Kết hợp phương pháp thuyết trình với phương pháp nêu vấn đề trong giảng dạy môn tư tưởng hồ chí minh ở trường đại học hùng vương thành phố hồ chí minh

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƢỜNG ĐẠI HỌC VINH

ĐOÀN THỊ NHẸ

KẾT HỢP PHƢƠNG PHÁP THUYẾT TRÌNH VỚI
PHƢƠNG PHÁP NÊU VẤN ĐỀ TRONG GIẢNG DẠY MƠN
TƢ TƢỞNG HỒ CHÍ MINH Ở TRƢỜNG ĐẠI HỌC HÙNG
VƢƠNG THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Chuyên ngành: LL&PPDH Bộ môn Chính trị

TP HỒ CHÍ MINH – 08/2012


ii

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƢỜNG ĐẠI HỌC VINH

ĐOÀN THỊ NHẸ

KẾT HỢP PHƢƠNG PHÁP THUYẾT TRÌNH VỚI
PHƢƠNG PHÁP NÊU VẤN ĐỀ TRONG GIẢNG DẠY MƠN
TƢ TƢỞNG HỒ CHÍ MINH Ở TRƢỜNG ĐẠI HỌC HÙNG
VƢƠNG THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Chuyên ngành: LL&PPDH Bộ môn Chính trị
Mã số: 60.14.10
Ngƣời hƣớng dẫn: TS. Trần Viết Quang

TP HỒ CHÍ MINH - 08/2012


iii

LỜI CẢM ƠN
Trong quá trình học tập, nghiên cứu và viết luận văn khoa học Giáo dục,
chuyên ngành Lý luận và phƣơng pháp dạy học Bộ mơn chính trị, đề tài: “Kết
hợp phƣơng pháp thuyết trình với phƣơng pháp nêu vấn đề trong giảng dạy mơn
tƣ tƣởng Hồ Chí Minh ở trƣờng Đại học Hùng Vƣơng thành phố Hồ Chí Minh”
đƣợc sự quan tâm giúp đỡ tận tình của các Thầy, Cô, trực tiếp là Tiến sĩ Trần
Viết Quang hƣớng dẫn nghiên cứu viết luận văn khoa học này. Ngoài ra, cịn có
sự hỗ trợ của các bạn cùng lớp Giáo dục Chính trị khố 18.
Tơi xin trân trọng cảm ơn Ban Giám hiệu và các Thầy, Cô khoa Giáo dục
Chính trị, Trƣờng Đại học Vinh; Ban Giám hiệu, cán bộ quản lý phòng, khoa
Trƣờng Đại học Sài Gòn; các đồng chí lãnh đạo, các đồng nghiệp Trƣờng Đại
học Hùng vƣơng thành phố Hồ Chí Minh đã giúp Tơi hồn thành luận văn này.
Tp. Hồ Chí Minh, ngày 25 tháng 07 năm 2012
Tác giả

Đoàn Thị Nhẹ


iv

MỤC LỤC

A. MỞ ĐẦU .............................................................................................................1
B. NỘI DUNG ..........................................................................................................7
Chƣơng 1: CƠ SỞ

LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC KẾT HỢP

PHƢƠNG PHÁP THUYẾT TRÌNH VỚI PHƢƠNG PHÁP NÊU VẤN ĐỀ
TRONG DẠY HỌC MƠN TƢ TƢỞNG HỒ CHÍ MINH .................................... 7
1.1. Lý luận về phƣơng pháp dạy học thuyết trình và phƣơng pháp dạy học nêu
vấn đề ........................................................................................................................ 7
1.2. Sự cần thiết kết hợp phƣơng pháp thuyết trình với phƣơng pháp nêu vấn đề
trong dạy học mơn Tƣ tƣởng Hồ Chí Minh .......................................................... 17
1.3. Thực trạng kết hợp phƣơng pháp thuyết trình với phƣơng pháp nêu vấn đề
trong dạy học môn Tƣ tƣởng Hồ Chí Minh ở trƣờng Đại học Hùng Vƣơng thành
phố Hồ Chí Minh ....................................................................................................26
Kết luận chƣơng 1 ..................................................................................................40
Chƣơng 2: THỰC NGHIỆM KẾT HỢP PHƢƠNG PHÁP THUYẾT TRÌNH
VỚI

PHƢƠNG PHÁP NÊU VẤN ĐỀ TRONG GIẢNG DẠY MƠN TƢ

TƢỞNG HỒ CHÍ MINH Ở TRƢỜNG ĐẠI HỌC HÙNG VƢƠNG THÀNH
PHỐ HỒ CHÍ MINH.............................................................................................. 41
2.1. Chuẩn bị thực nghiệm ..................................................................................... 41
2.2. Nội dung thực nghiệm .................................................................................... 44
2.3. Kết quả thực nghiệm ....................................................................................... 59
Kết luận chƣơng 2 ..................................................................................................68
Chƣơng 3: QUY TRÌNH VÀ GIẢI PHÁP KẾT HỢP PHƢƠNG PHÁP
THUYẾT TRÌNH VỚI PHƢƠNG PHÁP NÊU VẤN ĐỀ TRONG GIẢNG
DẠY MƠN TƢ TƢỞNG HỒ CHÍ MINH Ở TRƢỜNG ĐẠI HỌC HÙNG

VƢƠNG THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH.............................................................. 69
3.1. Qui trình vận dụng phƣơng pháp thuyết trình với phƣơng pháp nêu vấn đề
trong dạy học mơn Tƣ tƣởng Hồ Chí Minh .......................................................... 68


v

3.2. Một số giải pháp kết hợp phƣơng pháp thuyết trình với phƣơng pháp nêu
vấn đề trong dạy học mơn Tƣ tƣởng Hồ Chí Minh ..............................................78
Kết luận chƣơng 3: ................................................................................................ 89
C. KẾT LUẬN ........................................................................................................90
D. DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................... 93
E. PHỤ LỤC ...........................................................................................................97
F. CÁC CƠNG TRÌNH ĐÃ ĐƢỢC CÔNG BỐ ...............................................108


1

A. MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Dạy học là một hiện tƣợng xã hội đặc biệt bao gồm hai hoạt động dạy và
học. Sự tác động biện chứng của chúng giúp ngƣời học lĩnh hội lƣợng tri thức
nhất định, và hơn thế là sự vận dụng những tri thức đó vào hoạt động thực tiễn của
chính họ.
Để truyền tải nội dung tri thức môn học đến ngƣời học một cách dễ hiểu
nhất, khoa học nhất, hiệu quả nhất thì ngồi trình độ chun mơn, lịng u nghề
cao độ, địi hỏi ngƣời dạy phải biết sử dụng linh hoạt các phƣơng pháp sao cho
phù hợp với nội dung bài giảng, Hêghen từng nói: “Phƣơng pháp là ý thức về
cách thức vận động bên trong của nội dung”. Điều này cũng có nghĩa là phƣơng
pháp dạy đƣợc quy định bởi nội dung dạy học, đồng thời, cùng một nội dung bài

học chúng ta có thể sử dụng nhiều phƣơng pháp khác nhau. Trong dạy học
chúng ta luôn phải xác định rằng: Dạy cái gì? Dạy cho ai? Dạy bằng cách nào?
Tùy theo điều kiện, hoàn cảnh cụ thể chúng ta sẽ sử dụng những phƣơng pháp
cụ thể, phù hợp.
Thực tế cho thấy, khơng có bất kỳ một phƣơng pháp dạy học nào đƣợc
xem là tối ƣu, hoàn hảo nhất. Mỗi một phƣơng pháp đều có những ƣu điểm và
hạn chế riêng của nó, và có thể nhƣợc điểm của phƣơng pháp này sẽ đƣợc khắc
phục bởi phƣơng pháp khác. Bởi vậy, sự kết hợp giữa các phƣơng pháp trong
dạy học nói chung, kết hợp phƣơng pháp thuyết trình với phƣơng pháp nêu vấn
đề nói riêng là địi hỏi tất yếu trong q trình dạy học.
Mơn học Tƣ tƣởng Hồ Chí Minh chính thức đƣợc đƣa vào giảng dạy tại
các trƣờng Đại học, Cao đẳng trong cả nƣớc với tính cách là một môn học độc
lập từ năm học 2003 - 2004. Qua nhiều năm triển khai giảng dạy, môn học ngày
càng khẳng định đƣợc vị trí, vai trị của mình trong nhà trƣờng và dần đƣợc đổi
mới về nội dung và phƣơng pháp.


