giao an day them van 8

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (379.79 KB, 40 trang )

(1)Chủ đề 1:. KHÁI QUÁT VỀ VĂN HỌC VIỆT NAM TỪ ĐẦU THẾ KỶ XX ĐẾN 1945 Ngày soạn: 3/9/2015 Ngày dạy: 7 / 9/2015. I.Mục tiêu cần đạt: - Giúp học sinh có cái nhìn tổng quan về giai đoạn văn học Việt Nam từ thế kỷ XX đến 1945: TÌnh hình xã hội, quá trình phát triển, những đặc điểm nổi bật, các tác giả, tác phẩm tiêu biểu cho từng trào lưu văn học của giai đoạn văn học thời kì này. - Rèn kỹ năng tổng hợp, khái quát vấn đề VH. II. Chuẩn bị:Bài khái quát về văn học Việt Nam: +) SGK NV8 trang 3-11 +) Giáo trình VHVN tập 1 trang1-73 III. Tiến trình bài dạy: I. T×nh h×nh x· héi vµ v¨n ho¸: 1. T×nh h×nh x· héi: _ Sang thÕ kØ XX, sau thÊt b¹i cña phong trµo CÇn V¬ng, thùc d©n Ph¸p ra søc cñng cè địa vị thống trị trên đất nớc ta và bắt tay khai thác về kinh tế. _ Lóc nµy, m©u thuÉn gi÷a d©n téc ViÖt Nam víi thùc d©n Ph¸p, gi÷a nh©n d©n ( chñ yếu là nông dân ) với giai cấp địa chủ phong kiến càng thêm sâu sắc, quyết liệt. _ Bọn thống trị tăng cờng bóc lột và thẳng tay đàn áp cách mạng nhng cuộc đấu tranh gi¶i phãng d©n téc kh«ng hề bÞ lôi t¾t mµ vÉn lóc ©m Ø, lóc s«i sôc bïng ch¸y. ( §Æc biệt là từ 1930, Đảng Cộng sản ra đời và giơng cao lá cờ lãnh đạo cách mạng…) _ Xã hội Việt Nam có những biến đổi sâu sắc: + §« thÞ më réng. NhiÒu giai cÊp, tÇng líp x· héi míi xuÊt hiÖn: t s¶n, tiÓu t s¶n thµnh thÞ, d©n nghÌo thµnh thÞ, c«ng nh©n,... 2. T×nh h×nh v¨n ho¸: _ V¨n ho¸ ViÖt Nam dÇn dÇn tho¸t ra ngoµi ¶nh hëng chi phèi cña v¨n ho¸ Trung Hoa phong kiÕn, b¾t ®Çu më réng tiÕp xóc víi v¨n ho¸ ph¬ng T©y, chñ yÕu lµ v¨n ho¸ Ph¸p. _ Lớp trí thức “Tây học” ngày càng đông đảo, tập trung ở thành thị nhanh chóng thay thế lớp nho học và đóng vai trò trung tâm của đời sống văn hoấ. _ Một cuộc vận động văn hoá mới đã dấy lên, chống lễ giáo phong kiến hủ lậu, đòi gi¶i phãng c¸ nh©n. _ B¸o chÝ vµ nghÒ xuÊt b¶n ph¸t triÓn m¹nh. Ch÷ quèc ng÷ dÇn thay thÕ h¼n ch÷ H¸n, chữ Nôm trong hầu hết các lĩnh vực văn hoá và đời sống. II. T×nh h×nh v¨n häc: 1. MÊy nÐt vÒ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn: V¨n häc thêi k× nµy chia lµm 3 chÆng: _ ChÆng thø nhÊt: Hai thËp kØ ®Çu thÕ kØ. _ ChÆng thø hai: Nh÷ng n¨m hai m¬i. _ Chặng thứ ba: Từ đầu những năm ba mơi đến Cách mạng tháng Tám 1945. a. ChÆng thø nhÊt: _ Hoạt động văn học sôi nổi và có nhiều thành tựu đặc sắc của các nhà nho yêu nớc cã t tëng canh t©n, tËp hîp chung quanh c¸c phong trµo Duy t©n, §«ng du, §«ng Kinh nghÜa thôc ( tiªu biÓu: Phan Béi Ch©u, Phan Ch©u Trinh………..). _ Phong trào sáng tác thơ văn yêu nớc, cổ động cách mạng gồm nhiều thể loại, đã góp phÇn thæi bïng lªn ngän löa c¸ch m¹ng ®Çu thÕ kØ..

(2) _ Xuất hiện tiÓu thuyÕt míi viÕt b»ng ch÷ quèc ng÷ ë Nam K×. Tuy nhiªn, phÇn lín tiÓu thuyÕt cßn vông vÒ, non nít. b. ChÆng thø hai: NÒn quèc v¨n míi cã nhiÒu thµnh tùu cã gi¸ trÞ: + VÒ v¨n xu«i: Cã c¶ mét phong trµo tiÓu thuyÕt ë nam K×, tiªu biÓu lµ Hå BiÓu Ch¸nh. ë ngoµi B¾c, tiÓu thuyÕt “Tè T©m” cña Hoµng Ngäc Ph¸ch, truyÖn ng¾n cña Ph¹m Duy Tèn, NguyÔn B¸ Häc lµ nh÷ng s¸ng t¸c næi tréi h¬n c¶. + VÒ th¬ ca: Næi bËt lªn tªn tuæi cña T¶n §µ - NguyÔn Kh¾c HiÕu, mét hån th¬ phãng khoáng đầy lãng mạn và ỏ Nam Trần Tuấn Khải, ngời đã sử dụng rộng rãi các điệu thơ ca dân gian để diễn tả tâm sự thơng nớc lo đời kín đáo mà thiết tha. + ThÓ lo¹i kÞch nãi du nhËp tõ ph¬ng T©y b¾t ®Çu xuÊt hiÖn trong v¨n häc vµ s©n khÊu ViÖt Nam. _ Lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc đang hoạt động cách mạng trên đất Pháp đã sáng tác nhiÒu truyÖn ng¾n, bµi b¸o ch©m biÕm, phãng sù, kÞch,...b»ng tiÕng Ph¸p, cã tÝnh chiến đấu cao và bút pháp điêu luyện, hiện đại. c. ChÆng thø ba: Văn học phát triển mạnh mẽ, có thể gọi là bùng nổ, đạt nhiều thành tựu phong phú, đặc sắc ở mọi khu vực, thể loại. _ TruyÖn ng¾n vµ tiÓu thuyÕt phong phó cha tõng cã, võa míi mÎ võa giµ dÆn vÒ nghÖ thuËt. + Về tiểu thuyết của Nhất Linh, Khái Hng đã mở đầu cho phong trào tiểu thuyết mới. Sau đó là những tiểu thuyết có giá trị cao của Vũ Trọng Phụng ( “Giông tố”, “Số đỏ” ), Ngô Tất Tố (“Tắt đèn”), Nam Cao ( “Sống mòn”)... + VÒ truyÖn ng¾n: ngoµi NguyÔn C«ng Hoan, Th¹ch Lam, Nam Cao – nh÷ng bËc thÇy vÒ truyÖn ng¾n – cßn cã mét lo¹t nh÷ng c©y bót cã tµi nh NguyÔn Tu©n, Thanh TÞnh, T« Hoµi, Bïi HiÓn,... + Về phóng sự: đáng chú ý nhất là Vũ Trọng Phọng, Ngô Tất Tố. + Về tuỳ bút: Nổi bật là tên tuổi Nguyễn Tuân – một cây bút rất mực tài hoa, độc đáo. _ Thơ ca thật sự đổi mới với phong trào “Thơ mới” (ra quân rầm rộ năm 1932) gắn liền víi c¸c tªn tuæi: ThÕ L÷, Lu Träng L, Xu©n DiÖu, Huy CËn, Hµn MÆc Tö, NguyÔn BÝnh, ChÕ Lan Viªn... + Th¬ ca c¸ch m¹ng næi bËt lµ c¸c tªn tuæi: Hå ChÝ Minh, Tè H÷u, Sãng Hång,... _ Kịch nói tiếp tục phát triển với hình thức mới mẻ hơn trớc, các tác giả đáng chú ý: §oµn Phó Tø, NguyÔn Huy Tëng.-> ë thÓ lo¹i nµy cha cã nh÷ng s¸ng t¸c cã chÊt lîng cao. _ Phª b×nh v¨n häc còng ph¸t triÓn víi mét sè c«ng tr×nh cã nhiÒu gi¸ trÞ ( “ Thi nh©n Việt Nam” – Hoài Thanh, “Nhà văn hiện đại” – Vũ Ngọc Phan ). 2. Đặc điểm chung của văn học Việt Nam từ đầu thế kỉ XX đến Cách mạng tháng T¸m 1945: a. Văn học đổi mới theo hớng hiện đại hoá. _ Đô thị phát triển, lớp công chúng văn học mới ra đời và ngày càng đông đảo, ảnh hởng của văn hoá phơng Tây, báo chí và xuất bản phát triển,...tất cả những điều đó đã thúc đẩy văn học phải nhanh chóng đổi mới để hiện đại hoá, đáp ứng nhu cầu tinh thần và thị hiếu thẩm mĩ mới của xã hội. Sự đổi mới diễn ra trên nhiều phơng diện, mọi thể lo¹i v¨n häc. + Sự ra đời của nền văn xuôi quốc ngữ. Truyện ngắn, tiểu thuyết thời kì này, đặc biệt là từ sau 1930, đợc viết theo lối mới, khác với lối viết truyện trong văn học cổ, do học tËp lèi viÕt truyÖn cña ph¬ng T©y..

(3) + Thơ đổi mới sâu sắc với sự ra đời của phong trào “Thơ mới”, đợc coi là “một cuộc cách mệnh trong thơ ca”. Những quy tắc gò bó, lối diễn đạt ớc lệ, công thức bị phá bỏ, cảm xúc đợc phơi bày cởi mở, tự nhiên, chân thành hơn. + Phóng sự, kịch nói, phê bình văn học ra đời cũng là biểu hiện của sự đổi mới văn học theo hớng hiện đại hoá. * Đến chặng thứ ba, sự đổi mới văn học mới thật toàn diện và sâu sắc, để từ đây, có thể coi văn học Việt Nam đã thật sự là một nền văn học mang tính hiện đại, bắt nhịp với văn học của thế giới hiện đại. b. V¨n häc h×nh thµnh hai khu vùc ( hîp ph¸p vµ bÊt hîp ph¸p ) víi nhiÒu trµo lu cïng ph¸t triÓn. * Khu vùc hîp ph¸p: V¨n häc l¹i ph©n ho¸ thµnh c¸c trµo lu mµ næi bËt lµ hai trµo lu chÝnh: _ Trµo lu l·ng m¹n: + Nãi lªn tiÕng nãi cña c¸ nh©n, giµu c¶m xóc vµ kh¸t väng, bÊt hoµ víi thùc t¹i, ngét ngạt, muốn thoát khỏi thực tại đó bằng mộng tởng và bằng việc đi sâu vào thế giới nội tâm. Văn học lãng mạn thờng ca ngợi tình yêu đắm say, vẻ đẹp của thiên nhiên, của “ngày xa” và thờng đợm buồn. Văn học lãng mạn có đóng góp to lớn vào công cuộc đổi mới để hiện đại hoá văn học, đặc biệt là về thơ ca. + Tiªu biÓu cho trµo lu l·ng m¹n tríc 1930 lµ th¬ T¶n §µ, tiÓu thuyÕt “Tè T©m” cña Hoµng Ngäc Ph¸ch; sau 1930 lµ “Th¬ míi” cña ThÕ L÷, Lu Träng L, Xu©n DiÖu, Huy CËn, Hµn MÆc Tö, ChÕ Lan Viªn, NguyÔn BÝnh,... vµ v¨n xu«i cña NhÊt Linh, Kh¸i Hng, Th¹ch Lam, Thanh TÞnh, NguyÔn Tu©n,... _ Trµo lu hiÖn thùc: + C¸c nhµ v¨n híng ngßi bót vµo viÖc ph¬i bµy thùc tr¹ng bÊt c«ng, thèi n¸t cña x· héi vµ ®i s©u ph¶n ¸nh t×nh c¶nh thèng khæ cña c¸c tÇng líp quÇn chóngbÞ ¸p bøc bãc lột đơng thời. + Các sáng tác thấm đợm tinh thần nhân đạo, có nhiều thành tựu đặc sắc ở các thể lo¹i v¨n xu«i ( truyÖn ng¾n cña Ph¹m Duy Tèn, NguyÔn B¸ Häc, NguyÔn C«ng Hoan, Nam Cao, Nguyªn Hång, tiÓu thuyÕt cña Hå BiÓu Ch¸nh, Vò Träng Phông, Ng« TÊt Tè, Nguyªn Hång, T« Hoµi, Nam Cao; phãng sù cña Tam Lang, Vò Träng Phông, Ng« TÊt Tè...), nhng còng cã nh÷ng s¸ng t¸c gi¸ trÞ ë thÓ th¬ trµo phóng ( th¬ Tó Mì, §ç Phån ). * Khu vùc bÊt hîp ph¸p: _ Các sáng tác thơ ca của các chiến sĩ trong nhà tù, hoạt động bí mật, bị đặt ra ngoài pháp luật và ngoài đời sống văn học bình thờng. _ Thơ văn cách mạng ra đời và phát triờ̉n trong hoàn cảnh luôn bị đàn áp, khủng bố, thiÕu c¶ nh÷ng ®iÒu kiÖn vËt chÊt tèi thiÓu. Tuy vËy, nã vÉn ph¸t triÓn m¹nh mÏ, liªn tôc, ngµy cµng phong phó vµ cã chÊt lîng nghÖ thuËt cao. _ Thơ văn đã nói lên một cách thống thiết, xúc động tấm lòng yêu nớc thơng dân nồng nàn, niềm căm thù sôi sục lũ giặc cớp nớc và bọn bán nớc, đã toát lên khí phách hµo hïng cña c¸c chiÕn sÜ c¸ch m¹ng thuéc nhiÒu thÕ hÖ nöa ®Çu thÕ kØ. c. Văn học phát triển với nhịp độ đặc biệt khẩn trơng, đạt đợc thành tựu phong phú. _ Văn xuôi quốc ngữ: Chỉ trên dới ba mơi năm, đã phát triển từ chỗ hầu nh cha có gì đến chỗ có cả một nền văn xuôi phong phú, khá hoàn chỉnh với mọi thể loại ( truyện ngắn, tiểu thuyết, phóng sự, tuỳ bút,...), có trình độ nghệ thuật ngày càng cao, trong đó cã c¶ nh÷ng kiÖt t¸c. _ Về thơ, sự ra đời của phong trào “Thơ mới” (1932) đã mở ra “một thời đại trong thi ca” vµ lµm xuÊt hiÖn mét lo¹t nhµ th¬ cã tµi n¨ng vµ cã b¶n s¾c..

(4) Trong Thi nhân Việt Nam, Hoài Thanh viết: "Chưa bao giờ người ta thấy xuất hiện cùng một lần một hồn thơ rộng mở như Thế Lữ, mơ màng như Lưu Trọng Lư, hùng tráng như Huy Thông, trong sáng như Nguyễn Nhược Pháp, ảo não như Huy Cận, quê mùa như Nguyễn Bính, kì vĩ như Chế Lan Viên và thiết tha rạo rực băn khoăn như Xuân Diệu" Th¬ ca còng lµ thÓ lo¹i ph¸t triÓn m¹nh trong khu vùc v¨n häc bÊt hîp ph¸p, nhÊt lµ m¶ng th¬ trong tï cña c¸c chiÕn sÜ c¸ch m¹ng ( næi bËt lµ Phan Béi Ch©u, Hå ChÝ Minh, Tè H÷u ). + Những thể loại mới đợc du nhập nh phóng sự, tuỳ bút, phê bình văn học, kịch nói cũng có những thành tựu đặc sắc. Tóm lại:Phát triển trong hoàn cảnh chế độ thuộc địa tàn bạo, lạc hậu, văn học Việt Nam thời kì này không tránh đợc những hạn chế nhiều mặt song đõy võ̃n là một thời kì ph¸t triÓn m¹nh mÏ cha tõng cã trong lÞch sö v¨n häc d©n téc . _ Nguyên nhân của sự phát triển mạnh mẽ, phong phú đặc biệt đó của văn học, xét đến cùng, chính là do nó đã khơi nguồn từ sức sống tinh thần mãnh liệt của dân tộc. IV. Hướng dẫn về nhà: Tìm hiểu những tác giả, tác phẩm tiêu biểu của các trào lưu văn học: Lãng mạn và hiện thực. Chuẩn bị : Truyện kí Việt Nam 1930 – 1945 * Tự nhận xét, đánh giá: ……………………………………………………….............. ------------------------------------Chủ đề 2:. Ôn tập truyện kí Việt Nam 1930 – 1945 Ngày soạn: 24/9/2015 Ngày dạy: 28/ 9/ 2015 1/10/2015. I. Mục tiêu cần đạt Gióp HS: - Cñng cè l¹i kiÕn thøc c¬ b¶n vµ n©ng cao n¨ng lùc c¶m thô c¸i hay của tác phẩm.Yêu thích phong cách văn chơng của nhà văn đặc biệt là các hình ảnh trữ t×nh míi mÏ vµ trµn ®Çy c¶m xóc l·ng m¹n. - RÌn luyÖn n¨ng lùc c¶m thô th«ng qua mét sè bµi tËp. II. Chuẩn bị: Tư liệu về tác giả, tác phẩm. III. Tiến trình bài dạy:. 1. Văn bản: Tôi đi học ( Thanh Tịnh) Hoạt động của thầy và tro. Nội dung cần đạt I. Vµi nÐt vÒ t¸c gi¶, t¸c phÈm _ Em h·y nªu nh÷ng nÐt s¬ lîc a. Tác giả: - Thanh Tịnh tên thật là Trần Văn Ninh, vÒ nhµ v¨n Thanh TÞnh? sinh ngày 11/12/1911, mất ngày 17/7/1988, quê xóm Gia Lạc, ven sông Hương, ông học Tiểu học và Trung học ở Huế. Vốn có năng khiếu văn chương nên đến năm 1933, ông bắt đầu sáng tác. - Thanh Tịnh viết được nhiều thể loại nhưng thành công hơn cả là truyện ngắn và thơ. Các truyện ngắn.

