Thủ tục giải quyết khiếu nại của các cơ quan hành chính nhà nước một số vấn đề lý luận và thực tiễn tại thành phố vinh, tỉnh nghệ an

Tr-ờng đại học vinh
Khoa luật
=== ===

phạm thị khuyên

THủ TụC GIảI QUYếT KHIếU NạI CủA CáC CƠ QUAN
HàNH CHíNH NHà NƯớC: MộT Số VấN Đề Lý LUậN
Và THựC TIễN TạI THàNH PHố VINH, TỉNH NGHệ AN

khóa luận tốt nghiệp đại häc
Ngµnh luËt

Vinh - 2012


Tr-ờng đại học vinh
Khoa luật
=== ===

THủ TụC GIảI QUYếT KHIếU NạI CủA CáC CƠ QUAN
HàNH CHíNH NHà NƯớC: MộT Số VấN Đề Lý LUậN
Và THựC TIễN TạI THàNH PHố VINH, TỉNH NGHệ AN

khóa luận tốt nghiệp đại học
Ngành luật

GV h-ớng dẫn:

Nguyễn thị bích ngọc

Sinh viên thực hiện: phạm thị khuyên
Lớp:
49B1 - Cử nhân Luật
MSSV:
0855031524

Vinh - 2012


LỜI CẢM ƠN
Em xin chân thành cảm ơn đến các thầy giáo, cô giảng dạy tại Khoa
Luật - Trường Đại học Vinh.
Em xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến cơ giáo Nguyễn Thị Bích Ngọc
đã tận tình hướng dẫn, giúp đỡ em trong suốt thời gian nghiên cứu và hồn
thành khóa luận tốt nghiệp.
Cuối cùng, em xin gửi lời cảm ơn đến gia đình, bạn bè đã giúp đỡ,
khích lệ em hồn thành khóa luận này.
Vinh, tháng 5 năm 2012
Sinh viên
Phạm Thị Khuyên


MỤC LỤC
Trang
A. MỞ ĐẦU ...................................................................................................... 1
1.

Tính cấp thiết của đề tài ........................................................................ 1

2.

Tình hình nghiên cứu đề tài .................................................................. 2

3.

Phạm vi và đối tượng nghiên cứu đề tài ............................................... 3

4.

Cơ sở khoa học và phương pháp nghiên cứu đề tài .............................. 4

5.

Đóng góp của đề tài .............................................................................. 4

6.

Cơ cấu của đề tài ................................................................................... 4

PHẦN B. NỘI DUNG ...................................................................................... 5
Chưong 1.

MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ THỦ TỤC GIẢI QUYẾT
KHIẾU NẠI CỦA CƠ QUAN HÀNH CHÍNH NHÀ NƯỚC ........ 5

1.1.

Thủ tục hành chính................................................................................ 5

1.1.1.

Khái niệm .............................................................................................. 5

1.1.2.

Đặc điểm của thủ tục hành chính .......................................................... 6

1.1.3.

Các loại thủ tục hành chính................................................................... 8

1.1.4.

Các giai đoạn của thủ tục hành chính ................................................. 11

1.2.

Thủ tục giải quyết khiếu nại của cơ quan hành chính nhà nước một loại thủ tục hành chính trong quản lý hành chính nhà nước ....... 14

1.2.1.

Đặc điểm của thủ tục giải quyết khiếu nại của cơ quan hành
chính nhà nước .................................................................................... 14

1.2.2.

Các nguyên tắc xây dựng và thực hiện thủ tục giải quyết khiếu nại ...... 16

1.3.

Vai trò của thủ tục giải quyết khiếu nại đối với việc đảm bảo
hiệu quả của hoạt động giải quyết khiếu nại của cơ quan hành
chính nhà nước .................................................................................... 21

Chương 2. PHÁP LUẬT VÀ THỰC TIỄN ÁP DỤNG PHÁP LUẬT VỀ
THỦ TỤC GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI CỦA CƠ QUAN
HÀNH CHÍNH NHÀ NƯỚC TẠI THÀNH PHỐ VINH,
TỈNH NGHỆ AN .......................................................................... 24

2.1.

Pháp luật hiện hành về thủ tục giải quyết khiếu nại của cơ quan
hành chính nhà nước ........................................................................... 24


2.1.1.

Sơ lược quá trình hình thành và phát triển của chế định pháp luật
về thủ tục giải quyết khiếu nại của cơ quan hành chính nhà nước ....... 24

2.1.2.

Thủ tục giải quyết khiếu nại hành chính theo quy định của pháp
luật hiện hành ...................................................................................... 28

2.2.

Thực tiễn áp dụng pháp luật về thủ tục giải quyết khiếu nại của
cơ quan hành chính nhà nước tại thành phố Vinh, Tỉnh Nghệ An ..... 36

2.2.1.

Tình hình giải quyết khiếu nại tại thành phố Vinh, tỉnh Nghệ An
từ năm 2009 đến 2011......................................................................... 36

2.2.2.

Đánh giá pháp luật về thủ tục giải quyết khiếu nại từ thực tiễn áp
dụng pháp luật về thủ tục giải quyết khiếu nại của thành phố Vinh,
tỉnh Nghệ An........................................................................................ 44

Chương 3. PHƯƠNG HƯỚNG HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT VỀ THỦ
TỤC GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI CỦA CƠ QUAN HÀNH
CHÍNH NHÀ NƯỚC MỘT SỐ ĐỀ XUẤT RÚT RA TỪ
THỰC TIỄN CỦA THÀNH PHỐ VINH, TỈNH NGHỆ AN ....... 53

3.1.

Phương hướng hoàn thiện pháp luật về thủ tục giải quyết khiếu
nại của cơ quan hành chính nhà nước ................................................. 53

3.2.

Một số đề xuất cụ thể nhằm hoàn thiện pháp luật về thủ tục giải
quyết khiếu nại của cơ quan hành chính nhà nước từ thực tiễn
của thành phố Vinh, Tỉnh Nghệ An .................................................... 57

C. KẾT LUẬN ................................................................................................ 62
D. DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................. 63

A. MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Khiếu nại là một trong những quyền cơ bản của công dân và được xem
là công cụ đảm bảo thực hiện các quyền cơ bản của công dân. Thông qua việc
thực hiện quyền khiếu nại, người khiếu nại trực tiếp thông tin cho cấp có thẩm
quyền về những quyết định và hành vi của các chủ thể quản lý hành chính nhà
nước mà họ cho là trái pháp luật, xâm hại các quyền và lợi ích hợp pháp của
mình. Đồng thời họ cũng thể hiện rõ thái độ phản ứng của mình đối với
những tác động tiêu cực ảnh hưởng đến hoạt động bình thường của bộ máy
nhà nước nói chung và của các cơ quan hành chính nhà nước nói riêng mà
những quyết định và hành vi này mang lại. Việc cấp có thẩm quyền xem xét
và giải quyết khiếu nại là một trong những biện pháp bảo vệ quyền và lợi ích
hợp pháp của cá nhân và tổ chức; bảo vệ lợi ích Nhà nước, phát hiện và khắc
phục sai lầm, thiếu sót trong hoạt động của bộ máy nhà nước đồng thời củng
cố mối liên hệ giữa nhà nước và cơng dân.
Vì vậy, Nhà nước ta đã ban hành nhiều văn bản quy phạm pháp luật
liên quan đến khiếu nại và giải quyết khiếu nại như: Pháp lệnh xét và giải
quyết các khiếu nại, tố cáo của công dân năm 1981; Pháp lệnh khiếu nại, tố
cáo của của công dân năm 1991; Luật Khiếu nại, tố cáo năm 1998, Luật
Khiếu nại năm 2011 (có hiệu lực thi hành ngày 01/07/2012).
Về phương diện pháp luật, tuy đã có những tiến bộ, hệ thống văn bản
pháp luật về khiếu nại và giải quyết khiếu nại nhìn chung cịn có những bất
cập, thiếu tính thống nhất, nhất là các quy định về thủ tục giải quyết khiếu nại
hành chính. Điều này được phản ánh trong những vướng mắc, tồn tại mà hoạt
động giải quyết khiếu nại của nhiều cơ quan hành chính nhà nước đang gặp
phải. Do đó, đã làm giảm sút đáng kể hiệu quả hoạt động giải quyết các khiếu
nại trong thực tiễn quản lý hành chính ở nước ta.

1

Khi khiếu nại xảy ra khá phổ biến như hiện nay, nhất là ở các tỉnh,
thành phố có tốc độ đơ thị hố cao, đã và đang thực hiện nhiều dự án về phát
triển kinh tế - xã hội, việc giải quyết khiếu nại càng trở nên phức tạp.
Thành phố Vinh là một trong những trung tâm kinh tế, xã hội phát triển
khu vực Bắc Trung bộ, tình trạng khiếu nại diễn ra khá phổ biến. Khiếu nại và
giải quyết khiếu nại trên địa bàn thành phố Vinh tương đối phức tạp và vướng
phải những bất cập về thủ tục giải quyết khiếu nại như đã nêu trên.
Thực tế trên đòi hỏi đưa ra các giải pháp thiết thực nhằm nâng cao hiệu
quả công tác giải quyết khiếu nại của cơ quan hành chính nhà nước. Trên cơ sở
tổng kết các vấn đề lý luận và thực tiễn giải quyết khiếu nại hành chính tại
Thành phố Vinh, Tỉnh Nghệ An, tôi đã chọn đề tài: “Thủ tục giải quyết khiếu
nại của các cơ quan hành chính nhà nước: một số vấn đề lý luận và thực tiễn
tại Thành phố Vinh, Tỉnh Nghệ An” làm đề tài khóa luận tốt nghiệp của mình.
2. Tình hình nghiên cứu đề tài
Cho tới nay đã có một số bài viết, đề tài nghiên cứu dưới những góc độ
khác nhau, ở những mức độ này hay mức độ khác liên quan đến vấn đề giải
quyết khiếu nại và thủ tục giải quyết khiếu nại như: Giáo trình về quản lý
hành chính nhà nước, học viện hành chính Quốc gia, tập 2, 1994; “Luật hành
chính Việt Nam” của tác giả Phạm Hồng Thái và Đinh Văn Mậu, NXB Giao
thơng vận tải, 1996; Giáo trình Luật hành chính Việt Nam, Đại học Luật Hà
Nội. “Khiếu nại và giải quyết khiếu nại dưới góc độ dân chủ” của tác giả Bùi
Thị Đào, tạp chí Dân chủ và Pháp luật số 11/2008, “Bảo đảm thi hành quyết
định giải quyết khiếu nại” của tác giả Bùi Thị Đào, tạp chí Dân chủ và Pháp
luật số chuyên đề năm 2008, …
Cơ chế giải quyết khiếu nại hành chính ở Việt Nam - Viện Nghiên cứu
Chính sách, Pháp Luật và Phát triển (PLD), TS. Hoàng Ngọc Giao chủ biên;
Đề tài khoa học: Việc giải quyết khiếu nại của công dân trong hệ thống
các cơ quan hành chính nhà nước sau khi tồ hành chính được thành lập - Lê

2


Đình Đấu, Vụ trưởng Vụ Thanh tra xét khiếu tố - Thanh tra nhà nước, nghiệm
thu năm 1996;
Thẩm quyền, trách nhiệm của các cơ quan nhà nước trong giải quyết
khiếu nại hành chính và một số vấn đề về trình tự, thủ tục giải quyết - Đinh
Văn Minh;
Ở khía cạnh nhất định, các cơng trình nghiên cứu nêu trên đã đề cập
đến thủ tục giải quyết khiếu nại của các cơ quan hành chính nhà nước. Tuy
nhiên, phần lớn các cơng trình này chỉ tập trung nên và diễn giải các quy định
pháp luật hiện hành về thủ tục giải quyết khiếu nại của các cơ quan hành
chính nhà nước hoặc chỉ giải quyết một số vấn đề lý luận về thủ tục hành
chính nói chung mà chưa có cơng trình nào nghiên cứu một cách tồn diện về
thủ tục hành chính trong giải quyết khiếu nại, đặc biệt liên quan đến thủ tục
giải quyết khiếu nại hành chính trên địa bàn Thành phố Vinh, Tỉnh Nghệ An
để làm sáng tỏ vấn đề lý luận từ thực tiễn có liên quan. Vì vậy, việc nghiên
cứu có hệ thống và tồn diện về thủ tục giải quyết khiếu nại của các cơ quan
hành chính nhà nước, phân tích rõ thực tiễn áp dụng các quy định về thủ tục
giải quyết khiếu nại của các cơ quan hành chính nhà nước ở thành phố Vinh
là cần thiết.
3. Phạm vi và đối tượng nghiên cứu đề tài
Phạm vi nghiên cứu: Đề tài đi vào nghiên cứu một số vấn đề lý luận về
thủ tục giải quyết khiếu nại của cơ quan hành chính nhà nước; pháp luật và
thực tiễn áp dụng pháp luật về thủ tục giải quyết khiếu nại của cơ quan hành
chính nhà nước tại Thành phố Vinh, Tỉnh Nghệ An; kiến nghị các giải pháp
góp phần hồn thiện pháp luật về thủ tục giải quyết khiếu nại của các cơ quan
hành chính nhà nước trên cơ sở nghiên cứu trường hợp cụ thể của Thành phố
Vinh, Tỉnh Nghệ An.
Đối tượng nghiên cứu: các quy định của pháp luật và thực tiễn áp dụng