2

Những năm qua, cùng với các trƣờng Đại học và Cao đẳng trong cả nƣớc,
Trƣờng Đại học Hùng Vƣơng thành phố Hồ Chí Minh vừa mở rộng quy mơ, vừa
nâng cao chất lƣợng đào tạo. Vấn đề đổi mới phƣơng pháp giảng dạy đƣợc đặt lên
hàng đầu và là nhiệm vụ trọng tâm của Nhà trƣờng. Trong bối cảnh chung đó,
giảng viên các mơn Lý luận chính trị, mơn Tƣ tƣởng Hồ Chí Minh cũng đã quan
tâm đổi mới phƣơng pháp và có nhiều cải tiến về phƣơng pháp giảng dạy. Tuy
nhiên, do nhiều nguyên nhân khác nhau nên quá trình đổi mới phƣơng pháp giảng
dạy mơn Tƣ tƣởng Hồ Chí Minh cịn diễn ra chậm chạp. Vì vậy, mơn học chƣa
thật sự lôi cuốn đƣợc ngƣời học, chƣa thực hiện tốt mục đích, u cầu của mình.
Từ những lý do nêu trên, tác giả chọn vấn đề “Kết hợp phƣơng pháp
thuyết trình với phƣơng pháp nêu vấn đề trong giảng dạy mơn tƣ tƣởng Hồ

Chí Minh ở trƣờng Đại học Hùng Vƣơng thành phố Hồ Chí Minh” làm đề
tài luận văn thạc sĩ.
2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài
Liên quan đến vấn đề phương pháp giảng dạy đã đƣợc các nhà tƣ tƣởng,
các nhà giáo dục trong và ngoài nƣớc đã quan tâm nghiên cứu.
Các nhà giáo dục trên thế giới cũng nhƣ Việt Nam đã có những cơng
trình nghiên cứu về phương pháp dạy học nêu vấn đề. Trong cuốn Những cơ sở
của dạy học nêu vấn đề, V.Ơkơn đã nghiên cứu vấn đề các điều kiện để xuất
hiện các tình huống có vấn đề trong dạy học. I.I.Lecne đã phân tích bản chất dạy
học nêu vấn đề, cơ sở, tác dụng và phạm vi áp dụng phƣơng pháp nêu vấn đề
trong cuốn Dạy học nêu vấn đề.
Các nhà giáo dục tên tuổi nhƣ M.I.Makhơnutốp, M.A.Đanhilốp hay
B.P.Exicpốp đã phân tích các tình huống có vấn đề trong dạy học và xây dựng
quy trình dạy học nêu vấn đề.
Ở Việt Nam, có nhiều cơng trình đề cập đến vấn đề dạy học bằng phƣơng
pháp thuyết trình, phƣơng pháp dạy học nêu vấn đề nhƣ: Trần Thị Mai Phƣơng,
Dạy học Kinh tế chính trị theo phƣơng pháp tích cực; Nguyễn Cảnh Tồn – Lê


3

Khánh Bằng, Phƣơng pháp dạy và học Đại học, Nxb Đại học sƣ phạm năm 2009;
GS,TSKH. Thái Duy Tuyên, Phương pháp dạy học truyền thống và đổi mới, Nxb
Giáo dục, 2008, v.v..
Các cơng trình trên đã đề cập đến những khía cạnh khác nhau của vấn đề
phƣơng pháp dạy học tích cực nhƣ: quan hệ giữa phƣơng pháp dạy học truyền
thống và phƣơng pháp dạy học hiện đại; quan hệ giữa đổi mới nội dung chƣơng
trình và phƣơng pháp dạy học; quan hệ giữa nội dung và phƣơng pháp dạy học;
những giải pháp nhằm phát huy tính tích cực của học sinh, v.v..
Các cơng trình trên đã đề cập đến những khía cạnh khác nhau của vấn đề

đổi mới nội dung và phƣơng pháp dạy học các mơn học nói chung và các mơn
khoa học Mác – Lênin nói riêng.
Ở nƣớc ta, vấn đề dạy học nêu vấn đề cũng đƣợc các nhà khoa học, các
nhà giáo dục quan tâm nghiên cứu nhƣ: Nguyễn Cảnh Toàn, học và cách dạy
học, Nxb Đại học Sƣ phạm, Hà Nội, 2004; Vũ Văn Tạo, Dạy – học giải quyết
vấn đề, một hướng đổi mới phương pháp giáo dục, đào tạo, huấn luyện, Trƣờng
quản lý giáo dục và đào tạo, Hà Nội, 1996. Các cơng trình này đã đề cập các
khía cạnh khác nhau của phƣơng pháp dạy học nêu vấn đề.
Xung quanh vấn đề vận dụng phương pháp nêu vấn đề trong dạy học
mơn Giáo dục cơng dân có các luận văn thạc sĩ nhƣ: Nguyễn Thị Hồng Nhƣ,
Vận dụng phương pháp nêu vấn đề để dạy tốt phần “Công dân với các vấn đề
chính trị - xã hội” chương trình Giáo dục cơng dân lớp 11 trung học phổ thơng;
Mai Phú Bình, vận dụng phương pháp nêu vấn đề trong dạy học phần Cơng dân
với các vấn đề chính trị - xã hội, chương trình Giáo dục cơng dân lớp 11, năm
2008; Nguyễn Vinh Quang, Sử dụng phương pháp nêu vấn đề trong dạy học
phần “Cơng dân với kinh tế”, chương trình giáo dục công dân lớp 11 trung học
phổ thông, năm 2009.
Các cơng trình trên đã đề cập đến bản chất, vai trị, quy trình, giải pháp
vận dụng phƣơng pháp dạy học nêu vấn đề trong dạy một số phần của môn Giáo
dục công dân ở trƣờng trung học phổ thông.


