Tài liệu Hoàn Thiện Hoạt Động Tín Dụng Xuất Khẩu Tại Ngân Hàng

tai lieu, document1 of 66.

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP.HCM
---- K ---

VÕ CƠNG DŨ

HỒN THIỆN HOẠT ĐỘNG TÍN DỤNG
XUẤT KHẨU TẠI NGÂN HÀNG PHÁT
TRIỂN VIỆT NAM
Chuyên ngành: Kinh tế Tài chính – Ngân hàng
Mã số: 60.31.12

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

NGƯỜI HƯỚNG DẪN: TS.TRẦN THỊ XUÂN HƯƠNG

THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH – 2008

luan van, khoa luan 1 of 66.


tai lieu, document2 of 66.

MỤC LỤC
Trang
PHẦN MỞ ðẦU...................................................................................................................................1
1. LÝ DO CHỌN ðỀ TÀI........................................................................................ 1
2. MỤC ðÍCH NGHIÊN CỨU................................................................................ 2
3. ðỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU............................ 2

4. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU........................................................................ 3
5. KẾT CẤU CỦA LUẬN VĂN......................................................................... 3
CHƯƠNG 1: NHỮNG VẤN ðỀ CƠ BẢN VỀ TÍN DỤNG XUẤT KHẨU CỦA NHÀ
NƯỚC......................................................................................................................................................4
1.1. VAI TRÒ CỦA XUẤT KHẨU ðỐI VỚI NỀN KINH TẾ ............................... 4
1.1.1. Vai trò của xuất khẩu ñối với nền kinh tế.................................................. 4
1.1.1.1. Xuất khẩu góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế, thúc ñẩy sản xuất
phát triển........................................................................................................... 4
1.1.1.2. Xuất khẩu tạo nguồn vốn ngoại tệ cho nền kinh tế............................. 4
1.1.1.3. Xuất khẩu có tác động tích cực đến giải quyết cơng ăn việc làm và
cải thiện ñời sống nhân dân.............................................................................. 5
1.1.1.4. Xuất khẩu là cơ sở mở rộng và thúc ñẩy các quan hệ kinh tế ñối ngoại.... 5
1.1.2. Các yếu tố tác ñộng ñến xuất khẩu hàng hoá ............................................ 5
1.1.2.1. Lợi thế cạnh tranh quốc gia................................................................. 5
1.1.2.2. Chính sách ngoại thương .................................................................... 6
1.1.2.3. Chính sách tài chính............................................................................ 7
1.1.2.4. Các yếu tố khác ................................................................................... 8
1.2. TÍN DỤNG XUẤT KHẨU CỦA NHÀ NƯỚC................................................ 9
1.2.1. Khái niệm................................................................................................... 9
1.2.2. Bản chất tín dụng xuất khẩu của Nhà nước ............................................. 11
1.2.3. Sự cần thiết của tín dụng xuất khẩu của Nhà nước ................................. 12
1.2.4. Hình thức tín dụng xuất khẩu của Nhà nước ........................................... 14
1.2.4.1. Tín dụng xuất khẩu ........................................................................... 14
1.2.4.2. Bảo lãnh TDXK ................................................................................ 15
1.2.4.3. Bảo lãnh dự thầu xuất khẩu............................................................... 16
luan van, khoa luan 2 of 66.


tai lieu, document3 of 66.

