kh c nghi t gia tăng nh hư ng t i sinh

nuôi tr ng th y h i s n và làm ngư nghi p nên di n tích s d ng

trư ng và phát tri n c a cây tr ng, v t nuôi. Hi u qu s n xu t không

trong lĩnh v c nông nghi p, lâm nghi p và th y s n chi m t l l n

cao d n ñ n thu nh p c a ngư i dân khơng n đ nh, nhi u di n tích

nh t, dao đ ng t 48,29% đ n 64,36% trong t ng qu đ t t nhiên

nơng nghi p b b không s n xu t.

c a t ng xã. Hi u qu c a canh tác nơng nghi p cịn th p nên di n
tích đ t b b tr ng

các xã nghiên c u chi m t l khơng nh t

Các cây tr ng chính

các xã nghiên c u ch y u là các cây

hoa màu ng n ngày có kh năng thích nghi v i nhi u lo i đ t, thích

6,67% đ n 14,17% t ng di n tích t nhiên c a các xã.

nghi v i ñi u ki n nhi t ñ cao như cây l c, s n, khoai lang. Cây lúa

3.1.1.2. Tình hình s d ng đ t nơng nghi p - lâm nghi p - th y s n

ñư c ngư i dân chú tr ng tr ng v i di n tích l n nh t và là cây

c a các xã ven bi n huy n Thăng Bình, t nh Qu ng Nam

lương th c chính cho các xã Bình Dương, Bình H i, Bình Nam.

Trong t ng di n tích đ t nơng nghi p - lâm nghi p - th y

Riêng xã Bình Minh ña s các h làm ngư nghi p nên vi c tr ng cây

s n, đa s các xã có di n tích đ t tr ng cây lâm nghi p là l n nh t t

lương th c không ñư c chú tr ng, m t s h ch tr ng v i di n tích

38,93% đ n 87,43% t ng qu đ t nơng nghi p c a các xã. Di n tích

nh (dư i 20 ha) đ cung c p cho nhu c u gia đình. Di n tích đ t

cây lâu năm t i b n xã nghiên c u chi m t l th p t 1,37% ñ n

canh tác cây hàng năm c a b n xã nghiên c u t 2008 ñ n 2010 có

17,4% trong t ng qu đ t nơng nghi p c a các xã. Di n tích cây hàng

s bi n đ ng theo t ng năm nhưng nhìn chung có xu hư ng gi m

năm chi m t l l n (33,6% ñ n 44,91%), lúa là cây lương th c ch

(Năm 2009 gi m 191,5 ha, năm 2010 gi m 179 ha). Nguyên nhân

ñ o t i các xã Bình Dương, Bình H i, Bình Nam, trong năm di n tích

ch y u là do tác đ ng c a th i ti t c c ñoan ñã gây khó khăn trong

tr ng lúa chi m t 36% đ n 85% t ng di n tích canh tác cây hàng

quá trình canh tác và làm gi m năng su t cây tr ng. Trên ñ a bàn

năm c a các xã. Đ ña d ng c a các cây hoa màu

nghiên c u, ngư i dân ñã có nh ng bi n pháp thích ng v i BĐKH

các xã nghiên

13

14

như chuy n ñ i mùa v , tăng gi m di n tích cây tr ng nhưng nh ng

B ng 3.7. Năng su t c a m t s cây tr ng hàng năm t 2008 ñ n

bi n pháp này d a trên kinh nghi m và ña ph n mang tính ch t đ i

2010 t i các xã Bình Dương, Bình H i, Bình Nam, Bình Minh
ĐVT: t /ha

phó nh t th i vì th khơng có tính b n v ng cao cho s n xu t nơng
nghi p lâu dài. Di n tích ni tôm t i các xã nghiên c u tăng lên
trong nh ng năm g n đây do có kh năng thu l i nhu n cao, m c dù
d ch b nh x y ra nhi u làm nh hư ng t i s n lư ng tơm.