4

Gần đây, có rất nhiều hội thảo về vấn đề đổi mới phƣơng pháp giảng dạy
các môn khoa học Mác – Lênin trong đó có bàn đến mơn Tƣ tƣởng Hồ Chí
Minh. Tại trƣờng Đại học Hùng Vƣơng thành phố Hồ Chí Minh, năm 2007,
2009, 2010; trƣờng Đại học Kỹ thuật công nghệ năm 2010 với chủ đề: “Nâng
cao chất lƣợng dạy và học các mơn Lý luận chính trị tại trƣờng Đại học Kỹ thuật
công nghệ thành phố Hồ Chí Minh hoặc trong tháng 06/2011 tại trƣờng Đại học

Sài gịn thành phố Hồ Chí Minh đã tổ chức Hội thảo khoa học toàn Quốc với
chủ đề “ Một thế kỷ Bác Hồ ra đi tìm đƣờng cứu nƣớc 5/6/1911 – 5/6/2011)... đã
thu hút nhiều sự quan tâm từ các cấp lãnh đạo đến những giáo sƣ, nhà giáo hiện
đang công các, kể cả cán bộ nhân viên làm việc trong các ngành nghề khác
nhau.
Đặc biệt, là giới trẻ, các em sinh viên hiện đang theo học tại các trƣờng
trong cả nƣớc ...đã ít nhiều thể hiện rõ tầm quan trọng của việc học tập mơn Tƣ
tƣởng Hồ Chí Minh cũng nhƣ đề xuất giải pháp để học tốt môn Tƣ tƣởng Hồ
Chí Minh tại các trƣờng đại học, cao đẳng trong cả nƣớc.
Tuy nhiên, vấn đề kết hợp phƣơng pháp thuyết trình với phƣơng pháp
nêu vấn đề trong giảng dạy mơn Tƣ tƣởng Hồ Chí Minh ở nƣớc ta nói chung
trong đó có trƣờng Đại học Hùng Vƣơng thành phố Hồ Chí Minh thì chƣa có
một cơng trình nào nghiên cứu một cách có hệ thống. Các cơng trình của các tác
giả trong và ngoài nƣớc tạo cơ sở lý luận để tác giả tiếp tục tìm hiểu, nghiên cứu,
thực hiện đề tài của mình.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
3.1. Mục đích
Làm rõ cơ sở lý luận và thực tiễn của việc kết hợp phƣơng pháp thuyết
trình với phƣơng pháp nêu vấn đề trong giảng dạy môn Tƣ tƣởng Hồ Chí Minh
ở Trƣờng Đại Học Hùng Vƣơng thành phố Hồ Chí Minh, từ đó đề xuất quy trình
và giải pháp kết hợp hai phƣơng pháp này nhằm nâng cao chất lƣợng giảng dạy
môn học.


5

3.2. Nhiệm vụ
- Chỉ ra sự cần thiết kết hợp phƣơng pháp thuyết trình với phƣơng pháp
nêu vấn đề trong giảng dạy mơn Tƣ tƣởng Hồ Chí Minh.
- Khảo sát, đánh giá thực trạng kết hợp phƣơng pháp thuyết trình với

phƣơng pháp nêu vấn đề trong giảng dạy môn Tƣ tƣởng Hồ Chí Minh tại
Trƣờng Đại học Hùng Vƣơng thành phố Hồ Chí Minh.
- Thực nghiệm, đối chứng việc kết hợp phƣơng pháp thuyết trình với
phƣơng pháp nêu vấn trong giảng dạy mơn Tƣ tƣởng Hồ Chí Minh tại Trƣờng
Đại học Hùng Vƣơng thành phố Hồ Chí Minh.
- Đề xuất quy trình và giải pháp kết hợp phƣơng pháp thuyết trình với
phƣơng pháp nêu vấn đề trong giảng dạy mơn Tƣ tƣởng Hồ Chí Minh.
4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
Đề tài tập trung nghiên cứu sự kết hợp phƣơng pháp thuyết trình với
phƣơng pháp nêu vấn đề trong việc giảng dạy mơn Tƣ tƣởng Hồ Chí Minh
thơng qua một số bài học cụ thể trong môn học này.
5. Cơ sở lý luận và phƣơng pháp nghiên cứu
5.1. Cơ sở lý luận
Đề tài thực hiện trên cơ sở phƣơng pháp luận của chủ nghĩa duy vật biện
chứng, duy vật lịch sử; tƣ tƣởng Hồ Chí Minh; các quan điểm của Đảng Cộng
sản Việt Nam về giáo dục và đổi mới giáo dục; nội dung, chƣơng trình mơn học
tƣ tƣởng Hồ Chí Minh; lý luận dạy học và phƣơng pháp giảng dạy các mơn
chính trị.
5.2. Phƣơng pháp nghiên cứu
Đề tài sử dụng các phƣơng pháp chủ yếu nhƣ: phƣơng pháp phân tích và
tổng hợp; phƣơng pháp lịch sử và lơgíc; phƣơng pháp thống kê và điều tra xã
hội học; phƣơng pháp thực nghiệm sƣ phạm, v.v..


6

6. Giả thuyết khoa học
Giảng dạy và học tập môn Tƣ tƣởng Hồ Chí Minh ở các trƣờng Đại học
nói chung và ở Trƣờng Đại học Hùng Vƣơng thành phố Hồ Chí Minh nói riêng có
những hạn chế nhất định về mặt phƣơng pháp. Nếu kết hợp một cách khoa học

phƣơng pháp thuyết trình với phƣơng pháp nêu vấn đề trong giảng dạy sẽ nâng cao
đƣợc chất lƣợng môn Tƣ tƣởng Hồ Chí Minh.
7. Ý nghĩa của luận văn
- Đề tài góp phần làm sáng tỏ cơ sở lý luận và thực tiễn của việc kết hợp
phƣơng pháp thuyết trình với phƣơng pháp nêu vấn đề trong dạy học các mơn lý
luận nói chung và mơn Tƣ tƣởng Hồ Chí Minh nói riêng.
- Đề tài có thể sử dụng làm tài liệu tham khảo cho cán bộ quản lý giáo dục
và giáo viên dạy mơn Tƣ tƣởng Hồ Chí Minh ở các trƣờng đại học và cao đẳng.
8. Kết cấu luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục, đề
tài gồm có 3 chƣơng, 8 tiết.


7

B. NỘI DUNG
Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC KẾT HỢP
PHƢƠNG PHÁP THUYẾT TRÌNH VỚI PHƢƠNG PHÁP NÊU VẤN ĐỀ
TRONG DẠY HỌC MƠN TƢ TƢỞNG HỒ CHÍ MINH
1.1. Lý luận về phƣơng pháp dạy học thuyết trình và phƣơng pháp
dạy học nêu vấn đề
1.1.1. Phương pháp dạy học thuyết trình
1.1.1.1. Khái niệm phương pháp dạy học thuyết trình
Phƣơng pháp thuyết trình là một trong những phƣơng pháp dạy học
truyền thống, đƣợc sử dụng phổ biến và chủ yếu trong q trình giảng dạy. Ngày
nay, có ý kiến cho rằng phƣơng pháp này đã lạc hậu và bị phê phán vì nó có thể
làm cho ngƣời học rơi vào trạng thái thụ động. Song trên thực tế, phƣơng pháp
này vẫn giữ một vai trò hết sức quan trọng và là một trong những phƣơng pháp
đƣợc sử dụng khá phổ biến, nhất là đối với các môn khoa học xã hội, đặc biệt là

mơn Tƣ tƣởng Hồ Chí Minh. Điều này đƣợc qui định bỡi chính nội dung, mục
tiêu giáo dục của môn học và yêu cầu thực tiễn đặt ra.
Hiện nay, có rất nhiều quan niệm về phƣơng pháp thuyết trình.
“ Thuyết trình là phƣơng pháp giáo viên dùng lời nói để trình bày, giải
thích nội dung bài học một cách có hệ thống lơgic, theo chủ đích nhất định, nhờ
vậy ngƣời học sẽ tiếp thu bài giảng một cách có ý thức” [17; 58]
“ Thuyết trình là dùng lời nói của giáo viên để thuyết minh, trình bày
một vấn đề có tính lý luận, nhằm: truyền đạt, thơng báo, bày tỏ nội dung khoa
học nào đó. Thuyết trình nhằm mục đích: truyền đạt kiến thức, thơng báo hoặc
lý thuyết hóa nội dung khoa học” [ 10; 27]
“Phƣơng pháp thuyết trình là phƣơng pháp giáo viên sử dụng ngôn ngữ
và phi ngôn ngữ để cung cấp cho ngƣời học hệ thống thông tin về nội dung học