1.2.4.4. Bảo hiểm TDXK ............................................................................... 16
1.2.4.5. Bao thanh tốn xuất khẩu.................................................................. 17
1.2.5. Rủi ro tín dụng xuất khẩu của Nhà nước ................................................. 17
1.2.5.1. Khái niệm rủi ro TDXK của Nhà nước............................................. 17
1.2.5.2. ðiểm khác biệt giữa rủi ro TDXK của Nhà nước và rủi ro tín dụng
NHTM ............................................................................................................ 18
1.3. CÁC QUY TẮC QUỐC TẾ PHẢI TUÂN THỦ TRONG HOẠT ðỘNG TDXK 19
1.3.1. Hiệp ñịnh của WTO về trợ cấp và các biện pháp ñối kháng ................... 19
1.3.2. Hiệp ñịnh về TDXK của Tổ chức hợp tác và phát triển kinh tế (OECD) 20
1.3.3. Liên minh quốc tế của các nhà bảo hiểm tín dụng và đầu tư (Liên minh Berne) 23
1.4. KINH NGHIỆM HOẠT ðỘNG TÍN DỤNG XUẤT KHẨU CỦA NHÀ
NƯỚC TẠI MỘT SỐ QUỐC GIA ........................................................................ 23
1.4.1. Giới thiệu về kinh nghiệm hoạt ñộng TDXK của Nhà nước tại một số
quốc gia.............................................................................................................. 23
1.4.1.1. Thái Lan ............................................................................................ 23
1.4.1.2. Hàn Quốc .......................................................................................... 25
1.4.1.3. Trung Quốc ....................................................................................... 26
1.4.2. Bài học kinh nghiệm về hoạt ñộng TDXK của Nhà nước ñối với VN ... 27
CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG HOẠT ðỘNG TÍN DỤNG XUẤT KHẨU TẠI NGÂN
HÀNG PHÁT TRIỂN VIỆT NAM...............................................................................................31
2.1. GIỚI THIỆU VỀ NGÂN HÀNG PHÁT TRIỂN VIỆT NAM ........................ 31
2.1.1. Sự ra ñời của Ngân hàng Phát triển Việt Nam ........................................ 31
2.1.2. ðặc ñiểm của Ngân hàng Phát triển Việt Nam........................................ 32
2.1.3. Tổ chức bộ máy và một số hoạt ñộng ñang thực hiện tại NHPT ............ 33
2.1.3.1. Tổ chức bộ máy................................................................................. 33
2.1.3.2. Các hoạt động chính của NHPT Việt Nam....................................... 35
2.2. THỰC TRẠNG HOẠT ðỘNG TDXK TẠI NGÂN HÀNG PHÁT TRIỂN
VIỆT NAM TRONG THỜI GIAN QUA .............................................................. 35
2.2.1. Các hình thức TDXK tại NHPT Việt Nam.............................................. 35
2.2.1.1. Cho vay xuất khẩu............................................................................ 36

2.2.1.2. Bảo lãnh tín dụng xuất khẩu ............................................................. 37
2.2.1.3. Bảo lãnh dự thầu và bảo lãnh thực hiện hợp đồng............................ 37
2.2.2. Quy trình nghiệp vụ cho nhà xuất khẩu vay............................................ 37
2.2.2.1. Phạm vi áp dụng................................................................................ 37
luan van, khoa luan 3 of 66.


tai lieu, document4 of 66.

2.2.2.2. Mơ tả quy trình nghiệp vụ cho nhà xuất khẩu vay............................ 38
2.2.3. Thực trạng hoạt ñộng TDXK tại NHPT Việt Nam ................................. 39
2.2.3.1. Trước khi Việt Nam gia nhập WTO giai ñoạn 2001 - 2006 ............. 39
2.2.3.2. Sau khi Việt Nam gia nhập WTO ..................................................... 45
2.2.4. ðánh giá thực trạng hoạt ñộng TDXK của NHPTVN............................. 50
2.2.4.1. Những thành tựu ............................................................................... 50
2.2.4.2. Những tồn tại..................................................................................... 54
2.2.4.3. Nguyên nhân ..................................................................................... 59
CHƯƠNG 3: GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT ðỘNG TÍN DỤNG XUẤT KHẨU
TẠI NGÂN HÀNG PHÁT TRIỂN VIỆT NAM.......................................................................67
3.1. ðỊNH HƯỚNG HOẠT ðỘNG TDXK CỦA NHPT VIỆT NAM.................. 67
3.1.1. Chiến lược phát triển xuất khẩu của Việt Nam từ nay ñến năm 2010 và
yêu cầu ñặt ra ñối với hoạt ñộng TDXK............................................................ 67
3.1.1.1 Chiến lược phát triển xuất khẩu từ nay đến năm 2010............................ 67
3.1.1.2. Lộ trình hội nhập WTO và những yêu cầu ñối với Việt Nam về TDXK 68
3.1.2. Quan điểm và định hướng hồn thiện hoạt động TDXK tại NHPTVN .. 69
3.2. GIẢI PHÁP HỒN THIỆN HOẠT ðỘNG TDXK TẠI NHPTVN............... 71
3.2.1. Hoàn thiện nghiệp vụ cho vay nhà xuất khẩu tại NHPTVN .................. 72
3.2.1.1. ðiều chỉnh các quy ñịnh nghiệp vụ TDXK phù hợp với Nghị định của
Chính phủ và pháp luật hiện hành................................................................. 72
3.2.1.2. Các hoạt động hỗ trợ cho cơng tác TDXK........................................ 75

