BAI TAP TV 9

<span class='text_page_counter'>(1)</span>HÖ thèng c¸c d¹ng bµi tËp tiÕng viÖt D¹ng 1: C¸c ph¬ng ch©m héi tho¹i-xng h« trong héi tho¹i Bài 1.Vận dụng phơng châm hội thoại để chỉ ra lỗi sai trong các trờng hợp sau. Các trờng hợp đó đã vi phạm phơng châm hội thoại nào? a.Tr©u lµ mét loµi gia sóc nu«i ë nhµ. b.Ðn lµ mét loµi chim cã c¸nh. c. -CËu häc b¬i ë ®©u vËy? -DÜ nhiªn lµ ë díi níc chø cßn ë ®©u. d. –B¸c cã thÊy con lîn cíi cña t«i ch¹y qua ®©y kh«ng? -Tõ lóc t«i mÆc c¸i ¸o míi nµy, t«i ch¼ng thÊy con lîn nµo ch¹y qua ®©y c¶. Gợi ý: a) Thừa “nuôi ở nhà” b) Thừa “có hai cánh” ->không đảm bảo phương châm về lượng. Bµi 2.Cho c¸c tõ sau: nãi tr¹ng; nãi nh¨ng nãi cuéi; nãi cã s¸ch, m¸ch cã chøng; nãi dèi; nãi mß. Hãy điền vào chỗ trống trong các câu sau và chỉ rõ các câu vừa điền có liên quan đến phơng châm héi tho¹i nµo? a.Nãi cã c¨n cø ch¾c ch¾n lµ… b.Nói sai sự thật một cách cố ý, nhằm che giấu điều gì đó là… c.Nãi mét c¸ch hó ho¹, kh«ng cã c¨n cø lµ… d.Nãi nh¶m nhÝ, vu v¬ lµ… e.Nói khoác lác, làm ra vẻ tài giỏi hoặc nói những chuyện bông đùa, khoác lác cho vui là… Gợi ý: a)Nói có sách mách có chứng. b)Nói dối. c)Nói mò d)Nói nhăng nói cuội. e)Nói trạng ->Liên quan phương châm về chất. Bài 3. Giải thích nghĩa của các thành ngữ sau và cho biết những thành ngữ này có liên quan đến ph¬ng ch©m héi tho¹i nµo? Ăn đơm nói đặt; ăn ốc nói mò; ăn không nói có; cãi chày cãi cối; khua môi múa mép; nói d¬i nãi chuét; høa h¬u høa vîn. Gợi Ỳ: Giải thích thành ngữ: - Ăn đơm nói đặt: vu khống, đặt điều, bịa chuyện xấu cho người khác. -Ăn ốc nói mò:nói không có căn cứ. - Ăm không nói có: vu khống, bịa đặt. - Cãi chày, cãi cối:cố tranh cãi, không có lí lẽ gì. - Khua môi múa mép:nói khoác lác, ba hoa, phô trương. - Nói dơi nói chuột: nói linh tinh, không xác thực. - Hứa hươu hứa vượn:hứa để được lòng, không có khả năng thực hiện. Bµi 4. C¸c trêng hîp sau ®©y phª ph¸n ngêi nãi vi ph¹m ph¬ng ch©m héi tho¹i nµo? Nãi ba hoa thiªn tíng; nãi mét thèt ra mêi; nãi mß nãi mÉm; nãi thªm nãi th¾t; nãi mét tÊc lªn trêi. Bài 5. Nối cột A với cột B cho hợp lý và cho biết các trờng hợp đó liên quan đến phơng châm hội tho¹i nµo? A B 1.Nãi mãc a.Nãi dÞu nhÑ nh khen, nhng thËt ra lµ mØa mai, chª tr¸ch..

<span class='text_page_counter'>(2)</span> 2.Nãi ra ®Çu ra b.Nãi tríc lêi mµ ngêi kh¸c cha kÞp nãi. đũa 3.Nãi leo c.Nãi nh»m ch©m chäc ®iÒu kh«ng hay cña ngêi kh¸c mét c¸ch cè ý. 4.Nãi m¸t d.Nói chen vào chuyện của ngời trên khi không đợc hỏi đến. 5.Nãi hít e.Nãi rµnh m¹ch, c¨n kÏ, cã tríc cã sau. Gợi ý: a. nói mát b. nói hớt c. nói móc d. nói leo e. nói ra đầu ra đũa. -> (a,b,c,d) liên quan đến phương châm lịch sự ; (e ) liên quan đến phương châm cách thức. Bài 6. Giải nghĩa các thành ngữ sau đây và cho biết mỗi thành ngữ đó có liên quan đến phơng ch©m héi tho¹i nµo? Nói băm nói bổ; nói nh đấm vào tai; điều nặng tiếng nhẹ; nửa úp nửa mở; mồm loa mép giải; đánh trống lảng; nói nh dùi đục chấm mắm cáy. Gợi ý: - Nói băm nói bổ: nói bốp chat, xỉa xối, thô bạo (PC lịch sự) - Nói như đấm vào tai: nói mạnh, trái ý người khác, khó tiếp thu(PC lịch sự) - Điều nặng tiếng nhẹ: nói trách móc, chì chiết (PC lịch sự) - Nữa úp nữa mở: nói mập mờ, úp mở không nói ra hết ý ( PC cách thức) - Mồm loa mép giải: lắm lời, đanh đá, nói át người khác(PC lịch sự) -Đánh trống lảng: lảng ra, tránh né không muốn tham dự một việc nào đó, không muốn đề cập đến một vấn đề mà người đối thoại đang trao đổi (PC quan hệ) - Nói như dùi đục chấm mắm cáy: nói không khéo, thô cộc, thiếu tế nhị (PC lịch sự) Bài 7.Các câu tục ngữ, ca dao sau khuyên chúng ta điều gì? Các câu ấy có liên quan đến phơng ch©m héi tho¹i nµo? a.Chim kh«n kªu tiÕng r¶nh rang, Ngêi kh«n tiÕng nãi dÞu dµng dÔ nghe. b.Vµng th× thö löa, thö than, Chu«ng kªu thö tiÕng, ngêi ngoan thö lêi. c.Chẳng đợc miếng thịt miếng xôi, Cũng đợc lời nói cho nguôi tấm lòng. d.Một lời nói quan tiền thúng thóc, một lời nói dùi đục cẳng tay. e.Mét c©u nhÞn lµ chÝn c©u lµnh. g.Lêi chµo cao h¬n m©m cç. h.Lêi nãi ch¼ng mÊt tiÒn mua, Lùa lêi mµ nãi cho võa lßng nhau. i.Kim vµng ai nì uèn c©u, Ngêi kh«n ai nì nãi nhau nÆng lêi. Gợi ý: Câu: “ Kim vàng ai nở uốn câu”: không ai dung một vật quí để làm một việc không tương xứng với giá trị của nó. =>Những câu tục ngữ ca dao khẳng định vai trò của ngôn ngữ trong cuộc sống và khuyên ta khi giao tiếp cần dung những lời lẽ lịch sự nhã nhặn. Bµi 8: C¸c tæ hîp tõ sau vi ph¹m ph¬ng ch©m héi tho¹i nµo? Nói dây cà ra dây muống, nói đồng quang sang đồng rậm, nói con cà con kê, nói lúng búng nh ngËm hét thÞ, nãi Êm a Êm í… Bài 9:Vận dụng phơng châm hội thoại để phân tích nghệ thuật xây dựng nhân vật của Nguyễn Du trong ®o¹n th¬ sau: Gần miền có một mụ nào, Đưa người viễn khách tìm vào vấn danh. Hỏi tên, rằng: “Mã Giám Sinh” Hỏi quê, rằng: “Huyện Lâm Thanh cũng gần”. Gợi ý:.

<span class='text_page_counter'>(3)</span> Trong đoạn thơ, nhân vật Mã Giám Sinh đã không tuân thủ các phương châm hội thoại sau: - Phương châm lịch sự: Trả lời cộc lốc, nhát gừng, thiếu tôn trọng người nghe. - Phương châm về lượng: Nội dung trả lời chưa đáp ứng yêu cầu của giao tiếp: Hỏi tên mà chỉ trả lời họ và chức danh. - Phương châm về chất: Mã Giám Sinh đã nói những điều không đúng sự thật (đã được giới thiệu là viễn khách, Mã lại nói mình ở huyện Lâm Thanh cũng gần…). Bµi 10. §äc ®o¹n trÝch sau: Đứa bé nghe tiếng rao, bỗng dng cất tiếng nói: “Mẹ ra mời sứ giả vào đây.”. Sứ giả vào, đứa bÐ b¶o: “¤ng vÒ t©u víi vua s¾m cho ta mét con ngùa s¾t, mét c¸i roi s¾t vµ mét tÊm ¸o gi¸p s¾t, ta sÏ ph¸ tan lò giÆc nµy.”. (Th¸nh Giãng) Phân tích từ xng hô mà cậu bé dùng để nói với mẹ mình và với sứ giả. Cách xng hô nh vậy nh»m thÓ hiÖn ®iÒu g×? Gợi ý: - Chú bé gọi người sinh ra mình là mẹ -> bình thường - Xưng hô với sứ giả ta – ông -> khác thường, manh màu sắc truyền thuyết. Bµi 11 §äc ®o¹n th¬ sau: Mình về với Bác đờng xuôi Tha giïm ViÖt B¾c kh«ng ngu«i nhí Ngêi Nhí ¤ng Cô m¾t s¸ng ngêi… áo nâu túi vải đẹp tơi lạ thờng…(Việt Bắc- Tố Hữu) C¸ch xng h« B¸c, Ngêi, ¤ng Cô gièng nhau ë ®iÓm nµo? Chỉ ra sự khác nhau về sắc thái biểu cảm của các từ đó. Gợi ý: a) Cách xưng hô Bác, Ông Cụ, Người trong đoạn thơ giống nhau là đều cùng chỉ Bác Hồ. b) Sự khác nhau về sắc thái biểu cảm : - Bác: Biểu hiện sắc thái thành kính - thân thiết ruột thịt. - Người: Biểu hiện sắc thái thành kính - thiêng liêng cao quý. - Ông Cụ: Biểu hiện sắc thái thành kính - bình dân, mộc mạc.. Bài 12. Các thành ngữ “trống đánh xuôi, kèn thổi ngợc”, “Chuyện ông chẳng bà chuộc”, “Ông nói gà, bà nói vịt”… dùng để chỉ những tình huống hội thoại nh thế nào? Những thành ngữ đó liên quan đến phơng châm hội thoại nào? Bµi 13 . “M×nh nãi víi ta m×nh h·y cßn son, Ta ®i qua ngâ, thÊy con m×nh bß. Con m×nh nh÷ng trÊu cïng tro, Ta ®i x¸ch níc röa cho con m×nh.” (Ca dao) Bµi ca dao trªn nãi vÒ viÖc g×? C« g¸i trong bµi ca dao kh«ng tu©n thñ ph¬ng ch©m héi tho¹i nµo? Nguyªn nh©n b¾t nguån tõ ®©u? Bµi 14. NhËn xÐt vÒ c¸ch xng h« cña t¸c gi¶ trong c©u th¬ sau: Con ë miÒn Nam ra th¨m l¨ng B¸c. (ViÔn Ph¬ng, ViÕng l¨ng B¸c). Cho biÕt, trong TiÕng ViÖt thêng cã nh÷ng tõ ng÷ xng h« nµo? Nªu c¸ch dïng nh÷ng tõ ng÷ Êy. D¹ng .Tõ, NghÜa cña tõ, Sù ph¸t triÓn tõ vùng. Bài 1.Từ xuân, tay, chân trong các câu sau đợc hiểu nh thế nào? Xác định nghĩa gốc, nghĩa chuyÓn, ph¬ng thøc chuyÓn nghÜa? 1.GÇn xa n« nøc yÕn anh, ChÞ em s¾m söa bé hµnh ch¬i xu©n. (NguyÔn Du) 2.Ngµy xu©n em h·y cßn dµi, Xãt t×nh m¸u mñ thay lêi níc non. (NguyÔn Du) 3.§îc lêi nh cëi tÊm lßng, Gië kim thoa víi kh¨n hång trao tay. (NguyÔn Du) 4.Còng nhµ hµnh viÖn xa nay, Còng phêng b¸n thÞt còng tay bu«n ngêi. (NguyÔn Du).