8

tập. Ngƣời học tiếp thu hệ thống thơng tin đó từ ngƣời dạy và xử lý chúng tùy
theo chủ thể ngƣời học và yêu cầu của họ” [ 39; 55]
Có nhiều kiểu thuyết trình: thuyết trình kiểu nêu vấn đề; thuyết trình kiểu
thuật chuyện; thuyết trình kiểu mơ tả, phân tích; thuyết trình kiểu nêu vấn đề có
tính giả thuyết; thuyết trình kiểu so sánh, tổng hợp; thuyết trình kết hợp với sử
dụng các phƣơng tiện công nghệ thông tin.
1.1.1.2. Ưu điểm, hạn chế và yêu cầu của phương pháp dạy học thuyết trình
- Ƣu đểm:
Thứ nhất, khi sử dụng phƣơng pháp thuyết trình giúp giáo viên cung cấp
một cách có hệ thống lƣợng kiến thức lớn mà khơng địi hỏi phải có phƣơng
tiện, thiết bị hiện đại. Giúp ngƣời học có thể nắm một cách cơ bản nội dung các
vấn đề cần truyền đạt trên lớp, khắc phục đƣợc trình trạng thiếu hụt về giáo
trình, tài liệu. Giúp chủ động trong tiến trình đào tạo: tập trung vào các chủ đề
trọng tâm, trọng điểm và thứ tự truyền đạt thơng tin theo lịch trình đã xác định

trƣớc.
Thứ hai, giáo viên là ngƣời trực tiếp tiếp xúc với ngƣời học. Vì vậy, nếu
giáo viên có sự nhiệt huyết, kinh nghiệm và nghiệp vụ sƣ phạm khi thuyết trình
sẽ tác động sâu sắc đến tƣ tƣởng, tình cảm của ngƣời học. Từ đó, giúp các em
rèn luyện, bồi dƣỡng năng lực đồng thời giáo dục tƣ tƣởng, niềm tin cho ngƣời
học.
Thứ ba, sử dụng phƣơng pháp thuyết trình giáo viên có điều kiện cung
cấp cho ngƣời học những thông tin mới, kịp thời chƣa đƣợc cập nhật trong giáo
trình, tài liệu. Sử dụng tốt phƣơng pháp này không chỉ cung cấp cho sinh viên
những kiến thức, những lƣợng thông tin lớn về lý luận mà còn giúp cho sinh
viên cách suy nghĩ – một khuôn mẫu về tƣ duy logic, giúp họ cách nắm những
vấn đề then chốt, cơ bản và phát triển tƣ duy một cách độc lập.


9

Thứ tư, sĩ số sinh viên trong một lớp học ở các trƣờng Đại học, Cao đẳng
hầu hết là rất đơng, một số trƣờng lại thiếu phịng học, thiếu phƣơng tiện dạy
học… Do vậy sử dụng phƣơng pháp thuyết trình là hết sức phù hợp.
Thứ năm, phƣơng pháp thuyết trình cho phép ngƣời giáo viên trình bày
những vấn đề có nội dung tƣơng đối khó, trừu tƣợng, khái quát cao mà sinh viên
khó có thể nhận thức trong một thời gian ngắn.
Nội dung mơn học Tƣ tƣởng Hồ Chí Minh ở các trƣờng Đại học, Cao
đẳng bao gồm quá trình hình thành và phát triển Tƣ tƣởng Hồ Chí Minh; về các
tƣ tƣởng của Ngƣời về dân tộc; về đại đoàn kết và về con đƣờng quá độ đi lên
chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam…đƣợc kết cấu một cách chặt chẽ, logic. Vì vậy, để
lĩnh hội và làm sáng tỏ đƣợc những nội dung này đòi hỏi ngƣời giáo viên hết sức
khéo léo trong việc sử dụng phƣơng pháp thuyết trình kết hợp với phƣơng pháp
nêu vấn đề. Đồng thời, sử dụng một số phƣơng tiện hỗ trợ cần thiết làm cho bài
giảng trở nên sinh động, hấp dẫn, lôi cuốn ngƣời học.

Tuy nhiên, phƣơng pháp dạy học thuyết trình khơng là vạn năng nên
trong q trình sử dụng không thể phù hợp với tất cả các môn học. Do vậy, bên
cạnh ƣu điểm mà phƣơng pháp này mang lại thì nó cũng đã xuất hiện những hạn
chế nhất định.
- Hạn chế của phƣơng pháp dạy học thuyết trình
Thứ nhất, đây là phƣơng pháp thông tin một chiều, ngƣời giáo viên đƣa
ra các ý tƣởng hay khái niệm sau đó giải thích và cuối cùng là tóm tắt những ý
đã vừa trình bày, trong khi đó sinh viên chỉ ngồi nghe và ghi chép, giáo viên thu
đƣợc ít thơng tin phản hồi từ sinh viên và do đó khơng khơi dậy đƣợc tính tích
cực chủ động, sáng tạo của ngƣời học, hạn chế kỹ năng giao tiếp... Sự lạm dụng
phƣơng pháp này sẽ vi phạm một trong các nguyên tắc của q trình dạy học; đó
là học có sự tham gia tích cực của ngƣời học.


10

Thứ hai, nếu nội dung thuyết trình chủ yếu chỉ dựa vào sách giáo khoa
hoặc tài liệu có sẵn thì có thể là một sự lãng phí thời gian của giáo viên vì những
nội dung ấy sinh viên có thể tự học ở nhà
Thứ ba, phƣơng pháp thuyết trình khó có thể đánh giá đƣợc mức độ hiểu
bài của ngƣời học trong quá trình giảng dạy, bỡi vì giáo viên khơng thƣờng
xun đặt câu hỏi cho ngƣời học. Do đó, khơng rèn đƣợc trí thơng minh cho
ngƣời học.
Thứ tư, với một lƣợng thời gian ngắn mà thu nhận một lƣợng thơng tin
q lớn khi sử dụng phƣơng pháp thuyết trình sẽ làm cho khả năng lƣu giữ
thông tin của ngƣời học thấp vì trí nhớ q tải.
Thứ năm, sĩ số lớp đông và dùng cho cả lớp nên với phƣơng pháp thuyết
trình giáo viên khơng thể đi sâu, đi sát với từng đối tƣợng ngƣời học, vì vậy sẽ
hạn chế tính cá thể hóa trong dạy học. Ngƣời dạy cứ thuyết giảng, ngƣời học cứ
nghe và ghi chép cả buổi học sẽ tạo nên sự nhàm chán, nhạt nhẽo. Vì vậy khi sử

dụng phƣơng pháp này cần kết hợp với một số phƣơng pháp và phƣơng tiện dạy
học khác nhằm hạn chế những nhƣợc điểm của nó.
Bất kỳ một phƣơng pháp dạy học nào cũng có những ƣu, nhƣợc điểm
nhất định, vì vậy để thu đƣợc hiệu quả tối đa trong sử dụng phƣơng pháp thuyết
trình cần đảm bảo những yêu cầu sau:
+ Yêu cầu đối với giảng viên
Trong phƣơng pháp thuyết trình, giáo viên sẽ đóng vai trị là trung tâm.
Tất cả những ánh nhìn từ phía sinh viên đều đổ dồn vào ngƣời giáo viên trong cả
buổi học. Tất cả những cử chỉ, thái độ, giọng nói, hình dáng bề ngoài của ngƣời
giáo viên đều ảnh hƣởng nhất định đến ngƣời học. Vì vậy, ngƣời giáo viên phải
hết sức chú ý về tác phong, thái độ, cử chỉ và nhất là giọng nói của mình dõng
dạt, phát âm chuẩn xác, rõ ràng, khơng nói ngọng, nói lắp sẽ làm cho bài thuyết
trình trở nên hiệu quả. Ngồi ra, lời nói kết hợp cử chỉ, điệu bộ một cách nhịp
nhàng, phù hợp cũng làm cho bài thuyết trình thêm phần hấp dẫn.