3.2.1.3. Hồn thiện cơng tác thanh tốn trực tiếp với khách hàng và thực hiện
thanh toán quốc tế .......................................................................................... 78
3.2.2. Từng bước thực hiện đầy đủ các loại hình tín dụng xuất khẩu ............... 80
3.2.2.1. Hình thức cho vay nhà nhập khẩu..................................................... 80
3.2.2.2. Các hình thức bảo lãnh ....................................................................... 81
3.2.2.3. ða dạng hóa các hình thức cho vay nhà xuất khẩu........................... 82
3.2.2.4. Nghiên cứu, triển khai bảo hiểm tín dụng xuất khẩu........................ 82
3.2.3. Tăng cường công tác marketing, hợp tác với các tổ chức tài chính- tín
dụng trong nước và trên thế giới........................................................................ 83
3.2.3.1. Công tác marketing ........................................................................... 83
3.2.3.2. Phối hợp tốt với các NHTM trong nước và tăng cường hoạt ñộng trao
ñổi, hợp tác với các tổ chức tài chính tín dụng quốc tế ................................. 84

luan van, khoa luan 4 of 66.


tai lieu, document5 of 66.

3.2.4. ðổi mới tư duy, lề lối, tác phong làm việc và ñẩy mạnh ứng dụng công
nghệ thông tin .................................................................................................... 85
3.2.4.1. ðổi mới tư duy, lề lối, tác phong làm việc ....................................... 85
3.2.4.2. ðẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin ......................................... 85
3.2.5. ðào tạo nguồn nhân lực thực hiện hoạt động tín dụng xuất khẩu mang tính
chun nghiệp, cơ chế đãi ngộ và thu hút người tài............................................... 85
3.2.5.1. Nguồn nhân lực ................................................................................. 85
3.2.5.2. Cơ chế ñãi ngộ và thu hút người tài .................................................. 86
3.3. KIẾN NGHỊ.................................................................................................... 87
3.3.1. Kiến nghị với Chính phủ và các Bộ ngành có liên quan................................ 87
3.3.1.1. ða dạng hóa hình thức hỗ trợ, cho phép NHPT cho vay với thời hạn
phù hợp với thời hạn thực hiện hợp ñồng và kinh doanh ngoại hối .............. 87

3.3.1.2. Chủ ñộng áp dụng các thông lệ quốc tế trong lĩnh vực TDXK ........ 87
3.3.1.3. Ổn ñịnh danh mục mặt hàng thuộc ñối tượng ñược hưởng chính sách,
minh bạch các điều kiện được cấp TDXK.......................................................... 87
3.3.1.4. Tạo ñiều về nguồn vốn cho NHPT ........................................................ 88
3.3.2. Kiến nghị với các doanh nghiệp xuất khẩu ............................................. 89
KẾT LUẬN..........................................................................................................................................90

• Danh mục cơng trình của tác giả
• Tài liệu tham khảo
• Phụ lục

luan van, khoa luan 5 of 66.


tai lieu, document6 of 66.