pháp luật thủ tục giải quyết khiếu nại của cơ quan hành chính nhà nước.
3


4. Cơ sở khoa học và phương pháp nghiên cứu đề tài
Cơ sở khoa học: Đề tài được thực hiện dựa trên cơ sở khoa học là quan
điểm của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh về khiếu nại và thủ tục
giải quyết khiếu nại.
Phương pháp nghiên cứu: Để thực hiện đề tài này, tôi đã sử dụng các
phương pháp cơ bản như: phương pháp nghiên cứu lý thuyết, phương pháp
thống kê, phương pháp phân tích và tổng hợp.
5. Đóng góp của đề tài
Đề tài đã góp phần làm sáng rõ các vấn đề lý luận thủ tục giải quyết
khiếu nại của cơ quan hành chính nhà nước cũng như quy định của pháp luật
hiện hành về thủ tục giải quyết khiếu nại.
Đồng thời, đề tài cũng đã đưa ra một số phương hướng trong việc hoàn
thiện pháp luật về thủ tục giải quyết khiếu nại và một số đề xuất cụ thể trong
việc nâng cao hiệu quả công tác giải quyết khiếu nại của cơ quan hành chính
nhà nước trong việc cải cách thủ tục giải quyết khiếu nại trong q trình thực
hiện cơng tác.
6. Cơ cấu của đề tài
Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, đề tài
được kết cấu theo 3 chương:
Chương 1: Một số vấn đề lý luận về thủ tục giải quyết khiếu nại của cơ
quan hành chính nhà nước.
Chương 2: Pháp luật và thực tiễn áp dụng pháp luật về thủ tục giải
quyết khiếu nại của cơ quan hành chính nhà nước tại thành phố Vinh, Tỉnh
Nghệ An.
Chương 3: Phương hướng hoàn thiện pháp luật về thủ tục giải quyết khiếu
nại của cơ quan hành chính nhà nước và một số đề xuất rút ra từ thực tiễn của thành

phố Vinh, Tỉnh Nghệ An.

4


PHẦN B. NỘI DUNG
Chưong 1
MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ THỦ TỤC GIẢI QUYẾT
KHIẾU NẠI CỦA CƠ QUAN HÀNH CHÍNH NHÀ NƯỚC
1.1. Thủ tục hành chính
1.1.1. Khái niệm
Quản lý nhà nước là hoạt động của nhà nước trên các lĩnh vực lập pháp,
hành pháp, tư pháp nhằm thực hiện các chức năng đối nội, đối ngoại của nhà
nước. Mỗi hoạt động của nhà nước trên các lĩnh vực nói trên thực chất là
chuỗi những hoạt động diễn ra theo trình tự nhất định mà mỗi hoạt động cụ
thể trong đó có thể được thực hiện bởi những chủ thể khác nhau, ở những thời
điểm khác nhau với những mục đích khác nhau. Kết quả của những hoạt động
này phụ thuộc vào nhiều yếu tố, trong đó phụ thuộc một phần đáng kể vào thủ
tục tiến hành các hoạt động. Tuy nhiên, những thủ tục này chỉ thể hiện cách
thức tổ chức thực hiện các hoạt động quản lý của nhà nước và khơng vì mục
đích của chính bản thân nó. Vì vậy, thủ tục bị quy định bởi chính các hoạt
động quản lý. Nói cách khác, các hoạt động của nhà nước trên các lĩnh vực
khác nhau cần có các thủ tục khác nhau để tiến hành.
Hoạt động của nhà nước trên lĩnh vực lập pháp thì có thủ tục lập pháp,
do các chủ thể sử dụng quyền lập pháp tiến hành. Hoạt động của nhà nước
trên lĩnh vực tư pháp thì có thủ tục tư pháp, là thủ tục giải quyết các vụ án
hình sự, dân sự, hành chính, lao động, kinh tế và các vụ án khác theo quy định
của pháp luật do các chủ thể thực hiện quyền tư pháp tiến hành. Hoạt động
của nhà nước trên lĩnh vực hành pháp thì có thủ tục hành chính, là thủ tục tiến
hành các hoạt động quản lý hành chính nhà nước được thực hiện bởi các chủ

thể của quyền hành pháp. Hoạt động của nhà nước trên lĩnh vực hành pháp là
hoạt động tổ chức trực tiếp của nhà nước trên mọi lĩnh vực khác nhau của đời
sống xã hội. Điều này có nghĩa là hoạt động quản lý hành chính nhà nước rất
5


đa dạng và cũng cần phải có rất nhiều thủ tục hành chính khác nhau tương
ứng với từng hoạt động quản lý hành chính nhà nước cụ thể. Thủ tục hành
chính ban văn bản quy phạm pháp luật được dùng để ban hành các văn bản
quy phạm pháp luật hay thủ tục hành chính giải quyết các cơng việc cụ thể
được dùng để trực tiếp giải quyết các công việc cụ thể thường liên quan đến
những quyền, nghĩa vụ và lợi ích của cơ quan, tổ chức, cá nhân. Các thủ tục
hành chính này đã định ra cho các cơ quan, cán bộ, công chức nhà nước cách
thực hiện nhiệm vụ trong q trình giải quyết cơng việc thuộc thẩm quyền
cũng như cách thực hiện những quyền và nghĩa vụ các cá nhân, tổ chức có
liên quan trong mối quan hệ với cơ quan, cán bộ, công chức nhà nước.
Như vậy, thủ tục hành chính là cách thức tổ chức thực hiện hoạt động
quản lý hành chính nhà nước theo đó cơ quan, cán bộ, cơng chức thực hiện
nhiệm vụ, cá nhân, tổ chức thực hiện quyền, nghĩa vụ theo quy định của pháp
luật trong quá trình giải quyết các cơng việc của quản lý hành chính nhà nước.
1.1.2. Đặc điểm của thủ tục hành chính
Dù thủ tục hành chính có tính chất đa dạng nhưng do quản lý hành
chính nhà nước có tính thống nhất, nên các thủ tục hành chính đều có một số
đặc điểm chung sau đây:
Thứ nhất, thủ tục hành chính là thủ tục thực hiện các hoạt động quản
lý hành chính nhà nước được thực hiện bởi các chủ thể có thẩm quyền quản lý
hành chính nhà nước.
Quản lý hành chính nhà nước là hoạt động thực hiện quyền hành pháp
trong quyền lực thống nhất của nhà nước. Vì vậy, các cơ quan hành chính nhà
nước và cán bộ, công chức trong hệ thống cơ quan này là chủ thể chủ yếu tiến

hành các công việc của quản lý hành chính nhà nước và tất nhiên họ sẽ thực
hiện các thủ tục hành chính gắn với cơng việc quản lý hành chính nhà nước
mà họ đang tiến hành.
Cơ quan lập pháp, cơ quan tư pháp là các cơ quan thực hiện quyền lập
pháp và quyền tư pháp trong quyền lực thống nhất của nhà nước, khơng có
6


chức năng quản lý hành chính nhà nước nhưng để hoạt động một cách bình
thường các cơ quan này phải tiến hành một số hoạt động quản lý nội bộ, cũng
như trong những trường hợp cụ thể do pháp luật quy định các cơ quan đó cũng
có quyền quản lý hành chính nhà nước. Như vậy, khi thực hiện hoạt động quản
lý hành chính nói trên, các cơ quan này cũng thực hiện một số thủ tục hành chính
nhất định và đương nhiên là chủ thể thực hiện thủ tục hành chính.
Thứ hai, thủ tục hành chính do quy phạm pháp luật hành chính quy định.
Thủ tục hành chính là cách thức tổ chức thực hiện hoạt động quản lý
hành chính nhà nước. Cho nên, thủ tục hành chính là thủ tục được pháp luật
hành chính quy định và tồn bộ các quy định về cách thức tổ chức thực hiện
hoạt động quản lý hành chính nhà nước nói trên tạo thành hệ thống các quy
phạm thủ tục hành chính. Những quy định này là những quy định bắt buộc đối
với các chủ thể của thủ tục hành chính phải tuân thủ trong quá trình tham gia
vào thủ tục hành chính. Quy phạm thủ tục hành chính lại chính là công cụ
thực hiện, phương tiện để đưa các quy phạm vật chất của luật hành chính và
một số ngành luật khác vào cuộc sống hay nói cách khác, quy phạm thủ tục
hành chính là quy phạm hình thức của nhiều loại quy phạm nội dung. Chính
vì thế, thủ tục hành chính phải được quy phạm pháp luật hành chính quy định.
Thứ ba, thủ tục hành chính có tính mềm dẻo, linh hoạt.
Quản lý hành chính nhà nước là hoạt động tổ chức trực tiếp của nhà
nước trên mọi lĩnh vực khác nhau của đời sống xã hội. Cho nên, tương ứng
với mỗi hoạt động quản lý hành chính nhà nước khác nhau sẽ có các loại thủ

