Tài liệu Ký sự thổ dân Amazon phần 2 pptx

Ký sự thổ dân Amazon


Kỳ 2: "Người kể chuyện"

Chiều hôm đó, Renato ghé thăm Feliciano Lana, một người Anh-
điêng Tucano. Anh mang theo giấy và màu cho bạn mình.
Feliciano đang vẽ minh hoạ cho một quyển sách về những huyền
thoại anh được nghe người già nhất làng kể, khi anh còn là một
đứa trẻ.

Lời vọng từ quá khứ

Lều của anh nằm trên một khu đất cao ngay bên cạnh một ngọn
đồi. Từ đây có thể phóng tầm mắt ra vô tận, đuổi theo con sông
cho đến khi nó biến mất trong đám màu xanh mờ sương của khu
rừng già. Từ chốn xa xăm ấy, năm năm trước, anh đã xuôi dòng về
vùng Sao Gabriel này. “Vì sao?” “Vì bọn trẻ. Tôi muốn chúng đi
học".

Căn lều hầu như không có gì ngoài một chỗ gọi là giường, ba giỏ
hoa quả và vài cái võng mắc sẵn. Một chồng bản thảo nằm trên nền
đất vụn – kí ức của một dân tộc đã lãng quên quá khứ. Feliciano
bảo, anh là người theo Kitô giáo, nhưng truyện anh viết khác với
chuyện các mục sư kể, bởi ở đây dân tộc được lựa chọn là người
Tucano.

Tranh minh hoạ trong sách của Feliciano được vẽ rành rọt như
dành cho thiếu nhi. Những trang sách soi sáng căn lều âm u. Giọng
kể của anh tựa như những lời vọng về từ một quá khứ xa xăm: Đầu
tiên là một người phụ nữ, bà ta tạo ra một vị thần từ đám khói của

một điếu xì gà, ông thần này lại tạo ra con người.

Ban đầu tất cả nằm trong bụng một con rắn thần Anaconda, nó bơi
ra từ hồ sữa trong rừng Amazon rồi xuôi theo dòng sông. Một
chuyến đi dài, và con rắn thường phải dừng lại bên bờ sông để cho
bớt người ra. Cứ mỗi lần vượt qua một trở ngại là bầy người lại
tiến hóa lên thêm một bậc. Ngay từ những đoạn đầu, người da
trắng đã rời đi về phía đông. Sau đó là người Maku và người
Arawak. Những thành viên cuối cùng rời khỏi con rắn là người
Tucano - trung tâm của sự hình thành con người và là dân tộc lãnh
đạo.

Một vài câu chuyện của Feliciano gợi đến thuyết vũ trụ của đạo
thiên chúa, ví dụ như những con người đầu tiên đã ăn một cái hạt
rơi từ trên trời xuống. Sau đó, khi trời đổ xuống một cơn mưa
trừng phạt, những người này đã chui vào những hốc cây để trốn.
Một số chuyện khác thể hiện những quan niệm mê muội về giới
tính:

“Những người đàn bà đầu tiên không hề có cơ quan sinh dục”,
Feliciano kể. Trên tờ giấy anh đang vẽ có hình một người phụ nữ
đang dang rộng chân, phía dưới là một dòng máu, đó là lúc cơ
quan của chị ta mới được tách ra. Sau này dòng máu sẽ biến thành
một làn sương mù màu đỏ và làm dậy lên những hơi cồn đầu tiên
của loại đồ uống linh thiêng Capí.

Không có huyền thoại nào đề cao người phụ nữ: đây là Inamu,
chúa hài đồng, toàn thân Người phát ra tiếng nhạc. Inamu xuống
trần gian, mang cho con người một cây sáo thần. Cây sáo này đến
bây giờ vẫn là vật sở hữu của đàn ông. Trong dịp lễ nếu như nó

được đem ra thổi thì không người đàn bà nào được phép nhìn vào,
hình phạt sẽ là cái chết.

Trong khi kể, Feliciano luôn quay ra ngó Renato, ý chừng muốn
anh kể chuyện cùng. Và người kể chuyện nhiều khi tự đưa ra các
giả thiết, bổ sung hay trích dẫn từ thế giới huyền bí của người Anh-
điêng, rồi sau đó lại tự mình tán đồng hay bác bỏ. Chốc chốc, anh
lại hỏi “Đúng thế chứ, phải không?” Renato gật đầu. “Đúng vậy!”.

Những lúc như thế Renato lại nhớ đến anh chàng người Do Thái
Saul trong “Người kể chuyện”, tiểu thuyết về Amazon của Vargas
Llosas. Saul quyết chí sống mãi trong rừng già, nơi anh, như một
người đi rừng huyền bí, di chuyển từ bộ lạc này sang bộ khác. Anh
“hiểu thấu tâm can”, biết hết các bí mật thầm kín của họ, anh nói
chuyện với người da đỏ về chính huyền thoại và lịch sử của người
da đỏ.