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT
ADB

: Ngân hàng Châu Á

BðTV

: Bảo ñảm tiền vay

DN

: Doanh nghiệp

DNNN

: Doanh nghiệp Nhà nước

DNTN

: Doanh ngiệp tư nhân

ECA

: Tổ chức tài chính tín dụng quốc tế

GDP

: Tổng sản phẩn quốc dân

HðTD

: Hợp đồng tín dụng

HðXK

: Hợp đồng xuất khẩu

HTPT

: Hỗ trợ Phát triển

HTXK

: Hỗ trợ xuất khẩu

HTX

: Hợp tác xã

JPY

: ðồng Yên Nhật

L/C

: Tín dụng chứng từ

LTCTQG

: Lợi thế cạnh tranh quốc gia

NHNN

: Ngân hàng Nhà nước

NHPT

: Ngân hàng Phát triển

NHPTVN

: Ngân hàng Phát triển Việt Nam

NHTM

: Ngân hàng thương mại

ODA

: Viện trợ phát triển chính thức

OECD

: Tổ chức hợp tác và phát triển kinh tế

SMC

: Hiệp ñịnh về trợ cấp và các biện pháp đối kháng

TCTD

: Tổ chức tín dụng

TD

: Tín dụng

TDðT

: Tín dụng dầu tư

TDXK

: Tín dụng xuất khẩu

TICR

: Lãi suất thương mại tham chiếu

TNHH

: Trách nhiệm hữu hạn

luan van, khoa luan 6 of 66.


tai lieu, document7 of 66.

TGð

: Tổng Giám ñốc

TQ

: Trung Quốc

USD

: ðô la Mỹ

VDB

: Ngân hàng Phát triển Việt Nam

VND

: ðồng Việt Nam

WB

: Ngân hàng thế giới

WTO

: Tổ chức thương mại thế giới

XNK

: Xuất nhập khẩu

XK

: Xuất khẩu

luan van, khoa luan 7 of 66.


tai lieu, document8 of 66.

DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU VÀ SƠ ðỒ
DANH MỤC BẢNG BIỂU
Trang
Bảng 2.1: Kết quả cho vay ngắn hạn HTXK từ năm 2001 - 2006................ 41
Bảng 2.2: Doanh số cho vay theo mặt hàng từ năm 2001- 2006.................. 42

Bảng 2.3: Doanh số cho vay theo thị trường từ năm 2001- 2006................. 44
Bảng 2.4: Doanh số cho vay theo loại hình DN từ năm 2001 - 2006........... 45
Bảng 2.5: Kết quả cho vay TDXK năm 2007 và quý I/2008........................ 47
Bảng 2.6: Doanh số cho vay theo mặt hàng năm 2007 và quý I/2008 ......... 48
Bảng 2.7: Doanh số cho vay theo thị trường năm 2007 và Quý I/2008 ....... 49
Bảng 2.8: Doanh số cho vay theo loại hình doanh nghiệp năm 2007 và quý
I/2008 ............................................................................................................ 50
Bảng 2.9: So sánh lãi suất cho vay ngắn hạn giữa NHPTVN và Ngân hàng
Ngoại thương Việt Nam................................................................................ 51

DANH MỤC SƠ ðỒ
Sơ ñồ tổ chức bộ máy hoạt ñộng của Ngân hàng Phát triển ......................... 33
Sơ đồ mơ tả quy trình nghiệp vụ cho vay nhà xuất khẩu.............................. 38

luan van, khoa luan 8 of 66.


tai lieu, document9 of 66.

1

PHẦN MỞ ðẦU
1. LÝ DO CHỌN ðỀ TÀI
Xuất khẩu có ý nghĩa hết sức quan trọng ñối với việc phát triển kinh tế, góp
phần ñáp ứng nhu cầu ngoại tệ cho nhập khẩu, tăng ñầu tư và thúc ñẩy tăng trưởng
kinh tế. Trong nền kinh tế thương mại toàn cầu, bất cứ quốc gia nào muốn phát triển
ñều phải quan tâm tới vần ñề xuất nhập khẩu hàng hoá và dịch vụ. ðể hỗ trợ và thúc
đẩy xuất khẩu các nước đều xây dựng chính sách hỗ trợ xuất khẩu và chính sách tín
dụng xuất khẩu là một chính sách được hầu hết các quốc gia trên thế giới quan tâm
thực hiện.