11

Trong lúc thuyết trình ngƣời giáo viên nên quan sát lớp học một cách bao
quát, nhìn vào ngƣời học, ánh mắt, nụ cƣời của ngƣời giáo viên cũng sẽ mang
lại một hiệu quả không nhỏ khi chúng ta sử dụng nó đúng lúc, đúng nơi, tránh
tình trạng giáo viên giảng bài nhƣng khơng nhìn vào sinh viên của mình mà lại
nhìn lên trần nhà, bàn ghế hoặc nhìn một cách xa xăm về một nơi nào đó.
Khi giảng bài, ngƣời giáo viên phải thƣờng xuyên kiểm tra mức độ hiểu
bài của sinh viên bằng cách quan sát thái độ của sinh viên khi ngồi học, nếu
ngƣời học tỏ ra mệt mỏi, mắt nhìn đồng hồ liên tục, nói chuyện nhiều… thì
chúng ta phải nhanh chóng tìm cách khắc phục những điểm chƣa thuyết phục
của mình.
Ngơn ngữ mà ngƣời giáo viên lựa chọn để truyền đạt nội dung bài giảng
phải hết sức giản dị, dễ hiểu, không đƣợc sử dụng những từ ngữ mập mờ, khơng

rõ nghĩa, đảm bảo tính vừa sức cho đối tƣợng ngƣời học bỡi nếu sử dụng ngơn
ngữ khơng phù hợp sẽ tạo ra sự khó hiểu và dẫn đến nhàm chán.
Ngoài ra, để bài giảng mang tính thuyết phục hơn thì ngƣời dạy phải hết
sức chủ động trong việc làm chủ kiến thức của mình, đồng thời kết hợp vấn đề
lý luận với thực tiễn để tăng thêm tính thuyết phục cho bài giảng. Dạy học là quá
trình tƣơng tác giữa ngƣời dạy và ngƣời học. Vì vậy, sự phối hợp của ngƣời học
cũng làm cho bài giảng thành công hơn.
+ Yêu cầu đối với sinh viên
Tập trung nghe giảng, ghi chép theo cách riêng của mình sao cho đủ các
ý của bài trên cơ sở sử dụng đúng và trúng các khái niệm, phạm trù của môn
học. Bảo đảm khi đọc lại bài sẽ hiểu đƣợc nội dung mà ngƣời thầy truyền đạt.
Trong khi ghi bài, sinh viên có thể có những chú thích, bình luận, phê
phán riêng để sau đó sẽ trao đổi với thầy giáo hoặc tra cứu thêm từ các nguồn
tài liệu. Theo tôi đây là việc làm hết sức cần thiết, mang tính khoa học, giúp
ngƣời học chủ động phát hiện và làm chủ các nội dung của bài học.


12

Ngoài dự giảng, sinh viên phải chủ động đọc thêm các tài liệu liên quan
đến môn học, nhất là việc đọc tài liệu trƣớc khi đến lớp.
+ Yêu cầu đối với nhà trƣờng
Trang bị hệ thống âm thanh thật tốt vì ở đây lớp học thƣờng là khá đơng
– học ở các hội trƣờng, giảng đƣờng lớn mà giảng viên sử dụng phƣơng pháp
thuyết trình thì ngơn ngữ đƣợc truyền tải từ giảng viên đến với sinh viên của
mình thì đòi hỏi âm thanh phải rõ ràng, dễ tiếp thu. Sĩ số lớp học khơng q 130/
lớp vì nếu sinh viên q đơng thì hiệu quả học tập khơng cao vì âm thanh bị
lỗng và đặc biệt sự giao tiếp giữa Thầy – Trị khơng thể bao qt hết. Ngồi ra,
cần có mơi trƣờng tốt cho lớp học nhƣ có độ mát; ánh sáng vừa đủ; khơng có
tiếng ồn tác động từ bên ngồi…

Để phát huy tính tích cực và khắc phục hạn chế của phƣơng pháp thuyết
trình, chúng ta cần có sự kết hợp với phƣơng pháp khác, một trong những
phƣơng pháp khắc phục đƣợc hạn chế của phƣơng pháp thuyết trình đó là
phƣơng pháp nêu vấn đề. Vậy hiểu thế nào là phƣơng pháp nêu vấn đề?
1.1.2. Phương pháp dạy học nêu vấn đề
1.1.2.1. Khái niệm phương pháp dạy học nêu vấn đề
Phƣơng pháp dạy học nêu vấn đề hay còn gọi là phƣơng pháp dạy học
giải quyết vấn đề xuất hiện từ rất lâu đời, nó đƣợc nghiên cứu từ những năm 70
của thế kỷ XIX bỡi các nhà khoa học nhƣ A.Ja Ghecdo, B. E Raicop sau đó tiếp
tục nghiên cứu và chính thức ra đời vào những năm 50 của thế kỷ XX khi xã hội
bắt đầu phát triển mạnh mẽ. Ngày nay nhiều nhà khoa học vẫn tiếp tục nghiên
cứu và đƣa ra nhiều quan niệm về phƣơng pháp dạy học nêu vấn đề.
Trong tâm lý học, ngƣời ta cho rằng: quá trình học tập của ngƣời học có
nhiều điểm tƣơng đồng với quá trình nhận thức chung của con ngƣời. Do vậy
một phƣơng pháp dạy học tốt phải làm sao cho quá trình học tập của ngƣời học
diễn ra phù hợp với quá trình nhận thức. Mà quá trình nhận thức là quá trình
nhận ra và giải quyết vấn đề. Chính vấn đề và tình huống có vấn đề là nguồn