<span class='text_page_counter'>(4)</span> 5.Tay ta tay bóa tay cµy Tay g¬m tay sóng dùng x©y níc nhµ. (Tè H÷u ). 6.TËp tÇm v«ng tay nµo kh«ng tay nµo cã TËp tÇm vã tay nµo cã tay nµo kh«ng. (§ång dao) 7.Một tay gây dựng cơ đồ, BÊy l©u bÓ së s«ng Ng« tung hoµnh. (NguyÔn Du) 8.§Ò huÒ lng tói giã tr¨ng, Sau ch©n theo mét vµi th»ng con con. (NguyÔn Du) 9.Năm em HS lớp 9A có chân trong đội tuyển của trờng đi dự “Hội khoẻ Phù Đổng”. 10.Dï ai nãi ng¶ nãi nghiªng Lßng ta vÉn v÷ng nh kiÒng ba ch©n. 11.Buån tr«ng néi cá rÇu rÇu Chân mây mặt đất một màu xanh xanh. (Nguyễn Du) 12.N¨m tao b¶y tuyÕt anh hß hÑn §Ó c¶ mïa xu©n còng lì lµng. 13. Khi ngời ta đã ngoài 70 xuân, thì tuổi tác càng cao, sức khỏe càng thấp.(HCM) Bài 2. Từ “trà” trong từ điển Tiếng Việt định nghĩa nh sau: Búp hoặc lá cây chè đã sao, đã chế biến, để pha nớc uống. Chẳng hạn nh: Pha trà. ấm trà ngon. Hết tuần trà. Dựa vào định nghĩa trên, hãy nêu nhận xét về nghĩa của từ trà trong những cách dùng sau: trà ati-sô, trà hà thủ ô, trà linh chi, trà tâm sen… Gợi ý: - Trà : sản phẩm chế biến từ thực vật -> dạng khô để pha uống ( pha trà, ấm trà ngon, hết tuần trà) - Trà Asti sô, trà hà thủ ô…( nghĩa chuyển)-> dung chữa bệnh. Bài 3. Từ “đồng hồ” trong từ điển Tiếng Việt định nghĩa nh sau: Dụng cụ đo giờ phút một cách chÝnh x¸c. Ch¼ng h¹n nh: §ång hå ®eo tay. §ång hå b¸o thøc. Dựa vào định nghĩa trên, hãy giải thích nghĩa của từ “đồng hồ” trong các trờng hợp: đồng hồ điện, đồng hồ nớc, đồng hồ xăng…và cho biết trờng hợp nào dùng với nghĩa gốc, trờng hợp nào dùng với nghĩa chuyển? Phơng thức chuyển nghĩa của từ đó. Gợi ý: Dựa theo nghĩa chính của từ “ đồng hồ”, có những cách dùng: đồng hồ điện, đồng hồ nước… ( nghĩa chuyển) là dụng cụ để đo hình thức giống như đồng hồ. Đồng hồ: Khí cụ để đo bề ngoài giống đồng hồ. - Dựa theo nghĩa chính của từ “ đồng hồ”, có những cách dùng: đồng hồ điện, đồng hồ nước… ( nghĩa chuyển) là dụng cụ để đo hình thức giống như đồng hồ. Bài 4. Giải nghĩa và xác định nghĩa gốc nghĩa chuyển, phơng thức chuyển nghĩa của các từ gạch ch©n sau: a.Hội chứng viên đờng hô hấp cấp thờng rất phức tạp và nguy hiểm. b.HiÖn nay, l¹m ph¸t, thÊt nghiÖp lµ héi chøng cña t×nh tr¹ng suy tho¸i kinh tÕ. c.Ngân hàng Nông nghiệp và phát triển nông thôn Việt Nam đã hoạt động rất có hiệu quả trong lÜnh vùc cho vay vèn. d.Ng©n hµng m¸u trong c¸c bÖnh viÖn lu«n ë trong t×nh tr¹ng khan hiÕm. e.Mỗi nhà trờng đều có ngân hàng đề thi để sử dụng trong kiểm tra kiến thức của HS. g.Anh ấy bị sốt đến 40 độ. h.Hiện nay cơn sốt đất không còn nữa. i.Năm 1010 vua Lý Thái Tổ dời đô về Thăng Long. k.Pê lê đợc coi là vua bóng đá. Gợi ý: a) Hội chứng: ( nghĩa gốc) -> tập hợp nhiều triệu chứng cùng xuất hiện của bệnh. VD: Hội chứng viêm đường hô hấp cấp rất nguy hiểm. Nghĩa chuyển: tập hợp nhiều hiện tượng,sự biểu hiện tình trạng, 1 vấn đề xã hội, cùng xuất hiện ở nhiều nơi..

<span class='text_page_counter'>(5)</span> b,c,d tương tự. Bµi 5. §äc c¸c c©u th¬ sau: a.Ngµy ngµy mÆt trêi ®i qua trªn l¨ng Thấy một mặt trời trong lăng rất đỏ. (Viễn Phơng, Viếng lăng Bác) b.Mặt trời của bắp thì nằm trên đồi. MÆt trêi cña mÑ em n»m trªn lng.(NguyÔn Khoa §iÒm) Từ mặt trời trong câu thơ thứ hai đợc sử dụng theo phép tu từ từ vựng nào? Có thể coi đây là hiện tợng một nghĩa gốc của từ phát triển thành nhiều nghĩa đợc không? Vì sao? Gợi ý: a/ - Hai câu thơ sóng đôi hình ảnh thực và hình ảnh ẩn dụ “mặt trời”, làm cho “mặt trời trong lăng” nổi bật ý nghĩa sâu sắc. - Dùng hình ảnh ẩn dụ “mặt trời trong lăng” để viết về Bác, nhà thơ đã ca ngợi sự vĩ đại của Bác, công lao của Bác đối với non sông đất nước. - Hình ảnh ẩn dụ “mặt trời trong lăng ” cũng thể hiện sự tôn kính, lòng biết ơn của nhân dân đối với Bác, niềm tin Bác sống mãi với non sông đất nước ta.. b/ Phép ẩn dụ tu từ: từ mặt trời trong câu thơ thứ hai chỉ em bé trên lưng mẹ, đó là nguồn sống, nguồn nuôi dưỡng niềm tin của mẹ vào ngày mai. Bµi 6 Gi¶i nghÜa tõ “chÝn”, “lng”, “mua” trong c¸c c©u sau, tõ nµo lµ nghÜa gèc, tõ nµo lµ nghÜa chuyÓn? Phơng thức chuyển nghĩa của từ đó?: a-Tre giữ làng, giữ nớc, giữ mái nhà tranh, giữ đồng lúa chín. Tre hi sinh để bảo vệ con ngời.(1) -Anh ph¶i suy nghÜ thËt chÝn míi nãi víi mäi ngêi.(2) -Tài năng của cô ấy đã đến độ chín.(3) -Khi phát biểu với mọi ngời, đôi má của bạn ấy chín nh quả bồ quân.(4) b-Em ngủ cho ngoan đừng rờii lng mẹ.(1) -Lng ®a n«i vµ tim h¸t thµnh lêi.(2) -Lng nói th× to mµ lng lng mÑ th× (3)nhá. -Từ trên lng mẹ em đến chiến trờng.(4) c.§Çu n¨m mua muèi, cuèi n¨m mua v«i.(1) -B¸n anh em xa, mua l¸ng giÒng gÇn. -Lêi nãi ch¼ng mÊt tiÒn mua Lùa lêi mµ nãi cho võa lßng nhau. Bµi 7.§äc c¸c c©u sau: a)Em ạ, Cu ba ngọt lịm đờng Mía xanh đồng bãi biếc đồi nơng Cam ngon xoµi ngät vµng n«ng tr¹i Ong lạc đờng hoa, rộn bốn phơng. (Tố Hữu, Từ Cuba) b)Anh đà có vợ hay cha Mµ anh ¨n nãi giã ®a ngät ngµo. (Ca dao) c)Con dao nµy c¾t rÊt ngät. d)§µn ngät, h¸t hay Từ “ngọt” trong các câu trên có nghĩa nh thế nào? Xác định nghĩa gốc, nghĩa chuyển, phơng thức chuyÓn nghÜa? Bài 8. Giải nghĩa các từ “nắm’ “ mềm’ “ miệng” trong các trờng hợp sau, xác định nghĩa gốc, nghÜa chuyÓn, ph¬ng thøc chuyÓn nghÜa. 1.a.N¾m tay nhau, n¾m lÊy sîi d©y. .b.N¾m x«i, c¬m n¾m, n¾m than bá vµo lß. .c.N¾m kiÕn thøc, n¾m thêi c¬, n¾m chÝnh quyÒn. 2.a. MÒm nh bón .b.ChÞ Êy cã d¸ng ngêi ®i rÊt mÒm. .c.Nã rÊt hay mÒm lßng. 3.a.MiÖng nãi tay lµm. b.H¸ miÖng chê sung. c.Kiểm tra miệng, trao đổi miệng..

<span class='text_page_counter'>(6)</span> d.MiÖng tói, miÖng cèc. Bµi 9. Gi¶i nghÜa c¸c tõ “®Çu”, “ 1.a. §Çu voi ®u«i chuét. b.Anh ta có cái đầu tuyệt vời, nhớ đến từng chi tiết. c.§Çu b¹c r¨ng long. d.§Çu tµu. e.Đầu bàn, đầu đũa. g.§Çu lµng, ®Çu n¨m. h.¨n chia theo ®Çu ngêi. i.§øng ë hµng ®Çu. Bµi 10.C¸c c©u sau m¾c lçi g×? H·y söa l¹i. a, Việt Nam chúng ta có rất nhiều thắng cảnh đẹp. b.Các nhà khoa học dự đoán những chiếc bình này đã có cách đây khoảng 2500 năm. c.Trong những năm gần đây, nhà trờng đã đẩy mạnh qui mô đào tạo để đáp ứng nhu cầu học tập cña x· héi. d.Về khuya, đờng phố rất im lặng. e.Trong thời kì đổi mới, Việt Nam đã thành lập quan hệ ngoại giao với hầu hết các nớc trên thế giíi. g.Những hoạt động từ thiện của ông khiến chúng tôi rất cảm xúc. Bài 11. Xác định từ ghép, từ láy trong các từ sau: Ngặt nghèo, nho nhỏ, giam giữ, gật gù, bó buộc, tơi tốt, lạnh lùng, bọt bèo, xa xôi, cây cỏ, đa đón, nhêng nhÞn, r¬i rông, mong muèn, lÊp l¸nh, mÆt mòi, tíng t¸, xanh xao. Gợi ý: * Từ ghép: Ngặt nghèo, giam giữ, bó buộc, tươi tốt, bọt bèo, cỏ cây, đưa đón, nhường nhịn, rơi rụng, mong muốn. * Từ láy: nho nhỏ, gật gù, lạnh lùng, xa xôi, lấp lánh, tướng tá, xanh xao Bài 12. Trong hai câu thơ sau, từ hoa trong thềm hoa, lệ hoa đợc dùng theo nghĩa gốc hay nghĩa chuyển? Có thể coi đây là hiện tợng chuyển nghĩa làm xuất hiện từ nhiều nghĩa đợc không? Vì sao? Nçi m×nh thªm tøc nçi nhµ, ThÒm hoa mét bíc, lÖ hoa mÊy hµng! (NguyÔn Du, TruyÖn KiÒu) Gợi ý: Từ hoa trong thềm hoa, lệ hoa đợc dùng theo nghĩa chuyển. Tuy nhiªn kh«ng thÓ coi ®©y lµ hiÖn tîng chuyÓn nghÜa lµm xuÊt hiÖn tõ nhiÒu nghÜa, v× nghÜa chuyển này của từ hoa chỉ là nghĩa chuyển lâm thời, nó cha làm thay đổi nghĩa của từ, cha thể đa vµo tõ ®iÓn. Bài 13 Xác định hiện tợng nhiều nghĩa, hiện tợng đồng âm trong các trờng hợp sau: a.Tõ “l¸” trong: Khi chiÕc l¸ xa cµnh L¸ kh«ng cßn mµu xanh Mµ sao em xa anh §êi vÉn xanh rêi rîi. (Göi em díi quª lµng, Hå Ngäc S¬n) Vµ trong: C«ng viªn lµ l¸ phæi cña thµnh phè. b.Từ “đờng” trong: Đờng ra trận mùa này đẹp lắm. (Ph¹m TiÕn DuËt, Trêng S¬n §«ng, Trêng S¬n T©y) Và trong: Ngọt nh đờng. c.Từ “đào” trong: §µo võa ra hoa.(Ca chiu xa) Vµ trong: Bác Hai đang đào đất. d.Tõ “giµ” trong: MÑ giµ nh chuèi chÝn c©y.( Mõng tuæi mÑ) Vµ trong: Ph¶i t«i thËt giµ thÐp míi cøng. Bµi 14. Khi nãi vÒ nh©n vËt Së Khanh trong TruyÖn KiÒu, NguyÔn Du viÕt:.