Việt Nam những năm qua, nhà nước ñã chú trọng xây dựng và phát triển hệ
thống chính sách tín dung hỗ trợ xuất khẩu nhằm hỗ trợ các doanh nghiệp ñẩy mạnh
xuất khẩu. Từ năm 2001 bên cạnh việc đẩy mạnh hoạt động tín dụng ngân hàng,
Chính phủ đã tập trung các hoạt động tín dụng theo chính sách khuyến khích xuất
khẩu vào kênh duy nhất là Quỹ Hỗ trợ phát triển (nay là Ngân hàng Phát triển Việt
Nam) nhằm thực hiện mục tiêu phát triển theo chiến lược đẩy mạnh xuất khẩu của
Chính phủ theo Quyết ñịnh số 133/2001/Qð-TTg ngày 10 tháng 09 năm 2001 để
khuyến khích mạnh mẽ sản xuất, kinh doanh hàng xuất khẩu.
Sau thời gian thực hiện việc hỗ trợ xuất khẩu theo Quyết ñịnh 133/2001/QðTTg bộc lộ một số hạn chế nhất ñịnh, ñồng thời Việt Nam ñã ñược kết nạp vào Tổ
chức Thương mại thế giới (WTO) buộc hoạt động tín dụng xuất khẩu của Nhà nước
phải có những chuyển biến mạnh mẽ về cơ chế chính sách, mơ hình tổ chức thực hiện
đến các hoạt động cụ thể sao cho phù hợp với thông lệ quốc tế nhưng vẫn đảm bảo
được tính chất hỗ trợ cho các doanh nghiệp xuất khẩu.
ðể thực hiện lộ trình cam kết gia nhập WTO, ngày 19/05/2006 Thủ tướng
Chính phủ ra quyết định thành lập Ngân hàng Phát triển Việt Nam (NHPT) trên cơ sở
tổ chức lại Quỹ Hỗ trợ Phát triển, ñây là một trong những bước ñầu tiên khắc phục
những hạn chế của Quỹ HTPT, ñồng thời ñể hoạt ñộng TDXK của Nhà nước phù

luan van, khoa luan 9 of 66.


tai lieu, document10 of 66.

2

hợp với các cam kết hội nhập Chính phủ đã ban hành Nghị định số 151/2006/Nð-CP
ngày 20/12/2006 về Tín dụng đầu tư và TDXK của Nhà nước.
ðối với hệ thống Ngân hàng Phát triển, việc Việt Nam gia nhập WTO và hoạt
ñộng TDXK thực hiện theo Nghị định 151/2006/Nð-CP có ý nghĩa đặc biệt quan
trọng; là mốc ñánh dấu sự thay ñổi cả trong nhận thức lẫn trong hoạt động thực tiễn