13

kích thích tƣ duy để con ngƣời giải quyết vấn đề một cách sáng tạo. Phƣơng
pháp dạy học nêu vấn đề đáp ứng yêu cầu trên một cách đầy đủ.
Theo quan điểm Triết học duy vật biện chứng: mâu thuẫn là động lực
phát triển chủ yếu của mọi sự vật hiện tƣợng, mọi quá trình, kể cả quá trình nhận
thức. Mâu thuẫn của quá trình nhận thức gọi là mâu thuẫn nhận thức. Đó là mâu
thuẫn giữa kiến thức, kỹ năng cũ với yêu cầu giải thích sự kiện mới mà với kiến
thức và kỹ năng cũ khơng đủ. Đó là mâu thuẫn giữa mục đích và phƣơng tiện
đạt mục đích. Dạy học bằng phƣơng pháp nêu vấn đề vạch ra các mâu thuẫn đó
và cải biến nó thành mâu thuẫn trong chính ý thức của ngƣời học, do đó nó sẽ

tạo ra động lực chính cho q trình học tập của ngƣời học.
“ Dạy – học nêu vấn đề là một kiểu dạy - học trong đó giáo viên đƣa sinh
viên vào các tình huống có vấn đề, giúp họ tự lực và sáng tạo giải quyết các vấn
đề đặt ra, qua đó mà nắm đƣợc tri thức mới: đồng thời phát hiện đƣợc tính tích
cực sáng tạo. Nhƣ vậy, trong dạy học nêu vấn đề, giáo viên không cung cấp cho
sinh viên những tri thức có sẵn nhƣ trong dạy học thuyết trình, mà nêu cho sinh
viên một vấn đề cần phải giải quyết và tạo ra những điều kiện giúp cho sinh viên
tự lực giải quyết trên cơ sở những mối liên hệ giữa cái đã cho và cái cần biết,
giữa điều đã biết và điều chƣa biết” [43; 189]
Phƣơng pháp học dạy học nêu vấn đề là phƣơng pháp chủ động chiếm
lĩnh kiến thức trên cơ sở tổ chức, hƣớng dẫn của giáo viên thông qua các tình
huống có vấn đề. Để hiểu hơn về phƣơng pháp này, chúng ta cần làm rõ hai nội
dung: vấn đề và tình huống có vấn đề.
Vấn đề: là những mâu thuẫn mà thiên nhiên hoặc xã hội đề ra cho con
ngƣời giải quyết, cụ thể là những câu hỏi, tình huống, bài tốn …cần có sự giải
đáp. Trong q trình nhận thức, ngƣời học ln mong muốn chiếm lĩnh, chinh
phục những tri thức mới, vì vậy ngƣời học phải sáng tạo ra những phƣơng thức
tiếp cận mới, phải có một sự suy nghĩ, độc lập sáng tạo và kết quả là sau khi giải
quyết đƣợc vấn đề thì sinh viên có đƣợc tri thức mới hoặc cách thức hành động


14

mới.Vấn đề chỉ có tính tƣơng đối, ở thời điểm này thì nó là vấn đề, nhƣng ở thời
điểm khác khơng cịn là vấn đề.
Trong tâm lý học và lý luận dạy học, tình huống có vấn đề là tình huống
gây ra cho sinh viên một sự khó khăn tự giác, cần tìm ra con đƣờng vƣợt qua nó.
Trong thực tiễn dạy học ta thƣờng gặp những câu hỏi của giáo viên, hiểu đƣợc
nội dung, có gây ra khó khăn, nhƣng học sinh khơng đủ sức tìm ra lời giải đáp.
Do đó nảy sinh ra tình huống có vấn đề.

Tình huống có vấn đề: Tình huống có vấn đề trong dạy học nói chung và
trong giảng dạy mơn Tƣ tƣởng Hồ Chí Minh nói riêng khơng chỉ địi hỏi ngƣời
giảng viên đƣa ra những câu hỏi và bài tập thông thƣờng mà phải đặt câu hỏi
nhƣ thế nào để gợi mở tƣ duy cho mỗi sinh viên, tạo sự mâu thuẫn giữa kiến
thức và kinh nghiệm mà họ có và những kiến thức mới mà họ đang tìm hiểu,
nhờ đó sinh viên tự lơi cuốn mình vào việc giải quyết vấn đề đƣợc nêu.
Makhmutov cho rằng: “ Tạo ra một chuỗi tình huống có vấn đề là điều
khiển hoạt động của học sinh, nhằm độc lập giải quyết các vấn đề học tập. Đó là
thực chất của q trình dạy học nêu vấn đề”
1.1.2.2. Ưu điểm, hạn chế và yêu cầu của phương pháp dạy học nêu vấn đề
- Ƣu điểm:
Phƣơng pháp này ngƣời giáo viên đóng vai trị hƣớng dẫn, gợi mở cịn
sinh viên là ngƣời chủ động tìm tịi và giải quyết vấn đề và thơng qua đó lĩnh hội
đƣợc kiến thức do chính mình phát hiện ra nên khi sử dụng phƣơng pháp này sẽ
đảm bảo cho sinh viên nắm đƣợc tri thức một cách vững chắc, sáng tạo, linh
hoạt, đồng thời nắm đƣợc cả phƣơng pháp tự học … từ đó, tạo nên sự nhiệt
tình, hứng khởi cho sinh viên trong quá trình học tập, đồng thời sẽ ghi nhớ kiến
thức ấy lâu hơn.
Khi sử dụng phƣơng pháp dạy học nêu vấn đề giúp cho sinh viên thu
đƣợc những kiến thức tốt nhất, cập nhật nhất… có thể bao phủ trên một diện
rộng các trƣờng hợp và các bối cảnh thƣờng gặp; tính chủ động, tinh thần tự


15

giác cũng nhƣ động cơ học tập và tinh thần trách nhiệm của ngƣời học ngày
càng nâng cao.
Ngoài ra, nhiều nhà nghiên cứu cũng cho rằng, dạy học bằng phƣơng
pháp nêu vấn đề giúp cho sinh viên phát hiện tƣ duy và khả năng điều tra khoa
học. Đây là một trong công việc rèn luyện khả năng bƣớc đầu làm quen với

phƣơng pháp nghiên cứu khoa học của một ngƣời sinh viên khi còn ngồi trên
ghế nhà trƣờng kể cả trong công tác sau này.
Bên cạnh những ƣu điểm mà phƣơng pháp dạy học nêu vấn đề mang lại
thì cũng có những hạn chế, khó khăn nhất định trong quá trình vận dụng. Sau
đây là một số hạn chế:
- Hạn chế
Cùng một nội dung dạy học thì so với sử dụng phƣơng pháp khác thì
phƣơng pháp dạy học nêu vấn đề cần nhiều thời gian hơn, nhiều điều kiện hơn
đối với giáo viên và phải trang bị nhiều cơ sở vật chất hơn cho phịng học.
Ngƣời giáo viên khó chủ động về mặt chƣơng trình, kế hoạch và thời gian.
Phƣơng pháp dạy học này nếu ngƣời dạy áp dụng mà khơng có sự chuẩn bị kỹ
lƣỡng trƣớc và nếu khơng có tài quản lý lớp tốt thì sẽ dễ rơi vào trƣờng hợp là
thiếu thời gian, xa rời chủ đề và kết luận không thỏa đáng. Nhƣ vậy, sẽ làm cho
ngƣời học nghi ngờ tính chính xác của khoa học hoặc những bất đồng trong
quan điểm…
Phƣơng pháp nêu vấn đề khơng phải có thể áp dụng cho mọi trƣờng hợp
trong dạy học, nhất là những mơn học có tính trừu tƣợng và khái quát cao. Đặc
biệt, phƣơng pháp này sẽ chỉ phù hợp cho những sinh viên có khả năng làm việc
độc lập, sáng tạo cao. Nếu giáo viên quá lạm dụng phƣơng pháp này sẽ dẫn đến
tình trạng khơng đảm bảo chất lƣợng đồng đều trong sinh viên, sự phân hóa
trình độ trong sinh viên khơng có sự cá biệt hóa, nhiều sinh viên có trình độ yếu
kém có tâm lý sợ học hoặc chán học.