<span class='text_page_counter'>(7)</span> Tờng đông lay động bóng cành Đẩy song đã thấy Sở Khanh lẻn vào. a. Tìm những từ đồng nghĩa với từ “lẻn” trong câu thơ. b. Tõ “lÎn” trong c©u th¬ cã s¾c th¸i ý nghÜa g×? Bµi 15.Cho ®o¹n th¬ sau: (Và nói vậy): Trái tim anh đó Rất yêu thật chia ba phần tơi đỏ, Anh dµnh riªng cho §¶ng phÇn nhiÒu Phần cho thơ và phần để em yêu… (Tè H÷u) a.Nếu thay từ “trái tim” bằng “quả tim” có đợc không? Vì sao? b.Hai từ “trái tim”, “quả tim” đợc chuyển nghĩa từ những từ ngữ nào? Hình thức chuyển nghĩa đó lµ g×? Bài 16 Xác định và giải nghĩa các thành ngữ trong các câu sau: a.Non xanh níc biÕc tha hå d¹o Rîu ngät, chÌ xanh mÆc søc say. (C¶nh rõng ViÖt B¾c, Hå ChÝ Minh) b.Dù cho sông cạn đá mòn, Cßn non cßn níc vÉn cßn thÒ xa. (ThÒ non níc, T¶n §µ) c.Chốc đã mời mấy năm trời Còn ra khi đã da mồi tóc sơng. (Truyện Kiều, Nguyễn Du) d.Dù sáng mai đứt đầu, đêm nay ông cũng thoả đợc mối hờn phần nào rồi, không đến nỗi sống để bông, chÕt ch«n ®i. (Phan Tó) e.§Õn ngµy lÔ Tiªn v¬ng, c¸c lang mang s¬n hµo h¶i vÞ, nem c«ng ch¶ phîng tíi, ch¼ng thiÕu thø g×. (B¸nh chng, b¸nh dµy) Bài 17 Vận dụng kiến thức về trờng từ vựng để phân tích sự độc đáo trong cách dùng từ ở đoạn trÝch sau: a. “Chóng lËp ra nhµ tï nhiÒu h¬n trêng häc. Chóng th¼ng tay chÐm giÕt nh÷ng ngêi yªu níc th¬ng nòi của ta. Chúng tắm các cuộc khởi nghĩa của ta trong những bể máu.” (Tuyên ngôn độc lập. Hồ ChÝ Minh) Gợi ý: + Nơi chứa: bể, ao, hồ. + Công dụng: tắm, rửa. + Hình thức: torng, xanh. + Tính chaát: maùt, laïnh.  Tác dụng: tác giả dùng 2 từ này khiến cho câu văn có hình ảnh sinh động, có giá trị tố cáo maïnh meõ. b. “Mặt lão đột nhiên co rúm lại. Những vết nhăn xô lại với nhau, ép cho nớc mắt chảy ra. Cái ®Çu l·o ngoÑo vÒ mét bªn vµ c¸i miÖng mãm mÐm cña l·o mÕu nh con nÝt. L·o hu hu khãc…” (Nam Cao, L·o H¹c) c. “Vì tôi biết rõ, nhắc đến mẹ tôi, cô tôi chỉ có ý gieo rắc vào đầu óc tôi những hoài nghi để tôi khinh miệt và ruồng rẫy mẹ tôi, một ngời đàn bà đã bị cái tội là goá chồng, nợ nần cùng túng quá, phải bỏ con cái đi tha hơng cầu thực. Nhng đời nào tình thơng yêu và lòng kính trọng mẹ tôi lại bị những rắp tâm tanh bẩn xâm phạm đến.” (Nguyªn Hång, Nh÷ng ngµy th¬ Êu) * Gợi ý: Các từ “hoài nghi, khinh miệt, ruồng rẫy, thương yêu, kính mến, rắp tâm” : trường từ vựng “thái độ” d.áo đỏ em đi giữa phố đông C©y xanh nh còng ¸nh theo hång Em ®i löa ch¸y trong bao m¾t Anh đứng thành tro, em biết không? (Vũ Quần Phơng, áo đỏ).

<span class='text_page_counter'>(8)</span> Gợi ý: - Các từ (áo) đỏ, (cây) xanh, (ánh ) hồng, lửa, cháy, tro tạo thành 2 trờng từ vựng: trờng từ vựng chØ mµu s¾c vµ trêng tõ vùng chØ löa vµ nh÷ng sù vËt, hiÖn tîng cã quan hÖ chÆt chÏ víi nhau. - Màu áo đỏ của cô gái thắp sáng lên trong ánh mắt chàng trai và bao ngời khác ngọn lửa. Ngọn lửa đó lan toả trong con ngời anh làm anh say đắm, ngây ngất (đến mức có thể cháy thành tro) và lan ra c¶ kh«ng gian lµm nã biÕn s¾c ( c©y xanh nh còng ¸nh theo hång). e. “Một dân tộc đã gan góc chống ách nô lệ của Pháp hơn tám mơi năm nay, một dân tộc đã gan góc đứng về phe đồng minh chống phát xít mấy năm nay, dân tộc đó phải đợc tự do! Dân tộc đó phải đợc độc lập!” (Tuyên ngôn độc lập – Hồ Chí Minh) Điệp ngữ: “ một dõn tộc”,”dõn tộc đó” -> ca ngợi sự gan góc chống đỡ kẻ thù bền bỉ và quyết liệt của DT VN, giọng đanh thép. g.Sau gần hai ngày, qua ngót bốn trăm cây số đờng dài cách xa Hà Nội, đứng trông mây mù ngang tầm với chiếc cầu vồng kia, bỗng nhiên lại gặp hoa dơn, hoa thợc dợc, vàng, tím, đỏ, hồng phấn, tổ ong…ngay lúc dới kia là mùa hè, đột ngột và mừng rỡ, quên mất e lệ, cô chạy đến bên ngời con trai ®ang c¾t hoa”. (LÆng lÏ Sa Pa, NguyÔn Thµnh Long) Bµi 18. §äc c©u sau: Khi ngời ta đã ngoài 70 xuân thì tuổi tác càng cao, sức khoẻ càng thấp. (Hå ChÝ Minh, Di chóc) Cho biÕt dùa trªn c¬ së nµo, tõ xu©n cã thÓ thay thÕ cho tõ tuæi. ViÖc thay tõ trong c©u trªn có tác dụng diễn đạt nh thế nào. Gợi ý: - Dùa trªn c¬ së tõ xu©n lµ tõ chØ mét mïa xu©n trong n¨m, kho¶ng thêi gian t¬ng øng víi mét tuổi. Có thể coi đây là trờng hợp lấy bộ phận để thay thế cho toàn thể, một hình thức chuyển nghÜa theo ph¬ng thøc ho¸n dô. - ViÖc thay tõ xu©n trong c©u trªn cã t¸c dông: thÓ hiÖn tinh thÇn l¹c quan cña t¸c gi¶. Ngoµi ra còn tránh đợc việc lặp lại từ tuổi tác. Bµi 19. Råi sím råi chiÒu l¹i bÕp löa bµ nhen Mét ngän löa, lßng bµ lu«n ñ s½n Mét ngän löa chøa niÒm tin dai d¼ng… (B»ng ViÖt, BÕp löa) V× sao ë hai c©u díi t¸c gi¶ dïng tõ ngän löa mµ kh«ng nh¾c l¹i “bÕp löa”? “Ngän löa” ë ®©y cã ý nghÜa g×? Em hiÓu nh÷ng c©u th¬ trªn nh thÕ nµo? Gợi ý: -> Ngọn lửa của trái tim con người, của tình yêu thương mà người bà truyền cho người cháu, ngọn lửa của niềm tin, của hy vọng.. Bµi 20 Xác định từ tợng hình và giá trị sử dụng của chúng trong đoạn trích sau: “Đám mây lốm đốm, xám nh đuôi con sóc nối nhau bay quấn sát ngọn cây, lê thê đi mãi, bây giờ cứ loáng tháng nhạt dần, thỉnh thoảng đứt quãng, đã lồ lộ đằng xa một bức vách trắng to¸t.” (T« Hoµi) Gợi ý: Những từ tượng hình:Lốm đốm, lê thê, loáng thoáng, lồ lộ.  Mô tả hình ảnh đám mây một cách cụ thể và sống động. Bµi 21.

<span class='text_page_counter'>(9)</span> T×m hiÓu nÐt nghÜa cña tõ “nhãm” trong nh÷ng c©u sau: Nhóm bếp lửa ấp iu nồng đợm Nhãm niÒm yªu th¬ng khoai s¾n ngät bïi Nhãm nåi x«i g¹o míi sÎ chung vui Nhãm dËy c¶ nh÷ng t©m t×nh tuæi nhá. * Gợi ý: - Điệp từ “nhóm” được nhắc lại 4 lần làm toả sáng hơn nét “kì lạ” và thiêng liêng bếp lửa. Bếp lửa của tình bà đã nhóm lên trong lòng cháu bao điều thiêng liêng, kì lạ. Từ “nhóm” đứng đầu mỗi dòng thơ mang nhiều ý nghĩa: + Khơi dậy tình cảm nồng ấm + Khơi dậy tình yêu thương, tình làng nghĩa xóm, quê hương + Khơi dậy những kỉ niệm tuổi thơ, bà là cội nguồn của niềm vui, của ngọt bùi nồng đượm, là khởi nguồn của những tâm tình tuổi nhỏ.  Đó là bếp lửa của lòng nhân ái, chia sẻ niềm vui chung.. Bµi 22 §äc ®o¹n th¬ sau: ¸o anh r¸ch vai QuÇn t«i cã vµi m¶nh v¸ MiÖng cêi buèt gi¸ Ch©n kh«ng giµy Th¬ng nhau tay n¾m lÊy bµn tay. §ªm nay rõng hoang s¬ng muèi §øng c¹nh bªn nhau chê giÆc tíi §Çu sóng tr¨ng treo. (ChÝnh H÷u, §ång chÝ) Trong các từ vai, miệng, chân, tay, đầu ở đoạn thơ, từ nào đợc dùng theo nghĩa gốc, từ nào đợc dùng theo nghĩa chuyển? Nghĩa chuyển nào đợc hình thành theo phơng thức ẩn dụ, nghĩa chuyển nào đợc hình thành theo phơng thức hoán dụ? Bài 23. §äc ®o¹n th¬: “Em lµ c« g¸i hay nµng tiªn? Em cã tuæi hay kh«ng cã tuæi? M¸i tãc em ®©y lµ m©y hay lµ suèi? Đôi mắt em nhìn hay chớp lửa đêm giông? Thịt da em hay là sắt là đồng?” a- Các từ: Mây. suối, chớp lửa, giông, sắt, đồng có phải là thuật ngữ không? b- Cảm nhận của em về vẻ đẹp của đoạn thơ trên. Bài 24. Xác định nghĩa gốc, nghĩa chuyển cho các từ chạy, ăn, xuân trong các trờng hợp sau: a1.C« ta ch¹y ¨n tõng b÷a. a2.Bà ta chạy chợ kiếm tiền hằng ngày để nuôi con. a3. Ch¹y lµ m«n ®iÒn kinh rÌn sù nhanh nhÑn. B1.C¶ nhµ cïng ¨n c¬m tèi. B2.Xe ¨n x¨ng. B3.Tµu vµo bÕn ¨n than. C1.Mïa xu©n c©y cèi ®©m chåi n¶y léc. C2. Xuân ơi xuân em mới đến dăm năm. Mà cuộc sống đã tng bừng ngày hội. C3.B ¶y m¬i tuæi h·y cßn xu©n ch¸n So víi «ng Bµnh vÉn thiÕu niªn Bài 25. Hãy xác định các từ dùng sai nghĩa trong các câu sau và sửa lại cho đúng. a.NguyÔn Tr·i lµ nhµ th¬ lín cña d©n téc. ¤ng cã nhiÒu t¸c phÈm lµm rùc rì d©n téc ta. ¤ng cßn cã một phẩm chất tuyệt đối khiến chúng ta khuất phục. b.Dï sèng sung síng nhng kh«ng v× thÕ mµ S¬n khinh miÖt c¸c b¹n nghÌo. Bài 26. Những câu sau đây có mắc một số lỗi diễn đạt liên quan đến lôgic. Hãy phát hiện và sửa nh÷ng lçi Êy. a.Trong thanh niên nói chung và trong bóng đá nói riêng, niềm say mê là yếu tố quan trọng dẫn đến thành công..