về cơng tác TDXK. Do trong giai ñoạn ñầu mới thành lập và hoạt ñộng theo quy
định mới việc thực hiện gặp một số khó khăn bất cập nhất ñịnh, sự ñổi mới của
NHPT cũng cần có thời gian để nghiên cứu và chuyển đổi.
Vì vậy, việc nghiên cứu thực tế hoạt ñộng TDXK tại NHPT cùng với kinh
nghiệm thực hiện hoạt ñộng này trên thế giới ñể ñưa ra một số kiến nghị về phương
hướng, giải pháp nhằm hồn thiện hoạt động TDXK là cần thiết.
2. MỤC ðÍCH NGHIÊN CỨU
Một là, tìm hiểu những vấn đề cơ bản về tín dụng xuất khẩu và sự cần thiết phải có hệ
thống tài trợ xuất khẩu và thực hiện chính sách tín dụng hỗ trợ xuất khẩu của nhà nước.
Hai là, các quy tắc quốc tế và thực hiện tín dụng xuất khẩu ở các nước trên thế
giới thông qua tổ chức tài trợ xuất khẩu của nhà nước từ đó rút ra bài học kinh
nghiệm ñối với hoạt ñộng này của Việt Nam.
Ba là, trên cơ sở nghiên cứu thực tế tình hình thực hiện hoạt động tín dụng
xuất khẩu tại NHPT, đánh giá những kết quả ñạt ñược, nguyên nhân và hạn chế ñể
ñưa ra đề xuất các giải pháp, kiến nghị nhằm hồn thiện hoạt ñộng hoạt ñộng TDXK
tại NHPT.
3. ðỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU
* ðối tượng nghiên cứu
Lý luận về tín dụng xuất khẩu của Nhà nước và kinh nghiệm một số nước về
hoạt động tín dụng xuất khẩu của Nhà nước.
ðánh giá thực trạng hoạt ñộng cấp tín dụng xuất khẩu tại Ngân hàng Phát
triển Việt Nam.
Dựa trên thực trạng về hoạt ñộng cấp TDXK tại Ngân hàng Phát triển Việt
Nam sẽ đề ra giải pháp hồn thiện hoạt ñộng cấp TDXK tại NHPTVN.

luan van, khoa luan 10 of 66.


tai lieu, document11 of 66.

3

* Phạm vi nghiên cứu
- TDXK trong khn khổ này là tín dụng Nhà nước. Hoạt ñộng TDXK bao
gồm nhiều mãng như: huy ñộng vốn, cho vay và bảo lãnh … Trong phạm vi ñề tài
hoạt ñộng TDXK chủ yếu ñề cập ñến cho vay và bảo lãnh.
- Nghiên cứu tình hình hoạt động cấp tín dụng xuất khẩu tại Quỹ Hỗ trợ phát
triển trước ñây và Ngân hàng Phát triển hiện nay từ năm 2001 ñến 31/03/2008.
- Chọn mẫu 51 doanh nghiệp vay vốn TDXK tại Ngân hàng Phát triển Việt
Nam, nhằm mục đích khảo sát, lấy ý kiến về ñánh giá thực trạng hoạt ñộng tín dụng
xuất khẩu tại NHPTVN.
4. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
- Phương pháp thống kê, so sánh cùng với phân tích tổng hợp, thu thập và
ñánh giá số liệu ñiều tra. Trên cơ sở phân tích số liệu quá khứ từ các thơng tin, tài
liệu, báo cáo đã được cơng bố và ñịnh hướng của Nhà nước cũng như ñịnh hướng
Phát triển của ngành ñể ñưa ra các biện pháp nhằm hồn thiện hoạt động cấp TDXK
tại NHPTVN.
- Phương pháp điều tra khảo sát để thu thập thơng tin từ các doanh nghiệp có
liên quan đến đề tài nghiên cứu.
5. KẾT CẤU CỦA LUẬN VĂN
Ngồi phần mở đầu, kết luận, phụ biểu, danh mục tài liệu tham khảo, luận văn
ñược chia thành 3 chương:
Chương 1: Những vấn ñề cơ bản về tín dụng xuất khẩu của Nhà nước
Chương 2: Thực trạng hoạt động tín dụng xuất khẩu tại Ngân hàng Phát
triển Việt Nam
Chương 3: Giải pháp hồn thiện hoạt động tín dụng xuất khẩu tại Ngân hàng
Phát triển Việt Nam.

luan van, khoa luan 11 of 66.

tai lieu, document12 of 66.