tục hành chính khác nhau để tạo nên quy trình hợp lý cho từng hoạt động
quản lý hành chính cụ thể và ngay cả khi thực hiện một hoạt động quản lý
hành chính nhà nước nhất định cũng có thể có quy định, thực hiện các dạng
thủ tục hành chính khác nhau - đơn giản hoặc phức tạp tùy vào tính chất của
hoạt động hành chính đó.
Mặt khác, do đối tượng quản lý của quản lý hành chính nhà nước ln
ln biến động và phát triển nên đòi hỏi hoạt động quản lý hành chính nhà
7


nước phải linh hoạt, ứng phó nhanh nhạy, kịp thời. Lẽ đương nhiên, khi hoạt
động quản lý hành chính nhà nước thay đổi thì thủ tục hành chính cũng địi
hỏi phải thay đổi theo.
1.1.3. Các loại thủ tục hành chính
Do tính chất đa dạng, phức tạp của thủ tục hành chính nên việc phân
loại thủ tục hành chính có ý nghĩa quan trọng cả về mặt lý luận cũng như thực
tiễn trong hoạt động quản lý hành chính nhà nước. Phân loại thủ tục hành
chính giúp hiểu sâu sắc về đặc điểm, vai trò của từng loại thủ tục hành chính
và trên cơ sở đó có thể đề ra phương hướng nhằm hồn thiện chúng, góp phần
nâng cao hiệu quả quản lý hành chính nhà nước. Việc phân loại thủ tục hành
chính có thể được thực hiện theo các tiêu chí cơ bản như sau:
a. Căn cứ vào mục đích của thủ tục
Căn cứ vào mục đích của thủ tục, thủ tục hành chính được phân thành
hai loại: thủ tục ban hành văn bản quy phạm pháp luật và thủ tục giải quyết
các công việc cụ thể.
Thủ tục ban hành văn bản quy phạm pháp luật là trình tự, cách thức các
cơ quan hành chính nhà nước ban hành các quy tắc xử sự mang tính bắt buộc
chung trong quan hệ pháp luật hành chính. So với thủ tục lập pháp, thủ tục
hành chính được dùng để ban hành quy phạm pháp luật đơn giản hơn nhưng lại
đa dạng hơn về loại văn bản được ban hành và chủ thể có thẩm quyền ban

hành. Đối với mỗi loại văn bản có thủ tục ban hành khác nhau do những chủ
thể khác nhau thực hiện như: thủ tục ban hành văn bản quy phạm pháp luật của
Bộ, cơ quan ngang bộ, các văn bản liên tịch; thủ tục ban hành văn bản quy
phạm pháp luật của Tòa án, Viện kiểm sát, Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân
dân. Kết quả của việc thực hiện thủ tục ban hành văn bản quy phạm pháp luật
là cơ quan có thẩm quyền ban hành một văn bản quy phạm pháp luật.
Văn bản quy phạm pháp luật địi hỏi tính chất khái qt cao, có khả
năng dự báo chính xác nhằm thiết lập và duy trì trật tự quản lý trong lĩnh vực
hoặc trong phạm vi lãnh thổ nhất định. Do vậy, thủ tục ban hành văn bản quy
8


phạm pháp luật thường có nhiều chủ thể tham gia và ít có các quy định về
thời hạn cho các hoạt động cụ thể đó.
Thủ tục giải quyết cơng việc cụ thể: Nếu như thủ tục ban hành văn bản
quy phạm pháp luật là đặt ra các quy tắc xử sự mang tính bắt buộc chung
nhằm tạo sự ổn định trong đời sống xã hội thì thủ tục giải quyết các cơng việc
cụ thể lại thể hiện tính sống động của đời sống, khả năng thích ứng của nền
hành chính, năng lực hoạt động của các cơ quan, cán bộ cơng chức. Có nhiều
thủ tục giải quyết các cơng việc cụ thể với mục đích khác nhau như:
 Cho phép cá nhân, tổ chức thực hiện các quyền mà pháp luật quy
định phải có sự cho phép của cơ quan nhà nước có thẩm quyền như: thủ tục
cấp giấy phép kinh doanh, thủ tục cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, …
 Giải quyết các yêu cầu, đề nghị của cá nhân, tổ chức như thủ tục giải
quyết khiếu nại, tố cáo, …
 Áp dụng các biện pháp cưỡng chế hành chính như thủ tục xử phạt vi
phạm hành chính.
 Hình thành, quản lý đội ngũ cán bộ, cơng chức như thủ tục tuyển
dụng, khen thưởng, kỉ luật cán bộ, cơng chức, …
Nói chung, thủ tục giải quyết các công việc cụ thể thường liên quan

trực tiếp đến những quyền, nghĩa vụ và lợi ích của cơ quan, tổ chức, cá nhân
nên thủ tục này phải có khả năng ngăn chặn nguy cơ xâm phạm các quyền và
lợi ích hợp pháp của cá nhân, cơ quan, tổ chức. Sự nhanh chóng, kịp thời khi
thực hiện các thủ tục này có ý nghĩa đáng kể tới sự chính xác của hoạt động
quản lý, sự thuận tiện trong việc thực hiện quyền, nghĩa vụ của cá nhân, tổ
chức nên các thủ tục này thường xác định thời hạn, thời hiệu cụ thể và có giá
trị bắt buộc đối với các chủ thể.
b. Căn cứ vào tính chất hoạt động của các cơ quan hành chính nhà nước
Căn cứ vào tính chất hoạt động của các cơ quan hành chính nhà nước
trong q trình giải quyết cơng việc của nhà nước và của công dân, thủ tục