<span class='text_page_counter'>(10)</span> b.”Lão Hạc”, “Bớc đờng cùng” và Ngô Tất Tố đã giúp chúng ta hiểu sâu sắc thân phận của ngời n«ng d©n ViÖt Nam tríc C¸ch m¹ng th¸ng t¸m n¨m 1945. c.Bµi th¬ kh«ng chØ hay vÒ nghÖ thuËt mµ cßn s¾c s¶o vÒ ng«n tõ. d.ChÞ DËu rÊt cÇn cï, chÞu khã nªn chÞ rÊt mùc yªu th¬ng chång con. Bµi 27. 1.Từ “chết” trong câu “đồng hồ chết” có nghĩa là gì? Nghĩa này giống và khác nghĩa chính nh thế nµo? 2.Trong c¸c nghÜa sau ®©y, nghÜa nµo lµ nghÜa chÝnh, nghÜa nµo lµ nghÜa chuyÓn? a.R¾n, khã ph¸ vì. Gç lim cøng nh s¾t. b.Trình độ vững vàng. Học sinh cứng. c.Đờ ra không cử động đợc. Lội nớc rét cứng cả chân. Bµi 28 Trong bµi “Héi T©y”, NguyÔn KhuyÕn viÕt: “Th»ng bÐ lom khom nghÐ h¸t chÌo”. Tìm từ đồng nghĩa với từ “nghé”? Có thể thay một trong số các từ vừa tìm đợc vào câu thơ không? V× sao? Bµi 29 Cho ®o¹n v¨n sau: “Khi đi từ khung của hẹp của ngôi nhà lá nhỏ, tôi ngơ ngác nhìn ra vùng đất rộng bên ngoài với đôi mắt khù khờ. Khi về, ánh sáng mặt trời những miền đất lạ bao la soi sáng mỗi bớc tôi đi. tôi nhìn rõ quê hơng hơn, thấy đợc xứ sở của mình đẹp hơn ngày khởi cuộc hành trình”. Tìm các cặp từ trái nghĩa có trong đoạn trích trên và nêu tác dụng của các cặp từ trái nghĩa đó trong viÖc thÓ hiÖn néi dung cña ®o¹n v¨n. Bµi 30 T×m tõ H¸n –ViÖt trong nh÷ng c©u sau, cho biÕt t¸c dông cña viÖc sö dông chóng: a.”Cháu chiến đấu hôm nay V× lßng yªu tæ quèc” (Xu©n Quúnh) b.Đem đại nghĩa để thắng hung tàn, Lấy chí nhân để thay cờng bạo. (Nguyễn Trãi) c.”B¸c th¬ng ®oµn d©n c«ng §ªm nay ngñ ngoµi rõng. (Minh HuÖ) Bài 31 chỉ ra các từ và cụm từ đồng nghĩa trong các câu thơ sau: a.B¸c đ· ®i råi sao B¸c ¬i! Mùa thu đang đẹp nắng xanh trời. (Bác ơi, Tố Hữu) b.Bác đã lên đờng theo tổ tiên M¸c, Lªnin thÕ giíi ngêi hiÒn.(Theo ch©n B¸c, Tè H÷u) c.B¸c n»m trong giÊc ngñ b×nh yªn.(ViÕng l¨ng B¸c, ViÔn Ph¬ng) d.B¶y m¬i chÝn tuæi xu©n trong s¸ng Vµo cuéc trêng chinh nhÑ c¸nh bay.(Theo ch©n B¸c, Tè H÷u) D¹ng 3. Bµi tËp vÒ phÐp tu tõ tõ vùng. Bài 1 Vận dụng kiến thức đã học về một số phép tu từ từ vựng để phân tích nét nghệ thuật độc đáo cña nh÷ng c©u th¬ sau(trÝch tõ TruyÖn KiÒu cña NguyÔn Du): a)Thµ r»ng liÒu mét th©n con, Hoa dï r· c¸nh l¸ cßn xanh c©y. b)Trong nh tiÕng h¹c bay qua, §ôc nh tiÕng suèi míi sa nöa vêi. TiÕng khoan nh giã tho¶ng ngoµi, Tiếng mau sầm sập nh trời đổ ma. c)Lµn thu thuû, nÐt xu©n s¬n, Hoa ghen thua th¾m liÕu hên kÐm xanh. Mét hai nghiªng níc nghiªng thµnh, Sắc đành đòi một tài đành hoạ hai. e)Cã tµi mµ cËy chi tµi, Ch÷ tµi liÒn víi ch÷ tai mét vÇn. Gợi ý: a. Aån duï:.

<span class='text_page_counter'>(11)</span> - Hoa, caùnh (chæ Thuùy Kieàu) - Caây, laù (chæ gia ñình Kieàu vaø cuoäc soáng cuûa hoï) b. So sánh: Tiếng đàn Kiều. c. Nói quá: Hoa ghen, liễu hờn  sắc đẹp Kiều  ấn tượng nhân vật tài sắc vẹn toàn. e.Chơi chữ: Tài – tai. d)Gác kinh viện sách đôi nơi, Trong gang tÊc l¹i gÊp mêi quan san. * Gợi ý: Nói quá: Sự xa cách giữa thân phận, cảnh ngộ của Kiều với Thúc Sinh. Gác Quan Âm, nơi Thuý Kiều bị Hoạn Thư bắt ra chép kinh, rất gần với phòng đọc sách của Thúc Sinh. Tuy cùng ở trong khu vườn nhà Hoạn Thư, gần nhau trong gang tấc, nhưng giờ đây hai người cách trở gấp mười quan san. - Bằng lối nói quá , tác giả cực tả sự xa cách giữa thân phận, cảnh ngộ của Thuý Kiều và Thúc Sinh Bài 2 Vận dụng kiến thức đã học về một số phép tu từ từ vựng để phân tích nét nghệ thuật độc đáo cña nh÷ng c©u th¬ sau: a)Cßn trêi cßn níc cßn non, Cßn c« b¸n rîu anh cßn say sa. (Ca dao) Phép điệp ngữ (còn) và dùng từ đa nghĩa (say sưa) - Say sưa vừa được hiểu là chàng trai vì uống nhiều rượu mà say, vừa được hiểu chàng trai say đắm vì tình. - Nhờ cách nói đó mà chàng trai thể hiện tình cảm của mình mạnh mẽ và kín đáo. b)Gơm mài đá, đá núi cũng mòn, Voi uống nớc, nớc sông phải cạn.(Bình Ngô đại cáo, Nguyễn Trãi) c)TiÕng suèi trong nh tiÕng h¸t xa, Tr¨ng lång cæ thô bãng lång hoa. C¶nh khuya nh vÏ ngêi cha ngñ, Cha ngñ v× lo nçi níc nhµ. (Hå ChÝ Minh, C¶nh khuya) d)Ngêi ng¾m tr¨ng soi ngoµi cöa sæ, Tr¨ng nhßm khe cöa ng¾m nhµ th¬. (Hå ChÝ Minh, Ng¾m tr¨ng) * Gợi ý: Phép nhân hoá: nhà thơ đã nhân hoá ánh trăng, biến trăng thành người bạn tri âm, tri kỉ. - Nhờ phép nhân hoá mà thiên nhiên trong bài thơ trở nên sống động hơn, có hồn hơn và gắn bó với con người hơn.. e)Mặt trời của bắp thì nằm trên đồi MÆt trêi cña mÑ em n»m trªn lng. (NguyÔn Khoa §iÒm, Khóc h¸t ru nh÷ng em bÐ lín trªn lng mÑ) g)Mét d·y nói mµ hai mµu m©y N¬i n¾ng n¬i ma, khÝ trêi còng kh¸c Nh anh víi em, nh Nam víi B¾c Nh đông với tây một dải rừng liền. (Ph¹m TiÕn DuËt, Trêng S¬n §«ng, Trêng S¬n T©y) h)Gâỵ tre, chông tre chống lại sắt thép của quân thù. Tre xung phong vào xe tăng, đại bác.Tre giữ làng, giữ nớc, giữ mái nhà tranh, giữ đồng lúa chini. Tre hi sinh để bảo vệ con ngời. Tre, anh hùng lao động! Tre, anh hùng chiến đấu! (Thép Mới, Cây tre Việt Nam).

