Tài liệu Ung thư gan nguyên phát: Nguyên nhân và yếu tố nguy cơ docx

Ung thư gan nguyên phát: Nguyên
nhân và yếu tố nguy cơ
Ung thư biểu mô tế bào gan (UBTG) là một bệnh khá phổ biến ở Việt
Nam và trên thế giới, đứng hàng thứ 5 ở nam giới và thứ 9 ở nữ giới trong các
loại ung thư thường gặp. Gần đây nhờ sự tiến bộ của y học chúng ta đã hiểu
biết hơn về căn nguyên, cơ chế bệnh sinh và tìm ra nhiều phương pháp để
chẩn đoán, điều trị và phòng bệnh hiệu quả hơn. UBTG vẫn được coi là bệnh
lý ác tính tiến triển và tiên lượng nặng nề, tỷ lệ tử vong cao. Cho đến nay
nguyên nhân UBTG vẫn chưa rõ ràng, người ta chỉ nói đến các yếu tố nguy
cơ.
Các bệnh gan do virut
Vai trò của nhiễm virut gây viêm gan B và viêm gan C mạn tính đã được
xác định rõ. 52,3% số bệnh nhân UBTG có liên quan đến nhiễm virut viêm gan B
mạn tính trong đó tần suất gặp ở đa số các nước đang phát triển. Còn 25% số bệnh
nhân UBTG có liên quan đến nhiễm virut C mạn tính. Người mang virut viêm gan
B có nguy cơ mắc bệnh UBTG tăng gấp 223 lần người không mang virut.
Về sự đồng nhiễm virut viêm gan B và C nhiều nghiên cứu cho thấy làm
tăng nguy cơ ung thư gan. Nếu chỉ nhiễm virut B chỉ số nguy cơ là 4,06; trong
trường hợp chỉ nhiễm virut C là 3,74, nhưng nếu đồng nhiễm cả hai loại virut thì
chiếm 6,41.
Độc tố aflatoxin của nấm mốc (AF)
Aflatoxin B1 là sản phẩm của nấm Aspergillus và A.parasiyicus (ở gạo, lạc,
ngũ cốc bảo quản kém ) đã được chứng minh từ lâu là có thể gây ung thư gan thực
nghiệm. Đó là một chất gây ung thư tương tác với virut viêm gan B. Người ta có
thể bị nhiễm AF do ăn phải ngũ cốc bị nhiễm aflatoxin hoặc ăn thịt các động vật
được nuôi bằng ngũ cốc nhiễm AF. Các nghiên cứu ở những vùng có tỷ lệ ung thư
cao trên thế giới đều cho thấy nhiễm độc AF là nguy cơ chính gây ung thư gan.
Rượu
Rượu cũng là một yếu tố nguy cơ quan trọng của UBTG, rất nhiều dữ kiện
cho thấy rượu có nhiều tác dụng gây kích thích ung thư gián tiếp. Nghiện rượu và
thời gian nghiện rượu là nguyên nhân chủ yếu dẫn đến viêm gan mạn tính và xơ

gan. Người ta nhận thấy rằng nếu uống trên 500ml rượu một ngày trong vòng
nhiều năm liên tục thì nguy cơ UBTG tăng cao gấp 4 - 10 lần. Sự ác tính ở các
bệnh xơ gan do nghiện rượu tăng rõ rệt, tỷ lệ này sau 5 năm là 19,4%, sau 10 năm
là 44,3%, sau 15 năm là 58,2%.
Ở Mỹ, tỷ lệ lưu hành virut viêm gan B thấp, nguy cơ bị ung thư gan tăng
cao 40% ở những người uống nhiều rượu. Rượu có thể tương tác với virut viêm
gan B, C để tăng nguy cơ bị ung thư gan.
Ở Việt Nam virut viêm gan B là yếu tố nguy cơ chính sau đó là viêm gan C,
nghiện rượu cũng chính là yếu tố nguy cơ quan trọng.
Đa số UBTG đều phát triển trên nền tảng xơ gan , một số khác trên nền
viêm gan mạn tính. Nguyên nhân gây xơ gan và viêm gan mạn tính hay gặp là do
virut viêm gan B, virut viêm gan C, rượu, nhưng còn nhiều nguyên nhân khác
đáng chú ý như: viêm gan nhiễm mỡ không do rượu, xơ gan tự miễn, xơ gan ứ mật
tiên phát, bệnh rối loạn chuyển hóa...
Các yếu tố nguy cơ khác
Nhiễm chất độc da cam (Dioxin) và UBTG đã được cố Giáo sư Tôn Thất
Tùng đề cập đến những năm 1960, một số nghiên cứu cho thấy chất độc da cam có
độ tích lũy cao trong nhu mô gan bị ung thư cũng như trong mô mỡ của bệnh
nhân. Khả năng gây quái thai gặp rất nhiều ở những người tiếp xúc với chúng lâu
dài. Tác dụng gây ung thư của dioxin cũng giống như benzopyren, dimetylamin,
nhưng mạnh hơn rất nhiều lần.
Nột tiết: Một số nghiên cứu về nội tiết, các tác giả cũng nhắc nhiều đến vai
trò của nội tiết tố giới tính liên quan đến ung thư gan, vì tỷ lệ nam giới mắc ung
thư gan cao hơn nữ giới.
Yếu tố di truyền cũng được đề cập đến, một số trường hợp UBTG thấy có
người cùng huyết thống cũng bị.
Ngoài ra một số yếu tố khác như khói bụi, thuốc lá, thuốc tránh thai, thuốc
trừ sâu, tiếp xúc với những chất độc trong gan... cũng đang được nghiên cứu.
Như vậy cách phòng bệnh UBTG tốt nhất là cần tránh lây nhiễm virut viêm
gan B, C bằng cách tiêm phòng vaccin; khi bị nhiễm cần điều trị triệt để bằng

thuốc kháng virut; hạn chế uống rượu bia; không sử dụng các thực phẩm ngũ cốc
bị nấm mốc, và cần có ý thức hơn trong việc bảo vệ môi trường sống để chúng ta
có cuộc sống thật sự khỏe mạnh.

Theo WHO, ước tính
mỗi năm có thêm hơn
400.000 ca mắc mới. Tỷ lệ
UBTG cao tập trung nhiều ở
các nước châu Phi, Trung

Quốc và Đông Nam Á. Việt
Nam cũng là quốc gia có tỷ lệ
mắc UBTG cao, bệnh đứng
hàng thứ 3 ở nam giới và
hàng thứ 6 ở nữ giới, trong
các loại ung thư thường gặp.