(5) _ Nªu xuÊt xø cña truyÖn ng¾n “T«i ®i häc”? _ Nªu néi dung chÝnh cña v¨n b¶n “T«i ®i häc” _ TruyÖn ng¾n “T«i ®i häc” cã kÕt cÊu nh thÕ nµo _ Trong truyÖn ng¾n “T«i ®i học”, Thanh Tịnh đã kết hợp những phơng thức biểu đạt nào để thể hiện những hồi ức của m×nh?. của ông đều thấm đượm cảm xúc êm dịu, trong trẻo, vừa man mác buồn thương, vừa ngọt ngào sâu lắng. Giọng văn nhẹ nhàng thủ thỉ mà thấm thía khó quên. b. Tác phẩm : * XuÊt xø: Truyện ngắn Tôi đi học in trong tập “Quê mẹ” xuất bản năm 1941- mét tËp v¨n xu«i næi bËt nhÊt cña Thanh TÞnh. * Néi dung chÝnh: B»ng giäng v¨n giµu chÊt th¬, chÊt nh¹c, ng«n ng÷ tinh tế và sinh động, tác giả đã diễn tả những kỉ niệm mơn man cña buæi tùu trêng ®Çu tiªn. §ã lµ t©m tr¹ng bì ngì mµ thiªng liªng, míi mÎ mµ s©u s¾c cña nh©n vËt “t«i” trong ngµy ®Çu tiªn ®i häc. * Kết cấu: Truyện đợc kết cấu theo dòng hồi tởng của nhân vật “tôi”. Dòng hồi tởng đợc khơi gợi hết søc tù nhiªn b»ng mét khung c¶nh mïa thu hiÖn t¹i và từ đó nhớ lại lần lợt từng không gian, thời gian, tõng con ngêi, c¶nh vËt víi nh÷ng c¶m gi¸c cô thÓ trong qu¸ khø. * Phơng thức biểu đạt: Nhà văn đã kết hơp các phơng thức tự sự, miêu tả và biểu cảm để thể hiện nh÷ng håi øc cña m×nh.. 2. Mét sè bµi tËp C©u 1: H·y chØ ra vµ ph©n tÝch c¸i hay cña c¸ch kÕt thóc thiªn truyÖn ng¾n T«i ®i häc cña nhµ v¨n Thanh TÞnh ? Gîi ý: * Cách kết thúc tự nhiên, bất ngờ “Tôi đi học” vừa khép lại bài văn vừa mở ra một thế giới nới, một bầu trời mới, mét kh«ng gian, thêi gian míi, mét t©m tr¹ng, t×nh c¶m mới trong cuộc đời của đứa trẻ. Kết thỳc ấy thờ̉ hiện chủ đề của truuyện ngắn: Dũng chữ chậm chạp, chập chững xuất hiện lần đầu trên trang giấy trắng tinh, thơm tho tinh khiết như niềm tự hào hồn nhiên và trong sáng của “Tôi” và của nỗi lòng ta khi bồi nhớ lại buổi thiếu thời . Câu 2: Hãy chỉ ra và phân tích hiệu quả nghệ thuật của ba hình ảnh so sánh đặc sắc nhất trong truyÖn ng¾n T«i ®i häc cña Thanh TÞnh ? Gîi ý: + Ba h×nh ¶nh nµy xuÊt hiÖn trong 3 thêi ®iÓm kh¸c nhau: (chØ râ 3 thêi ®iÓm) Trong truyện ngắn '' Tôi đi học '' Thanh Tịnh đã sử dụng 3 hình ảnh so sánh đặc sắc và đầy thỳ vị. Ba hình ảnh đợc xuất hiện ở ba thời điểm khác nhau. Khi nhớ về ngày đầu tiên đến trờng nhà văn đã so sánh '' những cảm giác trong sáng ấy ... bầu trời quang đãng''. Lúc cùng mẹ trên đờng tới trờng, Thanh Tịnh lại so sánh '' ý nghĩ ấy thoáng qua..... lớt ngang trên ngọn núi'' và khi đứng trên sân trờng tác giả đã so sánh '' Họ nh con chim .... ngËp ngõng e sî''. * HiÖu qu¶ nghÖ thuËt:.

(6) - Các so sánh xuất hiện ở các thời điểm khác nhau nhưng cùng diễn tả sự vận động tâm trạng cảm xỳc của nhõn vọ̃t “ Tụi” từ nao nao nhớ về ngày đầu tiên đến trờng đến nhớ nh÷ng c¶m gi¸c, ý nghÜ non nít th¬ ng©y vµ cảm nhận về sự rụt rÌ, e sî cña t«i vµ c¸c c« cậu học trò khác. Đú là những cảm giác, những rung động trong buổi đầu tiên thật đẹp đẽ, đáng yêu, đáng nâng niu trõn trọng. Kỉ niệm đẹp ấy không chỉ sống mãi trong tiềm thøc, kÝ øc mµ lu«n t¬i mới vÑn nguyªn bởi đó là niÒm vui, niÒm h¹nh phóc luôn trµn ngËp r¹o rùc trong lòng “tôi ”, là ước mơ, khát vọng được bay cao, bay xa v¬n tíi nh÷ng ch©n trêi míi của “tôi” và của những cô cậu học trò nhỏ lần đầu đi học. - Đây là các so sánh giàu hình ảnh, giàu sức gợi cảm gắn với cảnh thiên nhiên tươi sáng, làm cho truyện ngắn thêm man mác chất trữ tình trong trẻo. 2. Văn bản: Trong long mẹ ( Nguyên Hồng) Hoạt động của thầy và tro Nội dung cần đạt 1. Vµi nÐt vÒ t¸c gi¶ Nguyªn Hång: Giới thiệu đôi nét về tác giả Nguyên - Tên thật là Nguyễn Nguyên Hồng, sinh Hồng? ngày 5 tháng 11 năm 1918 tại thành Nguyên Hồng ham đọc sách từ nhỏ. phố Nam Định. ông thường dành tiền thuê sách để đọc - Sinh trưởng trong một gia đình nghèo, mồ và dường như đọc hết những quyển sách côi cha, từ nhỏ theo mẹ ra Hải Phòng kiếm mình thích ở cửa hàng cho thuê sách tại sống trong các xóm chợ nghèo. Nam Định. Loại sỏch Nguyờn Hồng - Thời thơ ấu với cuộc sống cay đắng, vất thích thuở nhỏ là truyện lịch sử Trung vả đã ảnh hởng lớn đến sáng tác của ông. Hoa, trong đó những nhân vật có khí - Do đã trải thấm mọi xót xa, cay cực của phách ngang tàng, trung dũng, những tuổi thơ mà Nguyên Hồng trở nên người hảo hán chiếm cảm tình của ông nhiều nhân hậu nhất, “hay khóc” nhất trong số các nhà văn Việt Nam viết về “những nhất. người khốn khổ”. Những trang văn của ông Nguyên Hồng bắt đầu viết văn từ năm 1936 với truyện ngắn "Linh Hồn"thẫm đẫm tinh thần nhân đạo. đăng trờn Tiờ̉u thuyết thứ 7. Đến năm - Ông đã để lại một sự nghiệp sáng tác đồ 1937, ông thực sự gây được tiếng vang trênsé, cã gi¸ trÞ, víi nhiÒu t¸c phÈm næi bËt văn đàn với tiểu thuyết "Bỉ Vỏ". Tiểunh: BØ vá ( tiÓu thuyÕt, 1938 ), Nh÷ng thuyết "Bỉ vỏ" là bức tranh xã hội sinhngµy th¬ Êu (håi kÝ, 1938), Trêi xanh ( tËp 1960), Cöa biÓn ( bé tiÓu thuyÕt gåm 4 động về thân phận những "con người nhỏth¬, tËp, 1961 – 1976 ), Nói rõng Yªn ThÕ bé dưới đáy" như Tám Bính, Năm Sài( bé tiÓu thuyÕt ®ang viÕt dë ),... 2. Håi kÝ “Nh÷ng ngµy th¬ Êu”. Gòn... - Hồi kí là một thể văn đợc dùng để ghi lại những chuyện có thật đã xảy ra trong cuộc đời một con ngời cụ thể, thờng là của chính ngời viết. Hồi kí thờng đợc những ngời nổi Thế nào là hồi kí? tiếng viết vào những năm tháng cuối đời. - “Nh÷ng ngµy th¬ Êu” lµ mét tËp håi kÝ Trỡnh bày những hiờ̉u biết của em về tọ̃p gồm 9 chơng viết về tuổi thơ cay đắng của.

(7) hồi kí “Những ngày thơ ấu”? Những ngày thơ ấu gồm 9 chương thu gọn một cảnh ngộ; và mỗi cảnh ngộ cũng như là sự thu nhỏ gương mặt xã hội. Sau mỗi chương là sự tăng cấp những khó khăn và tàn lụi của gia đình, Và theo sự tàn lụi đó, những hư hỏng và thử thách đối với cậu bé cũng tăng lên. Kết thúc hồi ký là một bất công, một oan khuất không thể giải tỏa khi Hồng bị thầy giáo dùng nhục hình để phạt vì một sự nghe nhầm. Cậu bị quỳ ở góc tường mỗi khi đến lớp, đã suốt 5 ngày, và còn phải chịu quỳ tiếp… 60 ngày nữa, theo lời đe của thầy. Kết thúc chương 9 có tên “Một bước ngắn”, và cũng là kết thúc Những ngày thơ ấu, đó là cảnh Hồng nằm trên bãi cỏ sân trường nhìn lên bầu trời, nghĩ đến hình phạt đang chờ đợi mình mà kinh rợn: “Tôi vùng đứng dậy, mê man, chạy như biến ra đường”.. chÝnh Nguyªn Hång, ®¨ng b¸o n¨m 1938 vµ xuÊt b¶n lÇn ®Çu n¨m 1940. - Những ngày thơ ấu, là hồi ký có tính ctự truyện được viết trong khoảng thời gian trên 10 năm. Chân thực, chân thực đến cùng trong tự kể về mình, “Đây là sự rung động cực điểm của một linh hồn trẻ dại”. ( Thạch Lam). - Nh©n vËt chÝnh lµ cËu bÐ Hång. CËu bÐ lớn lên trong một gia đình sa sút. Ngời cha sèng u uÊt, thÇm lÆng, råi chÕt trong nghÌo tóng, nghiÖn ngËp. Ngêi mÑ cã tr¸i tim khao kh¸t yªu th¬ng ph¶i vïi ch«n tuæi xu©n trong mét cuéc h«n nh©n kh«ng h¹nh phúc. Sau khi chồng chết, ngời phụ nữ đáng thơng ấy vì quá cùng quẫn đành phải bỏ con đi kiếm ăn phơng xa. Chú bé Hồng đã må c«i cha nay v¾ng mÑ, l¹i ph¶i sèng c« đơn giữa sự ghẻ lạnh, cay nghiệt của những ngời họ hàng giàu có, trở thành đứa bé, đói r¸ch, lªu læng, lu«n thÌm kh¸t tìm yªu th¬ng cña ngêi th©n. - Từ cảnh ngộ và tâm sự của đứa bé côi cút, đau khổ, tác phẩm đã cho ngời đọc thấy bộ mÆt l¹nh lïng cña x· héi cò, víi nh÷ng gi¶ Đọc Những ngày thơ ấu thấy khụng phải dối, độc ác, đầy những thành kiến cổ hủ t×nh m¸u mñ ruét thÞt còng kh« hÐo ai trong đời cũng có một tuổi thơ như khiÕn vµ quyÒn sèng cña ngêi phô n÷ vµ trÎ con Nguyên Hồng. Có thể nói, đây là một bÞ bãp nghÑt. tuổi thơ… không phổ biến. Nói theo Lép Tônxtôi, ở mọi gia đình, hạnh phúc thường giống nhau còn bất hạnh lại rất khác nhau. Thế nhưng ai cũng muốn biết đến một tuổi thơ như thế, không chỉ để cảm thông, để chia sẻ, mà còn là để hiểu những căn nguyên, những bối cảnh nào đã đưa con người vào những tình huống sống bi đát và bế tắc như thế. Bài tập: Đánh giá về đoạn trích “Trong lòng mẹ ” (trÝch håi ký “Nh÷ng ngµy th¬ Êu” – Nguyªn Hång) Thạch Lam cho rằng: “Nguyên Hồng đã miêu tả thành công những rung động cực điểm của một linh hồn trẻ dại”. Hãy chưng minh.. Gîi ý.

(8) - Qua những dòng hồi kí người đọc cảm thấu được mọi cung bậc cảm xúc: đau đớn, tủi hận, xót xa, căm giận, sung sướng, hạnh phúc…của bé Hồng. Tất cả cung bậc cảm xúc đó được khởi nguồn từ nỗi bất hạnh, cảnh ngộ, thân phận đáng thương và một trái tim yêu mẹ tha thiết đến cháy bỏng của Hồng. . * Nçi bÊt h¹nh : cha chÕt, mÑ ph¶i ®i kiÕm ¨n ë n¬i xa, bÞ mäi ngưêi khinh rÎ, Hồng sống trong sự cô đơn, tủi cực, thiếu tình yêu thương của người thân và luôn khát khao tình mẹ. * Tâm trạng đau đớn, tủi hận, xót xa , căm giận và lòng yêu thương mẹ tha thiết của bé Hồng: + Bé Hồng trải qua nhiều đau đớn, tủi hận, xót xa - Trước hết những rung động cự điểm ấy được thể bằng những phản ứng quyết liệt của của bé Hống trước lời xúc xiểm của bà cô xấu bụng . Bằng sự thông minh với trái tim nhạy cảm và lòng tin yêu mẹ sâu sắc Hồng đã kịp nhận ra những rắp tâm tanh bẩn của người cô, những lời nói xấu, xúc xiểm mẹ của bà cô càng làm cho Hồng thêm thương mẹ, yêu mẹ. - Vì trái tim non nớt nên khi bà cô giọng vẫn ngọt ngào : Mày dại quá, cứ vào đi, tao chạy cho tiền tàu và thăm em bé nữa chứ” thì lòng bé thắt lại, “khóe mắt cay cay … nước mắt ròng ròng rớt xuống hai bên mép rồi chan hòa đầm đìa ở cằm, ở cổ,… cười dài trong tiếng khóc”. Những lời nói của người bà cô quả như mũi dao ghê gớm, sắc lạnh đã chạm tới nơi dễ tổn thương nhất của một trái tim thơ ngây đã từng rỉ máu vì nỗi đau xa mẹ, yêu mẹ đến vô cùng. Nỗi đau âm thầm cố kìm nén bên trong giờ đây không thể nào kìm giữ nổi đã vỡ òa thành nước mắt. Giọt nước mắt của đau đớn, đắng cay, giọt nước mắt của tình yêu thương, niềm kính trọng mẹ. + Từ nỗi đớn đau vì thương mẹ, bé Hồng căm giận những cổ tục đày đọa mẹ qua hỡnh ảnh so sỏnh thật dữ dội ““Cô tôi nói chưa dứt câu, cổ họng tôi đã nghẹn ứ không ra tiếng. Giá những cổ tục đã đõ̀y đoạ mẹ tôi là một vật như hòn đá, cục thuỷ tinh, ®Çu mÈu gç, t«i quyÕt vå ngay lấy mµ c¾n, mµ nhai, mµ nghiÕn cho kú n¸t vôn míi th«i” Nhà văn đã sử dụng các động từ chỉ hành động mạnh: vồ, cắn, nhai, nghiến với sắc thái biểu cảm ngày càng tăng, khiến lời văn dường như sôi sục, tuôn trào đặc tả tâm trạng phẫn uất, căm giận cao độ của bé Hồng đối với những thành kiến cổ hủ vô hình đã làm khổ mẹ bé. Quả thực tình thương mẹ trào lên như bão nổi, giằng xé với bao phẫn uất, căm hờn. * H¹nh phóc v« bê bÕn khi được ở trong lòng mẹ: - Từ tình thương và niềm tin yêu mẹ, có một niềm khát khao âm thầm, cháy bỏng luôn ấp ủ trong lòng bé Hồng: được gặp mẹ. Cái khao khát âm thầm cháy bỏng ấy cuối cùng cũng trở thành hiện thực và được nhà văn diễn tả bằng cảm hứng đặc biệt say mê cùng những rung động vô cùng tinh tế: - Đầu tiên là cảm giác bối rối, hồi hộp đến nghẹn ngào của bé Hồng khi vừa tan trường ra nhìn thấy người đàn bà ngồi trên xe kéo giống mẹ, bé đuổi theo gọi bối rối: Mợ ơi! Mợ ơi! Mợ ơi!.