Năm
Cây

Xã

Bình Nam, Bình Minh các hi n tư ng th i ti t c c đoan tác đ ng

Đơng

Hè

Đơng

Xn

Thu

Xn

Thu

Xn Thu

75

81,5

90

60,3

97

98

Khoai Bình H i
lang Bình Nam

71

80

81

45

87

80

74

74

70

65

80

70

Bình Minh

66

0

0

0

72,5

70

Bình Dương

15

18

17

10

17,5

17,5

Bình H i

8

19

12

12

15

17

Bình Nam

7

17

12

11

17

12

Bình Dương 50,61

57

52

25,42

53,5

43,8

Bình H i

42

39

49

36,55

55

42,1

Bình Nam

24,9

26,3

48,8

46

Bình Dương

m nh m nh t t i s n xu t nông nghi p là mưa bão và lũ l t. Nhi u
di n tích cây tr ng b ng p l t và cu n trôi d n t i năng su t gi m
ñáng k . Ngồi ra, nhi t đ thay đ i, rét kéo dài gây khó khăn cho

L c

q trình sinh trư ng, phát tri n c a cây tr ng và v t nuôi, năng su t
b

nh hư ng. Hi n tư ng th i ti t c c ñoan t o ñi u ki n cho d ch

b nh

gia súc, gia c m phát tri n, s lư ng v t nuôi nhi m b nh ph i

tiêu h y r t l n. D ch b nh

2010

Hè

s loài v t ni chính t i các xã ven bi n huy n Thăng Bình, t nh
T năm 2008 đ n 2010 trên đ a bàn xã Bình Dương, Bình H i,

2009

Đơng

tr ng

3.1.3. Di n bi n năng su t c a m t s cây tr ng hàng năm và m t
Qu ng Nam

2008

Lúa

tôm bùng phát trên di n r ng.

42,05 42,06

Hè

Bình Dương

61

90

Bình H i

89

80

98

Bình Nam

90

75

100

Bình Minh

S n

86

76

66

88

Ngu n: Phịng NN&PTNT huy n Thăng Bình
V Đơng Xn năm 2008, năng su t các cây khoai lang, l c
và lúa th p hơn so v i v Đông Xuân năm 2009, 2010, do ñ u năm
2008 áp th p nhi t ñ i gây mưa l n t gi a tháng 1 ñ n cu i tháng 2
và n n nhi t ñ xu ng th p kéo dài 40 ngày, gây b t l i cho s n xu t.
Di n tích l c (535,5 ha) đang gi a v Đơng Xuân b ng p úng, trong


15

16

khi di n tích khoai lang (370 ha) m i tr ng g p nhi t ñ th p nên khó

2006 đ n 2010, n n nhi t đ có s thay đ i, khơng có h n hán x y ra

khăn trong quá trình n y m m. M t s di n tích lúa s d ng hồn

trên di n r ng như t 2005 tr v trư c. Tuy nhiên, trong nh ng năm

toàn nư c mưa cho tư i tiêu, xu ng gi ng s m g p mưa l n kéo dài

t 2006 ñ n 2010 năm nào cũng xu t hi n các ñ t h n hán c c b ,

nên b d p, g y và th i cây, h u qu làm cho năng su t khoai lang,

trung bình có kho ng 1,4 ñ t/năm ñã nh hư ng t i s n xu t nông

l c và lúa gi m xu ng. Vào tháng 9 năm 2009 có mưa l n và bão s

nghi p. Trong nh ng năm g n đây, các đ t khơng khí l nh thư ng

9 ñ b vào ñ a bàn huy n Thăng Bình gây ng p úng di n tích hoa

xun xu t hi n trên ñ a bàn huy n Thăng Bình, trung bình có 1,3

màu. L c, s n và khoai lang b ng p th i c , lúa chu n b thu ho ch

ñ t/năm.

