Tài liệu Một số vấn đề về di truyền học (mã di truyền) docx

Một số vấn đề về di truyền học
(mã di truyền)


Mã di truyền

1. Khung đọc

Ngoài việc quy định điểm bắt đầu quá
trình tổng hợp protein, bộ ba mã khởi
đầu (AUG) còn xác định khung đọc
của trình tự ARN. Có thể có ba bộ ba
cho bất kỳ một trình tự bazơ nào, phụ
thuộc vào bazơ nào được chọn làm
bazơ bắt đầu của codon. Thực tế trong
quá trình tổng hợp protein, thường chỉ
có một khung đọc được sử dụng. Còn
hai khung đọc kia thường chứa một số
bộ ba kết thúc ngăn cản chúng được
sử dụng để tổng hợp trực tiếp nên
phân tử protein.




Mỗi trình tự ADN có thể đọc theo ba
khung đọc khác nhau, phụ thuộc vào
bazơ nào được chọn làm bazơ khởi
đầu. Trên mỗi phân đoạn ADN mạch
kép về lý thuyết có thể có tối đa sáu

khung đọc mở (ORF) khác nhau.

Đoạn trình tự nằm giữa một bộ ba
khởi đầu và một bộ ba kết thúc tương
ứng cùng khung đọc được gọi là
khung đọc mở (ORF = open reading
frame). Đặc điểm này được dùng để
xác định các trình tự ADN mã hoá
protein trong các dự án giải mã hệ
gen.


2. Tính vạn năng của mã di truyền

Ban đầu, người ta tin rằng mã di
truyền là vạn năng. Nghĩa là ở mọi
sinh vật, các codon giống nhau đều
quy định những axit amin như nhau.
Tuy vậy, thực tế cho thấy có một số
trường hợp ngoại lệ. Ví dụ, ở hệ gen
ty thể có sự khác biệt về bộ ba khởi
đầu và bộ ba kết thúc. Cụ thể, UAG
bình thường là bộ ba kết thúc, thì ở ty
thể nó lại mã hoá cho tryptophan;
AGA và AGG bình thường quy định
arginin, ở ty thể lại có vai trò là các
bộ ba kết thúc; AUA bình thường mã
hóa cho isoleucin thì ở ty thể lại xác
định methionin. Người ta cho rằng
những thay đổi này có thể tồn tại

được là nhờ ty thể là một hệ thống
kín. Ngoài hệ gen ty thể, một số
trường hợp ngoại lệ khác cũng được
tìm thấy ở một số sinh vật đơn bào. Ví
dụ ở một số động vật nguyên sinh, các
bộ ba UAA và UAG bình thường là
các bộ ba kết thúc thì lại mã hoá cho
axit glutamic.