(9) Khao khát gặp mẹ cháy bỏng mãnh liệt của bé Hồng khác nào người bộ hành khao khát thấy bóng râm và dòng nước mát giữa sa mạc. Mẹ chính là nguồn sống, là sự hiền hòa làm dịu mát lòng con trước nỗi cay đắng của cuộc đời. Cái cảm giác ấy tựa như cảm giác giữa ranh giới của sự sống và cái chết. - Được ngồi lên xe cùng mẹ, bé òa lèn khóc nức nở.Trước đây nước mắt bé Hồng đã từng chan hòa, đầm đìa, ròng ròng rơi xuống từ niềm đau, nỗi khổ của mẹ. Bây giờ vẫn là dòng nước mắt nhưng nó vỡ oà vì bàng hoàng, sung sướng đến tột cùng. Đó là dòng nước mắt nhân lên niềm vui, nở bừng ánh sáng hạnh phúc trong giây phút hội ngộ của tình mẫu tử thiêng liêng. - Được ngồi kề bên mẹ, được ôm ấp trong lòng mẹ được tận mắt nhìn thấy mẹ. Được ôm ấp, được sống trong lòng mẹ bé Hồng tưởng như trên đời không còn hạnh phúc nào bằng. Đó chính là những rung động chỉ có được ở người con thiết tha yêu kính mẹ. Đó cũng chính là cộng hưởng của cảm xúc, của nỗi khát khao bao ngày được sống trong lòng mẹ. - Bằng chính rung động của trái tim mình, Nguyên Hồng đã vẽ lên bằng ký ức bức tranh đẹp, lãng mạn về tình mẫu tử muôn đời: tràn ngập ánh sáng, thoang thoảng hương thơm, sắc màu tươi tắn, được họa nên bởi muôn hồng ngàn tía tỏa ra từ tình mẹ với con, tình con với mẹ. Bé Hồng bồng bềnh như trôi trong cảm giác sung sướng, rạo rực ru mình trong giấc mơ về tình mẹ dịu êm, tình con cháy bỏng để quên đi tất cả. * Văn chính là người, văn của Nguyên Hồng chính là hạt trai long lanh kết tụ từ nước mắt rơi xuống của chính cuộc đời nhà văn. Trang hồi ký của ông thực sự là tiếng lòng của ông vọng về từ một thời thơ ấu, chính vì thế mới là những rung động cực điểm của một linh hồn bé dại, về một tuổi thơ bất hạnh luôn khao khát tình mẹ. Ta càng cảm thông, xót xa hơn cho những tuổi thơ xa vắng mẹ. Tất cả có thể mất đi, có thể nhạt phai nhưng có một điều không thể nào chia rẽ được: Đó là tình mẫu tử. Với ý nghĩa nhân văn sâu sắc ấy, đoạn trích sẽ còn lay động mãi tới tất cả những trái tim biết yêu mẹ, hiếu để với đấng sinh thành. 3. Văn bản: Tức nước vỡ bờ ( Ngô Tất Tố) và Lão Hạc ( Nam Cao ) Đề bài: Cã ý kiÕn cho r»ng : ChÞ DËu vµ L·o H¹c lµ nh÷ng h×nh tîng tiªu biÓu cho phÈm chÊt vµ sè phËn cña ngêi n«ng d©n ViÖt Nam tríc c¸ch m¹ng th¸ng T¸m Qua v¨n b¶n “ Tøc níc vì bê ” ( Ng« TÊt Tè ), “ L·o H¹c ” ( Nam Cao), em hãy làm sáng tỏ nhận định trên. 1/ Më bµi : Học sinh dẫn dắt và nêu đợc vấn đề nghị luận : Chị Dậu và Lão Hạc là những h×nh tîng tiªu biÓu cho phÈm chÊt vµ sè phËn cña ngêi n«ng d©n ViÖt Nam tríc c¸ch m¹ng th¸ng t¸m. 2/ Th©n bµi: a. Chị Dậu và Lão Hạc là những hình tợng tiêu biểu cho phẩm chất tốt đẹp của ngời n«ng d©n ViÖt Nam tríc c¸ch m¹ng Họ điều là những con người hết lòng tận tụy hi sinh vì người thân, tuy cuộc sống nghèo khổ nhưng vẻ đẹp tâm hồn của họ luôn ngời sáng..

(10) * Chị Dậu : Là một mẫu mực vừa gần gũi vừa cao đẹp của ngời phụ nữ nông thôn Việt Nam thời kì trớc cách mạng : có phẩm chất của ngời phụ nữ truyền thống, có vẻ đẹp của ngời phụ nữ hiện đại. Cụ thể : - Lµ mét ngêi vî giµu t×nh th¬ng : ©n cÇn ch¨m sãc ngêi chång èm yÕu gi÷a vô su thuÕ. - Là ngời phụ nữ cứng cỏi, dũng cảm để bảo vệ chồng * L·o H¹c :Tiªu biÓu cho phÈm chÊt ngêi n«ng d©n : - Lµ mét l·o n«ng chÊt ph¸t, hiÒn lµnh, nh©n hËu ( dÉn chøng). - Lµ mét l·o n«ng nghÌo khổ mà trong s¹ch, giµu lßng tù träng, yêu thương con tha thiết b. Hä lµ nh÷ng h×nh tîng tiªu biÓu cho sè phËn ®au khæ, bi th¶m cña ngêi n«ng d©n ViÖt Nam tríc c¸ch m¹ng : - Với Tắt đèn và Lão Hạc,cả Ngô Tất Tố và Nam Cao đều trở về với nông thôn.Nhưng nếu như người ta cứ tưởng nông thôn Việt Nam từ xưa đến nay yên bình sau những lũy tre làng thì hình ảnh cái vùng quê kiểu ấy biến mất hoàn toàn trên những trang văn của Ngô Tất Tố lẫn Nam Cao.Ở Tắt đèn và Lão Hạc,sau cái cổng làng đầy rêu mốc là một nông thôn dữ dội như một bãi chiến trường và kỳ thực ở đó người nông dân dù muốn hay không cũng đang bị biến thành những “chiến binh số phận”. Chỉ với mấy chục trang văn,hai tác giả đã cho bạn đọc một hình dung khá trọn vẹn về người nông dân Việt Nam trước Cách Mạng.Đó là những con người đang dần nghẹn thở vì sự bóc lột của thực dân và phong kiến theo mọi cách khác nhau.Cuộc sống của họ tủi nhục,đau buồn khiến họ lúc nào cũng có thể nghĩ cái chết có khi còn dễ chịu hơn nhiều. Và ở giữa cái guồng quay tàn nhẫn ấy,có những con người,những thân phận đang cố chới với thoát khỏi dòng đời một cách đầy tuyệt vọng * Chị Dậu có số phận điêu đứng, nghèo khổ, bị bóc lột su thuế, chồng ốm và có thể bị đánh, bị bắt lại. Sưu thuế đẩy gia đình vào cảnh tan nát… * L·o H¹c cã sè phËn ®au khæ, bi th¶m : Nhµ nghÌo, vî chÕt sím, con trai bá lµng ®i làm phu cao su, thui thủi sống cô đơn một mình, chỉ cú cọ̃u vàng làm bạn tai hoạ dồn dËp đổ xuống cuộc đời lão, phải b¸n cËu vµng lão sống trong đau khổ ân hận, day dứt; cuối cùng chọn bả chó để tự tử – mụ̣t cỏi chết đau đớn và dữ dụ̣i. - Tóm lại cả hai tác phẩm điều làm bật lên hình ảnh người nông dân Việt Nam tuy nghèo khổ nhưng luôn giữ cho tâm hồn mình trong sáng . Nếu như chị dậu có sức mạnh phản kháng dám đứng lên chống lại cường quyền để bảo vệ chồng thì lão hạc lại là người nông dân đôn hậu giàu lòng tự trọng -hai con người , hai nhân cách để đáng chúng ta khâm phục. c. Bức chân dung Chị Dậu và Lão Hạc đã tô đậm giá trị hiện thực và tinh thần nhân đạo của hai tác phẩm. Thờ̉ hiện cách nhìn về ngời nông dân của hai tác giả. Cả hai nhà văn đều có sự đồng cảm, xót thơng đối với số phận bi kịch của ngời nông dân ; đau đớn, phê phán xã hội bất công, tàn nhẫn. Chính xã hội ấy đã đẩy ngời nông dân vào hoàn cảnh bần cùng, bi kịch; đều có chung một niềm tin mới về khả năng chuyển biến tốt đẹp của nhân cách con ngêi. Tuy vËy, mçi nhµ v¨n còng cã c¸ch nh×n riªng : Ng« TÊt Tè cã thiªn híng nhìn ngời nông dân trên góc độ đấu tranh giai cấp, còn Nam Cao chủ yếu đi sâu vào ph¶n ¸nh sù thøc tØnh trong nhËn thøc vÒ nh©n c¸ch mét con ngêi… Nam Cao ®i s©u.

(11) vµo thÕ giíi t©m lý cña nh©n vËt, cßn Ng« TÊt Tè chñ yÕu miªu t¶ nh©n vËt qua hµnh động để bộc lộ phẩm chất… 3/ Kết bài : Khẳng định lại vấn đề. IV. Hướng dẫn về nhà: Ôn tập các văn bản truyện đã họ. Tóm tắt các văn bản truyện * Tự nhận xét, đánh giá: ………………………………………………………………. ----------------------------------------. Chủ đề 3:. TRƯỜNG TỪ VỰNG. TỪ TƯỢNG HÌNH, TỪ TƯỢNG THANH, Ngày soạn: 7.10.2015 Ngày dạy: 12.10.2015. I. Mục tiêu cần đạt. 1.Kiến thức. Củng cố kiến thức cho HS về trường từ vựng, từ tượng hình, từ tượng thanh, từ ngữ địa phương và biệt ngữ xã hội. 2.Kĩ năng. Rèn kĩ năng sử dụng trường từ vựng, từ tượng hình, từ tượng thanh trong khi nói, viết. 3. Thái độ.- Yêu thích tìm hiểu sự phong phú của tiếng Việt. II. Chuẩn bị. - GV: Soạn bài, tài liệu tham khảo. - HS: Ôn tập trường từ vựng, từ tượng hình, từ tượng thanh. III. Tiến trình bài dạy. 1. Kiểm tra. 2. Bài mới. I. Trường từ vựng. 1. Lí thuyết. ? Em hiểu thế nào là trường từ vựng? - Trường từ vựng là tập hợp của những từ có ít nhất một nét chung về nghĩa. ? Khi sử dụng trường từ vựng cần lưu ý những gì? * Lưu ý: - Tuỳ theo ý nghĩa khái quát mà một trường từ vựng có thể bao hàm nhiều trường từ vựng nhỏ hơn. Ví dụ: Trường từ vựng tay bao gồm các trường nhỏ hơn. + Bộ phận của tay: Cánh tay, cẳng tay, khuỷu tay, bàn tay, ngón tay... + Hoạt động của tay: Chặt, viết, ném, cầm... + Đặc điểm của tay: Dài, ngắn, to, nhỏ, khéo, vụng... - Các trường từ vựng nhỏ trong trường từ vựng lớn có thể thuộc nhiều từ loại khác nhau. Ví dụ: + Bộ phận của tay: Cánh tay, cẳng tay, khuỷu tay, bàn tay, ngón tay...( danh từ).

(12) + Hoạt động của tay: Chặt, viết, ném, cầm...( động từ) + Đặc điểm của tay: Dài, ngắn, to, nhỏ, khéo, vụng...( tính từ) - Một từ nhiều nghĩa có thể thuộc nhiều trường từ vựng khác nhau. Ví dụ. Trường mùi vị : Chua, cay, đắng, Chua ngọt... Trường âm thanh: chua, êm dịu, ngọt, chối tai... ? Nêu tác dụng của trường từ vựng? - Trong khi nói, viết sử dụng cách chuyển trường từ vựng thường nhằm mục đích tăng thêm tính nghệ thuật của ngôn từ ( các biện pháp tu từ nhân hoá, ẩn dụ, so sánh...) 2. Luyện tập. Bài tập 1. ? Có bao nhiêu trường từ vựng trong các từ được in đậm ở đoạn văn sau: Vào đêm trước ngày khai trường của con, mẹ không ngủ được. Một ngày kia, còn xa lắm, ngày đó con sẽ biết thế nào là không ngủ được. Còn bây giờ giấc ngủ đến với con dễ dàng như uống một ly sữa, ăn một cái kẹo. Gương mặt thanh thoát của con tựa nghiêng trên ngối mềm, đôi môi hé mở và thỉnh thoảng chúm lại như đang mút kẹo. Đáp án - Trường từ vựng quan hệ ruột thịt : Mẹ, con. - Trường từ vựng hoạt động của người: Ngủ, uống, ăn. - Trường từ vựng hoạt động của người: Hé mở, chúm, mút. Bài tập 2. ? Từ nghe trong câu sau đây thuộc trường từ vựng nào? Nhà ai vừa chín quả đầu Đã nghe xóm trước vườn sau thơm lừng. Đáp án - ở câu thơ này do phép chuyển nghĩa ẩn dụ, nên từ nghe thuộc trường từ vựng khứu giác. Bài tập 3. ? Các từ sau đây đều nằm trong trường từ vựng động vật, em hãy xếp chúng vào những trường từ vựng nhỏ hơn. gà, trâu, vuốt, nanh, đực, cái, kêu rống, xé, nhai, hót, gầm, đầu, mõm, sủa, gáy, lơn, mái, bò, đuôi, hú, rú, mổ, gấu, khỉ, gặm, cá, nhấm, chim, trống, cánh, vây, lông, nuốt. Đáp án - Trường từ vựng giống loài: gà, lợn, chim, cá, trâu, bò, khỉ, gấu. - Trường từ vựng giống: đực, cái, trống, mái. - Trường từ vựng bộ phận cơ thể của động vật: vuốt, nanh, đầu, mõm, đuôi, vây, lông. - Trường từ vựng tiếng kêu của động vật: Kêu, rống, gầm, sủa, gáy, hí, rú. - Trường từ vựng hoạt động ăn của động vật: xé, nhai, mổ, gặm, nhấm, nuốt. Bài tập 4..

(13) ?Tìm các từ thuộc các trường từ vựng sau: Hoạt động dùng lửa của người; trạng thái tâm lí của người; trạng thái chưa quyết định dứt khoát của người; tính tình của người; các loài thú đã được thuần dưỡng. Đáp án - Hoạt động dùng lửa của người: châm, đốt, nhen, nhóm, bật, quẹt, vùi, quạt, thổi, dụi... - Trạng thái tâm lí của người: vui, buồn, hờn, giận... - Trạng thái chưa quyết định dứt khoát của người: lưỡng lự, do dự, chần chừ... - Tính tình của người: vui vẻ, cắn cảu, hiền, dữ... - Các loài thú đã được thuần dưỡng: trâu, bò, dê, chó... Bài tập 5 : a.Vận dụng về kiến thức đã học về trường từ vựng để phân tích cái hay trong cách dùng từ ở bài thơ sau ( 4điểm) Áo đỏ em đi giữa phố đông Cây xanh như cũng ánh theo hồng Em đi lửa cháy trong bao mắt Anh đứng thành tro em biết không? ( Vũ Quần Phương- Áo đỏ) ĐÁP ÁN. - Các từ: áo(đỏ), cây ( xanh), ánh (hồng), lửa cháy, tro tạo thành hai trường từ vựng: trường từ vựng chỉ màu sắc và chỉ lửa và những sự vật hiện tượng có liên quan đến lửa. - Các từ thuộc 2 trường từ vựng có quan hệ chặt chẽ với nhau. Màu áo đỏ thắp lên trong ánh mắt chàng trai ngọn lửa. Ngọn lửa đó lan tỏa trong con người anh làm anh say đắm, ngất ngây, đến mức biến thành tro và lan cả không gian, làm không gian cũng như biến sắc (Cây xanh như cũng ánh theo hồng). - Sử dụng hiệu quả tu từ từ vựng ẩn dụ bài thơ gây ấn tượng người đọc, và thể hiện một tình yêu mãnh liệt. b.Vận dụng kiến thức đã học về trường từ vựng, phân tích nét độc đáo trong cách dùng từ ở đoạn trích sau: “Chúng lập ra nhà tù nhiều hơn trường học. Chúng thẳng tay chém giết những người yêu nước thương nòi của ta. Chúng tắm các cuộc khởi nghĩa của ta trong những bể máu.” Trường từ vựng: Tắm và bể – Tố cáo tội ác của thực dân Pháp.. c. Học sinh đọc đoạn thơ sau : “… Nhng mçi n¨m mçi v¾ng Ngêi thuª viÕt nay ®©u? Giấy đỏ buồn không thắm ; Mực đọng trong nghiên sầu ….” (Ông đồ – Vũ Đình Liên) Xác định các trờng từ vựng có trong đoạn thơ ?. Gîi ý:. b, C¸c trêng tõ vùng :.