16

Hiện nay, ở các trƣờng đại học số lƣợng sinh viên đƣợc bố trí trong một
lớp học khá đơng nên khi sử dụng phƣơng pháp dạy học nêu vấn đề cũng gặp
khó khăn nhất định…
- Yêu cầu của phƣơng pháp dạy học nêu vấn đề

+ Yêu cầu đối với giảng viên
Theo tôi, thành công hay thất bại của phƣơng pháp dạy học này phụ
thuộc rất nhiều vào năng lực, lòng nhiệt tình và sự tự tin của ngƣời giáo viên. Do
vậy khi sử dụng phƣơng pháp này cần có một số yêu cầu:
Giáo viên phải đặt ra tình huống hay, có phƣơng pháp để kích thích say
mê, hứng thú của sinh viên, nếu không hiệu quả không cao. Giáo viên phải nhiệt
tình, có trách nhiệm trong giờ học, tích cực nghiên cứu, khám phá và nêu ra
những vấn đề mới, hấp dẫn nhằm nâng cao đƣợc chất lƣợng dạy học của mình.
Phƣơng pháp dạy học này yêu cầu ngƣời giáo viên không chỉ đƣa ra
những câu hỏi và bài tập thông thƣờng mà phải đặt câu hỏi nhƣ thế nào để gợi
mở tƣ duy cho mỗi sinh viên, tạo ra sự mâu thuẫn giữa kiến thức và kinh nghiệm
mà họ có và những kiến thức mới mà họ đang tìm hiểu, nhờ đó mà sinh viên tự
lơi cuốn mình vào việc giải quyết vấn đề đƣợc nêu.
Để sử dụng phƣơng pháp nêu vấn đề đạt hiệu quả cao cần thông qua
nhiều hình thức: hình thức đặt câu hỏi, hình thức chuẩn bị tình huống cho trƣớc,
hình thức hƣớng dẫn cho sinh viên nghiên cứu…
+ Yêu cầu đối với sinh viên
Sinh viên phải huy động và vận dụng một cách tự lực, sáng tạo những tri
thức, kỹ năng, kỹ xảo và vốn kinh nghiệm sẵn có. Khi cần phải tích lũy thêm tƣ
liệu (qua đọc thêm sách, báo hoặc làm thí nghiệm, đi thực tế…), vận dụng các
thao tác tƣ duy để đề xuất các giả thuyết nhằm giải quyết các vấn đề đặt ra. Nhƣ
vậy, ở đây ngay trong cả quá trình học tập, sinh viên đã tập dƣợt làm nhƣ nhà
khoa học.
+ Yêu cầu đối với nhà trƣờng


17

Phòng học đƣợc trang bị đầy đủ: máy chiếu, màn chiếu, máy tính, bảng,
bút ghi, âm thanh và đặc biệt là sĩ số lớp vừa phải…

Mặc dù phƣơng pháp nêu vấn đề có tác dụng to lớn trong việc truyền thụ
và lĩnh hội tri thức, song cũng không thể coi đó là phƣơng pháp tối ƣu nhất áp
dụng cho mọi bài giảng. Nghệ thuật sƣ phạm chính là ở chỗ biết kết hợp hài hòa
giữa các phƣơng pháp nhằm đạt hiệu quả cao nhất trong quá trình giảng dạy.
1.2. Sự cần thiết kết hợp phƣơng pháp thuyết trình với phƣơng pháp
nêu vấn đề trong dạy học môn Tƣ tƣởng Hồ Chí Minh
1.2.1. Kết hợp các phương pháp – yêu cầu tất yếu trong dạy học
Một trong những yêu cầu tất yếu đối với giáo viên là phải kết hợp nhiều
phƣơng pháp khác nhau trong dạy học. Điều này đƣợc khẳng định bởi nhiều nhà
nghiên cứu, các nhà giáo dục trong và ngồi nƣớc. Trong Tạp chí Lý luận chính
trị, số 7-2002, TS. Nguyễn Lƣơng Bằng trong bài viết "Đổi mới phƣơng pháp
giảng dạy lý luận Mác-Lênin ở các trƣờng đại học hiện nay", đã cho rằng: "Mỗi
phƣơng pháp giảng dạy đều có giới hạn của mình, ngồi giới hạn ấy phải áp
dụng phƣơng pháp khác, phải tìm cách sử dụng mọi phƣơng pháp cho đúng chỗ.
Các phƣơng pháp có tính độc lập tƣơng đối, chúng liên hệ với nhau, bổ sung cho
nhau và chỉ trong sự thống nhất với nhau chúng mới tìm thấy "sức mạnh" của
mình... Điều quan trọng trong giảng dạy các mơn học Mác–Lênin khơng chỉ là
tìm ra phƣơng pháp mới, mà còn là ở chỗ biết sử dụng phƣơng pháp truyền
thống một cách thành thạo, có hiệu quả. Phƣơng pháp truyền thống in bóng dáng
vào phƣơng pháp mới, tiếp sức, thúc đẩy phƣơng pháp mới phát triển bền vững,
làm cho giáo dục- đào tạo vừa phát triển, vừa giữ vững đƣợc bản sắc của dân
tộc" [7; 87]. Tác giả khẳng định tiếp: "Đi lên từ truyền thống bao giờ cũng bền
vững, dễ truyền thụ. Đổi mới từng bƣớc, khơng nóng vội, nhƣng cũng khơng
chần chừ... [7; 87]
Vấn đề đổi mới phƣơng pháp giảng dạy đã đƣợc giới thiệu rộng rãi trên
báo và tạp chí chuyên ngành. Hầu hết các tác giả đều cho rằng đổi mới phƣơng
pháp giảng dạy khơng có nghĩa là đoạn tuyệt hồn toàn phƣơng pháp giảng dạy


18

truyền thống, khơng biết kế thừa những mặt tích cực của nó. Để phát huy vai trị,
tính tích cực của phƣơng pháp dạy học truyền thống và khắc phục những hạn
chế: sinh viên thụ động, buồn tẻ, thiếu kỹ năng thực hành ... của phƣơng pháp
này, ngƣời giảng cần phải khéo léo kết hợp phƣơng pháp giảng dạy truyền
thống với phƣơng pháp dạy học hiện đại một cách linh hoạt, sáng tạo phù hợp
với nội dung bài học và thực tiễn cuộc sống đặt ra.
Xuất phát từ đối tƣợng, phạm vi nghiên cứu, kết cấu nội dung chƣơng
trình, cùng với thực trạng dạy học mơn Tƣ tƣởng Hồ Chí Minh tại các trƣờng
Cao đẳng, Đại học cũng nhƣ trong hệ thống Học viện chính trị quốc gia Hồ Chí
Minh mà quá trình đổi mới phƣơng pháp giảng dạy đang thực hiện tích cực.
Song, có thể nói, việc làm này chƣa đạt đến trình độ phát triển mạnh với hiệu
quả cao nhất. Để việc học tập, giảng dạy môn Tƣ tƣởng Hồ Chí Minh phát triển
đi sâu vào cuộc sống, nhất định phải đổi mới phƣơng pháp giảng dạy, nhằm làm
cho ngƣời học nắm đƣợc thực chất cách mạng , khoa học, sự thống nhất giữa lí
luận và thực tiễn, nói đi đơi với làm , từ đó ngƣời học thực sự vừa học tập, vừa
làm theo tƣ tƣởng của Ngƣời.
Hơn nữa, cần đổi mới phƣơng pháp giảng dạy sao cho ngƣời học tăng
cƣờng sức đề kháng đối với sự xuyên tạc của các thế lực thù địch đối với Tƣ
tƣởng Hồ Chí Minh, chống lại âm mƣu hạ bệ thần tƣợng của chúng.
Cần đổi mới phƣơng pháp giảng dạy Tƣ tƣởng Hồ Chí Minh nhằm khắc
phục tình trạng ngƣời giảng đọc cho ngƣời học chép. Sinh viên học thuộc lịng,
khơng suy nghĩ, không vận dụng kiến thức vào cuộc sống. Khắc phục việc học
tập để phơ trƣơng, chỉ có hình thức, tốn kém, ít tác dụng... Việc đổi mới phƣơng
pháp ngồi việc căn cứ vào nội dung, đặc điểm mơn học, đối tƣợng ngƣời học
cịn phải tính tốn đến cơ sở vật chất hỗ trợ sao cho đạt hiệu quả cao nhất. Với
đặc điểm tình hình nhƣ hiện nay việc giảng dạy mơn học Tƣ tƣởng Hồ Chí Minh
ở trƣờng Đại học Hùng Vƣơng thành phố Hồ Chí Minh tơi đã sử dụng kết hợp
phƣơng pháp thuyết trình – phƣơng pháp dạy học truyền thống với phƣơng pháp