g p mưa l n và bão làm r ng bơng, đ cây, d n ñ n năng su t v Hè

3.2.2. Tác ñ ng c a bão, lũ t i nông nghi p các xã ven bi n huy n

Thu 2009 gi m. Năm 2010, th i ti t thu n l i t o đi u ki n cho cây

Thăng Bình, t nh Qu ng Nam

tr ng phát tri n, năng su t tăng lên đáng k . Trong đó, năng su t lúa

Bão và lũ l t là hi n tư ng th i ti t c c ñoan gây nh hư ng

v Đông Xuân 2010 tăng cao hơn so v i v Đông Xuân 2008 - 2009,

r t l n t i s n xu t nông nghi p. T năm 2006 đ n năm 2010 có t 3

ngun nhân cịn do nơi ru ng lúa th p đư c b i m t lư ng phù sa

- 5 cơn bão, nh hư ng t i s n xu t nông nghi p c a huy n trong m t

ch y t đ a hình cao xu ng sau tr n mưa l n và bão vào tháng 9 năm

năm, trong đó có 2 cơn bão đ b tr c ti p vào ñ a bàn huy n Thăng

2009, là ñi u ki n t t cho cây lúa phát tri n.

Bình (cơn bão s 6 năm 2006 và cơn bão s 9 năm 2009). Mưa lũ

Tác ñ ng c a th i ti t c c ñoan trong nh ng năm g n ñây ñã

trên ñ a bàn huy n là v n ñ ñáng lo ng i cho ho t ñ ng s n xu t

làm gi m ñáng k năng su t cây tr ng, v t nuôi và là nguyên nhân

nông nghi p, m i năm t i huy n Thăng Bình có t 2 - 8 tr n mưa l n

gián ti p gây nên d ch b nh c a tôm, gia súc, gia c m t i b n xã

gây ng p l t. Ư c tính thi t h i hàng năm do mưa lũ gây ra hơn 1 t

nghiên c u. Ngu n gi ng khơng đ m b o và vi c ngư i dân khơng

đ ng.

th c hi n ñúng l ch th i v là m t trong nh ng nguyên nhân làm cho

3.2.3. Tác ñ ng c a m t s hi n tư ng th i ti t c c ñoan khác t i

d ch b nh x y ra. Thu nh p c a ngư i dân khơng n đ nh, ph thu c

nơng nghi p các xã ven bi n huy n Thăng Bình, t nh Qu ng Nam

nhi u vào s

bi n ñ i c a th i ti t, các hình th c thích

ng v i

Hi n tư ng xâm m n trên ñ a bàn các xã ven bi n huy n

BĐKH c a ngư i dân chưa nhi u và ch mang tính ch t t phát, nh t

Thăng Bình xu t hi n v i chu kỳ 4 - 5 năm/l n. Tuy nhiên, h u qu

th i nên hi u qu chưa cao.

gây ra r t n ng n cho s n xu t nông nghi p, năm 2006 ñã x y ra

3.2.

nh hư ng c a th i ti t c c đoan đ n nơng nghi p c a các

xã ven bi n huy n Thăng Bình, t nh Qu ng Nam
3.2.1. Tác đ ng c a h n hán và rét kéo dài t i nông nghi p các xã
ven bi n huy n Thăng Bình, t nh Qu ng Nam
Theo thơng tin t phịng NN&PTNT huy n Thăng Bình t

hi n tư ng xâm m n

141 ha d c sông Trư ng Giang làm 37 ha lúa

Hè Thu b cháy, toàn b di n tích cịn l i khơng s n xu t đư c.
M t s ñi u ki n th i ti t thu n l i cho d ch h i bùng phát
như hi n tư ng sương n ng h t, đ

m khơng khí cao. Năm 2010 đ u


17

18

v Đông Xuân, hi n tư ng sương n ng h t ñã t o ñi u ki n cho b nh

hi n tư ng b c hơi b m t làm khơ đ t. Bi n pháp xen canh t o đư c

đ o ơn, b nh khơ v n và lem lép h t có đi u ki n phát tri n.