(14) VËt dông để viết : giÊy, mùc , nghiªn T×nh c¶m : buån, sÇu Màu sắc : đỏ, thắm d. Cho đoạn trích sau: Chà! Giá quẹt một que diêm mà sưởi cho đỡ rét một chút nhỉ? Giá em có thể rút một que diêm ra quẹt vào tường mà hơ ngón tay nhỉ? Cuối cùng em đánh liều quẹt một que. Diêm bén lửa thật là nhạy. Ngọn lửa lúc đầu xanh lam, dần dần biến đi, trắng ra, rực hồng lên quanh que gỗ, sáng chói trông đến vui mắt. (Cô bé bán diêm – An-đéc-xen, Ngữ văn 8, T1) Tìm các từ cùng thuộc một trường từ vựng trong đoạn trích trên? Tác dụng của trường từ vựng đó. Gợi ý: Các từ cùng thuộc trường từ vựng và tác dụng của trường từ vựng đó trong đoạn trích tác phẩm Cô bé bán diêm - Các từ cùng một trường: ngọn lửa, xanh lam, trắng, rực hồng, sáng chói chỉ màu sắc và ánh sáng của ngọn lửa. - Tác dụng: + Miêu tả ngọn lửa của que diêm cháy lung linh, huyền ảo qua cái nhìn đầy mơ mộng của cô bé bán diêm. + Thể hiện ước mơ về một ngọn lửa ấm áp, một thế giới đầy ánh sáng, một cuộc sống tươi đẹp, hạnh phúc của cô bé nghèo đang sống trong hoàn cảnh bi đát. g.Làm sao bác vội về ngay Chợt nghe, tôi bỗng chân tay rụng rời. (Nguyễn Khuyến – Khóc Dương Khuê) Nguyễn Khuyến đã dùng những từ có chung trường nghĩa chỉ tính chất nhanh, bất ngờ, đột ngột của hoạt động: vội, ngay, chợt, bỗng trong hai câu thơ thông báo về cái chết của bác Dương. Cách viết như vậy đã thể hiện được nỗi đau và sự mất mát rất lớn của nhà thơ. Nó thể hiện được tâm trạng hụt hẫng, đau đớn của nhà thơ khi nghe tin bạn mất và tính chất đột ngột của tin buồn. II. Từ tượng hình, từ tượng thanh. 1. Lí thuyết. ? Thế nào là từ tượng hình, từ tượng thanh? - Từ tượng hình là từ gợi tả hình ảnh, dáng vẻ, trạng thái của sự vật. Ví dụ: Móm mém, xộc xệch, vật vã, rũ rượi, thập thò... - Từ tượng thanh là từ mô phỏng âm thanh của tự nhiên của con người. Ví dụ: Hu hu, ư ử, róc rách, sột soạt, tí tách... ? Nêu tác dụng của từ tượng hình, từ tượng thanh? ->Phần lớn các từ tượng hình, từ tượng thanh là từ láy. - Từ tượng hình, từ tượng thanh gợi được hình ảnh, âm thanh cụ thể, sinh động, có giá trị biểu cảm cao, thường được dùng trong văn miêu tả và tự sự. Ví dụ:.

(15) Đường phố bỗng rào rào chân bước vội Người người đi như nước sối lên hè Những con chim lười còn ngủ dưới hàng me Vừa tỉnh dậy, rật lên trời, ríu rít... Xe điện chạy leng keng vui như đàn con nít Sum sê chợ Bưởi, tíu tít Đồng Xuân..( Tố Hữu) Luyện tập. Bài tập 1. Trong các từ sau, từ nào là từ tượng hình, từ nào là từ tượng thanh: réo rắt, dềnh dàng, dìu dặt, thập thò, mấp mô, sầm sập, gập ghềnh, đờ đẫn, ú ớ, rộn ràng, thườn thượt, rủng rỉnh, lụ khụ. Đáp án - Từ tượng hình: dềnh dàng, dìu dặt, thập thò, mấp mô, gập ghềnh, đờ đẫn, rộn ràng, thườn thượt, rủng rỉnh, lụ khụ. - Từ tượng thanh: Réo rắt, sầm sập, ú ớ. Bài tập 2.Tìm các từ tượng hình trong đoạn thơ sau đây và cho biết giá trị gợi cảm của mỗi từ. Bác Hồ đó, ung dung châm lửa hút Trán mênh mông, thanh thản một vùng trời Không gì vui bằng mắt Bác Hồ cười Quên tuổi già, tươi mãi tuổi đôi mươi! Người rực rỡ một mặt trời cách mạng Mà đế quốc là loài dơi hốt hoảng Đêm tàn bay chập choạng dưới chân Người ( Tố Hữu) Đáp án - Từ tượng hình: Ung dung, mênh mông, thanh thản, rực rỡ, hèt ho¶ng, chËp cho¹ng -> Phong thái ung dung, tinh thần lạc quan của vị cha già dân tộc đối lập hẳn với sự run sợ, hốt hoảng của bọn đế quốc xâm lăng. Bài tập 3. ? Trong đoạn văn sau đây, những từ nào là từ tượng hình? Sử dụng các từ tượng hình trong đoạn văn Nam Cao muốn gợi tả đặc điểm nào của nhân vật? Anh Hoàng đi ra. Anh vẫn bước khệnh khạng, thong thả bởi vì người khí to béo quá, vừa bước vừa bơi cánh tay kềnh kệnh ra hai bên, những khối thịt ở bên dưới nách kềnh ra và trông tủn ngủn như ngắn quá. Cái dáng điệu nặng nề ấy, hồi còn ở Hà Nội anh mặc quần áo tây cả bộ, trông chỉ thấy là chững chạc và hơi bệ vệ. Đáp án - Từ tượng hình: Khệnh khạng, thong thả, khềnh khệnh, tủn ngủn, nặng nề, chững chạc, bệ vệ.-> Sử dụng từ tượng hình trong đoạn văn trên tác giả muốn lột tả cái béo trong dáng điệu của nhân vật Hoàng. Bài tập 4:.

(16) Viết đoạn văn tả mùa hè. Trong đoạn văn có sử dụng từ tượng hình, tượng thanh (gạch chân các từ tượng hình, tượng thanh trong đoạn văn vừa viết) IV. Hướng dẫn về nhà: Làm bài tập, ôn tập về trợ từ, thán từ * Tự nhận xét, đánh giá: ……………………………………………………………….. Chủ đề 4:. TỪ NGỮ ĐỊA PHƯƠNG VÀ BIỆT NGỮ XÃ HỘI TRỢ TỪ; THÁN TỪ; TÌNH THÁI TỪ. Ngày soạn: 15.10.2015 Ngày dạy: 19.10.2015. I. Mục tiêu 1. Kiến thức. - Củng cố kiến thức cho HS về từ ngữ địa phương và biệt ngữ xã hội; trợ từ thán từ; tình thái từ; 2. Kĩ năng. - Rèn kĩ năng sử dụng từ ngữ địa phương và biệt ngữ xã hội; trợ từ thán từ; tình thái từ; nói quá. trong khi nói, viết. 3. Thái độ. - Yêu thích tìm hiểu sự phong phú của tiếng Việt. II. Chuẩn bị. - GV: Soạn bài, tài liệu tham khảo. - HS: Ôn tập từ ngữ địa phương và biệt ngữ xã hội; trợ từ thán từ; tình thái từ; nói quá. III. Tiến trình bài dạy. 1. Kiểm tra. 2. Bài mới. A. Từ ngữ địa phương và biệt ngữ xã hội. 1. Lí thuyết. ? Thế nào là từ địa phương? - Từ địa phương là từ ngữ chỉ sử dụng ở một ( hoặc một số) địa phương nhất định. Ví dụ: O (cô gái) chỉ dùng ở Nghệ Tĩnh Hĩm ( bé gái) chỉ dùng ở Thanh Hoá. ? Thế nào là biệt ngữ xã hội? - Biệt ngữ xã hội chỉ được dùng trong một tầng lớp xã hội nhất định. Ví dụ: Thời phong kiến vua tự xưng là trẫm. - Khi sử dụng từ địa phương và biệt ngữ xã hội phải thực sự phù hợp với tình huống giao tiếp, nhằm tăng thêm sức biểu cảm. 2. Luyện tập. Bài tập 1..

(17) ? Trong các từ đồng nghĩa: cọp, khái, hổ từ nào là từ địa phương từ nào là từ toàn dân? vì sao? Đáp án - Khái là từ địa phương miền Trung Nam Bộ. - Cọp, hổ là từ toàn dân. Bài tập 2. ? Cho đoạn trích: Ai vô thành phố Hồ Chí Minh Rực rỡ tên vàng. Tìm và nêu rõ tác dụng của từ địa phương mà tác giả sử dụng? Đáp án - Tác giả lấy tư cách là người miền Nam tâm tình với đồng bào ruột thịt của mình ở thành phố Hồ Chí Minh. Từ vô là từ địa phương miền Nam, do đó dùng từ vô để tạo sắc thái thân mật, đầm ấm. Bài tập 3.? Xác định từ toàn dân tương ứng với những từ địa phương được in đậm trong câu sau: Chị em du như bù nước lã. - Du -> dâu. Bù -> bầu. B. Trợ từ, thán từ; Tình thái từ. Hoaṭ động của GV và HS Nội dung cần đạt I. Trî tõ. 1. §Þnh nghÜa: Trî tõ lµ nh÷ng tõ chuyªn ®i kÌm víi mét _ ThÕ nµo lµ trî tõ? số từ ngữ trong câu để nhấn mạnh hoặc biểu thị thái độ đánh giá sự vật, sự việc đợc nói đến trong câu. _ ChØ ra trî tõ trong hai vÝ dô? + Trợ từ để nhấn mạnh: Những, cái, thì, mà, là... + Trợ từ dùng để biểu thị thái độ đánh giá sự vật, sự việc: có, chính, ngay, đích, thị... VÝ dô 1: ¡n th× ¨n nh÷ng miÕng ngon Lµm th× chän viÖc cán con mµ lµm. ( Tôc ng÷ ) VÝ dô 2: Vui lµ vui gîng kÎo lµ, _ Khi häc vÒ trî tõ cÇn chó ý ®iÒu g×? Ai tri âm đó mặn mà với ai? ( “TruyÖn KiÒu” – NguyÔn Du ) 2. Lu ý: Trî tõ thêng do c¸c tõ lo¹i kh¸c chuyÓn thành. Do đó, cần phân biệt hiện tợng đồng ©m kh¸c lo¹i nµy. Ch¼ng h¹n: + Trî tõ chÝnh do tÝnh tõ chÝnh chuyÓn.

(18) * GV gi¶i thÝch: Trong tiÕng H¸n: Th¸n nghÜa lµ thèt lên để biểu thị: + sù ®au khæ. + sù sung síng, thó vÞ. Trong tiếng Việt: Thán đợc hiểu là than, lµ biÓu thÞ sù ®au khæ. _ ThÕ nµo lµ th¸n tõ? _ ChØ ra th¸n tõ trong hai vÝ dô?. _ Thán từ có thể tách ra thành câu đặc biÖt kh«ng? _ Thán từ đứng ở vị trí nào trong câu?. _ Th¸n tõ chia lµm mÊy lo¹i chÝnh? §ã lµ nh÷ng lo¹i nµo?. thµnh. + Trợ từ có do động từ có chuyển thành. + Trî tõ nh÷ng do lîng tõ nh÷ng chuyÓn thµnh. VÝ dô 1: _ L·o H¹c lµ nh©n vËt chÝnh trong truyÖn ng¾n cïng tªn cña Nam Cao. (1) _ Chính tôi cũng không biết điều đó. (2) => chÝnh (1) lµ tÝnh tõ. chÝnh (2) lµ trî tõ. VÝ dô 2: _ Anh đến chỗ tôi ngay chiều nay nhé! (1) _ Anh ấy mua cái áo cũng phải mất đến ba trăm ngàn đồng. (2) => đến (1) là động từ. đến (2) là trợ từ. II. Th¸n tõ. 1. §Þnh nghÜa: - Thán từ là những từ dùng để biểu lộ tình cảm, cảm xúc, thái độ của ngời nói hoặc dùng để gọi - đáp. VÝ dô 1: ¤i Kim Lang! Hìi Kim Lang! Thôi thôi thiếp đã phụ chàng từ đây! ( “TruyÖn KiÒu” – NguyÔn Du ) VÝ dô 2: Ô hay! Buồn vơng cây ngô đồng Vµng r¬i! Vµng r¬i... thu mªnh m«ng. ( “T× bµ” – BÝch Khª ) 2. VÞ trÝ cña th¸n tõ trong c©u: _ Th¸n tõ cã khi t¸ch ra lµm thµnh mét c©u đặc biệt. _ Thán từ thờng đứng ở đầu câu; nhng có khi đứng ở giữa câu hoặc cuối câu. VÝ dô 1: Chao «i! Mong nhí! ¤i mong nhí! Mét c¸nh chim thu l¹c cuèi ngµn. ( “Xu©n” – ChÕ Lan Viªn ) VÝ dô 1: Nhãm bÕp löa nghÜ th¬ng bµ khã nhäc Tu hú ơi! Chẳng đến ở cùng bà Kêu chi hoài trên những cánh đồng xa? ( “BÕp löa” – B»ng ViÖt ) 3. Ph©n lo¹i: 2 lo¹i chÝnh. a. Th¸n tõ biÓu lé t×nh c¶m, c¶m xóc: a, ¸i, ¬, «i, «, than «i, chao «i,... VÝ dô1:.

(19) _ Sau th¸n tõ thêng cã dÊu câu nµo?. _ Thán từ và trợ từ có chung những đặc tÝnh ng÷ ph¸p – ng÷ nghÜa nµo?. 1. Trong c¸c tõ g¹ch ch©n díi ®©y, tõ nµo lµ trî tõ? a. T«i thë hång héc, tr¸n ®Ém må h«i, vµ khi trÌo lªn xe, t«i rÝu c¶ ch©n l¹i. ( Nguyªn Hång ) b. Các em đừng khóc. Tra nay các em đợc về nhà cơ mà. Và ngày mai lại đợc nghØ c¶ ngµy n÷a. ( Thanh TÞnh ) c. Ngay chóng t«i còng kh«ng biÕt ph¶i nãi nh÷ng g×. d. T«i cã ngay c¸i ý nghÜ võa non nít võa ng©y th¬ nµy: ch¾c chØ ngêi th¹o míi cÇm næi bót thíc. ( Thanh TÞnh ) e. Nó đa cho tôi mỗi 5000 đồng. g. Mỗi ngời nhận 5000 đồng. 2. Chọn trợ từ những hay mỗi để điền vµo chç trèng trong c¸c c©u sau: a. Tôi còn /..../ 5 tiếng để làm bài tập. G× mµ ch¼ng kÞp. b. Tôi còn /..../ 5 tiếng để làm bài tập. Làm sao mà kịp đợc. ChØ ra sù kh¸c nhau gi÷a nh÷ng vµ. Than «i! Thêi oanh liÖt nay cßn ®©u? ( “Nhí rõng” – ThÕ L÷ ) VÝ dô 2: Chao «i lµ h¬ng cèm Rèi lßng ta thÕ ? Th¬ng b¹n khi n»m xuèng Sao trêi cha sang thu. (“Khi cha cã mïa thu”_TrÇn M¹nh H¶o) b. Thán từ gọi - đáp: này, ơi, vâng, dạ, ừ,... VÝ dô: Ta thêng b¾t gÆp trong ca dao, nh: + Ai ¬i bng b¸t c¬m ®Çy Dẻo thơm một hạt, đắng cay muôn phần. + Ai ơi đừng bỏ ruộng hoang Bao nhiêu tấc đất, tấc vàng bấy nhiêu. + Tr©u ¬i, ta b¶o tr©u nµy Tr©u ra ngoµi ruéng tr©u cµy víi ta. 4. Nh÷ng lu ý: a. Sau th¸n tõ thêng cã dÊu chÊm than; nhÊt là lúc thán từ đợc tách ra thành câu đặc biệt. VÝ dô: Chao! C¸i qu¶ sÊu non Cha ăn mà đã giòn Nã lín nh trêi vËy, Vµ sÏ thµnh ngät ngon. (“Qu¶ sÊu non trªn cao” – Xu©n DiÖu) b. Thán từ và trợ từ có chung những đặc tính ng÷ ph¸p – ng÷ nghÜa sau ®©y: _ Kh«ng lµm thµnh phÇn c©u. _ Kh«ng lµm thµnh phÇn trung t©m vµ thµnh phÇn phô cña côm tõ. _ Kh«ng lµm ph¬ng tiÖn liªn kÕt c¸c thµnh phÇn cña côm tõ hoÆc thµnh phÇn cña c©u. _ BiÓu thÞ mèi quan hÖ gi÷a ngêi nãi víi điều đợc nói đến ở trong câu. B. Bµi tËp thùc hµnh. 1. C¸c c©u (a), (c), (e) cã trî tõ. Các câu: cả – b -> Lượng từ - Ngay – d -> Tính từ Mỗi – g -> Lượng từ 2. §iÒn nh sau: . Tôi còn những 5 tiếng để làm bài tập. Gì mµ ch¼ng kÞp. b. Tôi còn mỗi 5 tiếng để làm bài tập. Làm sao mà kịp đợc. => Những biểu thị sự đánh giá nhiều về số lợng. Mỗi biểu thị sự đánh giá ít về số lợng..

