đặc điểm loại hình của tiếng việt 89 90

Tiết 89-90

ĐẶC ĐIỂM LOẠI HÌNH CỦA TIẾNG VIỆT

GVHD: Trần Thị Thu Hương
Người soạn: Trần Thị Thu Hằng


I. LOẠI HÌNH NGƠN NGỮ


1. VÍ DỤ

a.

Múa rối, chèo cổ, cải lương, ca kịch …

b.

Bản tin, phóng sự, tin nhanh …



Ví dụ a, b có điểm gì giống nhau, chúng thuộc loại hình nào?

c.

Tơi yêu em (Tiếng Việt)



Hãy tìm ra điểm giống nhau của các câu trong ví dụ c?

我爱我 (Wǒ ài nǐ) (Tiếng Trung)
ฉฉ
ฉฉฉ
ฉฉฉ
ฉ (Phom rak khun) (Tiếng Thái Lan)

Câu hỏi:


1. VÍ DỤ

a.

Múa rối, chèo cổ, cải lương, ca kịch …

爱 Thuộc loại hình sân khấu dân gian
b. Bản tin, phóng sự, tin nhanh …
爱 Thuộc loại hình báo chí
c. Tôi yêu em (Tiếng Việt)
我爱我 (Wǒ ài nǐ) (Tiếng Trung)
ฉฉ
ฉฉฉ
ฉฉฉ
ฉ (Phom rak khun) (Tiếng Thái Lan)
爱 Khi đọc viết các âm tiết đều tách rời nhau đều có âm điệu…


2. KHÁI NIỆM

•

Loại hình là khái niệm chỉ sự vật, hiện tượng có chung đặc trưng cơ bản nào đó.

•

Loại hình ngơn ngữ là tập hợp một số ngơn ngữ có chung đặc trưng cơ bản về ngữ âm, từ vựng, ngữ pháp … (giống nhau), những ngôn
ngữ cùng loại hình có thể khơng cùng nguồn gốc.

•

Có 2 loại hình ngơn ngữ khá quen thuộc: đơn lập và hịa kết.
Tiếng Việt thuộc loại hình ngơn ngữ nào?

 Tiếng Việt thuộc loại hình ngơn ngữ đơn lập


II. ĐẶC ĐIỂM LOẠI HÌNH
CỦA TIẾNG VIỆT


1. Tiếng Việt là đơn vị cơ sở của ngữ pháp


VÍ DỤ

Câu hỏi
Câu thơ trên có mấy tiếng? Mấy âm tiết? Mấy từ? Đó là
những từ nào? Hãy thử tạo từ mới từ những từ đơn được

“Sao anh không về chơi thôn Vĩ?”
(Hàn Mặc tử, Đây thôn Vĩ Dạ)

tách ra trong câu thơ trên: sao, anh, không, về,…


VÍ DỤ

a. “Sao / anh / khơng / về / chơi / thôn / Vĩ?”

Câu thơ gồm: 7 tiếng, 7 từ
Cách đọc và cách viết tách rời nhau.

VD: Sao -> Ngôi sao, anh -> anh hùng, không-> không gian, về -> trở về, chơi -> ăn chơi, xóm -> thơn xóm,
vĩ -> vĩ cầm


KẾT LUẬN

- Về mặt ngữ âm: Tiếng là âm tiết (là đơn vị nhỏ nhất có nghĩa), khi nói hoặc khi viết mỗi âm tiết được tách biệt rõ ràng.
- Về mặt sử dụng: Tiếng có thể là từ hoặc yếu tố cấu tạo từ (Từ đơn, từ ghép, từ láy,…).

Tiếng là đơn vị cơ sở của ngữ pháp.

* Lưu ý: Trong tiếng Việt, vẫn có những âm tiết khơng mang nghĩa, có những từ gồm nhiều âm tiết:
- Từ mượn: xi-măng, xà-phòng …
- Từ Hán cổ: sá (trong đường sá), cộ (trong xe cộ) …
我 Đây không phải là hiện tượng phổ biến của tiếng Việt mà chỉ là những ngoại lệ.

2. Từ khơng biến đổi hình thái


VÍ DỤ

Cười người1 chớ vội cười lâu/ Cười người2 hơm trước, hôm sau người3 cười.
Câu hỏi:

Những từ được in đậm trong ví dụ trên có điểm gì giống và khác nhau?
+ Về mặt hình thức? (cách đọc, cách viết)
+ Về mặt ngữ pháp?


VÍ DỤ
Cười người1 chớ vội cười lâu/ Cười người2 hơm trước, hôm sau người3 cười.