4

CHƯƠNG 1: NHỮNG VẤN ðỀ CƠ BẢN VỀ TÍN DỤNG XUẤT
KHẨU CỦA NHÀ NƯỚC
1.1. VAI TRỊ CỦA XUẤT KHẨU ðỐI VỚI NỀN KINH TẾ
1.1.1. Vai trò của xuất khẩu ñối với nền kinh tế
Xuất khẩu là việc hàng hoá và dịch vụ sản xuất trong nước ñược ñem ñi tiêu
thụ ở nước ngoài. Xuất khẩu là một hoạt ñộng kinh tế ñối ngoại cơ bản, là phương
tiện thúc ñẩy nền kinh tế phát triển. Xuất khẩu có vai trị cực kỳ quan trọng thúc đẩy
tăng trưởng và phát triển nền kinh tế, cụ thể như sau:
1.1.1.1. Xuất khẩu góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế, thúc đẩy sản
xuất phát triển
Xuất khẩu góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế, thơng qua hoạt động xuất
khẩu các quốc gia hướng sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo mục tiêu ñã vạch ra.
Các ngành sản xuất hàng xuất khẩu tạo điều kiện cho các ngành khác có cơ hội phát
triển thuận lợi. Chẳng hạn, khi phát triển ngành dệt may xuất khẩu tạo cơ hội cho
phát triển các ngành xuất khẩu nguyên liệu như bông hay thuốc nhuộm. Sự phát triển
của ngành công nghiệp chế biến thực phẩm xuất khẩu kéo theo sự phát triển của
ngành công nghiệp sản xuất thiết bị chế biến.
Xuất khẩu giúp cho việc gia tăng nhu cầu sản xuất, kinh doanh ở những ngành
liên quan khác. Xuất khẩu tạo ra khả năng mở rộng thị trường tiêu thụ, giúp cho sản
xuất ổn ñịnh và kinh tế phát triển. XK tạo ñiều kiện mở rộng khả năng cung cấp ñầu
vào cho sản xuất, nâng cao năng lực sản xuất trong nước. Thông qua cạnh tranh
trong xuất khẩu, buộc các doanh nghiệp phải không ngừng cải tiến sản xuất, tìm ra
những cách thức kinh doanh sao cho có hiệu quả, giảm chi phí và tăng năng suất.
1.1.1.2. Xuất khẩu tạo nguồn vốn ngoại tệ cho nền kinh tế
ðể nhập khẩu máy móc, thiết bị, cơng nghệ hiện đại, ngun vật liệu phục vụ

cho sản xuất, hàng hóa tiêu dùng mà trong nước chưa sản xuất được thì cần phải có
nguồn vốn ngoại tệ lớn ñể thực hiện. Nguồn vốn ngoại tệ chủ yếu từ các nguồn: xuất
khẩu, đầu tư nước ngồi, vay vốn, viện trợ, thu từ hoạt ñộng du lịch, các dịch vụ có

luan van, khoa luan 12 of 66.


tai lieu, document13 of 66.

5

thu ngoại tệ, xuất khẩu lao ñộng ... Trong ñó nguồn ngoại tệ thu về từ hoạt ñộng xuất
khẩu là nguồn chủ yếu ñể ñáp ứng nhu cầu ngoại tệ cho nền kinh tế.
1.1.1.3. Xuất khẩu có tác động tích cực đến giải quyết cơng ăn việc làm và
cải thiện ñời sống nhân dân
Xuất khẩu gia tăng sẽ tạo thêm công ăn việc làm trong nền kinh tế, nhất là
trong ngành sản xuất cho hàng hoá xuất khẩu, xuất khẩu làm gia tăng ñầu tư trong
ngành sản xuất hàng hố xuất khẩu. Chính các ngành sản xuất hàng xuất khẩu thu
hút hàng triệu lao ñộng vào làm việc với thu nhập không thấp.
Xuất khẩu làm tăng GDP, làm gia tăng nguồn thu nhập quốc dân, từ ñó có tác
ñộng làm tăng tiêu dùng nội ñịa. Xuất khẩu cịn tạo ra nguồn vốn để nhập khẩu vật
phẩm tiêu dùng thiết yếu phục vụ ñời sống và ñáp ứng ngày càng phong phú thêm
các nhu cầu tiêu dùng của nhân dân.
Quan trọng hơn cả, xuất khẩu tác ñộng trực tiếp đến sản xuất làm cho cả quy
mơ lẫn tốc ñộ sản xuất tăng lên, các ngành nghề cũ ñược khôi phục, ngành nghề mới
ra ñời, sự phân công lao động mới địi hỏi lao động được sử dụng nhiều hơn, năng
suất lao ñộng cao và ñời sống nhân dân ñược cải thiện.
1.1.1.4. Xuất khẩu là cơ sở mở rộng và thúc ñẩy các quan hệ kinh tế ñối ngoại
Xuất khẩu và các quan hệ kinh tế ñối ngoại có tác động qua lại lẫn nhau.
Chằng hạn, hoạt động xuất khẩu thúc đẩy quan hệ tín dụng, đầu tư, mở rộng vận tải