9


hành chính được phân thành thủ tục hành chính nội bộ, thủ tục hành chính
liên hệ và thủ tục văn thư.
Thủ tục hành chính nội bộ là trình tự thực hiện các công việc nội bộ
cơ quan nhà nước, như: Thủ tục ban hành quyết định; thủ tục khen thưởng - kỷ
luật; thủ tục thành lập các tổ chức, thi tuyển, bổ nhiệm cán bộ, công chức nhà
nước. Thủ tục hành chính nội bộ chủ yếu nhằm phục vụ cho việc tổ chức, thực
hiện quyền lực nhà nước, bảo đảm phân công, phân cấp, phối hợp hoạt động
giữa các cơ quan, các bộ phận, các cán bộ, công chức trong một cơ quan nhà
nước nên chủ thể thực hiện thủ tục hành chính nội bộ thường là các cơ quan,
cán bộ, công chức nhà nước. Sự tham gia của các cá nhân, tổ chức ngoài bộ
máy nhà nước vào hoạt động này là rất hạn chế.
Thủ tục hành chính liên hệ là thủ tục giải quyết các công việc cụ thể
trong quan hệ pháp luật hành chính giữa cơ quan, tổ chức, cán bộ, công chức
thuộc bộ máy nhà nước với các tổ chức, cá nhân ngoài nhà nước. Do vậy, chủ
thể thực hiện thủ tục hành chính liên hệ không chỉ là chủ thể mang quyền lực
nhà nước như chủ thể của thủ tục hành chính nội bộ mà ln có sự tham gia

của các cá nhân, tổ chức không mang quyền lực nhà nước. Hiệu quả thực hiện
thủ tục hành chính liên hệ phụ thuộc vào quan niệm về mối quan hệ giữa nhà
nước và công dân, mức độ dân chủ của nền hành chính nhà nước. Mặt khác,
thủ tục hành chính liên hệ tác động trực tiếp đến quyền lợi, nghĩa vụ của công
dân cũng như phản ánh chính xác năng lực hoạt động của hệ thống cơ quan
hành chính nhà nước nên thủ tục hành chính liên hệ mang tính linh hoạt và
thường xuyên thay đổi để phù hợp với tình hình thực tế. Cũng chính vì thế mà
trong cơng tác cải cách hành chính nói chung, cải cách thủ tục hành chính nói
riêng, thủ tục hành chính liên hệ ln là đối tượng cải cách trước nhất.
Thủ tục văn thư là trình tự tiến hành các hoạt động lưu trữ, xử lý, cung
cấp công văn giấy tờ và đưa ra các quyết định dưới các hình thức văn bản.
Thủ tục văn thư mang nhiều tính chất kỹ thuật nghiệp vụ hành chính, địi hỏi
q trình thực hiện phải tỉ mỉ, đúng thể thức, trình tự các bước tiến hành.
10


1.1.4. Các giai đoạn của thủ tục hành chính
Mọi thủ tục đều bao gồm nhiều hoạt động nối tiếp nhau. Các thủ tục khác
nhau thì hoạt động trong đó cũng khác nhau. Thủ tục hành chính trải qua bốn
giai đoạn cơ bản, bao gồm: khởi xướng vụ việc; ra quyết định giải quyết vụ việc;
thi hành quyết định; khiếu nại, giải quyết khiếu nại và xem xét lại các quyết định
đã ban hành.
a. Khởi xướng vụ việc
Khởi xướng vụ việc là giai đoạn khởi đầu của thủ tục hành chính, được
thực hiện khi có căn cứ phát sinh quan hệ pháp luật hành chính. Căn cứ phát
sinh thủ tục hành chính có thể là một sự kiện thực tế được pháp luật quy định
như hành vi vi phạm hành chính; yêu cầu, đề nghị hợp pháp của cá nhân, tổ
chức như khiếu nại quyết định hành chính, hành vi hành chính; nhu cầu nảy
sinh trong hoạt động quản lý như tuyển dụng cán bộ, cơng chức…
Thủ tục hành chính được khởi xướng khi có căn cứ làm phát sinh quan

hệ pháp luật hành chính. Tuy nhiên, trong nhiều trường hợp căn cứ đó chưa
phải là những điều kiện cần và đủ để tiến hành thủ tục hành chính. Khi có căn
cứ phát sinh thủ tục hành chính, cơ quan nhà nước có thẩm quyền cần kiểm
tra các căn cứ pháp luật quy định để xác định chính xác nhu cầu tiến hành thủ
tục như: thời hiệu, chủ thể thực hiện hành vi, đối tượng khiếu nại, … Tức là
cơ quan nhà nước có thẩm quyền phải xem xét tất cả các điều kiện, căn cứ
làm phát sinh, thay đổi hoặc chấm dứt thủ tục hành chính. Nếu những điều
kiện, căn cứ đó khơng đầy đủ thì thủ tục hành chính khơng thể thực hiện. Để
phục vụ cho mục đích này, trong giai đoạn khởi xướng vụ việc, cơ quan có
thẩm quyền có thể phải tiến hành một số hoạt động như lập biên bản, thu thập
chứng cứ, gặp gỡ các bên liên quan nhằm khẳng định sự cần thiết phải tiến
hành thủ tục hành chính đó.
Ví dụ, căn cứ để khởi xướng vụ việc khiếu nại và thực hiện thủ tục giải
quyết khiếu nại là việc công dân nộp đơn khiếu nại tại cơ quan nhà nước có
thẩm quyền. Tuy nhiên, đó chưa phải là điều kiện cần và đủ để khởi xướng
11


thủ tục giải quyết khiếu nại. Chủ thể có thẩm quyền cần tiến hành một số các
hoạt động nghiệp vụ để xem xét các yếu tố khác về thời hạn, thời hiệu khiếu
nại, năng lực chủ thể, đối tượng khiếu nại để ra quyết định thụ lý hay không
thụ lý đơn khiếu nại.
Để bảo đảm cho việc thực hiện thủ tục hay ngăn chặn khả năng gây ra
hậu quả bất lợi cho việc giải quyết công việc, trong giai đoạn này, cơ quan có
thẩm quyền có thể áp dụng một số biện pháp cưỡng chế cần thiết như tạm
đình chỉ thi hành quyết định gây cản trở hoạt động thanh tra, tạm giữ người,
phương tiện vận tải được sử dụng để vi phạm hành chính, …
Đối với thủ tục giải quyết khiếu nại hành chính thì trong q trình giải
quyết khiếu nại, nếu xét thấy việc thi hành quyết định bị khiếu nại hoặc quyết
định giải quyết khiếu nại lần đầu có thể gây hậu quả khó khắc phục, người

giải quyết khiếu nại có thể tạm đình chỉ quyết định hành chính, quyết định
giải quyết khiếu nại lần đầu bị khiếu nại đó.
b. Xem xét và ra quyết định giải quyết vụ việc
Đây là giai đoạn quan trọng nhất của thủ tục hành chính. Chủ thể thực
hiện thủ tục phải tiến hành các hoạt động như thu thập, nghiên cứu, đánh giá
các thông tin liên quan đến vụ việc cần giải quyết, lựa chọn áp dụng các quy
phạm pháp luật. Các hoạt động này ảnh hưởng trực tiếp đến nội dung quyết
định giải quyết vụ việc sẽ được ban hành nên trong giai đoạn này các chủ thể
thực hiện thủ tục hành chính cần tuân thủ nghiêm ngặt các quy định của pháp
luật về thời gian, nguyên tắc giải quyết vụ việc và các quy phạm pháp luật nội
dung. Đảm bảo cho việc giải quyết vụ việc khách quan, minh bạch, nhanh
chóng và đúng pháp luật.
Giai đoạn này thường kết thúc bằng việc cơ quan có thẩm quyền ban
hành quyết định giải quyết vụ việc. Quyết định giải quyết vụ việc phải dựa
trên cơ sở quy định của pháp luật; các chứng cứ, tài liệu khách quan, …Trong
một số trường hợp giai đoạn này kết thúc bằng việc cơ quan nhà nước có
thẩm quyền ban hành (cấp) những giấy tờ tương ứng. Chẳng hạn, cơ quan có
12