(20) mçi? 3. Ph©n biÖt ý nghÜa cña trî tõ mµ trong hai trêng hîp sau: a. Mµy d¹i qu¸, cø vµo ®i, tao ch¹y cho tiÒn tµu. Vµo mµ b¾t mî mµy may v¸ s¾m söa cho vµ th¨m em bÐ chø. ( Nguyªn Hång ) b. Con nín đi! Mợ đã về với các con rồi mµ. ( Nguyªn Hång ) 4. Đặt 3 câu có dùng trợ từ chính, đích, ngay vµ nªu t¸c dông cña viÖc dïng 3 trợ từ đó. 5 T×m th¸n tõ trong nh÷ng c©u sau vµ cho biết chúng đợc dùng để làm gì? a. Nµy, b¶o b¸c Êy cã trèn ®i ®©u th× trèn. ( Ng« TÊt Tè ) b. Khốn nạn! Nhà cháu đã không có, dẫu ông chửi mắng cũng đến thế thôi. Xin «ng tr«ng l¹i! Ng« TÊt Tè ) c. Chao «i, cã biÕt ®©u r»ng: hung h¨ng, hèng h¸ch l¸o chØ tæ ®em th©n mµ tr¶ nî cho nh÷ng cö chØ ngu d¹i cña m×nh th«i. ( T« Hoµi ) d. Ha ha! Mét lìi g¬m! ( Sù tÝch Hå G¬m ) 7. §Æt 3 c©u dïng 3 th¸n tõ: «i, õ, ¬. _ ThÕ nµo lµ t×nh th¸i tõ?. T×nh th¸i tõ cã nh÷ng chøc n¨ng c¬ b¶n nµo? _ T×nh th¸i tõ chø trong VD trªn gãp phÇn thÓ hiÖn ®iÒu g×?. 3. Cả hai trờng hợp, trợ từ mà đều có ý nghĩa nhÊn m¹nh s¾c th¸i kh«ng b×nh thêng cña hành động trong câu. a. Trong “. Vµo mµ b¾t mî mµy may v¸ s¾m söa cho vµ th¨m em bÐ chø”, tõ mµ thÓ hiÖn ý giôc gi·, cÇn thiÕt. b. Trong “Mợ đã về với các con rồi mà”, từ mµ cã ý dç dµnh, an ñi. 4. §Æt c©u: _ Nãi dèi lµ tù lµm h¹i chÝnh m×nh. _ Tôi đã gọi đích danh nó ra. _ B¹n kh«ng tin ngay c¶ t«i n÷a µ? => T¸c dông: Nhấn mạnh đối tợng đợc nói đến là: m×nh, nã, t«i. 5 a. Này: dùng để gọi. b. Khốn nạn: dùng để bộc lộ cảm xúc. c. Chao ôi: dùng để bộc lộ cảm xúc. d. Ha ha: dùng để bộc lộ cảm xúc. 7. §Æt c©u: _ ¤i! Buæi chiÒu thËt tuyÖt. _ ừ! Cái cặp ấy đợc đấy. _ ¥! Em cø tëng ai ho¸ ra lµ anh. III. T×nh th¸i tõ. 1. §Þnh nghÜa: - Tình thái từ là những từ đợc thêm vào câu để cấu tạo câu nghi vấn, câu cầu khiến, câu cảm thán và để biểu thị sắc thái tình cảm của ngêi nãi. VÝ dô 1: VÖ SÜ th©n yªu ë l¹i nhÐ! ë l¹i g¸c cho anh tao ngñ nhÐ! Xa mµy con Em Nhá sÏ buån lắm đấy, nhng biết làm thế nào... ( Kh¸nh Hoµi ) VÝ dô 2: Th¬ng thay th©n phËn con rïa, Lên đình đội hạc, xuống chùa đội bia. ( Ca dao ) 2. Chøc n¨ng cña t×nh th¸i tõ: Ngoài chức năng thêm vào câu để diễn tả ng÷ ®iÖu ( tr¸nh ¨n nãi céc lèc ), t×nh th¸i tõ cßn cã nh÷ng chøc n¨ng c¬ b¶n sau: a. Chøc n¨ng t¹o c©u: _ T¹o c©u nghi vÊn th«ng qua c¸c t×nh th¸i tõ: µ, , h¶, hö, chø, ch¨ng,... VÝ dô 1: Bµ l·o l¸ng giÒng l¹i lËt ®Ët ch¹y sang: _ Bác trai đã khá rồi chứ? (Ng« TÊt Tè ).

(21) _ T×nh th¸i tõ nhØ trong VD trªn gãp phÇn diÔn t¶ ®iÒu g×?. _ T×nh th¸i tõ víi trong VD trªn gãp phÇn thÓ hiÖn ®iÒu g×?. _ T×nh th¸i tõ nµo trong VD trªn gãp phÇn diÔn t¶ ®iÒu g×?. _ T×nh th¸i tõ thay trong VD trªn biÓu lé ®iÒu g×?. => T×nh th¸i tõ chø gãp phÇn thÓ hiÖn sù b¨n kho¨n, lo l¾ng vµ c¶m th¬ng cña bµ l·o l¸ng giềng đối với anh Dậu, gia đình chị Dậu. VÝ dô 2: Bçng Thuû l¹i xÞu mÆt xuèng: _ Sao bè m·i kh«ng vÒ nhØ? Nh vËy lµ em không đợc chào bố trớc khi đi. (Kh¸nh Hoµi ) => T×nh th¸i tõ nhØ gãp phÇn diÔn t¶ nçi b¨n kho¨n vµ th¬ng nhí bè cña bÐ Thuû tríc khi ®i theo mÑ. _ T¹o c©u cÇu khiÕn th«ng qua c¸c t×nh th¸i tõ: ®i, nµo, víi,... VÝ dô 1: Cøu t«i víi! Bµ con lµng níc ¬i! => T×nh th¸i tõ víi thÓ hiÖn râ lêi kªu cøu ®au th¬ng tríc c¬n nguy kÞch. VÝ dô 2: Nµo ®i tíi! B¸c Hå ta nãi Phút giao thừa, tiếng hát đêm xuân? ( “Bµi ca mïa xu©n 1961” _ è H÷u ) => T×nh th¸i tõ nµo nh»m giôc gi·, khÝch lÖ lên đờng. _ T¹o c©u c¶m th¸n th«ng qua t×nh th¸i tõ: thay. VÝ dô : Th¬ng thay con cuèc gi÷a trêi, DÇu kªu ra m¸u cã ngêi nµo nghe. ( Ca dao ) => Biểu lộ sự đồng cảm xót thơng.. b. Chøc n¨ng biÓu thÞ s¾c th¸i t×nh c¶m: Th«ng qua c¸c t×nh th¸i tõ: ¹, nhÐ, nhØ, c¬, mµ, c¬ mµ,... VÝ dô 1: C« tÆng em. VÒ trêng míi, em cè g¾ng häc tËp nhÐ! ( Kh¸nh Hoµi ) VÝ dô 2: Các em đừng khóc. Tra nay các em đợc về _ Dùa vµo c¸c chøc n¨ng trªn, ngêi ta nhµ c¬ mµ. (Thanh TÞnh ) chia t×nh th¸i tõ ra lµm mÊy lo¹i ( KÓ 3. Ph©n lo¹i: 4 lo¹i tªn )? _ T×nh th¸i tõ nghi vÊn. _ T×nh th¸i tõ cÇu khiÕn. _ T×nh th¸i tõ c¶m th¸n. _ T×nh th¸i tõ biÓu lé s¾c th¸i t×nh c¶m. _ Khi sö dông t×nh th¸i tõ cÇn chó ý 4. Sö dông t×nh th¸i tõ: T×nh th¸i tõ t¹o nªn s¾c th¸i biÓu c¶m rÊt ®iÒu g×? rõ. Do đó, lúc nói hoặc viết cần phải cân.

(22) 1. Xác định tình thái từ trong các câu sau: _ Anh ®i ®i. _ Sao mµ l¾m nhØ nhÐ thÕ c¬ chø? _ Chị đã nói thế ? 2. _ Cho mét c©u cã th«ng tin sù kiÖn: Nam häc bµi. _ Dùng tình thái từ để thay đổi sắc thái ý nghÜa cña c©u trªn? 3. Cho hai c©u sau: a. §i ch¬i nµo! b. Nµo, ®i ch¬i! ChØ ra trêng hîp tõ nµo lµ t×nh th¸i tõ. Tõ nµo trong trêng hîp cßn l¹i lµ g×? 4. Cho biÕt sù kh¸c nhau gi÷a hai c¸ch nãi: a. Ch¸u chµo b¸c. b. Ch¸u chµo b¸c ¹.. nh¾c thËn träng, cÇn c¨n cø vµo vÞ thÕ x· hội, gia đình và hoàn cảnh giao tiếp để sử dông mét c¸ch hîp lÝ. Tr¸nh v« lÔ, th« lç hoặc vụng về đáng chê. * PhÇn BT Tù luËn: 1. T×nh th¸i tõ g¹ch ch©n: _ Anh ®i ®i. _ Sao mµ l¾m nhØ nhÐ thÕ c¬ chø? _ Chị đã nói thế ? 2. _ Nam häc bµi µ? _ Nam häc bµi nhÐ! _ Nam häc bµi ®i! _ Nam häc bµi h¶? _ Nam häc bµi ? 3. Tõ nµo trong trêng hîp (a) lµ t×nh th¸i tõ. Từ nào trong trờng hợp (b) dùng để gọi đáp. ( Thán từ) 4. Sù kh¸c nhau gi÷a hai c¸ch nãi: a. Kh«ng dïng t×nh th¸i tõ; biÓu thÞ sù suång s·. b. Sử dụng tình thái từ ạ; biểu thị thái độ kính trọng, lễ phép đối với ngời trên. 5. Cần chú ý cả nhé và cơ đều là các tình thái từ, nhng “Phở nhé.” dùng để đề nghị, mời; còn “Phở cơ.” dùng để trả lời, đáp lại một lời đề nghị đã có trớc đó. Cơ có thể có thªm s¾c th¸i t×nh c¶m nòng nÞu.. 5. §Æt ra hai t×nh huèng giao tiÕp cã sö dông hai c©u sau ( mçi c©u mét t×nh huèng ). ChØ ra sù kh¸c nhau vÒ c¸ch dïng gi÷a hai t×nh th¸i tõ nhÐ vµ c¬. _ Phë nhÐ. _ Phë c¬. IV. Hướng dẫn về nhà: Làm các bài tập còn lại. Chuẩn bị; Luyện tập viết đoạn văn tự sự kết hợp với miêu tả, biểu cảm * Tự nhận xét, đánh giá:……………………………………………………………… ------------------------------------------------. Chủ đề 5. X©y dùng ®o¹n v¨n trong v¨n b¶n. Ngày soạn: 28.10. 2015.

(23) Ngày dạy: 16 .11. 2015 I Mục tiêu cần đạt 1.Kiến thức: Học sinh nắm vững kiến thức cơ bản về đoạn văn, cách trình bày nội dung của đoạn văn ( Diễn dịch, song hành, quy nạp) Biết xây dựng một đoạn văn tự sự kết hợp với miêu tả 2. Kĩ năng: Rèn kĩ năng tạo lập đoạn văn. 3. Thái độ: Có ý thức rèn luyện, luyện tập viết đoạn văn theo các cách khác nhau II. Chuẩn bị: SGV, tài liệu tham khảo lien quan, một số đoạn văn mẫu. III. Tiến trình bài dạy: Hoạt độngcủa GV và HS Nội dung cần đạt A. Nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n. I. §o¹n v¨n lµ g×? 1, Về nội dung. Đoạn văn diễn đạt tương đối trọn vẹn một ý. 2, Về hình thức. _ ThÕ nµo lµ ®o¹n v¨n? Đoạn văn là phần văn bản: + Bắt đầu từ chữ viết hoa lùi vào đầu dòng. + Kết thúc là một dấu chấm xuống dòng. + Đoạn có một hoặc do nhiều câu liên kết tạo thành. 3, Các câu trong đoạn văn. a, Câu mở đoạn. Là câu nêu vấn đề. b, Câu khai triển đoạn. Là câu phát triển ý được nêu ở câu mở đoạn. c, Câu kết đoạn. Là câu khép lại vấn đề. d, Câu chủ đề. Là câu mang ý chính của toàn đoạn. Vị trí của câu chủ đề tùy thuộc vào kết cấu của đoạn. VÝ dô: §ªm. Bãng tèi trµn ®Çy trªn bÕn C¸t Bµ. _ PhÇn trÝch trªn gåm mÊy Trong im lÆng, bçng cÊt lªn nh÷ng håi cßi xin ®®o¹n v¨n? Mçi ®o¹n gåm êng. T¸m chiÕc tµu lõng l÷ng nèi ®u«i nhau luån lái mÊy c©u? qua d·y tµu b¹n, tõ tõ t¸ch bÕn. => Gåm 3 ®o¹n v¨n: §o¹n 1 cã 1 c©u; ®o¹n 2 cã 1 c©u; ®o¹n 3 cã 2 c©u. II. Câu chủ đề và từ ngữ chủ đề trong đoạn văn. 1. Câu chủ đề: _ Câu chủ đề trong đoạn văn còn gọi là câu chốt của ®o¹n v¨n. _ Câu chủ đề mang nội dung khái quát, lời lẽ ngắn.

(24) _ Câu chủ đề trong đoạn văn còn đợc gọi là gì? _ Câu chủ đề có nội dung nh thÕ nµo so víi c¸c c©u kh¸c trong ®o¹n v¨n? _ CÊu tróc ng÷ ph¸p cña c©u chủ đề? _ Vị trí của câu chủ đề trong ®o¹n v¨n?. _ §o¹n v¨n trªn gåm mÊy câu? Câu nào là câu chủ đề? _ Câu chủ đề trong đoạn văn đó có nêu ý khái quát cho toµn ®o¹n kh«ng? _ Xác định CN – VN của câu chủ đề? _ Câu chủ đề đó đứng ở vị trí nµo trong ®o¹n?. _ Thế nào là từ ngữ chủ đề?. gän. _ Câu chủ đề thờng có đủ 2 thành phần chính C – V. _ Câu chủ đề đứng ở vị trí đầu đoạn hoặc cuối đoạn v¨n. VÝ dô: TrÇn §¨ng Khoa rÊt biÕt yªu th¬ng. Em th¬ng b¸c ®Èy xe bß “må h«i ít lng, c¨ng sîi d©y thõng” chë v«i c¸t vÒ x©y trêng häc, vµ mêi b¸c vÒ nhµ mình...Em thơng thầy giáo một hôm trời ma đờng trơn bị ngã, cho nên dân làng bèn đắp lại đờng. ( Xu©n DiÖu ) NhËn xÐt: + Đoạn văn trên gồm 3 câu. Câu (1) là câu chủ đề. + Câu chủ đề nêu ý khái quát cho toàn đoạn: rất biết yªu th¬ng. + Câu chủ đề có đủ cả 2 thành phần CN – VN: TrÇn §¨ng Khoa / rÊt biÕt yªu th¬ng. CN VN + Câu chủ đề đó đứng ở đầu đoạn. 2. Từ ngữ chủ đề: Là các từ ngữ đợc lặp đi lặp lại nhiều lần (thờng là các chỉ từ, đại từ, các từ đồng nghĩa) đợc sử dụng trong đoạn văn nhằm duy trì đối tợng đợc nói đến. Thông qua hệ thống các từ ngữ ấy, có thể nắm bắt đợc chủ đề của đoạn. VÝ dô: TrÇn §¨ng Khoa rÊt biÕt yªu th¬ng. Em th¬ng b¸c ®Èy xe bß “må h«i ít lng, c¨ng sîi d©y thõng” chë v«i c¸t vÒ x©y trêng häc, vµ mêi b¸c vÒ nhµ mình...Em thơng thầy giáo một hôm trời ma đờng trơn bị ngã, cho nên dân làng bèn đắp lại đờng. ( Xu©n DiÖu ) => Từ ngữ chủ đề: Trần Đăng Khoa, em, yêu thơng, thơng ( duy trì đối tợng mà đoạn văn đề cập tới là TrÇn §¨ng Khoa).. III. C¸ch tr×nh bµy néi dung trong mét ®o¹n v¨n. 1. Tr×nh bµy néi dung ®o¹n v¨n theo c¸ch diÔn dÞch: _ Là cách trình bày đi từ ý chung, khái quát đến các ý cô thÓ, chi tiÕt. _ Câu chốt đứng ở đầu đoạn. Các câu đi kèm sau nh»m minh ho¹ cho c©u chèt. Sơ đồ minh hoạ: _ Tìm từ ngữ chủ đề trong (1) – C©u chèt đoạn văn trên? Từ ngữ chủ đề ấy nhằm duy trì đối tợng nào (2) (3) (4).... đợc nói tới trong đoạn văn? VÝ dô: NguyÔn §×nh ChiÓu lµ mét nhµ th¬ yªu níc. Khi.