<span class='text_page_counter'>(12)</span> * Gợi ý:. Trong khổ thơ, cây tre đã được nhân hóa. Tre có những cử chỉ, tình cảm của con người. Dùng hình ảnh: thân bọc lấy cây, tay ôm, tay níu... vừa miêu tả rất sinh động cảnh cành tre, cây tre quấn quýt trong gió bão, vừa gợi hình ảnh con người che chở, gắn bó nhau.. i/Giấy đỏ buồn không thắm Mực đọng trong nghiên sầu.(Ông đồ, Vũ Đình Liên) + Gîi ý:. Hai câu thơ sử dụng biện pháp nhân hóa: Buồn – Sầu. Cái hay của hai câu thơ “Giấy đỏ buồn không thắm- mực đọng trong nghiên sầu” là khi mới đọc qua ta ngỡ đó là những câu thơ tả cảnh nhưng thực ra câu thơ đã mượn đồ vật để bộc lộ tâm trạng con người (tả cảnh ngụ tình). Tác giả đã nhân hóa giấy, mực, nghiên những vật liệu gắn bó thân thiết, là máu thịt là linh hồn của cuộc đời ông đồ, để nói lên tình cảm của ông lúc bấy giờ và tâm trạng sầu buồn của một lớp người đang tàn tạ và bị lãng quên. Những tờ giấy đỏ bầy ra không còn ai để ý đến, nghiên mực không được chiếc bút lông động vào, nỗi buồn tủi sầu não như đã thấm cả vào những vật vô tri vô giác.. Bài 3 Vận dụng kiến thức đã học về từ láy để phân tích nét nổi bật của việc dùng từ trong những c©u th¬ sau: a)Nao nao dßng níc uèn quanh, DÞp cÇu nho nhá cuèi ghÒnh b¾c ngang. Sè sè nấm đất bên đờng, RÇu rÇu ngän cá nöa vµng nöa xanh. (NguyÔn Du, TruyÖn KiÒu) Gợi ý:. - Chỉ ra những từ láy được sử dụng trong đoạn thơ: nao nao, rầu rầu. - Nêu tác dụng của việc sử dụng từ láy trên trong đoạn thơ, cụ thể là: + Các từ láy nao nao, rầu rầu là những từ láy vốn thường được dùng để diễn tả tâm trạng con người. + Trong đoạn thơ, các từ láy nao nao, rầu rầu chẳng những biểu đạt được sắc thái cảnh vật (từ nao nao: góp phần diễn tả bức tranh mùa xuân thanh nhẹ với dòng nước lững lờ trôi xuôi trong bóng chiều tà; từ rầu rầu: gợi sự ảm đạm, màu sắc úa tàn của cỏ trên nấm mộ Đạm Tiên) mà còn biểu lộ rõ nét tâm trạng con người (từ nao nao: thể hiện tâm trạng bâng khuâng, luyến tiếc, xao xuyến về một buổi du xuân, sự linh cảm về những điều sắp xảy ra Kiều sẽ gặp nấm mộ Đạm Tiên, gặp Kim Trọng; từ rầu rầu: thể hiện nét buồn, sự thương cảm của Kiều khi đứng trước nấm mồ vô chủ). + Được đảo lên đầu câu thơ, các từ láy trên có tác dụng nhấn mạnh tâm trạng con người - dụng ý của nhà thơ. Các từ láy nao nao, rầu rầu đã làm bật lên nghệ thuật tả cảnh đặc sắc trong đoạn thơ: cảnh vật được miêu tả qua tâm trạng con người, nhuốm màu sắc tâm trạng con người.. b) Chó bÐ lo¾t cho¾t C¸i x¾c xinh xinh C¸i ch©n tho¨n tho¾t C¸i ®Çu nghªnh nghªnh Ca lô đội lệch Måm huýt saã vang Nh con chim chÝch Nhảy trên đờng vàng. (Lîm, Tè H÷u). Gợi ý: a, Các từ tượng hình trong đoạn thơ: - loắt choắt, thoăn thoắt, nghêng nghêng b, Các từ tượng hình ( loắt choắt, thoăn thoắt, nghêng nghêng) đã góp phần khắc hoạ một cách cụ thể và sinh động hình ảnh Lượm một chú bé liên lạc, gan dạ, dũng cảm.. c)T«i l¹i vÒ quª mÑ nu«i xa, Mét buæi tra n¾ng dµi b·i c¸t Giã léng x«n xao, sãng biÓn ®u ®a, M¸t rîi lßng ta, ng©n nga tiÕng h¸t..

<span class='text_page_counter'>(13)</span> Nhà thơ đi trong không gian thoáng đãng, dưới trưa nắng sáng, trong âm vang của sóng biển (hay sóng lòng?). Những từ láy phụ âm đầu như “xôn xao”. “đu đưa”. “ngân nga” đã cộng hưởng thành một hòa âm xao động mà êm ái du dương.. (MÑ T¬m, Tè H÷u) d.Dới trăng quyên đã gọi hè §Çu têng löa lùu lËp lße ®©m b«ng. (NguyÔn Du) Biện pháp tu từ: + Nhân hóa: "gọi" +Ẩn dụ: "Lửa lựu" -> Làm câu thơ trở nên giàu hình ảnh, màu sắc, gợi và tả vẻ đẹp của của bức tranh mùa hè. bổ sung thêm là từ láy và biện pháp luyến âm, sử dụng 4 chữ "l" (lửa lựu lập loè) làm tăng sức gợi hình, gợi cảm cho câu thơ.. e.Trong lµn n¾ng öng, khãi m¬ tan §«i m¸i nhµ tranh lÊm tÊm vµng Sét so¹t giã trªu tµ ¸o biÕc Trªn giµn thiªn lý. Bãng xu©n sang… (Mïa xu©n chÝn, Hµn MÆc Tö) Những làn khói sương tan trong nắng, lượn lờ, bồng bềnh nâng tâm hồn thi sĩ lên khỏi mặt đất, khỏi thực tại, bước vào cõi "mơ". "Đôi mùi nhả tranh lẫm tấm vàng". Những "lấm tấm vàng" đó là hạt nắng hay chính là những ảo ảnh trong đôi mắt của người đang say Không phải cái say "quên trời, quên đất", cái say của nhà thơ là những phút giây đắm chìm, mê mải, chăm chú, cả âm thanh, cả hình ảnh, màu sắc cũng hòa làm một: khói tan, mái nhà lấm tấm vàng, gió sột soạt tà áo, giàn thiên lí. Đó là "bóng xuân". Chỉ là "bóng", rất mơ hồ, huyền ảo, mùa xuân cô gái đẹp, đẹp như trong mơ, đẹp như quả chín, đẹp hoàn hảo lướt qua trong tâm hồn nhà thơ.. g.N¨m gian nhµ cá thÊp le te Ngõ tối đêm sâu đóm lập lòe Lng giËu phÊt ph¬ mµu khãi nh¹t Lµn ao lãng l¸nh bãng tr¨ng loe.(NguyÔn KhuyÕn, Thu Èm). thấp le te thi đã rõ ra là lụp xụp và chẳng còn lành lặn, ánh lửa đom đóm lập loè lúc tối, lúc sáng làm cho ngõ tối và đêm sâu cũng biến dạng. Sương thu lớt phớt như làn khói mỏng phủ lên bờ giậu, khiến cho rặng cây cũng nhạt bớt màu đêm. Đặc biệt tài tình là hình ảnh mặt ao lăn tăn gợn sóng, lóng lánh bóng trăng. Bóng trăng trên mặt nước lúc dồn lại, lúc loe ra, biến dạng liên tiếp.-> Nỗi xúc động sâu xa trong tâm hồn nhà thơ thấm vào cảnh vật, đồng điệu với dáng thu, hồn thu.. Bµi 4 a.Cho ®o¹n th¬ sau: Cßi m¸y gäi bÕn tµu hÇm má Hòn Gai kêu đất đỏ đấu tranh Aã n©u liÒn víi ¸o xanh Nông thôn liền với thị thành đứng lên. . (Tố Hữu) Trong đoạn thơ trên, tác giả đã sử dụng những từ ngữ nào để làm phép hoán dụ? Các từ ngữ ấy dùng để thay thế cho ai? Tác dụng của phép hoán dụ trong đoạn thơ là gì? b.”Nhí c©u kiÕn ng·i bÊt vi Lµm ngêi thÕ Êy còng phi anh hïng”. (NguyÔn §×nh ChiÓu) H·y gi¶i thÝch ý nghÜa cña côm tõ “kiÕn ng·i bÊt vi” vµ nªu quan niÖm cña nguyÔn §×nh ChiÓu vÒ ngêi anh hïng. c.Cho c©u ca dao: Chiều chiều ra đứng ngõ sau Tr«ng vÒ quª mÑ ruét ®au chÝn chiÒu Từ “chiều trong “”chiều chiều” và từ ‘chiều” trong “chín chiều” là các từ đồng âm hay đồng nghÜa? T¹i sao? Bài 5 Xác định các biện pháp tu từ và nêu tác dụng của chúng trong các câu thơ sau: a.Tay ta tay bóa, tay cµy, Tay g¬m, tay sóng dùng x©y níc nhµ. (Tè H÷u) b.§øng lªn th©n cá th©n r¬m Bóa liÒm kh«ng sî sóng g¬m b¹o tµn. (Tè H÷u).

<span class='text_page_counter'>(14)</span> c.§Çu xanh cã téi t×nh g×? Má hồng đến quá nửa thì cha thôi. (N.Du) c. Một giọt máu đào hơn ao nớc lã.(Tục ngữ) e.Chúng ta luôn nằm trong lòng chiếc nôi xanh của cây cối, đó là cái máy điều hòa khí hậu của chóng ta. g. Những đờng Việt Bắc của ta Đêm đêm rầm rập nh là đất rung Qu©n ®i ®iÖp ®iÖp trïng trïng. ¸nh sao ®Çu sóng b¹n cïng mò nan.(ViÖt b¾c, Tè H÷u) h. B¸c n»m trong giÊc ngñ b×nh yªn …………………. Mµ sao nghe nhãi ë trong tim.(ViÔn ph¬ng) i. -Thân em nh tấm lụa đào PhÊt ph¬ gi÷a chî biÕt vµo tay ai.(ca dao) -.B¹n vÒ cã nhí t a ch¨ng? Ta vÒ nhí b¹n nh tr¨ng nhí trêi. -Ngã lªn nuéc l¹t m¸i nhµ Bao nhiªu nuéc l¹t nhí «ng bµ bÊy nhiªu! Bµi 6 Cảm nhận của em về vẻ đẹp của các đoạn thơ sau: a. Bµi “Quª h¬ng” cña TÕ Hanh. b. B.µi “Mïa xu©n nho nhá” cña Thanh H¶i. c. Bµi “ViÕng l¨ng B¸c” cña ViÔn Ph¬ng. d. Bµi “Anh tr¨ng” cña NguyÔn Duy. D¹ng 4. Khëi ng÷, thµnh phÇn biÖt lËp, Hµm ý Bài 1.Xác định khởi ngữ trong các câu sau: a)Nghe gäi, con bÐ giËt m×nh, trßn m¾t nh×n. Nã ng¬ ng¸c, l¹ lïng. Cßn anh, anh kh«ng gh×m næi xúc động. (Nguyễn Quang Sáng, Chiếc lợc ngà) b) Giàu, tôi cũng giàu rồi. (Nguyễn Công Hoan, Bớc đờng cùng) c) VÒ c¸c thÓ v¨n trong lÜnh vùc v¨n nghÖ, chóng ta cã thÓ tin ë tiÕng ta, kh«ng sî nã thiÕu giµu vµ đẹp…(Phạm Văn Đồng, Giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt) d)Ông cứ đứng vờ xem tranh ảnh chờ ngời khác đọc rồi nghe lỏm. Điều này ông khổ tâm hết sức. (Lim L©n, Lµng) e)-V©ng! ¤ng gi¸o d¹y ph¶i! §èi víi chóng m×nh th× thÕ lµ sung síng. (Nam Cao, L·o H¹c) g)Một mình thì anh bạn trên trạm đỉnh Phan-xi-păng ba nghìn một trăm bốn mơi hai mét kia mới mét m×nh h¬n ch¸u. (NguyÔn Thµnh Long, LÆng lÏ Sa Pa) h)Đối với cháu, thật là đột ngột…(Nguyễn Thành Long, Lặng lẽ Sa Pa) Bài 2. Xác định các thành phần biệt lập trong những phần trích sau, chỉ rõ đó là thành phần gì? a)Víi lßng mong nhí cña anh, ch¾c anh nghÜ r»ng, con anh sÏ ch¹y x« vµo lßng anh, sÏ «m chÆt lÊy cæ anh. b)Anh quay lại nhìn con vừa khe khẽ lắc đầu vừa cời. Có lẽ vì khổ tâm đến nỗi không khóc đợc, nªn anh ph¶I cêi vËy th«i. c)ồ, sao mà độ ấy vui thế. d) –Trêi ¬i, chØ cßn cã n¨m phót! e)Nhng cßn c¸i nµy n÷a mµ «ng sî, cã lÏ cßn ghª rîn h¬n c¶ nh÷ng tiÕng kia nhiÒu. g)Chao «i, b¾t gÆp mét con ngêi nh anh ta lµ mét c¬ héi h·n h÷u cho s¸ng t¸c, nhng hoµn thµnh sáng tác còn là một chặng đờng dài. h)Trong giờ phút cuối cùng, không còn đủ sức trăng trối lại điều gì, hình nh chỉ có tình cha con là không thể chết đợc, anh đa tay vào túi, móc cây lợc, đa cho tôi và nhìn tôi một hồi lâu. i)Ông lão bỗng ngừng lại, ngờ ngợ nh lời mình không đợc đúng lắm. Chả nhẽ cái bọn ở làng lại đốn thế đợc. k.Suốt đời Nhĩ cũng đã từng chơi phá cờ thế trên nhièu hè phố, thật là không dứt ra đợc. Bài 3. Xác định các thành phần biệt lập trong những phần trích sau, chỉ rõ đó là thành phần gì?.