thẩm quyền cấp giấy khai sinh trong thủ tục đăng kí khai sinh cấp giấy khai
sinh trong thủ tục đăng kí khai sinh, cấp giấy đăng kí kết hơn trong thủ tục
đăng kí kết hơn,... Các loại giấy tờ được cấp không ghi nhận các quyền và
nghĩa vụ của người được cấp mà là cơ sở để người được cấp được hưởng
quyền hay phải thực hiện những nghĩa vụ tương ứng cho nên việc thực hiện
những quyền và nghĩa vụ đó khơng nằm trong giai đoạn tiếp theo của thủ tục
hành chính.
Đối với thủ tục giải quyết khiếu nại thì giai đoạn xem xét, ra quyết định
giải quyết khiếu nại thường được kết thúc bằng việc người giải quyết khiếu
nại ra quyết định giải quyết khiếu nại bằng văn bản, gửi tới người khiếu nại,

người bị khiếu nại, người có quyền và lợi ích liên quan.
c. Thi hành quyết định
Thi hành quyết định là giai đoạn hiện thực hóa nội dung của quá trình
xem xét, giải quyết vụ việc hành chính. Nó phản ánh hiệu quả của hoạt động
quản lý hành chính nhà nước. Trong giai đoạn này các đối tượng có liên quan
phải tổ chức thực hiện, thực hiện các các quyền và nghĩa vụ được nêu trong
quyết định. Trong những trường hợp cần thiết, chủ thể có thẩm quyền áp dụng
các biện pháp cưỡng chế do pháp luật quy định buộc đối tượng tác động của
quyết định thi hành quyết định. Ví dụ áp dụng các biện pháp cưỡng chế thi
hành quyết định xử phạt vi phạm hành chính.
d. Khiếu nại, giải quyết khiếu nại và xem xét lại quyết định đã ban hành
Pháp luật ghi nhận quyền khiếu nại của cơng dân khi có căn cứ cho
rằng quyết định hành chính, hành vi hành chính xâm phạm đến quyền, lợi ích
hợp pháp của mình. Trong trường hợp hành vi hành chính hay quyết định
hành chính trong quá trình thực hiện thủ tục hành chính bị khiếu nại thì nó
được xem là một trong các giai đoạn của thủ tục hành chính đó nhưng đồng
thời nó cũng làm phát sinh một thủ tục hành chính mới: thủ tục giải quyết
khiếu nại. Tất nhiên, không phải mọi quyết định giải quyết vụ việc đều bị

13


khiếu nại, cho nên nhiều khi, giai đoạn khiếu nại và giải quyết khiếu nại
không xảy ra trên thực tế.
Nhằm đảm bảo hiệu quả, chất lượng hoạt động quản lý, pháp luật cũng
quy định về trách nhiệm kiểm tra, xem xét lại quyết định đã ban hành của cơ
quan nhà nước. Trong trường hợp xét thấy quyết định đã ban hành trái pháp
luật thì kịp thời sửa chữa, khắc phục ngay cả khi khơng có khiếu nại.
1.2. Thủ tục giải quyết khiếu nại của cơ quan hành chính nhà nước - một
loại thủ tục hành chính trong quản lý hành chính nhà nước

Giải quyết khiếu nại là việc xác minh, kết luận và ra quyết định giải
quyết khiếu nại của người có thẩm quyền giải quyết khiếu nại nhằm mục đích
bảo đảm cho các hoạt động của cơ quan hành chính nhà nước đúng pháp luật,
bảo vệ hữu hiệu quyền, lợi ích chính đáng của tổ chức và cá nhân. Như vậy,
cũng giống như bất kỳ hoạt động quản lý hành chính nhà nước nào khác, việc
giải quyết khiếu nại được thực hiện bằng hàng loạt hành động nối tiếp nhau
theo một trình tự nhất định về khơng gian và thời gian, nghĩa là chúng diễn ra
theo một thủ tục nhất định. Thủ tục ấy là hình thức đối với nội dung của hoạt
động này và bị quy định bởi chính các hoạt động giải quyết khiếu nại.
Như vậy, thủ tục giải quyết khiếu nại là cách thức thực hiện hoạt động
giải quyết khiếu nại của các chủ thể có thẩm quyền diễn ra theo trình tự thời
gian, khơng gian với những nội dung và yêu cầu cụ thể được pháp luật quy định.
1.2.1. Đặc điểm của thủ tục giải quyết khiếu nại của cơ quan hành chính
nhà nước
Thủ tục giải quyết khiếu nại là một trong các loại thủ tục hành chính do
vậy nó chứa đựng các đặc điểm của thủ tục hành chính, bao gồm: là thủ tục
do quy phạm pháp luật hành chính điều chỉnh, do chủ thể mang quyền lực nhà
nước thực hiện và mang tính chủ động, linh hoạt, sáng tạo. Tuy nhiên, dưới
góc độ là một loại thủ tục hành chính cụ thể, thủ tục giải quyết khiếu nại có
những điểm khác biệt nhất định, thể hiện ở các điểm:
14


Thứ nhất, thủ tục giải quyết khiếu nại của cơ quan hành chính nhà
nước được quy định chặt chẽ, cụ thể trong pháp luật về khiếu nại và giải quyết
khiếu nại hành chính. Pháp luật về khiếu nại và giải quyết khiếu nại tác động
trực tiếp tới các quan hệ phát sinh trong quá trình thực hiện thủ tục giải quyết
khiếu nại đặc biệt là các quan hệ hình thức. Thủ tục giải quyết khiếu nại được
quy định cụ thể tại Mục 3 Chương 2 Luật Khiếu nại, tố cáo năm 1998, tạo cơ
sở pháp lý cho việc thực hiện thủ tục khiếu nại của công dân và việc giải

quyết khiếu nại của cơ quan nhà nước diễn ra nhanh chóng, thuận lợi hơn.
Việc giải quyết khiếu nại khơng chỉ thể hiện quyền hạn mà còn là trách nhiệm
của cơ quan hành chính nhà nước đối với người khiếu nại trong việc bảo đảm
quyền và lợi ích hợp pháp của họ trong quản lý hành chính Nhà nước. Trên cơ
sở những văn bản quy phạm pháp luật về khiếu nại và giải quyết khiếu nại,
thủ tục giải quyết khiếu nại hành chính được thực hiện một cách nghiêm túc,
khách quan, trung thực và mang lại hiệu quả cao trong hoạt động quản lý
hành chính nhà nước.
Thứ hai, chủ thể thực hiện thủ tục giải quyết khiếu nại hành chính là
các cơ quan hành chính nhà nước có thẩm quyền giải quyết khiếu nại cũng
như các cán bộ, cơng chức có thẩm quyền được pháp luật cho phép giải quyết
khiếu nại. Đối với cá nhân, tổ chức không được pháp luật khiếu nại hành
chính quy định có thẩm quyền giải quyết khiếu nại cũng chỉ là chủ thể tham
gia thủ tục giải quyết khiếu nại trong những vụ việc khiếu nại cụ thể.
Thứ ba, thủ tục giải quyết khiếu nại xác định trình tự thực hiện quy
phạm vật chất của luật hành chính và các ngành luật khác nhằm góp phần trực
tiếp bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân trong quản lý hành
chính nhà nước. Đối tượng của khiếu nại hành chính là các quyết định hành
chính, hành vi hành chính của các cơ quan hành chính nhà nước và cán bộ,
cơng chức có thẩm quyền trong các cơ quan này. Các quyết định hành chính,
hành vi hành chính này liên quan trực tiếp đến quyền, lợi ích hợp pháp của
các tổ chức, cá nhân có liên quan. Việc giải quyết khiếu nại hành chính, vì
15