đa d ng hóa cây tr ng, t o ñư c th m th c v t nhi u t ng trong h

3.3. M t s ñ nh hư ng xây d ng mơ hình nơng nghi p sinh thái

sinh thái, nh m t n d ng ñư c không gian nơi tr ng tr t, s d ng t i

ng v i BĐKH t i vùng ñ t cát ven bi n huy n Thăng

ña năng lư ng do m t tr i cung c p, nư c mưa cho canh tác. T đó

thích

Bình, t nh Qu ng Nam

cho thu ho ch t nhi u lo i nơng ph m trong cùng m t mơ hình, h n

3.3.1 M t s đ nh hư ng thích ng t ng h p v i BĐKH t i vùng

ch r i ro khi có d ch b nh. Bi n pháp ln canh s khơng đ th i

đ t cát ven bi n huy n Thăng Bình, t nh Qu ng Nam

gian ñ t ngh quá lâu làm khơ đ t mà v n đ m b o năng su t c a các

* Xây d ng b n đ thiên tai, ng p lũ cho tồn huy n

lo i cây tr ng ñư c l a ch n. D a vào kh năng ch u ng p nư c c a

B n ñ thiên tai, ng p lũ giúp lĩnh v c nơng nghi p xác đ nh

các lo i cây tr ng mà ñánh lu ng cho phù h p. Đ h n ch s d ng

ñư c cơ c u gi ng cây tr ng, v t nuôi, th i v cũng như quy ho ch

thu c b o v th c v t có th s d ng các lồi thiên đ ch đ tiêu di t

đư c vùng s n xu t nơng nghi p ng phó v i BĐKH. Hi u q a c a

sâu b nh.

l ch th i v s cao hơn t đó đư c ngư i dân tin tư ng và áp d ng
trong s n xu t, tránh hi n tư ng canh tác sai l ch th i v d n ñ n

* Tuy n ch n gi ng cây tr ng phù h p v i vùng ñ t cát
ven bi n
L a ch n ñư c các gi ng ch u h n, ch u m n, ch u úng và có

thi t h i v năng su t.
* Phát tri n các hình th c s n xu t phi nông nghi p có
th thu hút đư c ngu n nhân l c t i đ a phương
Các hình th c s n xu t phi nơng ngh p có th s d ng ngu n

th thích nghi trên nhi u lo i ñ t canh tác, cho năng su t cao, m t s
gi ng cây có kh năng c i t o ñ t. Đ i v i cây tr ng làm vành đai
phía ngồi c n ch n các gi ng cây có kh năng ch n cát, kh năng

nhân l c t i ñ a phương, ñ c bi t là s d ng ñư c lao ñ ng t i ch

phát tri n trên n n ñ t nghèo dinh dư ng, kh năng ch u h n, ch u

theo th i v s giúp cho ngư i dân có vi c làm, thêm thu nh p vào

m n, ch u tác đ ng c a gió, bão. C n thi t l p danh sách các gi ng

th i đi m nơng nhàn và nh t là vào th i đi m s n xu t nơng nghi p

cây tr ng đ a phương có th phát tri n t t trên ñ t cát nh m làm căn

g p khó khăn.

c l a ch n cây ch đ o trong mơ hình.

3.3.2. M t s đ nh hư ng thích

ng v i BĐKH trong lĩnh v c

tr ng tr t
* C i t o ñ t canh tác và c i ti n phương th c canh tác
Tr ng cây làm vành ñai ch n cát, gi m tác đ ng c a gió, bão
và nhi t ñ cao. Trong canh tác c n chú tr ng t i vi c tr l i môi
trư ng ñ t m t ph n v t ch t l y đi t đó đ m b o hi u qu s n xu t
lâu dài. Chú tr ng t i hình th c che ph b m t ñ t nh m h n ch

3.3.3. M t s ñ nh hư ng thích ng v i BĐKH trong lĩnh v c chăn
nuôi
* Tuy n ch n gi ng v t ni có kh năng ch ng ch u v i
ñi u ki n c a vùng cát ven bi n và cho năng su t cao
Có th l a ch n gi ng đ a phương có năng su t cao ho c s
d ng gi ng lai gi a gi ng ñ a phương và gi ng cao s n như v y v t