(25) thùc d©n Ph¸p x©m lîc níc ta, NguyÔn §×nh ChiÓu không hợp tác với giầc mà đứng về phía nhân dân để chống Pháp. ông dùng ngòi bút sắc bén của mình sáng tác thơ văn làm vũ khí chiến đấu. Giặc Pháp tìm cách mua chuộc ông nhng ông đã khớc từ trọn đời sống trung thành với Tổ quốc và nhân dân. 2. Tr×nh bµy néi dung ®o¹n v¨n theo c¸ch quy n¹p: _ Lµ c¸ch tr×nh bµy ®i tõ ý chi tiÕt, cô thÓ råi rót ra ý chung, ý kh¸i qu¸t. _ Câu chốt đứng ở cuối đoạn. Sơ đồ minh hoạ: _ ThÕ nµo lµ tr×nh bµy néi (1) (2) (3).... dung ®o¹n v¨n theo c¸ch diÔn dÞch? (N) – C©u chèt VÝ dô: C©y lan, c©y huÖ, c©y hång nãi chuyÖn b»ng h¬ng, b»ng hoa. C©y m¬, c©y c¶i nãi chuyÖn b»ng l¸. C©y bÇu, c©y bÝ nãi b»ng qu¶. C©y khoai, c©y dong nãi b»ng cñ, b»ng rÔ. Bao nhiªu thø c©y, bÊy nhiªu tiÕng nãi. ( TrÇn M¹nh H¶o ) _ ThÕ nµo lµ tr×nh bµy néi dung ®o¹n v¨n theo c¸ch quy * Chuyển đoạn văn diễn dịch sang quy nạp và n¹p ngược lại. _ Quy nạp -> diễn dịch: Nêu cách chuyển đoạn văn + Đưa câu chốt lên đầu đoạn diễn dịch sang quy nạp và + Các câu khác triển khai ý của câu chốt _Diễn dịch -> Quy nạp: ngược lại? + Đưa câu chốt xuống cuối đoạn _ ThÕ nµo lµ tr×nh bµy néi + Dùng từ ngữ để liên kết các câu với câu chốt. dung ®o¹n v¨n theo c¸ch song 3. Tr×nh bµy néi dung ®o¹n v¨n theo c¸ch song hµnh? hµnh: _ Lµ c¸ch tr×nh bµy c¸c ý ngang nhau, bæ sung cho * Như vọ̃y đờ̉ viết được mụ̣t nhau, phối hợp nhau để diễn tả ý chung. đoạn văn theo cỏch quy nạp _ Không có câu chủ đề. Sơ đồ minh hoạ: hoặc diễn dịch, học sinh cần (1) (2) (3) (4) .... xác định được luận điểm, câu VÝ dô: Anh DËu uèn vai ng¸p dµi mét tiÕng. UÓ o¶i, chủ đề, vị trí của câu chủ đề chèng tay xuèng ph¶n, anh võa rªn võa ngáng ®Çu trong đoạn văn, tìm đủ luận lên. Run rẩy cất bát cháo, anh mới kề vào đến cứ cần thiết tổ chức lọ̃p luọ̃n miệng, cai lệ và ngời nhà lí trởng đã sầm sập tiến theo một trật tự hợp lí để làm vµo víi nh÷ng roi song, tay thíc vµ d©y thõng. ( Ng« TÊt Tè ) nổi bật luận điểm. III.Xây dựng đoạn văn tự sự kết hợp với miêu tả và biểu cảm: - Xác định đối tượng kể: sự việc và nhân vật; Quy trình xây dựng đoạn văn - Lựa chọn ngôi kể: ngôi thứ nhất – “tôi” hoặc tự sựu kết hợp với miêu tả và.

(26) biểu cảm ?. “em”; ngôi thứ ba ( Gọi tên nhân vật bằng tên gọi của chúng – người kể dấu mình) - Sắp xếp thứ tự các sự việc theo diễn biến câu chuyện; - Xác định nội dung miêu tả và biểu cảm trong đoạn văn sẽ viết; - Viết thành đoạn văn. Bµi tËp 1: §o¹n v¨n sau ®©y cã tr×nh tù s¾p xÕp lén xén: (1) Phải bán con, chị Dậu nh đứt từng khúc ruột. (2) Gia cảnh đã đến bớc đờng cùng buộc chị phải làm cái việc đau lòng ấy. (3)Xót chồng ốm đau mà bị đánh đập, cùm kẹp, chị đã lấy thân mình che chở cho chồng. (4) Thậm chí chị còn sẵn sàng chống trả lại tên cai lệ và ngời nhà lí trởng để bảo vệ anh Dậu. (5) Chị Dậu là hình ảnh của ngời phụ nữ thơng chồng, thơng con, giàu lòng vị tha và đức hi sinh. (6) Đến khi bị giải lên huyện, ngồi trong quán cơm mà nhịn đói, chị vẫn chỉ nghĩ đến chồng, đến cái Tửu, th»ng DÇn, c¸i TÝ. a. Xác định câu chủ đề? -> Câu chủ đề: Câu (5). b. S¾p xÕp l¹i thø tù c¸c c©u v¨n sao cho hîp lÝ vµ nãi râ c¸ch tr×nh bµy néi dung cña đoạn văn (sau khi đã sắp xếp). b. Cã thÓ s¾p xÕp l¹i nh sau: ChÞ DËu lµ h×nh ¶nh cña ngêi phô n÷ th¬ng chång, th¬ng con, giµu lßng vÞ tha vµ đức hi sinh. Phải bán con, chị Dậu nh đứt từng khúc ruột. Gia cảnh đã đến bớc đờng cùng buộc chị phải làm cái việc đau lòng ấy. Xót chồng ốm đau mà bị đánh đập, cùm kẹp, chị đã lấy thân mình che chở cho chồng. Thậm chí chị còn sẵn sàng chống trả lại tên cai lệ và ngời nhà lí trởng để bảo vệ anh Dậu. Đến khi bị giải lên huyện, ngồi trong quán cơm mà nhịn đói, chị vẫn chỉ nghĩ đến chồng, đến cái Tứu, thằng Dần, cái TÝ. => §o¹n v¨n tr×nh bµy theo c¸ch diÔn dÞch. Bµi tËp 2:§äc kÜ ®o¹n v¨n sau vµ tr¶ lêi c©u hái nªu ë díi. Ngời ta nói “đấy là bàn chân vất vả”. Những ngón chân của bố khum khum, lúc nào cũng nh bám vào đất để khỏi trơn ngã. Gan bàn chân bao giờ cũng xám xịt và lỗ rỗ, bao giờ cũng khuyết một miếng, không đầy đặn nh gan bàn chân ngời khác. Mu bàn chân mốc trắng, bong da từng bãi, lại có nốt lấm tấm. Đêm nào bố cũng ngâm n ớc nóng hoà muối, gãi lấy gãi để rồi xỏ vào đôi guốc mộc. Khi ngủ bố rên, rên vì đau m×nh, nhng còng rªn v× nhøc ch©n. (Theo Ng÷ v¨n 7, tËp mét ) a. Nội dung của đoạn văn là gì? Hãy thử đặt tiêu đề cho đoạn văn này. b. Hãy tìm những từ ngữ chủ đề của đoạn văn. c. Đoạn văn có câu chủ đề không? Nếu có, hãy chỉ ra câu đó. d. Các câu trong đoạn văn đợc trình bày theo cách nào? e. Có thể thay đổi vị trí các câu trong đoạn văn đó không? Vì sao? Gợi ý: a. §©y lµ mét ®o¹n v¨n trong v¨n b¶n thÓ hiÖn nh÷ng c¶m xóc vÒ ngêi bố. Ngêi viÕt võa miªu t¶ bµn ch©n cña bè võa bµy tá t×nh c¶m th¬ng xãt, biÕt ¬n tríc nh÷ng hi sinh thÇm lÆng cña bè. V× thÕ cã thÓ gäi ®o¹n v¨n nµy lµ “Bµn ch©n cña bè”. b. Những từ ngữ chủ đề của đoạn văn: bàn chân, ngón chân, gan bàn chân, mu bàn ch©n, nhøc ch©n,... c. Câu chủ đề của đoạn văn là: Ngời ta nói “đấy là bàn chân vất vả”..

(27) d. Các câu trong đoạn văn đợc liên kết với nhau theo phép diễn dịch. Câu chủ đề ở đầu ®o¹n, c¸c c©u triÓn khai nèi tiÕp nhau. e. Các câu trong đoạn văn có vai trò không giống nhau, vì thế, không thể thay đổi vị trí các câu trong đoạn đợc ( Câu chủ đề không thể da vào vị trí các câu 2,3,4,5,6 ). Bài tập 3: Viết câu chủ đề thích hợp cho đoạn văn sau ( chỉ rõ vị trí của nó trong đoạn ). Xác định cách trình bày nội dung của đoạn văn và phân tích mối quan hệ giữa c¸c c©u trong ®o¹n. Cũng nh các thi sĩ của mọi thời đại, Bác viết rất nhiều bài thơ về đề tài trăng. Và trăng đến với thơ Bác trong nhiều hoàn cảnh thật khác nhau. Bác ngắm trăng qua song sắt nhà tù. Bác thởng thức ánh trăng trên đờng đi, khi bị kẻ thù áp giải từ nhà lao này sang nhà lao khác. Bác cảm nhận vẻ đẹp của trăng giữa không gian mênh mông của núi rừng Việt Bắc. Bác trò chuyện cùng trăng khi đang chờ đợi tin chiến thắng. Víi B¸c, tr¨ng lµ ¸nh s¸ng, lµ thanh b×nh, lµ h¹nh phóc, lµ íc m¬, lµ niÒm an ñi, lµ ngời bạn tâm tình. Với Bác, trăng làm cho cảnh vật trở nên êm đềm; làm cho tâm hồn con ngêi trë nªn trong trÎo. Gợi ý: Có thể viết câu chủ đề: Trong thơ Bác, ánh trăng luôn luôn tràn đầy. _ Câu chủ đề vừa viết có thể đặt ở đầu đoạn hoặc cuối đoạn. Tuỳ vào vị trí đặt mà xác định cách trình bày nội dung đoạn văn và phân tích mối quan hệ giữa các câu trong ®o¹n. Bài tập 4: . Phân tích sự kết hợp giữa kể chuyện với miêu tả và biểu cảm trong đoạn trích sau: “Hôm sau lão Hạc sang nhà tôi. Vừa thấy tôi, lão báo ngay:…………. …………….với nhau, ép cho nước mắt chảy ra. Cái đầu lão ngoẹo về một bên và cái miệng móm mém của lão mếu như con nít. Lão hu hu khóc…” (Trích Lão Hạc, Nam Cao) Gợi ý: - Đoạn văn kể về việc gì? + Lão Hạc sng nhà ông giáo kể về việc bán chó - Hình ảnh lão Hạc được khắc họa như thế nào? ( Yếu tố miêu tả) - Miªu t¶ : Cè lµm ra vui vÎ… hu hu khãc + Tâm trạng đau khổ của lão sau khi bán chó được tác giả thể hiện ra sao? Tâm trạng của ông giáo như thế nào? ( Biểu cảm) - BiÓu c¶m : Kh«ng xãt xa…. ¸i ng¹i cho l·o H¹c; Tâm trạng đau khổ, ân hận dạy dứt của lão Hạc + Những yếu tố miêu tả và biểu cảm trên đã giúp cho Nam Cao khắc sâu vào lòng bạn đọc một lão Hạc khốn khổ về hình dáng bên ngoài và đặc biệt là thể hiện đợc rất sinh động sự đau đớn , quằn quại về tinh thần của một ngời trong giây phút ân hận , xót xa “ già bằng này tuổi đầu rồi còn đánh lừa một con chó” . Bµi tËp 4:ViÕt ®o¹n v¨n dµi tõ 8- 10 c©u, néi dung kể về “niềm vui đêm trăng rằm” trong ®o¹n v¨n cã sö dông yếu tố miêu tả, biểu cảm và mét sè tõ tîng h×nh vµ tîng thanh? Gợi ý: - Sự việc: Niềm vui đón tết trung thu rằm tháng tám - Miêu tả: - Ánh trăng, không gian, cỏ cây, hoa lá…..

(28) - Biểu cảm: Cảm xúc vui tươi, rộn ràng, háo hức, náo nức được đón tết trung thu… IV. Hướng dẫn về nhà: Hoàn thánh các bài tập Tiếp tục rèn luyện, xây dựng các đoạn văn trong văn bản. * Tự nhân xét, đánh giá: ……………………………………………………………….. Chủ đề 4:. Ôn tập : Văn học nước ngoài Ngày soạn: 18. 11. 2015 Ngày dạy: 23 .11.2015. I. Mục tiêu cần đạt. - Nắm được giá trị nội dung và giá trị nghệ thuật của các văn bản văn học nước ngoài trong chương trình - Nắm đợc t tởng nhân đạo của các tác giả khi phản ánh số phận bất hạnh và những vẻ đẹp tâm hồn của các nhân vật qua các tác phẩm “ Cô bé bán diêm”; “ Chiếc lá cuối cïng”. - RÌn kü n¨ng ph©n tÝch v¨n häc. II. Chuẩn bị: Tư liệu về tác giả, tác phẩm. III. Tiến trình lên lớp: 1. Văn bản: “Cô bé bán diêm” của Anđecxen Hoạt động của thầy và tro Nội dung cần đạt 1. Đôi nét về tác giả, tác phẩm Giới thiệu đôi nét về tác giả a. Tác giả: Anđecxen - An-dec-xen sinh ra và lớn lên trên đất nước Đan –mạch, một quốc gia của vùng Bắc Âu, trong một gia đình nghèo bố làm thợ đánh giày. Năm 1819, cậu thiếu niên An-dec- Ông ham thích văn thơ từ nhỏ nhưng học hành xen rời quê lên thủ đô Co-ben-ha- rất ít. Tuổi thơ ấy đã ảnh hưởng rất lớn đến ghen, ước mơ trở thành nhà thơ và những sáng tác của ông. nhà soạn kịch. Nhưng chẳng ai - Rất nhiều truyện đã trở thành quen thuộc với muốn in thơ và dựng kịch của ông bạn bè năm châu, không chỉ cho trẻ em mà cho cả. Năm 1822 nhờ sự giúp đỡ của nhiều lứa tuổi, trong số đó có “Nàng công chúa Ban giám đốc nhà hát ông được đi và hạt đậu” “Nàng tiên cá” “Bầy chim thiên học thêm, đỗ tú tài năm 1827 rồi nga” “Bộ quần áo mới của hoàng đế” “Chú lính vào dại học năm 1828. Sau đó ông chì dũng cảm” hay “Cô bé bán diêm”… bắt đầu in mụ̣t số tỏc phõ̉m, tờn tuổi - Các truyện kể cho trẻ em của An-đec-xen thđợc biết đến với tên gọi truyện cổ tích vì của ông được nhiều người biết đến. êng truyÖn «ng viÕt cho thiÕu nhi thêng ph¶ng phÊt Năm 1835, tại I-ta-li-a, ụng bắt đầu màu sắc cổ tích, tuy nhiên ở đó nhiều khi yếu tố sáng tác một số truyện lấy nhan đề hiÖn thùc l¹i xuÊt hiÖn rÊt ®Ëm nÐt. “Truyện cho trẻ em”. Ông đã tìm ra b. Tác phẩm: là một câu chuyện đầy tình.