19

nêu vấn đề - phƣơng pháp dạy học tích cực là hai phƣơng pháp trọng tâm cho bài
giảng của mình.
Hiện nay đang có nhiều ý kiến khác nhau trong sử dụng các phƣơng pháp
giảng dạy. Đã có nhiều ngƣời nêu ra những yếu kém của phƣơng pháp thuyết
trình truyền thống. “Đọc chép” là sự mỉa mai giành cho những ngƣời chỉ biết
thuyết giảng hoặc thuyết giảng kém.
Cũng đã có nhiều ngƣời tâm huyết trong quảng bá các phƣơng pháp giảng
dạy hiện đại. Song, cũng có ngƣời nghi ngờ hiệu quả ứng dụng các phƣơng pháp
giảng dạy hiện đại vào các mơn lý luận chính trị, hoặc phê phán sự lạm dụng các
phƣơng tiện giảng dạy hiện đại, luyến tiếc, đề cao những ƣu điểm của phƣơng
pháp thuyết trình truyền thống...
Trong phần (1.1.1.1: Ƣu, nhƣợc điểm của phƣơng pháp thuyết trình) Bên
cạnh hiệu không thể phủ nhận của phƣơng pháp thuyết trình mang lại trong q
trình giảng dạy thì cũng cịn tồn tại một số hạn chế nhất định: thông tin truyền
đạt một chiều làm cho sinh viên thụ động, giờ học nhạt nhẽo, nhàm chán, khơng
kích thích đƣợc khả năng tƣ duy, sáng tạo, chủ động, tích cực trong việc tìm tịi,
chinh phục, chiếm lĩnh tri thức mới của sinh viên. Thông tin nhiều làm cho
ngƣời học thấy quá tải và ghi nhớ khơng sâu... Trong khi đó, phƣơng pháp nêu
vấn đề lại có khả năng giải quyết, khắc phục tốt những hạn chế còn tồn tại ở
phƣơng pháp thuyết trình với phƣơng pháp nêu vấn đề, sinh viên là ngƣời chủ
động tìm tịi và giải quyết vấn đề và thơng qua đó lĩnh hội đƣợc kiến thức do
chính mình phát hiện ra nên khi sử dụng phƣơng pháp này sẽ đảm bảo cho sinh
viên nắm đƣợc tri thức một cách vững chắc, sáng tạo, linh hoạt, đồng thời nắm
đƣợc cả phƣơng pháp tự học … từ đó, tạo nên sự nhiệt tình, hứng khởi cho sinh
viên trong quá trình học tập, đồng thời sẽ khắc sâu kiến thức ấy.
Vì vậy, theo tinh thần Tƣ tƣởng Hồ Chí Minh, tác giả cho rằng cần kế
thừa những ƣu điểm trong phƣơng pháp thuyết trình, kết hợp với vận dụng sáng

tạo các phƣơng pháp khác nhƣ phƣơng pháp dạy học nêu vấn đề - đây là phƣơng
pháp khắc phục đƣợc những hạn chế của phƣơng pháp thuyết trình là hết sức


20

cần thiết. Đồng thời, tranh thủ ứng dụng công nghệ thơng tin trong giảng dạy Tƣ
tƣởng Hồ Chí Minh nhằm kích thích khả năng tự học, tự nghiên cứu của ngƣời
học. Song, dù sử dụng phƣơng pháp truyền thống hay hiện đại, cần xác định rõ
nghề dạy học đòi hỏi kết hợp hài hịa tính khoa học và tính nghệ thuật.
Hồ Chí Minh từ lâu đã là đối tƣợng của nhiều ngành văn hóa, nghệ thuật.
Đã có nhiều sáng tác về Hồ Chí Minh rất thành cơng, đi sâu vào lòng ngƣời Việt
Nam. Những đoạn phim hay, những bức ảnh đẹp, những bài thơ hay, những bài
hát hay về Hồ Chí Minh nếu đƣợc chọn lọc, sử dụng đúng chỗ, đúng lúc, sát với
nội dung bài giảng, có giá trị nâng cao hiệu quả bài giảng. Bài giảng lôi cuốn,
hấp dẫn ngƣời học hơn, ngƣời học hiểu sâu, dễ nhớ tƣ tƣởng Hồ Chí Minh hơn.
Bỡi “ Trăm nghe khơng bằng một thấy”.
Qua nghiên cứu lý luận và thực tiễn vận dụng các phƣơng pháp dạy học
cho thấy, mỗi phƣơng pháp dạy học truyền thống hay phƣơng pháp dạy học tích
cực cũng đều có những ƣu thế và nhƣợc điểm riêng. Khơng có phƣơng pháp nào
là vạn năng. Việc nghiên cứu kỹ từng bài dạy, từng phần, từng đặc điểm bộ mơn
và đối tƣợng ngƣời học để có sự phối kết hợp đa dạng các phƣơng pháp là việc
làm cần thiết của mỗi giảng viên để nâng cao chất lƣợng dạy học, đáp ứng yêu
cầu của sự nghiệp công nhiệp hóa, hiện đại hóa đất nƣớc. Trong q trình phát
triển giáo dục - đào tạo nói chung và đổi mới phƣơng pháp dạy học nói riêng
chúng ta phải xuất phát từ quan điểm của Đảng "Giáo dục phải vừa gắn chặt với
yêu cầu phát triển đất nƣớc vừa phù hợp với xu thế tiến bộ của thời đại" [1; 73]
Đổi mới phƣơng pháp dạy học không phải là tạo ra một phƣơng pháp
khác đối lập với phƣơng pháp dạy học truyền thống, để loại trừ phƣơng pháp
truyền thống đã có. Sự phát triển hay một cuộc cách mạng trong khoa học giáo

dục thực chất là phải tạo đƣợc một tiền đề để cho những nhân tố tích cực của
phƣơng pháp truyền thống vẫn có cơ hội phát triển mạnh mẽ hơn. Đồng thời, tạo
ra và khuyến khích phƣơng pháp mới tiến bộ hơn, tốt hơn phƣơng pháp dạy học
đã có. Mở rộng và đẩy mạnh giao lƣu giáo dục - đào tạo là cái tất yếu, nhằm tiếp
thu nội dung và phƣơng pháp giáo dục tiên tiến, hiện đại của các nƣớc nhƣng nó