19

20

ni s có kh năng ch ng ch u c a gi ng b n ñ a và năng su t cao
c a gi ng cao s n.
* C i ti n k thu t xây d ng chu ng tr i
Xây d ng chu ng chăn nuôi c n ch c ch n, đ m b o đơng
m, hè mát, ñ cao c a n n phù h p đ phịng nư c lũ, tránh gió
m nh tr c ti p. Tr ng cây xung quanh s giúp gi m tác ñ ng c a
nhi t ñ cao.
3.3.4. M t s đ nh hư ng thích ng v i BĐKH trong lĩnh v c th y
s n
* Tuy n ch n gi ng kh e
Gi ng ph i ñư c mua t i nơi có uy tín, ch n ñư c gi ng
kh e thì kh năng sinh trư ng c a v t ni t t và ít m c b nh.
* C i ti n k thu t nuôi th
Xây d ng h th ng x lý nư c th i, nư c l ng ñ m b o ch t

Hình 3.9. Mơ hình nơng nghi p RVAC trên vùng cát ven bi n huy n
Thăng Bình, t nh Qu ng Nam

lư ng nư c cho khu ni chính, khơng gây s c cho tơm khi thay
nư c và không gây ô nhi m môi trư ng. Xây d ng h th ng b ch c
ch n và có đ cao h p lý gi m thi t h i t tác đ ng c a gió, bão và
mưa lũ. Đi u ch nh di n tích nuôi cho phù h p v i t ng v th nuôi,
giúp gi m thi t h i khi vào mùa mưa bão.
3.4. M t s mơ hình nơng nghi p sinh thái có kh năng thích ng

v i BĐKH

vùng ñ t cát ven bi n huy n Thăng Bình, t nh

Qu ng Nam
3.4.1. Mơ hình RVAC và mơ hình R ng - Hoa màu - Đà Đi u trên
ñ t cát ven bi n huy n Thăng Bình, t nh Qu ng Nam

Hình 3.10. Mơ hình R ng - Hoa màu - Đà Đi u trên vùng ñ t cát ven
bi n huy n Thăng Bình, t nh Qu ng Nam


21

22

- Đ c đi m chung c a hai mơ hình:

ch đ o phát tri n v i s lư ng l n nh m cho năng su t cao, ñây s

Là m t h sinh thái nông nghi p khá đa d ng, trong đó vành

là ngu n thu nh p chính c a mơ hình.

đai phía ngồi cùng c a các mơ hình đư c thi t kê nh m ch n cát,

- Ưu ñi m c a mơ hình: C i thi n đư c đi u ki n vi khí h u

gió. Phía trong vành đai: Giáp v i các hàng phi lao có th ti n hành

và ñi u ki n dinh dư ng c a vùng canh tác, ña d ng ñ i tư ng tr ng

tr ng các cây d a d i, và m t s cây c làm th c ăn cho gia súc, Đà

tr t, chăn ni t đó cho thu ho ch t nhi u lo i nông s n, gi m thi u

Đi u. Phía trong các cây d a d i và cây c , căn c theo l ch th i v

thi t h i khi có d ch b nh x y ra. Bên c nh đó, t n d ng đư c ngu n

c a ñ a phương l a ch n tr ng xen gi a các lo i cây hoa màu ñ t n

dinh dư ng và s n ph m th i t các thành ph n trong mơ hình, ti t

d ng đư c khơng gian s ng và tăng hi u su t c a tr ng c y. Ngồi

ki m đư c chi phí v thu c b o v th c v t, t n d ng đư c khơng

ra, trong mơ hình có th tr ng cây lâu năm cho thu ho ch t g , qu

gian s ng trong qu ñ t canh tác. Đ ng th i, an tồn v i mơi trư ng,

và t o bóng mát cho v t ni.

cho s n ph m an tồn, gi m tác đ ng c a BĐKH.

Mu n ti t ki m nư c, t n ít kinh phí có th áp d ng phương
pháp s d ng nilon lót dư i l p đ t tr ng s h n ch lư ng nư c tư i
ng m vào đ t.