(29) mảnh đất dụng võ cho chính mình. Nêu những nét chính về tác phẩm? Truyện có mấy nhân vật? dụng ý nghệ thuật của việc gọi tên nhân vật bằng tên công việc? - Ngoài cô bé, truyện còn nhắc đến ba người thân trong gia đình em là bà, bố và mẹ. Những nhân vật này không được miêu tả trực tiếp trong tác phẩm mà chỉ được kể gián tiếp….. Mẹ được nhắc đến thông qua đôi giày quá khổ, cha hiện diện trong nỗi sợ hãi khi cô bé bán diêm nghĩ đến việc phải về nhà khi chưa bán được xu nào và bà thì trong ảo ảnh của những que diêm cháy. Các hình ảnh tương phản đối lập có ý nghĩa như thế nào?. Ý nghĩa hình tượng ngọn lửa diêm? Bằng tinh thần nhân ái vô bờ An – dec- xen đã thắp lên ngọn lửa diêm và biến ngọn lửa diêm thành sứ giả của ước mơ, khát vọng. Vị sứ giả ấy đưa em dạo quanh khu vườn. thương của nhà văn An-dec-xen. 1. Nhân vật duy nhất: + Tác phẩm chỉ có một nhân vật. Đấy là cô bé bán diêm. Cô bé không có tên. Người kể dùng ngay công việc (bán diêm) để gọi tên nhân vật. Cách đặt tên này đã cho thấy dụng ý: nhấn mạnh nỗi thống khổ của một con người, còn bé mà phải đi bán diêm để kiếm sống. Hoàn cảnh và cuộc đời ấy thật đáng thương tâm. Không có tên, em bé ấy sẽ mang giá trị ẩn dụ lớn. Em đại diện và gợi nhớ đến vô vàn các em bé nghèo khổ như em 2. Nghệ thuật sử dụng thủ pháp tương phản: - Xuyên suốt câu truyện là sự tương phản giữa cảnh ngộ của cô bé bán diêm với khung cảnh rực rỡ, đầm ấm xung quanh trong buổi tối giao thừa, với ảo ảnh đẹp đẽ nhưng ngắn ngủi do những que diêm mang lại. Cảnh ngộ đó còn đáng thương hơn khi con người xung quanh cũng lạnh giá như mùa đông khắc nghiệt. Đỉnh điểm của câu chuyện là cái chết của em bé bán diêm giữa đêm giao thừa, một kết cục không giống như cổ tích truyền thống, tính cổ tích có chăng là đôi má hồng và nụ cười của em khi lên cõi thiên đàng, giải thoát khỏi mọi khổ đau. =>làm nổi bật hoàn cảnh đáng thương, tội nghiệp của cô bé. => Khao khát một cuộc sống hạnh phúc ấm no. Càng làm nổi bật sự thiếu thốn về ật chất lẫn tình thương của cô bé. => tố cáo sự thờ ơ, ghẻ lạnh của xã hội lúc bấy giờ đã vô tình đẩy những người nghèo khổ như cô bé vào cái chết. 3. Ý nghĩa hình tượng ngọn lửa diêm: - Là hình ảnh lấp lánh nhất, xuyên suốt toàn bộ câu chuyện và mang nhiều ý nghĩa sâu sắc: + Ngọn lửa diêm là vị thiên sứ mang hạnh phúc đến cho em bé. Đó là ngọn lửa của ước mơ tuổi thơ về mái ấm gia đình, về ấm no, hnah phúc,.

(30) hạnh phúc có tất cả những điều mà em muốn . Vị sứ giả đã sưởi ấm cho thực tế lạnh lẽo phũ phàng của em. Ngọn lửa diêm đã biến thành ánh sáng soi đường cho em đi. Ngọn lửa ấy đã nối kết thực tế và mộng tưởng, hiện tại và tương lai. Ngọn lửa ấy luôn là vị sứ giả nhắc nhở mọi người hãy sống và biết yêu thương.Ngọn lửa ấy không chỉ thắp sáng ước mơ của cô bé bán diêm mà còn thắp sáng niềm tin niềm khát vọng trong tâm hồn của muôn người.. được ăn ngon, mặc đẹp, được vui chơi và sống trong tình yêu thương – Những ước mơ chính đáng của con người. + Ngọn lửa đã thắp sáng cho em bé bay lên trời với Thượng đế, đã sưởi ấm cho em trong những đêm đông rét mướt, đã trở thành cầu nối để em bé bán diêm đến với thế giới mơ ước của mình. + Hình tượng ngọn lửa diêm mang một giá trị nhân văn sâu sắc. Đó chính là tấm lòng nhân đạo cao cả của nhà văn xứ Bắc Âu. Andec- xen đã tỏ ra thấu hiểu, trân trọng, ngợi ca những ước mơ bình dị, kì diệu của tuổi thơ và ông đã để cho ngọn lửa diêm sáng lên lung linh kì ảo nhằm thỏa mãn những ước mơ của cô bé bất hạnh tội nghiệp. Hình ảnh ngọn lửa diêm ấy như khẽ nhắc mọi người phải biết san sẻ những niềm hạnh phúc cho nhau. Đừng phũ phàng hoặc thơ ơ vô cảm trước những mảnh đời bất hạnh. Cuộc sống sẽ đẹp biết bao khi trong cuộc đời có nhiều những tấm lòng nhân hậu.. .2. Văn bản: Chiếc lá cuối cùng: Hoạt động của GV và HS Giới thiệu đôi nét về tác giả? Tên ông được dùng để đặt cho giải thưởng truyện ngắn hay nhất hàng năm ở Mỹ. Ông là một trong tám danh nhân văn hóa được Hội Đồng Hòa Bình Thế Giới quyết định kỷ niệm vào năm 1962 nhân kỷ niệm 100 năm ngày sinh của ông. Ông là một trong tám danh nhân văn hóa được Hội Đồng Hòa Bình Thế Giới quyết định kỷ niệm vào năm 1962 nhân kỷ niệm 100 năm ngày sinh của ông. Truyện ngắn của ông thường sâu sắc, cảm động và đầy chất thơ. Nhiều truyện ngắn của ông được. Nội dung cần đạt Tác giả, tác phẩm: - O.Henry là bút danh của William Sydney Porter (1862-1910) sinh ở Greensboro, bang Carolina Bắc, Hoa Kỳ. - O. Henry là cây bút truyện ngắn có bút lực dồi dào của Mỹ. Ông nổi tiếng với những tác phẩm có kết thúc bất ngờ, những tình huống ngẫu nhiên, pha trộn chất mỉa mai châm biếm và giọng điệu thương cảm, xót xa khi viết về những người lao động bình thường, những con người sống dưới đáy của một xã hội xa hoa, giàu có. - Bắt đầu sự nghiệp văn chương của mình và đã có tiếng từ năm 1899. – Tác phẩm của ông luôn hướng về.

(31) xem là hay nhất thế giới và vẫn được xem những người nghèo, những người bất là mẫu mực cho các nhà văn trẻ trong hạnh. nhiều thập niên sau. - Các truyện ngắn của ông được độc giả và giới phê bình yêu thích nhất là “Chiếc lá cuối cùng”, “Món quà giáng sinh” và nhiều truyện khác được chọn in trong quyển sách này. 2. Tác phẩm: là một trong những truyện ngăn hay nổi tiếng của O.Hen-ri là bức thông điệp màu xanh tác giả gửi đến người đọc để ca ngợi tình Nêu những nét chính về tác phẩm? bạn chung thủy, ca ngợi mục đích và ý nghĩa cao quý của nghệ thuật : hãy yêu thương con người, hãy hi sinh vì sự sống của con người. a. Chiếc lá cụ Bơ-men vẽ trên tường là một kiệt tác. + Chiếc lá ấy là sản phẩm nghệ thuật của Tại sao nói chiếc lá cuối cùng của cụ Bơ một họa sĩ. Nó là một kiệt tác trước hết men là một kiệt tác ? bởi nó sinh động và giống như thật. Giống đến mức con mắt họa sĩ của cả Giôn-xi và Xiu-đi đều không phát hiện ra. + Cụ BơTrong lÝ luËn héi häa: kiÖt t¸c kh«ng ph¶i men đã vẽ chiếc lá ấy với tất cả tài năng, lµ bøc tranh gièng thËt kiÓu “sao chÐp”, “ tâm huyết của cả đời mình. Hơn thế, cụ đã chụp ảnh”đơn thuần , mà phải là những đờng nét, những màu sắc, những bố cục, vẽ nú bởi tỡnh yờu thương tha thiết cụ chất liệu tác phẩm chứa đựng sự sống, toát dành cho Giụn-xi, con mốo nhỏ, người ra sức sống, tác động tích cực đối với cuộc họa sĩ trẻ mà cụ coi như đứa con, đứa sống, lay động tâm hồn , tình cảm của ngchỏu nhỏ của mỡnh. Chiếc lỏ đã được vẽ êi xem råi thøc tØnh hä. bằng tâm hồn, bằng tấm lòng và cả mạng sống của một người nghệ sĩ tâm huyết với nghệ thuật và cuộc đời. + Không những thế, chiếc lá cuối cùng đã cứu sống được Giôn-xi, nhờ chiếc lá, cô đã khỏi bệnh. Kiệt tác của cụ Bơ-men đã khẳng định sự phụng sự chân thành của Phân tích giá trị nhân đạo của truyện ngắn nghệ thuật đến sự sống tuyệt vời của con “Chiếc lá cuối cùng”? ngưòi. b. Tình người trong chiếc lá: Điều gì đã khiến chiếc lá cuối cùng vẫn - Cụ Bơ-men - con người giàu tình yêu còn đấy, vẫn đeo bám vào cây dây leo thương, giàu đức hi sinh cao cả ấy đã làm.

(32) mỏng manh mặc cho mưa gió trút xuống? Điều gì đã khiến Giôn-xi – con người tàn nhẫn có ý nghĩ quái gở ấy lấy lại niềm tin vào cuộc sống? Phải chăng tất cả đều là một phép màu? Vâng! Đúng là có phép màu, không phải phép màu nhiệm xảy ra ở trong truyện cổ tích mà ta thường đọc, cũng không phải do ông tiên hay thần linh nào ban tặng mà đó là phép màu của tình yêu thương.. cho chiếc lá vẫn còn mãi, vẫn tươi xanh mặc bao giông gió vùi dập phũ phàng. Chiếc lá vẫn đeo bám lấy sự sống để Giôn-xi thấy rằng: cuộc sống này đáng quý biết bao! Đáng trân trọng biết bao! Tại sao lại không yêu quý, trân trọng từng phút giây được sống mà lại đặt cược mạng sống của mình vào những chiếc lá thường xuân? - “Kiệt tác” của cụ Bơ-men cũng đã cho Giôn-xi biết rằng: cô đã quá yếu đuối, tệ bạc với cuộc đời và chính bản thân mình. - Cô B¬-men lùa chän c¸i chÕt v× ngêi kh¸c, c¸i chÕt Êy gieo mÇm cho sù sèng, nã håi sinh ý thøc sèng cho Gi«n- xi… - Xiu cũng là một nhân vật đáng ca ngợi, một cô gái với tình bạn cao đẹp, chung thủy, hết lòng với Giôn-xi. Dù hoàn cảnh cũng nghèo khó nhưng cô luôn động viên Giôn-xi chiến thắng bệnh tật, khát khao sống với cuộc đời. - Chiếc lá cuối cùng gửi thông điệp đến mọi người quan niệm về nghệ thuật và tình người thật đẹp trong cuộc sống : Đó chính là người nghệ sĩ phải sáng tạo ra những tác phẩm không chỉ bằng tài năng mà bằng cả trái tim. Một trái tim chan chứa tình yêu thương giữa con người với con người. - Chất triết lý trong truyện ngắn đã tạo nên vẻ đẹp trường tồn và chính vì thế, “chiếc lá” ấy còn mãi với thời gian. c. Nghệ thuật đảo ngược tình huống hai lần: LÇn 1 : Nghệ thuật đảo ngược tình huống hai lần - §Çu truyÖn Gi«n – xi bÞ bÖnh sưng được thờ̉ hiện như thế nào trong truyện? phổi nặng ngày càng tiến đến cái chết =>Kết truyện cô lại yêu đời, khỏi bệnh Ý nghĩa ? -Lần 2: §Çu truyÖn Cô B¬ - men ®ang khoÎ m¹nh => Cuèi truyÖn bÞ bÖnh sng phæi mµ chÕt..

(33) + Mối quan hệ của đảo ngược tình huống hai lần: Cả hai lần đều gắn liền với bệnh sưng phổi và hình ảnh Chiếc lá cuối cùng. Bệnh sưng phổi không quật ngã được Giôn- xi nhưng lại cướp đi sự sống của cụ Bơ-men. Nhờ có Chiếc lá cuối cùng Giôn-xi hồi sinh - Vì vẽ Chiếc lá cuối cùng cụ Bơmen chết. Đều liên quan đến sự sống và cái chết ChiÕc l¸ cã hai mÆt : MÆt ph¶i cøu ngêi – MÆt tr¸i h¹i ngêi. => Tạo bất ngờ, hấp dẫn và là đặc điểm quen thuộc trong bút pháp O.hen- ri. IV. Hướng dẫn về nhà: Tiếp tục ôn tập các tác phẩm văn học nước ngoài Chuẩn bị: Văn bản thuyết minh Tự nhận xét, đánh giá: ………………………………………………………………………………………….. -----------------------.

(34) Chủ đề 5:. BiÖn ph¸p tu tõ Ngày soạn: 27. 11. 2015 Ngày dạy: 30.11.2015. I. Mục tiêu cần đạt Giúp học sinh: - Củng cố những hiểu biết về các biện pháp tu từ tiếng Việt. Phân biệt một số phép tu từ: Nói quá, nói giảm nói tránh... - Rèn luyện kĩ năng làm bài tập II. Chuẩn bị: - GV: Soạn bài và đọc tài liệu tham khảo. - HS: Đọc và chuẩn bị bài ở nhà; tham khảo tài liệu có liên quan đến bài học. III. Tiến trình bài dạy: - Ổn định lớp, kiểm tra bài cũ. - Bài cũ: Làm bài tập GV giao về nhà. - Bài mới: Hoạt động của GV và HS Nội dung cần đạt I. Nãi qu¸: 1. §Þnh nghÜa: - Nói quá là biện pháp tu từ phóng đại mức _ ThÕ nµo lµ nãi qu¸? độ, quy mô, tính chất của sự vật hiện tợng đợc miªu t¶ so víi hiÖn thùc kh¸ch quan. 2. T¸c dông cña nãi qu¸: _ Tríc hÕt nãi qu¸ cã chøc n¨ng nhËn thøc, lµm _ Nãi qu¸ cã nh÷ng t¸c dông g×? rõ hơn bản chất của đối tợng. Nói quá không ph¶i lµ nãi sai sù thËt, nãi dèi. §©y lµ mét biÖn ph¸p tu tõ. VÝ dô: Trªn ®Çu nh÷ng r¸c cïng r¬m Chång yªu chång b¶o hoa th¬m r¾c ®Çu. ( Ca dao ) => C¸ch nãi nµy nh»m biÓu hiÖn mét sù thËt: Sự đam mê mù quáng đã làm cho con ngời nh×n nhËn sù viÖc kh«ng chÝnh x¸c, thËm chÝ lµm cho ngêi ta nh×n nhËn, suy nghÜ, hµnh động khác hẳn mọi ngời. _ Nãi qu¸ cßn cã t¸c dông nhÊn m¹nh, g©y Ên tîng, t¨ng søc biÓu c¶m. VÝ dô: ChÝ ta lín nh biÓn §«ng tríc mÆt. ( Tè H÷u ).

(35) _ Nói quá đợc sử dụng trong những lÜnh vùc nµo? Cho vÝ dô minh ho¹?. _ Nãi qu¸ cã g× gièng vµ kh¸c víi nãi kho¸c?. Bµi tËp 1: Xác định biện pháp nói quá trong nh÷ng c©u díi ®©y: a. Bao giờ cây cải làm đình Gç lim lµm ghÐm th× m×nh lÊy ta. ( Ca dao ). => Søc m¹nh cña c¸ch nãi qu¸ ë ®©y chÝnh lµ gây đợc ấn tợng, xúc cảm về ý chí, về quyết tâm giải phóng đất nớc của nhân dân ta. 3. C¸c trêng hîp sö dông nãi qu¸: _ Núi quá thờng đợc dùng trong thơ văn châm biÕm, trµo phóng. VÝ dô: Lç mòi mêi t¸m g¸nh l«ng Chång yªu chång b¶o t¬ hång trêi cho. ( Ca dao ) _ Nói quá gặp trong văn thơ trữ tình, để nhấn mạnh mức độ tình cảm. VÝ dô: B¸t c¬m chan ®Çy níc m¾t Bay cßn gi»ng khái miÖng ta. ( NguyÔn §×nh Thi ) _ Trong lêi nãi thêng ngµy, còng cã nh÷ng cách nói quá để khẳng định một điều nào đó. VÝ dô: Nhớ, nhớ. Chết xuống đất cũng không quên. ( NguyÔn §Þch Dòng ) 4. Ph©n biÖt nãi qu¸ vµ nãi kho¸c: _ Gièng nhau: Nói quá và nói khoác cùng là phóng đại quy mô, mức độ, tính chất của sự vật, hiện tợng. _ Kh¸c nhau: + Nói quá là nói để gây ấn tợng, gây chú ý, để làm nổi rõ một khía cạnh nào đó của đối tợng đợc nói đến. + Nói khoác nhằm mục đích cho ngời nghe tin vµo nh÷ng ®iÒu kh«ng cã thật.( Mất lòng tin của người nghe) VÝ dô: _Có sức ngời sỏi đá cũng thành cơm (Nãi qu¸ ). _ Nó có thể biến hòn đá kia thành một bát cơm nãng vµ mét khóc c¸ kho th¬m phøc (Nãi kho¸c ). _ Tay ngêi nh cã phÐp tiªn – Trªn tre nøa còng dÖt ngh×n bµi th¬ ( Nãi qu¸ ). _ Nó sáng tác đợc một nghìn bài thơ trong vòng nửa tiếng đồng hồ ( Nãi kho¸c ). B. Bµi tËp thùc hµnh. Bµi tËp 1: Biện pháp nói quá đợc gạch chân: a. Bao giờ cây cải làm đình Gç lim lµm ghÐm th× m×nh lÊy ta. ( Ca dao ) b. B©y giê gÆp mÆt chµng ®©y,.