<span class='text_page_counter'>(15)</span> a)-Nµy, b¸c cã biÕt mÊy h«m nay sóng nã b¾n ë ®©u mµ nghe r¸t thÕ kh«ng? b)-Các ông, các bà ở đâu ta lên đấy ạ? -Tha ông, chúng cháu ở Gia Lâm lên đấy ạ. c)Lúc đi, đứa con gái đầu lòng của anh- và cũng là đứa con duy nhất của anh, cha đầy một tuổi. d)L·o kh«ng hiÓu t«i, t«i nghÜ vËy, vµ t«i cµng buån l¾m. e)Chúng tôi, mọi ngời – kể cả anh, đều tởng con bé sẽ đứng yên đó thôi. g)C« bÐ nhµ bªn(cã ai ngê) Còng vµo du kÝch H«m gÆp t«i vÉn cêi khóc khÝch M¾t ®en trßn (th¬ng th¬ng qu¸ ®i th«i). h)Xây cái lăng ấy cả làng phục dịch, phải gánh gạch, đập đá, làm phu hồ cho nó. i)Tim tôi cũng đập không rõ. Dờng nh vật duy nhất vẫn bình tĩnh, phớt lờ mọi biến động chung là chiếc kim đồng hồ. Bài 4. Xác định hàm ý của những câu in đậm trong phần trích sau: a)-Trêi ¬i, chØ cßn cã n¨m phót! ChÝnh lµ anh thanh niªn giËt m×nh nãi to, giäng cêi nhng ®Çy tiÕc rÎ. b)B¸c l¸i xe d¾t anh ta l¹i chç nhµ héi ho¹ vµ chç c« g¸i: -§©y, t«i giíi thiÖu víi anh mét ho¹ sÜ l·o thµnh nhÐ. Vµ c« ®©y lµ kÜ s n«ng nghiÖp. Anh ®a kh¸ch vÒ nhµ ®i. Tuæi giµ cÇn níc chÌ: ë Lµo Cai ®i sím qu¸. Anh h·y ®a ra c¸i mãn chÌ pha níc ma th¬m nh níc hoa cña Yªn S¬n nhµ anh. c) Mẹ nó đâm nổi giận quơ đũa bếp doạ đánh, nó phải gọi nhng lại nói trổng: -V« ¨n c¬m! Anh Sáu vẫn ngồi im, giả vờ không nghe, chờ nó gọi “Ba vô ăn cơm”. Con bé cứ đứng trong bếp nãi väng ra: -C¬m chÝn råi! Anh còng kh«ng quay l¹i. (NguyÔn Quang S¸ng, ChiÕc lîc ngµ) d)Thoắt trông nàng đã chào tha: “Tiểu th cũng có bây giờ đến đây! §µn bµ dÔ cã mÊy tay, Đời xa mấy mặt đời này mấy gan! DÔ dµng lµ thãi hång nhan, Cµng cay nghiÖt l¾m cµng oan tr¸i nhiÒu.” Ho¹n Th hån l¹c ph¸ch xiªu, KhÊu ®Çu díi tríng liÖu ®iÒu kªu ca. (NguyÔn Du, TruyÖn KiÒu) Bài 5. Xác định hàm ý của những phần trích sau: a)B¸nh tr«i níc Th©n em võa tr¾ng l¹i võa trßn B¶y næi ba ch×m víi níc non, R¾n n¸t mÆc dÇu tay kÎ nÆn. Mµ em vÉn gi÷ tÊm lßng son. (Hå Xu©n H¬ng) b) TiÕc thay h¹t g¹o tr¾ng ngÇn, Đã vo nớc đục lại vần than rơm. TiÕc thay h¹t g¹o t¸m th¬m Thổi nồi đồng điếu lại chan nớc cà. (Ca dao) c) Trong đầm gì đẹp bằng sen, L¸ xanh b«ng tr¾ng l¹i chen nhi vµng. NhÞ vµng b«ng tr¾ng l¸ xanh GÇn bïn mµ ch¼ng h«i tanh mïi bïn. (Ca dao) d)Ngñ yªn!Ngñ yªn! Cß ¬i, chí sî! Cành có mềm mẹ đã sẵn tay nâng.(Chế Lan Viên) Bµi 6 ChØ ra c¸c thµnh phÇn phô chó trong c¸c ®o¹n v¨n sau vµ cho biÕt chóng bæ sung ®iÒu g×? a.Nhà tôi chỉ nuôi một ngời ở tháng (địa phơng tôi, ngời đi làm thuê chia làm ba hạng, ở năm gọi lµ “trêng niªn”, lµm thuª tõng ngµy gäi lµ “®o¶n c«ng”, nhµ m×nh còng cã cµy, chØ giç tÕt hay vô thu tô đến làm mớn cho ngời ta thì gọi là “ở tháng’). (Lç TÊn).

<span class='text_page_counter'>(16)</span> b.Đến chiều anh dọn xong mấy thứ: một đôi bàn dài, bốn chiếc ghế dựa, một bộ tam sự và một chiếc cân. Anh lại xin tất cả các đám tro(ở quê tôi, ngời ta nấu bằng rơm, rạ, tro có thể dùng bón ruộng), chờ khi nào chúng tôi lên đờng là đem thuyền đến chở. . (Tố Hữu) c. Nhng rồi một chuyện không may xảy ra. Một ngày cuối năm năm mơi tám – năm đó ta cha võ trang – trong mét trËn cµn lín cña qu©n MÜ – Ngôy, anh S¸u hi sinh. (ChiÕc lîc ngµ, NguyÔn Quang S¸ng) D¹ng 5. C©u- thµnh phÇn c©u-Liªn kÕt c©u, liªn kÕt ®o¹n v¨n. Bài 1.Xác định các phơng tiện liên kết câu và liên kết đoạn văn trong những phần trích sau: a)Trờng học của chúng ta là trờng học của chế độ dân chủ nhân dân, nhằm mục đích đào tạo nh÷ng c«ng d©n vµ c¸n bé tèt, nh÷ng ngêi chñ t¬ng lai cña níc nhµ. VÒ mäi mÆt, trêng häc cña chóng ta ph¶i h¬n h¼n trêng häc cña thùc d©n vµ phong kiÕn. Muốn đợc nh thế thì thầy giáo, học trò và cán bộ phải cố gắng hơn nữa để tiến bộ hơn nữa. (Hồ Chí Minh, Về vấn đề giáo dục) b)Văn nghệ đã làm cho tâm hồn họ thực đợc sống. Lời gửi của văn nghệ là sự sống. Sự sống ấy toả đều cho mọi vẻ, mọi mặt của tâm hồn. Văn nghệ nói chuyên với tất cả tâm hồn chóng ta, kh«ng riªng g× trÝ tuÖ, nhÊt lµ trÝ thøc. (NguyÔn §×nh Thi, TiÕng nãi cña v¨n nghÖ) c)Thật ra, thời gian không phải là một mà là hai: đó vừa là một định luật tự nhiên, khách quan, bao trùm thế giới, vừa là một kháI niệm chủ quan của con ngời đơn độc. Bởi vì chỉ có con ngời mới cã ý thøc vÒ thêi gian. Con ngêi lµ sinh vËt duy nhÊt biÕt r»ng m×nh sÏ chÕt, vµ biÕt r»ng thêi gian lµ liªn tôc. (Thêi gian lµ g×?, trong t¹p chÝ Tia s¸ng) d)Nh÷ng ngêi yÕu ®uèi vÉn hay hiÒn lµnh. Muèn ¸c ph¶i lµ kÎ m¹nh. (Nam Cao, ChÝ PhÌo) Bµi 2. H·y chØ ra c¸c lçi vÒ liªn kÕt néi dung hoÆc h×nh thøc trong c¸c phÇn trÝch sau vµ nªu c¸ch söa c¸c lçi Êy. a)Cắm đi một mình trong đêm. Trận địa đại đội 2 ở phía bãi bồi bên một dòng sông. Hai bố con cùng viết đơn xin ra mặt trận. Mùa thu hoạch lạc đã vào chặng cuối. (Theo TrÇn Ngäc Thªm) b)Năm 19 tuổi chị đẻ đứa con trai, sau đó chồng mắc bệnh, ốm liền trong hai năm rồi chết. Chị lµm quÇn quËt phông dìng cha mÑ chång, hÇu h¹ chång, bó mím cho con. Cã nh÷ng ngµy ng¾n ngñi c¬n bÖnh t¹m lui, chång chÞ yªu th¬ng chÞ v« cïng. (Theo TrÇn Ngäc Thªm) c) Víi bé r¨ng khoÎ cøng, loµi nhÖn khæng lå nµy cã thÓ c¾n thñng c¶ giµy da. Mäi biÖn ph¸p chống lại nó vẫn cha có kết quả vì chúng sống sâu dới mặt đất. Hiện nay, ngời ta vẫn đang thử tìm cách bắt chúng để lấy nọc điều trị cho những ngời bị nó cắn. d)Tại văn phòng, đồng chí bộ trởng đã gặp gỡ một số bà con nông dân để trao đổi ý kiến. Mỗi lúc bà con kéo đến hội trờng một đông. e) Cau lµ lo¹i c©y th©n gç, cã rÔ chïm. Hoa cau nhá li ti mµu vµng nh¹t vµ mäc thµnh cuèng ë mỗi tàu lá. Thân cau có màu xanh lục hình tròn, thẳng đứng nh cái cột nhà. Quả cau không to, h×nh thu«n, th©n qu¶ chõng ba x¨ng ti mÐt, cã mµu xanh biÕc, cã vá cøng; bªn trong cã cïi tr¾ng, nÕm thÊy cay cay ë ®Çu lìi. Hoa cau cã h¬ng th¬m thoang tho¶ng khiÕn ngêi ta cã c¶m gi¸c b×nh yªn. L¸ cau dµi, nhän, m¶nh, xÕp trªn sèng l¸, tr«ng xa nh m¸i tãc dµi cña ngêi con g¸i. Bµi 3.ChØ ra c¸c phÐp liªn kÕt vÒ h×nh thøc trong nh÷ng ®o¹n v¨n sau: a.Nh©n nghÜa lµ nh©n d©n. Trong bÇu trêi kh«ng cã g× quÝ b»ng nh©n d©n. Trong thÕ giíi kh«ng cã g× m¹nh b»ng lùc lîng ®oµn kÕt cña nh©n d©n. b.T«i thÝch d©n ca quan hä mÒm m¹i, dÞu dµng. thÝch Ca-chiu –sa cña Hång qu©n Liªn X«. ThÝch ngåi bã gèi m¬ mµng… c.Cái mạnh của con ngời Việt Nam ta là sự cần cù sáng tạo. Điều đó thật hữu ích trong một nền kinh tế đòi hỏi tinh thần kỉ luật cao và thái độ nghiêm túc đối với công cụ và qui trình lao động với nh÷ng m¸y mãc, thiÕt bÞ rÊt tinh vi. d. Gậy tre, chông tre chống lại sắt thép của quân thù. Tre xung phong vào xe tăng đại bác. Tre giữ làng, giữ nớc, giữ mái nhà tranh, giữ đồng lúa chín. Tre hi sinh để bảo vệ con ngờ. Tre, anh hùng lao động! Tre, anh hùng chiến đấu! e.Ta d¹i, ta t×m n¬i v¾ng vÎ.