Những từ in đậm giống nhau về mặt hình thức, cách đọc các viết đều giống nhau



Khác nhau về mặt ngữ pháp:

+ người1: Bổ ngữ
+ người2: Bổ ngữ
+ người3: Chủ ngữ

KẾT LUẬN

 Từ trong tiếng Việt khơng biến đổi hình thái khi cần biểu thị ý nghĩa ngữ pháp.
-

Trong tiếng Anh, để biểu thị những ý nghĩa ngữ pháp khác nhau từ thường biến đổi hình thái.

Tiếng Anh thuộc loại hình ngơn ngữ nào?
爱 Tiếng Anh thuộc loại hình ngơn ngữ hòa kết.


3. Biện pháp chủ yếu để biểu thị ý nghĩa ngữ pháp là sắp đặt từ theo thứ tự trước sau và sử dụng các hư
từ.


VÍ DỤ

- Tơi ăn cơm.
- Ăn cơm với tơi!/ Ăn cơm cùng tôi!/ …
- Tôi đang ăn cơm/ Tôi đã ăn cơm rồi/ Tôi vừa ăn cơm xong.

Câu hỏi: Các câu trên đều được hình thành bởi các từ tơi, ăn, cơm; Nhưng có sự thay đổi về trật tự từ và hư từ. Vậy các câu trên có khác
nhau về nghĩa không? Khác nhau như thế nào?


VÍ DỤ

- Tơi ăn cơm.
- Ăn cơm với tơi!/ Ăn cơm cùng tôi!/ …
- Tôi đang ăn cơm/ Tôi đã ăn cơm rồi/ Tôi vừa ăn cơm xong.

- Thay đổi hư từ, khiến chủ thể có thể chuyển từ chủ động sang bị động, thay đổi thời gian hành động diễn ra, thay đổi ý nghĩa
của câu.



Thay đổi trật tự sắp đặt từ ngữ và hư từ thay đổi thì ý nghĩa của câu cũng thay đổi


VÍ DỤ

1.

Khi thay đổi trật tự từ, sẽ làm nghĩa của câu thay đổi hay khơng?

Bị cày khơng được bán (có thể hiểu theo hai nghĩa)
Bị cày nên khơng được bán
Bị cày khơng được nên bán
Khơng được bán bị cày
Bán bị cày khơng được …

2. Khi dùng ở các thì khác nhau, cấu tạo của động từ go trong câu sau thay đổi như thế nào?
I go to school


VÍ DỤ

1.

Khi thay đổi trật tự từ, sẽ làm nghĩa của câu thay đổi.

-Nghĩa của câu phụ thuộc nhiều vào việc thêm bớt các hư từ Tôi (đã, đang, sẽ, phải, không, cứ…) đi học (rồi, đây, đã. nhiều) …

2. Khi dùng ở các thì khác nhau, cấu tạo của động từ go trong câu thay đổi theo thì mà nó mang: went (Thì q khứ đơn) , will go (thì tương lai đơn),...



Ý nghĩa ngữ pháp của câu tiếng Việt phụ thuộc vào trật tự từ và sử dụng các hư từ khơng phụ thuộc vào các thì như trong tiếng Anh.


KẾT LUẬN
Thay đổi trật từ sắp đặt từ (hoặc thay đổi các hư từ được dùng) thì nghĩa của cụm từ, của câu sẽ đổi khác
(hoặc trở thành vô nghĩa).


Ghi nhớ (SGK/tr 57)

Tiếng Việt thuộc loại hình ngơn ngữ đơn lập với các đặc điểm nổi bật là: đơn

vị cơ sở của ngữ pháp là tiếng; từ không biến đổi hình thái; ý nghĩa ngữ pháp

được biểu thị bằng trật tự từ và hư từ.


LUYỆN TẬP


Bài tập : Em hãy chọn đáp án đúng cho câu hỏi sau:

1. Tiếng Việt thuộc loại hình ngơn ngữ nào?

A. Đơn lập

2. Em hãy cho biết câu thơ sau có bao nhiêu tiếng, bao nhiêu từ?

B. Hịa kết

“Lom khom dưới núi tiều vài chú

C. Chắp dính

Lác đác bên sơng chợ mấy nhà”
(Bà Huyện Thanh Quan, Qua đèo ngang)

3. Khi đảm nhiệm các chức năng ngữ pháp khác nhau từ tiếng Việt:
A. 14 tiếng, 14 từ.
A. Biến đổi hình thái.
B. 14 tiếng, 13 từ.
B. Khơng biến đổi hình thái.
C. 14 tiếng, 12 từ.
C. Có thể biến đổi hình thái hoặc không


NHIỆM VỤ VỀ NHÀ

Soạn bài mới “Tiểu sử tóm tắt”:

+ Viết tiểu sử tóm tắt nhằm mục đích gì?

+ Những yêu cầu cần có của một bản tiểu sử tóm tắt?

+ Cách viết tiểu sử tóm tắt? ( Gồm những công việc nào?)


CẢM ƠN VÀ HẸN
GẶP LẠI!