vậy, có ý nghĩa rất quan trọng đối với việc bảo vệ các quyền, lợi ích chính
đáng của họ và hiệu quả của việc thực hiện công việc này phụ thuộc rất nhiều
vào việc xây dựng, thực hiện các thủ tục giải quyết khiếu nại hành chính của
các chủ thể có thẩm quyền.
1.2.2. Các nguyên tắc xây dựng và thực hiện thủ tục giải quyết khiếu nại

Thủ tục giải quyết khiếu nại là một loại thủ tục hành chính do vậy, việc
xây dựng và thực hiện thủ tục giải quyết khiếu nại phải dựa trên cơ sở những
nguyên tắc xây dựng và thực hiện thủ tục hành chính, bao gồm: nguyên tắc
pháp chế; nguyên tắc khách quan; nguyên tắc công khai, minh bạch; nguyên
tắc đơn giản, tiết kiệm, nhanh chóng, kịp thời.
Nguyên tắc pháp chế
Mục đích của hoạt động giải quyết khiếu nại hành chính là bảo vệ
quyền, lợi ích hợp pháp của cá nhân, cơ quan, tổ chức khi quyền, lợi ích của
họ bị xâm hại bởi quyết định hành chính, hành vi hành chính; góp phần bảo
đảm pháp chế trong quản lý hành chính nhà nước. Để đạt được mục đích đó,
hoạt động giải quyết khiếu nại phải được thực hiện trên cơ sở quy định của
pháp luật. Do vậy, tuân thủ nguyên tắc pháp chế là yêu cầu tất yếu trong việc
xây dựng và thực hiện thủ tục giải quyết khiếu nại.
Trong quá trình xây dựng và thực hiện thủ tục giải quyết khiếu nại hành
chính địi hỏi pháp luật về thủ tục giải quyết khiếu nại phải được xây dựng
thống nhất và hoàn thiện, các chủ thể phải chấp hành nghiêm chỉnh và triệt
để. Điều đó thể hiện trước hết ở việc xây dựng thủ tục giải quyết khiếu nại.
Theo đó, chỉ có cơ quan nhà nước có thẩm quyền mới có quyền đặt ra các quy
định về thủ tục hành chính. Thẩm quyền này chủ yếu thuộc về các cơ quan
nhà nước ở trung ương. Trong một số trường hợp cần thiết cho việc xây dựng
và thực hiện các thủ tục hành chính phù hợp với điều kiện cụ thể của địa
phương thì các bộ ngành cấp trung ương có thể ủy quyền cho Ủy ban nhân
dân tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương ban hành văn bản quy định về thủ
tục hành chính trong phạm vi thẩm quyền cơng việc của bộ, ngành đó. Các
16


văn bản này phải đảm bảo tính thống nhất, đồng bộ giữ các cấp, các ngành và
các địa phương, tránh tình trạng chống chéo giữa các văn bản, tạo cơ sở thống
nhất để công dân thực hiện quyền khiếu nại.

Tùy thuộc vào tư cách tham giai vào quan hệ giải quyết khiếu nại hành
chính mà việc tuân thủ nguyên tắc pháp chế của các chủ thể thể hiện ở những
mức độ khác nhau. Người giải quyết khiếu nại với tư cách là chủ thể mang
quyền lực nhà nước phải tuyệt đối tuân thủ các quy định của pháp luật về
thẩm quyền và trình tự giải quyết khiếu nại, khơng được từ chối, gây khó
khăn hay xử sự vượt quá thẩm quyền cho phép. Việc người khiếu nại tuân thủ
nghiêm các quy định của pháp luật về thẩm quyền và thủ tục giải quyết khiếu
nại sẽ góp phần thực hiện thủ tục giải quyết khiếu nại nhanh chóng, hiệu quả,
hạn chế tình trạng khiếu nại vượt cấp, khiếu nại nhiều lần.
Thứ hai, người khiếu nại, người có quyền, nghĩa vụ liên quan khi tham
gia quan hệ pháp luật về giải quyết khiếu nại cũng phải tuân thủ các quy định
của pháp luật trong việc thực thi quyền, nghĩa vụ của mình. Người khiếu nại
có vai trị hết sức quan trọng trong việc giải quyết khiếu nại hành chính bởi họ
là người có nghĩa vụ cung cấp các thơng tin, tài liệu làm căn cứ để chứng
minh cho nội dung khiếu nại mà mình đưa ra. Việc người khiếu nại tuân thủ
pháp luật, đưa ra các chứng cứ, tài liệu có thật, khách quan sẽ góp phần cho
việc giải quyết khiếu nại diễn ra nhanh chóng, hiệu quả. Do vậy, trong q
trình thực hiện thủ tục giải quyết khiếu nại, người giải quyết khiếu nại phải
hướng dẫn, kiểm tra, tạo điều kiện để người khiếu nại tuân thủ triệt để các quy
định của pháp luật.
Thứ ba, quyết định giải quyết khiếu nại có hiệu lực pháp luật phải được
tơn trọng và bảo đảm thực hiện trên thực tế. Các cơ quan, tổ chức, cá nhân có
liên quan phải thực hiện đầy đủ nghĩa vụ, trách nhiệm của mình theo quyết
định giải quyết khiếu nại đã có hiệu lực pháp luật. Trong đó, cơ quan nhà
nước có thẩm quyền phải có biện pháp cụ thể để bảo đảm thực hiện quyết
định này.
17