<span class='text_page_counter'>(17)</span> Ngời khôn, ngời đến chốn lao xao. Bài 4 Xác định các kiểu câu theo cấu tạo trong những phần trích sau: a.Uèng s÷a xong. Nho ngñ. M¸y bay trinh s¸t vÉn n¹o vÐt sù yªn lÆng cu¶ nói rõng. ChÞ Thao dùa vµo têng, hai tay quµng sau g¸y, kh«ng nh×n t«i. b. Nhng ma đá. Lúc đầu tôi không biết. Nhng rồi có tiếng lanh canh gõ trên nóc hang. Có cái gì đó v« cïng s¾c xÐ kh«ng khÝ ra tõng m¶nh vôn. Giã. Vµ t«i thÊy ®au, ít m¸. Ma đá! cha mẹ ơi! Ma đá! (Nh÷ng ng«i sao xa x«i, Lª Minh Khuª) Bài 5 Xác định các kiểu câu theo mục đích nói trong những phần trích sau: -§· bao giê TuÊn…sang bªn kia cha h¶? -Sang ®©u h¶ bè? -Bªn kia s«ng Êy! Anh con đáp bằng vẻ hờ hững: -Cha… Nhĩ tập trung hết sức để nói ra cái điều ham muốn cuối cùng của đời mình; -B©y giê con sang bªn kia hé bè… -§Ó lµm g× ¹?(NguyÔn Minh Ch©u, BÕn quª) Bµi 6 Các chuỗi kết hợp từ ngữ sau đã là câu cha? hãy sửa lại cho đúng. a.Trong Truyện Kiều của Nguyễn Du đã thể hiện cảm hứng nhân đao lớn lao, sâu sắc. b.Với ngòi bút tài hoa và sự cảm nhận tinh tế của Hữu Thỉnh đã nắm bắt và tái hiện đợc những biến đổi của thiên nhiên trong thời khắc chuyển mùa. c.Tuyên ngôn độc lập, văn bản chính luận vừa có ý nghĩa lịch sử vừa có giá trị văn học to lớn. d.Vµo thÕ kØ XVIII, khi x· héi phong kiÕn ViÖt Nam bíc vµo giai ®o¹n khñng ho¶ng trÇm träng. e.Tõ trong s¬ng mï, hiÖn ra mét chiÕc thuyÒn nhá xÝu. g.Qua viÖc x©y dùng t×nh huèng, kh¾c häa nh©n vËt vµ thÓ hiÖn t©m tr¹ng cïng víi viÖc sö dông hình ảnh giàu ý nghĩa biểu tợng, gợi lên những liên tởng sâu sắc cho ngời đọc trong tác phẩm Bến quª cña NguyÔn Minh Ch©u. h.Kho tµng v¨n häc d©n gian ViÖt Nam víi nhiÒu t¸c phÈm: thÇn tho¹i, truyÒn thuyÕt, cæ tÝch, ca dao, tôc ng÷, vÌ… i.S au khi tôi thi đỗ vào trờng THPT Việt Yên I(ngôi trờng mà tôi vẫn luôn mong ớc). Bµi 7 Phân tích cấu trúc ngữ pháp và xác định kiểu câu trong các phần trích sau: a.Quê hơng trong xa cách là cả một dòng cảm xúc dạt dào, lấp lánh suốt đời thơ Tế Hanh. b.Chúng ta thà hi sinh tất cả, chứ nhất định không chịu mất nớc, nhất định không chịu làm nô lệ. c.Khi rõng c©y im lÆng, mét tiÕng l¸ r¬i còng cã thÓ khiÕn ngêi ta giËt m×nh. d.Anh göi vµo t¸c phÈm mét l¸ th, mét lêi nh¾n nhñ, anh muèn ®em mét phÇn cña m×nh gãp vµo đời sống chung quanh. E.Lịch sử thờng sắn những trang đau thơng mà hiếm những trang vui vẻ; bậc anh hùng hay gặp bớc gian nguy, kẻ trung nghĩa thờng lâm cảnh khốn đốn. g.Bên kia những hàng bằng lăng, tiết trời đầu thu đem đến cho con sông hồng một màu đỏ nhạt, mÆt s«ng nh réng thªm ra.. Gîi ý gi¶i c¸c d¹ng BT D¹ng 1: C¸c ph¬ng ch©m héi tho¹i- xng h« trong héi tho¹i Bµi 1. a/Thừa cụm từ “nuôi ở nhà” vì từ “gia súc” đã hàm chứa nghĩa “là thú nuôi trong nhà’. b/Thừa cụm từ “có hai cánh” vì én là một loài chim , mà tất cả các loài chim đều có hai cánh..

<span class='text_page_counter'>(18)</span> c/Câu trả lời không đáp ứng nội dung của câu hỏi vì “ bơi là hoạt động di chuyển trong nớc hoặc trên mặt nớc”rồi; điều ngời hỏi cần biết là một địa điểm cụ thể nào đó nh bể bơi thành phố hay s«ng, hå. d/C©u: –B¸c cã thÊy con lîn cíi cña t«i ch¹y qua ®©y kh«ng? Thõa côm tõ “cíi cña t«i” v× kh«ng cã con lîn nµo lµ lîn cíi c¶. ChØ cÇn hái: “ B¸c cã thÊy con lîn nµo ch¹y qua ®©y kh«ng?” C©u: -Tõ lóc t«i mÆc c¸i ¸o míi nµy, t«i ch¼ng thÊy con lîn nµo ch¹y qua ®©y c¶. Thõa côm tõ “Tõ lóc t«i mÆc c¸i ¸o míi nµy”. ChØ cÇn tr¶ lêi: “(N·y giê) t«i ch¼ng thÊy con lîn nµo ch¹y qua ®©y c¶.” =>Tất cả đều vi phạm phơng châm hội thoại về lợng. Bµi 2. HS ®iÒn: a.Nãi cã c¨n cø ch¾c ch¾n lµ nãi cã s¸ch, m¸ch cã chøng b.Nói sai sự thật một cách cố ý, nhằm che giấu điều gì đó là nói dối. c.Nãi mét c¸ch hó ho¹, kh«ng cã c¨n cø lµ nãi mß. d.Nãi nh¶m nhÝ, vu v¬ lµ nãi nh¨ng nãi cuéi e.Nói khoác lác, làm ra vẻ tài giỏi hoặc nói những chuyện bông đùa, khoác lác cho vui là nói tr¹ng. =>Tất cả đều vi phạm phơng châm hội thoại về chất. Bài 3. Tất cả đều vi phạm phơng châm hội thoại về chất. -ăn đơm nói đặt: vu khống, đặt điều, bịa chuyện cho ngời khác. - ¨n èc nãi mß: nãi kh«ng cã c¨n cø. - ăn không nói có: nói vu khống, bịa đặt. - c·i chµy c·i cèi: cè tranh c·i nhng kh«ng cã lÝ lÏ g× c¶. - khua m«i móa mÐp: nãi n¨ng ba hoa, kho¸c l¸c, ph« tr¬ng. -nãi d¬i nãi chuét: nãi l¨ng nh¨ng, linh tinh, kh«ng x¸c thùc. - hứa hơu hứa vợn: hứa để đợc lòng, cho qua chuyện rồi không thực hiện lời hứa. Bµi 4: C¸c trêng hîp sau ®©y phª ph¸n ngêi nãi vi ph¹m ph¬ng ch©m héi tho¹i vÒ chÊt. Nãi ba hoa thiªn tíng; nãi mét thèt ra mêi; nãi mß nãi mÉm; nãi thªm nãi th¾t; nãi mét tÊc lªn trêi. Bµi 5: 1c; 2e; 3d; 4a; 5b. Trêng hîp 2e lµ ph¬ng ch©m c¸ch thøc, cßn l¹i lµ ph¬ng ch©m lÞch sù. Bµi 6. -Nãi b¨m nãi bæ: nãi bèp ch¸t, xØa xãi, th« b¹o (PC lÞch sù). -Nói nh đấm vào tai: nói mạnh, trái ý ngời khác, khó tiếp thu (PC lịch sự). -§iÒu nÆng tiÕng nhÑ: nãi tr¸ch mãc, ch× chiÕt (PClÞch sù). -Nöa óp nöa më: nãi mËp mê, ìm ê, kh«ng nãi ra hÕt ý (PC c¸ch thøc). -Mồm loa mép giải:lắm lời, đanh đá, nói át ngời khác (PC lịch sự). -Đánh trống lảng: lảng ra, né tránh không muốn tham dự vào một việc nào đó, không muốn đề cập đến một vấn đề nào đó mà ngời đối thoại đang trao đổi (PC quan hệ). -Nói nh dùi đục chấm mắm cáy: nói không khéo, thô kệch, thiếu tế nhị (PC lịch sự). Bài 7. Các câu tục ngữ, ca dao đó khuyên chúng ta khi giao tiếp nên dùng những lời lẽ lịch sự, nhã nhặn, dễ nghe. Các câu ấy có liên quan đến phơng châm lịch sự. Bµi 8: C¸c tæ hîp tõ sau vi ph¹m ph¬ng ch©m c¸ch thøc. Nói dây cà ra dây muống, nói đồng quang sang đồng rậm, nói con cà con kê, nói lúng búng nh ngËm hét thÞ, nãi Êm a Êm í… Bµi 9:Trong ®o¹n th¬ sau: Hái tªn, r»ng: “M· Gi¸m Sinh”, Hái quª, r»ng: “HuyÖn L©m Thanh còng gÇn”. Nguyễn Du đã để cho nhân vật MGS vi phạm phơng châm hội thoại về chất (lời giới thiệu về tên tuæi, quª qu¸n kh«ng râ rµng, mËp mê, khã hiÓu, nãi dèi), vµ ph¬ng ch©m lÞch sù (nãi céc lèc, không có chủ ngữ) để qua đó vạch trần bẩn chất vô học của nhân vật MGS. Bài 10. Trong phần trích truyện Thánh Gióng, từ xng hô mà đứa bé dùng để gọi mẹ mình là theo c¸ch gäi th«ng thêng. Nhng khi xng h« víi sø gi¶ th× sö dông nh÷ng tõ ta- «ng. C¸ch xng h« nh vậy cho thấy Thánh Gióng là một đứa bé khác thờng. Bµi 11. - Trong phÇn trÝch bµi th¬ ViÖt B¾c cña Tè H÷u, c¸ch xng h« B¸c, Ngêi, ¤ng Cô gièng nhau ë chỗ: Đều chỉ Hồ Chủ Tịch với t cách một công dân. Thể hiện sự thành kính đối với Hồ Chủ TÞch. - Sù kh¸c nhau vÒ s¾c th¸i biÓu c¶m:.