* Mơ hình R ng - Hoa màu - Đà Đi u (hình 3.10):
Sau vành ñai b o v và h th ng cây c , ti n hành tr ng các
lu ng hoa màu v i hình th c xen canh v a cung c p thêm rau cho Đà

M t khác, ñ i v i các trang tr i có th áp d ng m t trong hai

Đi u v a có thêm thu nh p cho ngư i dân. Tr ng các lu ng hoa giáp

hình th c tư i ti t ki m sau: Phương pháp tư i nh gi t, phương

hàng rào B40 s thu hút các lồi cơn trùng, các lồi thiên đ ch v a

pháp tư i phun mưa.

tăng kh năng th ph n c a hoa màu và gi m ñư c sâu h i cây tr ng.

- Đ c ñi m riêng c a hai mơ hình:

M t khác, các lồi cơn trùng đư c thu hút đ n s làm phong phú

* Mơ hình RVAC (hình 3.9): Có th ch đ ng ngu n nư c

ngu n th c ăn t nhiên cho Đà Đi u. Đào ao nh có lót b t, đào

b ng cách đào ao có lót b t

dư i đ gi nư c. Nhà

và khu chăn

gi ng ñ cung c p nư c tư i cho cây tr ng và nư c u ng cho Đà

nuôi c a ngư i dân cũng đư c xây ngay trong mơ hình. Ao cá v a là

Đi u. Khu nuôi Đà Đi u là khu v c chính c a mơ hình, chi m di n

nơi ch a nư c v a là nơi cung c p nư c t i cho cây tr ng, ngư i dân

tích l n nh t, bao quanh b i hàng rào B40 ñư c làm ch c ch n, thu n

có th thu ho ch cá t ao ñ tăng thêm thu nh p. Chu ng ni đư c

l i cho q trình qu n lý Đà Đi u. Phía trong và giáp hàng rào tr ng

thi t k ñ m b o tránh ñư c các hư ng gió m nh nhưng v n đ m b o

các cây t o đư c bóng mát như ñào l n h t, tre,…là ch tránh n ng

thoáng mát vào mùa n ng và m vào mùa rét, có th xây cao n n

cho Đà Đi u mà không c n tr

tránh ng p l t khi mùa mưa bão t i, xung quanh có th tr ng cây t o

chu ng ni và khu đ d ng c , nơi p tr ng

bóng mát cho khu ni. N n chu ng đ m b o đ d c h p lý s thu n

dư i d ng lán ñơn gi n, n n cát là nơi tránh mưa n ng và ch ng

ti n cho vi c d n r a. Xây d ng h th ng x lý nư c th i và phân

bu i t i cho Đà Đi u. Khu v c g n nhà kho và chu ng nuôi ti n hành

chu ng. C n l a ch n m t ñ i tư ng trong mơ hình làm đ i tư ng

tr ng c ñ ch ñ ng th c ăn.

sân ch y c a chúng. Xây d ng
cu i sân, chu ng nuôi


23

24

- Ưu đi m c a mơ hình:

th ni thêm m t s loài hai m nh v nư c l làm gia tăng kh năng

C i thi n ñi u ki n vi khí h u cho khu ni, ch ñ ng ñư c

l c nư c. Nư c đư c th i ra ngồi mơi trư ng s không làm ô nhi m

ngu n th c ăn, nư c u ng cho Đà Đi u, có thêm thu nh p t tr ng

môi trư ng xung quanh và gi m chi phí đ u tư b o v mơi trư ng.
Khu ni tơm ph i đư c xây d ng h th ng b có đ cao

tr t trong mơ hình.

3.4.2. Mơ hình ni Tơm - Cá trên ñ t cát ven bi n huy n Thăng

h p lý, ñư c kè ch c ch n tránh tràn nư c và v b khi mùa mưa bão

Bình, t nh Qu ng Nam

t i.
- Ưu ñi m c a mơ hình:
T o đư c vành đai ch n cát xung quanh ñ m, c i thi n ñư c
m t ph n đi u ki n vi khí h u c a đ m tơm, khơng gây ơ nhi m môi
trư ng do nư c x th i ra mơi trư ng đã qua x lý. Đ ng th i h n
ch dùng thu c ñ x lý nư c th i, có thêm thu nh p t cá ni, đ ng
v t hai m nh v trong khu ch a nư c l ng và khu ch a nư c th i,
gi m thi t h i khi ch u tác ñ ng c a nhi t ñ cao, mưa và bão.