Nguyên tắc khách quan

Nguyên tắc này thể hiện trước hết ở việc xây dựng thủ tục hành chính
phải xuất phát từ nhu cầu khách quan của hoạt động quản lý. Trên cơ sở tính
chất của hoạt động quản lý mà xây dựng thủ tục phù hợp. Đối với những hoạt
động quản lý phức tạp, có ý nghĩa quan trọng, tác động trực tiếp đến quyền và
lợi ích hợp pháp của cơng dân, tổ chức và tồn xã hội; những sai sót nhỏ cũng
có thể gây hậu quả bất lợi cho xã hội thì cần quy định cụ thể, chi tiết về từng
khâu, từng bước, từng hoạt động cụ thể của hoạt động đó. Ngược lại, đối với
những hoạt động quản lý đơn giản, gián tiếp tác động đến quyền, lợi ích của
các chủ thể thì cần quy định một cách tổng quát vừa tạo khung pháp lý vừa
tạo điều kiện để các chủ thể thực hiện thủ tục giải quyết khiếu nại một cách
linh hoạt, sáng tạo. Thực tế cho thấy, nếu một thủ tục được xây dựng quá
phức tạp hoặc quá đơn giản để phục vụ cho lợi ích một số cá nhân mà không
xuất phát từ yêu cầu khách quan của hoạt động quản lý thì thủ tục đó sẽ
khơng mang lại hiểu quả quản lý hoặc khơng có hiệu lực thực tế
Ngun tắc khách quan cịn địi hỏi trong quá trình xây dựng và thực
hiện các thủ tục hành chính, các chủ thể phải dựa trên những căn cứ khoa học
và quy định của pháp luật. Mục đích của hoạt động giải quyết khiếu nại là bảo
vệ quyền, lợi ích của cá nhân, cơ quan, tổ chức cũng như bảo đảm hiệu quả
hoạt động quản lý hành chính nhà nước. Chính vì vậy, trong q trình thực
hiện thủ tục giải quyết khiếu nại, phải dựa trên cơ sở quy định của pháp luật,
dung hịa lợi ích cá nhân với lợi ích tập thể, lợi ích cơng dân với lợi ích nhà
nước trong đó phải đặt lợi ích quản lý lên hàng đầu.
Ngun tắc cơng khai, minh bạch
Tính cơng khai, minh bạch của thủ tục hành chính nói chung, thủ tục
giải quyết khiếu nại nói riêng là một địi hỏi mang tính tất yếu khách quan.
Chúng ta đang trong quá trình xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ
nghĩa, việc đảm bảo dân chủ xã hội và quyền cơng dân đóng vai trị, ý nghĩa
hết sức quan trọng. Nhu cầu thu hút nhân dân lao động tham gia vào các hoạt
18

động nhà nước ngày càng lớn. Điều đó địi hỏi u cầu về tính cơng khai,
minh bạch của các thủ tục hành chính ngày càng trở nên cấp bách. Để thực
hiện điều đó địi hỏi trong q trình xây dựng và thực hiện thủ tục giải quyết
khiếu nại, các cơ quan, tổ chức, cá nhân được nhà nước trao quyền phải tuân
thủ nguyên tắc này trong mọi giai đoạn, cụ thể:
Trong q trình xây dựng thủ tục hành chính, chủ thể xây dựng thủ tục
hành chính phải đặt mình vào vị trí của các đối tượng, chủ thể chịu sự tác
động trực tiếp của thủ tục hành chính đó để xem xét tính hợp lý của thủ tục
hành chính. Đồng thời, phải thực hiện việc công bố công khai các thủ tục
hành chính để người dân có thể nắm vững nội dung, trình tự của thủ tục hành
chính và thực hiện nó một cách nghiêm túc, hiệu quả. Việc cơng bố cơng khai
các thủ tục hành chính cũng góp phần hạn chế tối đa tình trạng một số cơ
quan nhà nước, cán bộ công chức gây sách nhiễu, phiền hà cho người dân
trong quá trình thực hiện thủ tục hành chính.
Trong q trình thực hiện thủ tục hành chính, thủ tục giải quyết khiếu
nại, mọi hoạt động phải được công khai hóa từ việc tiếp nhận đơn thư của
người dân cho tới việc ra quyết định giải quyết vụ việc. Sau khi tiếp nhận đơn
thư của người khiếu nại, chủ thể có thẩm quyền giải quyết khiếu nại phải ghi
vào sổ thụ lí trong đó phải ghi rõ ngày, tháng tiếp nhận đơn, … Đó là căn cứ
xác định thời hiệu, thời hạn giải quyết vụ việc cũng như quyền lợi, trách
nhiệm của các chủ thể, đảm bảo việc thực hiện trình tự, thủ tục giải quyết vụ
việc nghiêm túc, chính xác, khơng bỏ sót thủ tục hay gây phiền hà, sách
nhiễu. Đồng thời, việc cơng khai hóa thủ tục hành chính cũng tạo điều kiện
cho hoạt động kiểm tra, giám sát hoạt động của bộ máy cơ quan nhà nước.
Nguyên tắc đơn giản, tiết kiệm, nhanh chóng, kịp thời
Nguyên tắc đơn giản, tiết kiệm, nhanh chóng, kịp thời có mối quan hệ
mật thiết với nguyên tắc khách quan. Thủ tục hành chính là cơng cụ để thực
hiện hoạt động quản lý nhà nước đồng thời cũng là phương tiện, cách thức để
người dân tham gia vào hoạt động quản lý nhà nước, tự bảo vệ quyền, lợi ích

19


hợp pháp của mình. Do đó, việc xây dựng và thực hiện thủ tục hành chính
khơng chỉ phải xuất phát từ nhu cầu khách quan mà còn phải đảm bảo hiệu
quả thực hiện trên thực tế. Để đạt được điều đó, các thủ tục hành chính phải
đơn giản, dễ hiểu và dễ thực hiện. Các chủ thể mang quyền lực nhà nước phải
tạo điều kiện, hướng dẫn chi tiết việc thực hiện thủ tục hành chính để người
dân thực hiện nó một cách nhanh chóng; tiết kiệm về thời gian, tiền của cho
nhân dân, góp phần nâng cao hiệu quả cơng tác quản lý hành chính nhà nước.
Tuy nhiên cần lưu ý rằng, thủ tục giải quyết khiếu nại là cơ sở pháp lý
để người dân thực hiện và bảo vệ quyền lợi, cơ quan nhà nước thực hiện
nhiệm vụ, quyền hạn của mình. Vì vậy, khơng nên tuyệt đối hóa ngun tắc
đơn giản vì sự đơn giản q mức của thủ tục hành chính có thể khiến cho thủ
tục thiếu đi những hoạt động cần thiết, gây khó khăn cho hoạt động kiểm soát
của nhà nước cũng như tạo điều kiện để một số đối tượng lợi dụng nó như
một kẽ hở của pháp luật để thực hiện các hành vi vụ lợi.
Khiếu nại và thủ tục giải quyết khiếu nại với ý nghĩa là cách thức công
dân thực hiện và bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của mình, nếu những thủ tục
đó q rườm rà, phức tạp thì khả năng cơng dân có thể thực hiện quyền khiếu
nại là rất khó, ý nghĩa của thủ tục giải quyết khiếu nại sẽ khơng cịn ngun
giá trị. Đồng thời, thủ tục giải quyết khiếu nại không được thực hiện nhanh
chóng, kịp thời sẽ dẫn tới tâm lý tiêu cực, dẫn tới tình trạng tồn đọng, khiếu
nại vượt cấp. chính vì vậy, thủ tục giải quyết khiếu nại cần phải đảm bảo tính
đơn giản, nhanh chóng, kịp thời,…
Tính đơn giản, tiết kiệm, nhanh chóng, kịp thời trong việc thực hiện thủ
tục giải quyết khiếu nại phản ánh năng lực quản lý của hệ thống bộ máy cơ
quan hành chính nhà nước cũng như mức độ dân chủ của nền hành chính của
mỗi quốc gia. Do đó, trong q trình xây dựng và thực hiện thủ tục hành
chính nói chung, thủ tục giải quyết khiếu nại nói riêng phải ln đảm bảo

nguyên tắc đơn giản, tiết kiệm, nhanh chóng, kịp thời.

20