Còn anh, anh hiểu được gì từ người Maku? “Nhiều lắm, hiểu về
chính mình thì đúng hơn”, Renato nói. Những năm ở cùng người
Anh-điêng là thời gian tôi đi nhận dạng bản thân, ban đầu phải
nếm trải cảm giác của người ngoại tộc duy nhất, rồi được chấp
nhận thành thành viên của một dân tộc, nhưng lại là một dân tộc bị
căm ghét, săn đuổi, tiêu diệt.” Ý anh là? “Ví dụ như, tôi là người
Do Thái, có những chuyện khi đến đây tôi mới thực sự hiểu.”

Cunahá – Cái chết trong rừng sâu

Những phong tục kì lạ ư? Nhiều lắm. Mỗi bộ lạc ở đây đều có
những bí mật riêng của họ. Và còn rất nhiều bộ lạc chúng ta chưa
hề được tiếp xúc. – Anh có biết chuyện tự tử của người Suruaha

không? Có chứ, cách đây ít lâu có một ông bác sĩ người Đức và
một nhà tâm lý học người Brazil cũng tìm đến đây vì việc này.
Nhưng tôi phải đính chính là thổ ngữ Suruaha không hề có từ “tự
tử”.

Khu vực sinh sống của bộ lạc người Anh-điêng này nằm khá sâu
trong vùng rừng Amazon. Đó là một dân tộc nhỏ, bao gồm các ông
góa vợ, các bà góa chồng và những đứa trẻ mồ côi. Gần như, mỗi
thành viên trong bộ lạc đều đã mất đi ít nhất là một người thân vì
tục Suizid. Họ không gọi đó là tự tử, cũng không coi đó là điều trái
tự nhiên. Đó là một phần tất yếu trong văn hóa của họ.



Sau mười ngày chèo thuyền và đi rừng đoàn nghiên cứu đó mới
đến được khu vực của người Suruaha. Da Silva đã sống với người
Anh-điêng tám năm, và được họ coi như bạn, ông Garve là bác sĩ
nha khoa lưu động, đến khu rừng già này để chữa răng cho thổ
dân. Họ thường xuyên nhai mía, nên răng lợi hỏng hết cả. Trong
quá trình làm việc, ông hết sức ngạc nhiên khi nhận ra dân tộc này
hầu như không có cảm giác đau. Nguyên nhân nằm ở chỗ, mọi
người ở đây, không phân biệt tuổi tác, địa vị, đều thích hít một loại
bột có tên là Komadi.

Thuốc phiện là một phần “đời sống ẩm thực” của người Suruaha.
Komadi, một hỗn hợp từ tro của vỏ cây và bột thuốc lá, chỉ là loại
dùng hàng ngày. Thứ thuốc độc này đưa con người ta vào thế giới
của ma quỷ. Nó lấy đi sự tự chủ của họ. Không chỉ chi phối đời
sống, nó quyết định cả cái chết. Hầu như không có ai ở làng này
“ra đi” một cách tự nhiên. Mười năm vừa qua, nửa bộ lạc đã tự kết

liễu đời mình.

Thứ ma túy đặc biệt dùng cho những “dịp” như vậy có tên là
Curaha, loại ma túy nguy hiểm nhất. Nếu ai đó muốn tự tử, những
người khác vẫn sẽ ra sức cứu chữa. Thi thoảng thì việc này cũng
đem lại kết quả, chất độc cũng làm người được cứu tỉnh ngộ,
không chán sống nữa. Nhưng thường khi mọi người đến thì đã
muộn. Lý do tự tử thì có nhiều, nhưng đa phần rất “vớ vẩn”, ví dụ
như mất một con gà, mất một cái rìu v.v. Khi một người thân qua
đời, các thành viên còn lại của gia đình cũng không tỏ vẻ đau
buồn, thương tiếc.

Những đứa trẻ mồ côi vì Suizid sẽ được họ hàng nuôi nấng. Bản
thân chúng cũng học tập bố mẹ hút thuốc phiện. Cái chết với các
em không có gì xa lạ. Bọn trẻ biết, một ngày nào đó Curaha cũng
sẽ đưa chúng đến thế giới bên kia. Ở đó, bố mẹ các em đang đợi.

Sau cùng, vấn đề đeo đẳng chúng tôi vẫn là chuyện hòa nhập hay
không hòa nhập của người Anh-điêng. Có nên để họ sống mãi nơi
rừng thiêng này như những “động vật quý hiếm”, để mặc họ đối
phó với cuộc đấu tranh sinh tồn, tự sinh tự diệt? Hay tạo điều kiện
cho họ tiếp xúc với văn minh, ràng buộc họ với những mối lo mà
lẽ ra họ không phải gánh chịu, để rồi, một vài thế kỉ sau, người da
đỏ chính thức trở thành huyền thoại?



(theo van hoa hoc)