Hình 3.11. Mơ hình ni Tơm - Cá trên vùng ñ t cát ven bi n huy n
Thăng Bình, t nh Qu ng Nam
C n hình thành vành đai ch n cát phía ngồi đ c i thiên vi
khí h u khu ni. Mơ hình ni tơm ñư c thi t k ba khu, khu nư c
l ng là nơi cung c p nư c thư ng xun cho ao ni tơm chính.
khu nư c l ng, có th k t h p ni cá đ t n d ng đư c di n tích
ni đ ng th i cá s l y ñi m t lư ng ch t r n lơ l ng trong nư c
ñáng k và cho thu ho ch thêm t cá. M t khác, cá có th làm gi m
nguy cơ gây b nh cho tơm t m t s lồi t o trong ñ m. Khu nư c
th i là nơi ch a nư c th i t khu nuôi tơm, có th k t h p ni cá ăn
đ ng v t, mu n có hi u qu cao nh t nên s d ng loài cá ăn t p. Có


25

26

K T LU N VÀ KI N NGH

Đà Đi u; Tơm - Cá là các mơ hình thích h p v i vùng ñ t cát ven
bi n huy n Thăng Bình, t nh Qu ng Nam hi n nay.

1. K t lu n

2. Ki n ngh

a. Vùng ñ t cát ven bi n huy n Thăng Bình, t nh Qu ng

a. C n có s quan tâm đ u tư thích đáng c a t nh Qu ng

Nam bao g m b n xã Bình Dương, Bình H i, Bình Nam, Bình

Nam cũng như huy n Thăng Bình đ phát tri n nơng nghi p đúng

Minh v i t ng di n tích t nhiên là 7.105,25 ha. Trong ñó, ch y u

hư ng và b n v ng, góp ph n n đ nh kinh t - xã h i ñ a phương.

ñư c s d ng ñ canh tác trong nông nghi p- lâm nghi p- th y s n,

b. C n ti p t c nghiên c u tuy n ch n gi ng cây tr ng v t

chi m 57% (4.084,52 ha). T 2008 ñ n 2010 di n tích cây tr ng

ni, nghiên c u qui ho ch t ng th vùng ñ t cát ven bi n c a

hàng năm có xu hư ng gi m xu ng (gi m 1,18 l n), năng su t cũng

huy n Thăng Bình cũng như đ u tư phát tri n h th ng th y l i c a

gi m ñáng k . Lĩnh v c chăn nuôi và nuôi tr ng th y s n d ch b nh

ñ a phương.

x y ra nhi u.
b. Ho t đ ng s n xu t nơng nghi p

vùng đ t cát huy n

Thăng Bình ch u tác ñ ng b t l i c a các hi n tư ng th i ti t c c
ñoan. T 2006 ñ n 2010, trên ñ a bàn huy n ch u tác ñ ng tr c ti p
c a 2 cơn bão l n, 20 tr n mưa gây l t, 7 ñ t h n c c b , 6 ñ t rét
kéo dài, gây thi t h i cho ngành nông nghi p c a huy n trung bình
hàng năm trên 1 t đ ng.
c. Đ phát tri n nơng nghi p thích ng đư c v i BĐKH
vùng ñ t cát ven bi n huy n Thăng Bình. Các mơ hình nơng nghi p
c n ñáp ng m t s tiêu chí như xây d ng b n đ thiên tai, ng p lũ
cho tồn huy n; tuy n ch n gi ng v t ni, cây tr ng; c i t o đ t
canh tác và c i ti n phương th c canh tác; c i ti n k thu t xây d ng
chu ng tr i, ao ñ m.
d. Phát tri n nông nghi p theo hư ng sinh thái là phù h p v i
yêu c u xây d ng n n nơng nghi p b n v ng, thích nghi đư c v i
BĐKH như hi n nay. Mơ hình nông nghi p sinh thái cho phép khai
thác lâu dài và có hi u qu cao t i vùng đ t canh tác, gi m ñư c thi t
h i do BĐKH gây ra. Trong đó, mơ hình RVAC; R ng - Hoa màu -