<span class='text_page_counter'>(19)</span> + B¸c mang s¾c th¸i thµnh kÝnh, th©n thiÕt, ruét thÞt. +Ngêi mang s¾c th¸i thµnh kÝnh, thiªng liªng, cao quÝ. +¤ng Cô mang s¾c th¸i thµnh kÝnh, b×nh d©n, méc m¹c. Bài 12. Các thành ngữ “trống đánh xuôi, kèn thổi ngợc”, “Chuyện ông chẳng bà chuộc”, “Ông nói gà, bà nói vịt”… dùng để chỉ những tình huống hội thoại không hiểu nhau, mỗi ngời một ý, chẳng đâu vào đâu… Những thành ngữ đó liên quan đến phơng châm quan hệ. Bµi 13. Bµi ca dao trªn nãi vÒ viÖc mét c« g¸i nãi dèi vÒ chuyÖn chång con, cã lÏ do mét lÝ do tÕ nhị nào đó. Cô gái trong bài ca dao không tuân thủ phơng châm hội thoại về chất: Nói những điều không đúng xác thực. Nguyên nhân bắt nguồn từ: ngời nói phải u tiên cho một phơng châm hội tho¹i hoÆc mét yªu cÇu kh¸c quan träng h¬n. Bài 14. Nhà thơ xng “con”, gọi Bác thể hiện mối quan hệ thắm thiết, cảm động, gần gũi, ruột thịt nhng còng rÊt thµnh kÝnh, tr©n träng. *Trong TiÕng ViÖt thêng cã c¸c tõ ng÷ xng h« sau: -Các đại từ: Tôi, ta, mình, nó, họ… -C¸c danh tõ chØ quan hÖ hä hµng: C«, d×, chó, b¸c, cËu, mî… -C¸c danh tõ chØ ngêi: C« bÐ, chµng trai, c« g¸i, -Các danh từ chỉ chức vụ: giám đốc, sếp, tổ trởng, chủ nhiệm… *C¸ch dïng: CÇn chó ý c¸c yÕu tè chÝnh sau: -Quan hÖ ngêi nãi vµ ngêi nghe. -T×nh huèng giao tiÕp. -Mục đích giao tiếp. D¹ng 2.Sù ph¸t triÓn tõ vùng. Bµi 1. 1.Xuân: chỉ mùa mở đầ cả một năm, đợc tính từ tháng 1-3, mùa chuyển tiếp từ đông sang hạ, thời tiÕt Êm dÇn lªn->NghÜa gèc. 2.Xu©n: chØ tuæi trÎ, thuéc vÒ tuæi trÎ->NghÜa chuyÓn, Èn dô. 3, 6.Tay: Bộ phận phía trên của cơ thể, từ vai đến các ngón, dùng để cầm, nắm.-> Nghĩa gốc. 4, 5, 7.Tay: Ngời chuyên hoạt động hay giỏi về một môn, một nghề nào đó.->Nghĩa chuyển, hoán dô(lÊy bé phËn chØ toµn thÓ.) 8.Chân: Chỉ bộ phận phía dới cùng của cơ thể, nơI tiếp giáp với đất, dùng để di chuyển.-> Nghĩa gèc. 9.Chân: Chỉ từng đơn vị ngời có mặt.-> nghĩa chuyển, hoán dụ. 10.Chân: Chỉ bộ phận của đồ vật, tiếp giáp đất, dùng để chống đỡ. -> nghĩa chuyển, ẩn dụ. 11.Chân: Chỉ phần phía cuối của sự vật, nơI có cảm giác nh tiếp giáp với đất.-> Nghĩa chuyển, ẩn dô. Bµi 2. Tõ “trµ” trong nh÷ng c¸ch dïng nh: trµ a-ti-s«, trµ hµ thñ «, trµ linh chi, trµ t©m sen cã nghĩa la: sản phẩm từ thực vật, đợc chế biến thành dạng khô, dùng để pha nớc uống.-> Nghĩa chuyÓn, Èn dô. Bài 3. Từ “đồng hồ” trong các trờng hợp: đồng hồ nớc, đồng hồ xăng… có nghĩa chỉ những khí cụ dùng để đo có bề ngoài giống đồng hồ. Trờng hợp đồng hồ đeo tay dùng với nghĩa gốc, trờng hợp đồng hồ nớc dùng với nghĩa chuyển? Phơng thức chuyển nghĩa ẩn dụ. Bµi 4. a.Héi chøng: Lµ tËp hîp nhiÒu triÖu chøng cïng xuÊt hiÖn cña bÖnh. (gèc) b. Hội chứng: Là tập hợp nhiều hiện tợng, sự kiện biểu hiện một tình trạng, một vấn đề xã hội, cïng xuÊt hiÖn ë nhiÒu n¬i.(ChuyÓn, Èn dô) c.Ngân hàng: Tổ chức kinh tế hoạt động trong lĩnh vực kinh doanh và quản lý các nghiệp vụ tiền tÖ, tÝn dông. (gèc) d.Ngân hàng: Kho lu trữ những thành phần, bộ phận của cơ thể để sử dụng khi cần. (Chuyển, ẩn dô) e.Ngân hàng: Tập hợp các dữ liệu liên quan tới một lĩnh vực, đợc tổ chức để tiện tra cứu, sử dụng. . (ChuyÓn, Èn dô) g.Sốt: Tăng nhiệt độ cơ thể lên quá mức bình thờng do bị bệnh. (gốc) h.Sốt: ở trạng thái tăng đột ngột về nhu cầu, khiến hàng trở nên khan hiếm, giá tăng nhanh. . (ChuyÓn, Èn dô) i.Vua: Ngời đứng đầu nhà nớc quân chủ. (gốc).

<span class='text_page_counter'>(20)</span> k.Vua: Ngời đợc coi là nhất trong một lĩnh vực nhất định , thờng là sản xuất, kinh doanh, thể thao, nghÖ thuËt. .(ChuyÓn, Èn dô) Bµi 5. Trong hai c©u th¬ sau: Ngµy ngµy mÆt trêi ®i qua trªn l¨ng Thấy một mặt trời trong lăng rất đỏ. (Viễn Phơng, Viếng lăng Bác) Từ mặt trời trong câu thơ thứ hai đợc sử dụng theo phép tu từ ẩn dụ? Tác giả gọi Bác Hồ là mặt trời dựa trên mối quan hệ tơng đồng giữa hai đối tợng đợc hình thành theo cảm nhận của nhà thơ. Đây kh«ng ph¶i lµ hiÖn tîng ph¸t triÓn nghÜa cña tõ, bëi v× sù chuyÓn nghÜa cña tõ mÆt trêi trong c©u thơ chỉ có tính chất lâm thời, nó không làm cho từ có thêm nghĩa mới và không thể đa vào để giải thÝch trong tõ ®iÓn Bµi 6. Gi¶i nghÜa tõ “chÝn” trong c¸c c©u sau, tõ nµo lµ nghÜa gèc, tõ nµo lµ nghÜa chuyÓn? Ph¬ng thức chuyển nghĩa của từ đó?: -Tre giữ làng, giữ nớc, giữ mái nhà tranh, giữ đồng lúa chín. Tre hi sinh để bảo vệ con ngời.(1): Quả già đến lúc ăn đợc thờng có màu đỏ hoạc vàng ngoài vỏ, ruột mềm, ăn thơm ngon -Anh phải suy nghĩ thật chín mới nói với mọi ngời.(2) Sự suy nghĩ kĩ lỡng, đầy đủ mọi khía cạnh. -Tài năng của cô ấy đã đến độ chín.(3)Tài năng đạt đến độ cao nhất. -Khi phát biểu với mọi ngời, đôi má của bạn ấy chín nh quả bồ quân.(4)Sắc mặt đỏ ửng lên. =>ChÝn (1) nghi· gèc; chÝn (2,3,4) nghÜa chuyÓn theo ph¬ng thøc Èn dô. Bµi 7 a)Em ạ, Cu ba ngọt lịm đờng =>có vị nh đờng mật=> Nghĩa gốc. Mía xanh đồng bãi biếc đồi nơng Cam ngon xoài ngọt vàng nông trại=>có vị nh đờng mật=> Nghĩa gốc. Ong lạc đờng hoa, rộn bốn phơng. (Tố Hữu, Từ Cuba) b)Anh đà có vợ hay cha Mµ anh ¨n nãi giã ®a ngät ngµo. (Ca dao)=>Giäng nãi nhÑ nhµng, dÔ nghe, dÔ xiªu lßng ngêi=> nghÜa chuyÓn, Èn dô c)Con dao này cắt rất ngọt.=>ở mức độ cao, gây ấn tợng thấm sâu, vào sâu=> Nghĩa chuyển, ẩn dô d)§µn ngät, h¸t hay=>¢m thanh ªm dÞu, g©y thÝch thó=> nghÜa chuyÓn, Èn dô.. Bµi 8. 1.a.Co các ngón tay vào lòng bàn tay để giữ lấy.=> Nghĩa gốc. 1.b.NÐn chÊt mÒm, dÎo vµo lßng bµn tay thµnh tõng v¾t, tõng khèi.=> ngh chuyÓn, Èn dô. 1.c.BiÕt vËn dông, gi÷ ch¾c cho m×nh=>Ngh chuyÓn, Èn dô. 2.a. Mềm nh bún=>Dễ biến dạng khi có tác động của cơ học.=> nghĩa gốc. 2.b.Chị ấy có dáng ngời đI rất mềm.=>Khéo và dẻo trong các động tác=>Ng chuyển, Adu. 2.c.Nó rất hay mềm lòng.=>Dễ xúc động, rung cảm đến mức yếu đuối.=> Ngh chuyển, ẩn dụ. 3.a.Miệng nói tay làm.=>Bộ phận hình lỗ trên mặt ngời và động vật, dùng để ăn uống, nói năng, kªu hãt.=> nghÜa gèc. b.H¸ miÖng chê sung.=>MiÖng ngêi, biÓu trng cho viÖc ¨n uèng, nãi n¨ng=> NghÜa chuyÓn, ho¸n dô. c.Kiểm tra miệng, trao đổi miệng.=>Nói chứ không phải viết.=> nghĩa chuyển, hdụ. d.MiÖng tói, miÖng cèc.=>PhÇn trªn cïng, chç th«ng ra ngoµi cña vËt cã chiÒu s©u.=> NghÜa chuyÓn, Èn dô. Bµi 9. Gi¶i nghÜa c¸c tõ “®Çu”, “ 1.a. Đầu voi đuôi chuột.=>Phần trên cùng của cơ thể ngời hoặc động vật, nơi chứa bộ óc=> Gốc b.Anh ta có cái đầu tuyệt vời, nhớ đến từng chi tiết.=>Trí tuệ, t tởng của con ngời. c.§Çu b¹c r¨ng long.=>M¸i tãc.=> ChuyÓn d.§Çu tµu.=>PhÇn tríc nhÊt cña mét sè vËt=> ChuyÓn. e.Đầu bàn, đầu đũa.=>Phần tận cùng giống nhau ở hai phía của một vật hình dài.=> Chuyển. g.§Çu lµng, ®Çu n¨m.=>PhÇn ë ®iÓm xuÊt ph¸t cña kho¶ng kh«ng gian, thêi gian.=>ChuyÓn h.ăn chia theo đầu ngời.=>Từng đơn vị ngời, gia súc.=>Chuyển. i.§øng ë hµng ®Çu.=>ë vÞ trÝ tríc nhÊt trong kh«ng gian hoÆc thêi gian.=> chuyÓn. Bµi 10. Trong ba câu đều mắc lỗi dùng từ a. Dùng thừa từ “đẹp” vì “thắng cảnh” có nghĩa là cảnh đẹp. b. Dùng sai từ “dự đoán” vì “dự đoán” có nghĩa là “đoán trớc tình hình sự việc nào đó có thể x¶y ra trong t¬ng lai”. ChØ cã thÓ dïng: pháng ®o¸n, íc ®o¸n, íc tÝnh..

<span class='text_page_counter'>(21)</span> c. Dïng sai tõ “®Èy m¹nh” v× ®Èy m¹nh cã nghÜa lµ “thóc ®Èy cho ph¸t triÓn nhanh lªn”. Nã vÒ qui m« chØ cã thÓ dïng “më r«ng” hay “thu hÑp”. d. Dùng sai từ “im lặng” vì từ này dùng để nói về con ngời hoặc cảnh tợng của con ngời. Thay b»ng “yªn tÜnh”, “v¾ng lÆng”… e. Dùng sai từ “thành lập” vì từ này có nghĩa là “lập nên, xây dựng nên một tổ chức nh nhà nớc, đảng, hội, công ty…” Dùng là: thiết lập quan hệ ngoại giao. f. Dùng sai từ “cảm xúc”vì từ này thờng đợc dùng nh danh từ, có nghĩa là “sự rung động trong lòng khi tiếp xúc với sự việc gì”.Nên dùng là: cảm phục, xúc động… Bµi 11 Ghép: ngặt nghèo, giam giữ, bó buộc, tơi tốt, bèo bọt, cỏ cây, đa đón, nhờng nhịn, rơI rụng, mong muèn, mÆt mòi, tíng t¸. Bµi 12.

<span class='text_page_counter'>(22)</span>