(36) Ăn chín lạng ớt ngọt ngay nh đờng. ( Ca dao ) ¡n chÝn l¹ng ít ngät ngay nh c. Nhí ai bæi hæi båi håi, đờng. Nh đứng đống lửa, nh ngồi đống than. ( Ca dao ) Ca dao ) c. Nhí ai bæi hæi båi håi, Bµi tËp 2: Nh đứng đống lửa, nh ngồi đống a. Sử dụng “ngàn cân treo sợi tóc” là cách nói than. hình ảnh phi thực tế để giúp ngời đọc nhận ( Ca dao ) thức mức độ nguy hiểm một cách cụ thể nhất. Bµi tËp 2: Ph©n tÝch hiÖu qu¶ cña c¸c trêng b. HÑn chÝn mµ quªn mêi lµ hoµn toµn kh«ng hợp sau đây do phép nói quá mang có trong thực tế. Chính cách nói phóng đại quá l¹i. sự thật này đã nhấn mạnh thái độ trách móc a. Ngời say rợu mà đi xe máy thì đối với sự “quên” của ngời hẹn. tÝnh m¹ng ngµn c©n treo sîi tãc. c. Đây là cách nói quá bằng hình ảnh để diễn tả b. Ngêi sao mét hÑn th× nªn niÒm tin, sù l¹c quan, sù sèng, sù chiÕn th¾ng Ngời sao chín hẹn thì quên cả vợt lên trên gian khổ hi sinh trong chiến đấu. mêi. Bµi tËp 3: ( Ca dao ) a. Chi b»ng anh em t«i cø tranh thñ giê nghØ ®i c. TiÕng h¸t ¸t tiÕng bom. bới mấy đống sắt vụn, đãi cát tìm vàng. ( L©m Ph¬ng ) b. å lµm g× c¸i vÆt Êy. HiÓu dô cho d©n nghe, Bµi tËp 3: chứ đâu dám đánh trống qua cửa nhà sấm. T×m c¸c thµnh ng÷ cã sö dông (NguyÔn C«ng Hoan ) biện pháp nói quá để diễn đạt các ý c. Chỉ cần ba hơi lặn ngắn, anh đã trồi lên trsau. Đặt câu với mỗi thành ngữ đó. ớc mặt Thuý – một khuôn mặt cắt không còn a. Ch¾t läc, chän lÊy c¸i quý gi¸, c¸i giät m¸u, c¸i miÖng nhá cø h¸ ra ngËm l¹i, tốt đẹp, tinh tuý trong những cái tạp mắt nhắm nghiền. chÊt kh¸c. ( Chu Lai ) ( HoÆc: MÆt c¾t kh«ng ra m¸u ) b. Cả gan hay làm điều gì kém cỏi, d. Thôi cũng đợc và bắt đầu từ giờ phút này, vông vÒ tríc ngêi hiÓu biÕt, tinh l·o ph¶i theo ta nh h×nh víi bãng. th«ng, tµi c¸n h¬n m×nh. (Thu Bån ) e. Trong tËp hå s¬ dµy hµng gang ë c¬ quan c. Sợ hãi, khiếp đảm đến mức mặt công an, bút tích của cha Hoan còn đó chứng t¸i mÐt. tá «ng ta ch¼ng ph¶i tay gan vµng d¹ s¾t g×. ( Chu V¨n ) d. Luôn kề cạnh bên nhau hoặc gắn g. Hai đứa giống nhau nh hai giọt nớc. bã chÆt chÏ, kh¨ng khÝt víi nhau. (Thu Bån ) e. Gan d¹, dòng c¶m, kh«ng nao Bµi tËp 4: nóng tríc khã kh¨n, nguy hiÓm. Cã thÓ kÓ ra c¸c thµnh ng÷ nh: lín nhanh nh thæi, ng· nh ng¶ r¹, ®en nh cét nhµ ch¸y, g. Giống hệt nhau, đến mức tởng nghiêng nớc nghiêng thành, long trời lở đất, chõng nh cïng mét thÓ chÊt. bầm gan tím ruột, nghĩ nát óc; chó ăn đá, gà Bµi tËp 4: ¨n sái,... T×m 5 thµnh ng÷ cã sö dông phÐp §Æt c©u: nói quá. Đặt câu với mỗi thành ngữ 1. Chị ấy đẹp nghiêng nớc nghiêng thành. đó. 2. Sơn Tinh và Thuỷ Tinh đánh nhau long trời Mẫu: ruột để ngoài da. lở đất. b. ®©y,. B©y giê gÆp mÆt chµng.

(37) -> Đặt câu: Giấy tờ ai dám đa cho 3. Nhắc đến lũ giặc, ai cũng bầm gan tím ruột. ông cụ ruột để ngoài da ấy. 4. Tôi đã nghĩ nát óc mà vãn cha giải đợc bài to¸n nµy. 5. ở nơi chó ăn đá gà ăn sỏi này, ai mà sống đợc. Bµi tËp 5: _ Tãc tai cËu Êy tèt nh rõng. _ GÆp ngêi nghiÖn ma tuý tí sî hÕt c¶ hån. _ NhiÒu kÎ b¸n trêi kh«ng v¨n tù. Bµi tËp 5: ... T×m mét sè trêng hîp nãi qu¸ th- Bµi tËp 6: êng dïng trong sinh ho¹t h»ng ngµy. ( HS tù viÕt ®o¹n v¨n ) Bµi tËp 6: ViÕt mét ®o¹n v¨n ng¾n (5–7 câu ) trong đó có sử dụng phép nói qu¸. ChØ ra phÐp nãi qu¸ trong ®o¹n văn đó.. II. Nãi gi¶m, nãi tr¸nh: 1. §Þnh nghÜa: Nãi gi¶m nãi tr¸nh lµ biÖn ph¸p tu tõ _ ThÕ nµo lµ nãi gi¶m nãi tr¸nh? dùng cách diễn đạt tế nhị, uyển chuyển. 2. T¸c dông cña nãi gi¶m nãi tr¸nh: _ Nãi gi¶m nãi tr¸nh cã nh÷ng t¸c dông _ Tr¸nh c¶m gi¸c ®au buån, ghª sî, nÆng g×? nÒ. VÝ dô 1: Cha nã chÕt, mÑ nã lÊy chång kh¸c. (C¶m gi¸c ®au buån ). _ Cha nã mÊt, mÑ nã ®i bíc n÷a. (Tr¸nh c¶m gi¸c qu¸ ®au buån ). VÝ dô 2: _ Em bÐ bÞ Øa ch¶y. ( C¶m gi¸c ghª sî ). _ Em bÐ bÞ ®i ngoµi. (Tr¸nh c¶m gi¸c ghª sî ) _ Tr¸nh sù th« tôc, thiÕu lÞch sù. VÝ dô: _ Con d¹o nµy lêi l¾m. ( ThiÕu tÕ nhÞ ) _ Con dạo này cha đợc chăm lắm.(Tế nhÞ, nhÑ nhµng, tr¸nh nÆng nÒ ). 3. C¸c c¸ch nãi gi¶m nãi tr¸nh: a. Sử dụng từ đồng nghĩa, đặc biệt là các _ Nói giảm nói tránh thờng đợc thực hiện từ Hán Việt. b»ng nh÷ng c¸ch nµo? Ch¼ng h¹n: + chÕt: tõ trÇn, t¹ thÕ, quy tiªn,... + ch«n: mai t¸ng, an t¸ng,... VÝ dô:.

(38) _ Nói giảm nói tránh thờng đợc sử dụng trong nh÷ng trêng hîp nµo? Cho vÝ dô minh ho¹?. _ C¸c t×nh huèng nµo kh«ng nªn sö dông nãi gi¶m nãi tr¸nh?. _ Để cảm thụ đợc cái hay (giá trị nghệ thuËt) cña c¸ch nãi gi¶m nãi tr¸nh trong. Ông cụ đã chết rồi. => Ông cụ đã quy tiên rồi. b. Dùng cách nói phủ định từ trái nghĩa. Ch¼ng h¹n: Xấu: cha đẹp, cha tốt,... VÝ dô: Bµi th¬ cña anh dë l¾m. => Bài thơ của anh cha đợc hay lắm. c. Dïng c¸ch nãi vßng: VÝ dô: Anh cßn kÐm l¾m. => Anh cÇn ph¶i cè g¾ng h¬n n÷a. d. Dïng c¸ch nãi trèng (tØnh lîc). VÝ dô 1: Anh Êy bÞ th¬ng nÆng thÕ th× kh«ng sống đợc lâu nữa đâu chị ạ. => Anh ấy (...) thế thì không (...) đợc lâu n÷a ®©u chÞ ¹. VÝ dô2: Lão làm bộ đấy! Thật ra thì lão chỉ tẩm ngÈm thÕ, nhng còng (...) ra phÕt chø ch¶ võa ®©u: l·o xin t«i mét Ýt b¶ chã [...]. 4. C¸c trêng hîp sö dông nãi gi¶m nãi tr¸nh: _ Khi muèn tr¸nh c¶m gi¸c ®au buån, ghª sî, th« tôc, thiÕu lÞch sù. VÝ dô: Anh ¸y bÞ thæ huyÕt. (Tr¸nh c¶m gi¸c ghª sî ) _ Khi muốn tôn trọng ngời đối thoại với m×nh ( ngêi cã quan hÖ thø bËc x· héi, tuæi t¸c cao h¬n) VÝ dô: Khuya råi, mêi bµ ®i nghØ. _ Khi muèn nhËn xÐt mét c¸ch tÕ nhÞ, lÞch sự, có văn hoá để ngời nghe dễ tiếp thu ý kiÕn gãp ý. VÝ dô: Bài thơ của anh cha đợc hay lắm. 5. C¸c t×nh huèng kh«ng nªn nãi gi¶m nãi tr¸nh: _ Khi cÇn phª b×nh nghiªm kh¾c, nãi thẳng, nói đúng mức độ sự thật. _ Khi cÇn th«ng tin chÝnh x¸c, trung thùc. 6. C¶m thô c¸i hay (gi¸ trÞ nghÖ thuËt ) cña c¸ch nãi gi¶m nãi tr¸nh trong t¸c phÈm v¨n häc: _ §Æt nã trong hoµn c¶nh giao tiÕp cô thÓ (quan hÖ thø bËc x· héi, tuæi t¸c, t©m tr¹ng cña ngêi nãi, ngêi nghe,...)..

(39) t¸c phÈm v¨n häc, ta cÇn lµm g×?. _ Xem xét trong văn bản, tác giả đã tạo ra phÐp nãi gi¶m nãi tr¸nh b»ng nh÷ng tõ ng÷ nµo, b»ng c¸ch nµo. _ §èi chiÕu víi nh÷ng c¸ch nãi th«ng thêng cã thÓ dïng trong trêng hîp giao tiÕp đó để thấy đợc tác dụng của cách diễn đạt nµy vµ dông ý cña t¸c gi¶. B. bµi tËp thùc hµnh. I Bµi tËp 1: II. PhÇn BT Tù luËn: T×m biÖn ph¸p nãi gi¶m nãi tr¸nh trong Bµi tËp 1: c¸c c©u sau. Gi¶i thÝch ý nghÜa cña c¸c cách nói đó. a. kh¸ ( t×nh tr¹ng søc khoÎ ). a. Bµ l·o l¸ng giÒng l¹i lËt ®Ët ch¹y sang: b. hoµn ( tr¶ l¹i ). _ Bác trai đã khá rồi chứ? ( Ng« TÊt Tè ) Bµi tËp 2: b. Nó ( Rùa Vàng ) đứng nổi trên mặt nớc Đáng lẽ chị Dậu phải nói: “U đã bán và nói: “Xin bệ hạ hoàn gơm lại cho Long con cho nhà cụ Nghị để lấy tiền nộp su Qu©n”. rồi”, nhng vì sự thật quá phũ phàng đối (Sự tích Hồ Gơm ) với đứa con nên chị phải nói tránh: “Con Bµi tËp 2: chỉ đợc ăn ở nhà bữa nay nữa thôi”. Ph¸t hiÖn phÐp nãi tr¸nh trong ®o¹n trÝch sau ®©y vµ cho biÕt v× sao chÞ DËu l¹i nãi nh vËy. ChÞ DËu võa nãi võa mÕu: _ Thôi u không ăn để phần cho con. Bài tập 3: Con chỉ đợc ăn ở nhà bữa nay nữa thôi. U không muốn ăn tranh của con. Con a. Chỉ đến lúc thân tàn lực kiệt, trả xác cứ ăn thật no, không phải nhờng nhịn cho đời, Thị Kính mới đợc minh oan và đcho u. ợc đức Phật đón về miền vĩnh cửu, trong niÒm xãt th¬ng, nuèi tiÕc cña mu«n ngêi. (TrÇn L©m BiÒn) b. ThÕ råi DÕ Cho¾t t¾t thë. T«i th¬ng (Ng« TÊt Tè ) l¾m. Võa th¬ng võa ¨n n¨n téi m×nh. Bµi tËp 3: (T« Hoµi) G¹ch ch©n díi nh÷ng c¸ch nãi thay c. Bçng loÌ chíp đỏ cho “chÕt” trong c¸c c©u sau: Th«i råi, Lîm ¬i! ( Tè H÷u) d. Ch¼ng bao l©u, ngêi chång mÊt. (Sä Dõa) e. [...] tríc kia khi bµ cha vÒ víi Thîng đế chí nhân, bà cháu ta đã từng sung sớng biết bao. ( An-®Ðc-xen ) g. Cách mấy tháng sau, đứa con lên sài lại bỏ đi để chị ở một mình. (NguyÔn Kh¶i ) Bµi tËp 4: Cã thÓ thay b»ng: a. Tôi khuyên cậu: không nên đến chỗ Bµi tËp 4:.

(40) Thay c¸c tõ in ®Ëm trong nh÷ng c©u díi ®©y b»ng c¸c tõ ng÷ nãi gi¶m nãi tr¸nh: a. Tôi cấm cậu: không đến chỗ đó. b. Bè mÑ nã bá nhau tõ ngµy nã cßn bÐ. c. Bà đã già. Bµi tËp 5: Thay c¸c tõ ng÷ in ®Ëm b»ng c¸c tõ ngữ đồng nghĩa để thể hiện cách nói giảm nãi tr¸nh trong nh÷ng c©u sau: a. Anh cø chuÈn bÞ ®i, bµ cô cã thÓ chÕt trong nay mai th«i. b. ¤ng ta muèn anh ®i khái n¬i nµy.. đó. b. Bè mÑ nã chia tay nhau tõ ngµy nã cßn bÐ. c. Bà đã có tuổi. Bµi tËp 5: Cã thÓ thay nh sau: a. Anh cø chuÈn bÞ ®i, bµ cô cã thÓ ®i trong nay mai th«i. b. ¤ng ta kh«ng muèn tr«ng thÊy anh ë ®©y n÷a. c. Bè t«i lµm ngêi b¶o vÖ cho nhµ m¸y. d. Ông giám đốc chỉ có một ngời phục vụ. e. CËu Êy bÞ bÖnh khiÕm thÞ. g. MÑ t«i lµm cÊp dìng. Bµi tËp 6: _ ChÞ Lan d¹o nµy cã vÎ tha ®i lµm. _ Anh Êy cã vÎ kh«ng hiÒn l¾m. ... Bµi tËp 7: Có thể đặt câu: Con ngùa cña cËu xÊu qu¸. -> Con ngựa của cậu không đợc đẹp lắm.. c. Bè t«i lµm ngêi g¸c cæng cho nhµ m¸y. d. Ông giám đốc chỉ có một ngời đầy tớ. e. CËu Êy bÞ bÖnh ®iÕc tai, mï m¾t. g. MÑ t«i lµm nghÒ nÊu ¨n. Bµi tËp 6: H·y t×m trong lêi nãi h»ng ngµy c¸c cách nói giảm nói tránh để biểu lộ thái độ lÞch thiÖp, tr¸nh th« tôc. Bµi tËp 7: §Æt 3 c©u nãi gi¶m nãi tr¸nh b»ng c¸ch phủ định từ trái nghĩa. MÉu: Bøc tranh cËu vÏ xÊu qu¸. -> Bức tranh cậu vẽ cha đợc đẹp lắm. IV. Hướng dẫn học ở nhà: Làm bài tập còn lại: Chuẩn bị: Văn thuyết minh * Tự nhận xét, đánh giá: ………………………………………………………………. ---------------------------------------------.

(41)

giao an day them van 8

Tài liệu liên quan

Tài liệu bạn tìm kiếm đã sẵn sàng tải về