quốc tế… Mặt khác, chính các quan hệ kinh tế ñối ngoại này lại tạo ñiều kiện mở
rộng hoạt ñộng xuất khẩu.
1.1.2. Các yếu tố tác ñộng đến xuất khẩu hàng hố
Q trình xuất khẩu hàng hố của một quốc gia phụ thuộc vào nhiều yếu tố,
trong ñó các yếu tố cơ bản sau:
1.1.2.1. Lợi thế cạnh tranh quốc gia
Trong một thế giới ngày càng tự do hóa thương mại, chiến lược phát triển
kinh tế của từng ngành kinh tế, từng quốc gia cần tập trung vào việc tạo ra, duy trì và
phát triển lợi thế cạnh tranh của quốc gia (LTCTQG) phù hợp với ñặc ñiểm riêng,
trình độ phát triển của thị trường và trình độ của nền kinh tế, của từng ngành kinh tế.
luan van, khoa luan 13 of 66.


tai lieu, document14 of 66.

6

LTCTQG của mỗi nước là kết quả tổng hợp của lợi thế cạnh tranh của những
ngành kinh tế chủ lực cấu thành nền kinh tế của ñất nước ñó. Các ngành kinh tế ñó
có quan hệ với nhau và với môi trường kinh tế chung của quốc gia. Trung tâm
Thương mại Quốc tế (ITC) chia quá trình phát triển mỗi ngành kinh tế thành 3 giai
đoạn lớn đó là: (i) giai đoạn dựa vào tài ngun sẵn có, (ii) giai đoạn dựa vào đầu tư;
và (iii) giai đoạn dựa vào đổi mới cơng nghệ và quản lý. Tương ứng với mỗi giai
đoạn là một trình độ của tư duy quản lý. Mỗi giai ñoạn dựa vào các yếu tố chủ yếu
khác nhau và ứng với các nhóm thách thức khác nhau.
Ở nhiều nước đang phát triển như Việt Nam, các nguồn lực tự nhiên và lao
ñộng rẻ có thể tận dụng để nâng cao LTCTQG trong giai đoạn phát triển ban đầu. Có
thể thấy rõ lợi thế của Việt Nam hiện nay là xuất khẩu các nguồn tài nguyên thiên
nhiên như dầu mỏ, than, khoán sản ... và các mặt hàng nông lâm, thủy hải sản. Xuất
khẩu thời gian qua chủ yếu dựa vào khai thác lợi thế so sánh sẵn có mà chưa khai

thác được lợi thế cạnh tranh thông qua việc xây dựng các ngành cơng nghiệp có mối
liên kết chặt chẽ với nhau ñể hình thành chuỗi giá trị gia tăng XK lớn hơn.
1.1.2.2. Chính sách ngoại thương
Trong nền kinh tế thị trường, nhiệm vụ cơ bản của chính sách ngoại thương là
tạo mọi ñiều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp ñược tự do kinh doanh trên thị trường
trong nước và ngoài nước nhằm tăng trưởng kinh tế quốc dân theo ñịnh hướng ñã
vạch ra. Trong quá trình phát triển kinh tế của mỗi nước, chính sách ngoại thương
theo những xu hướng và hình thức khác nhau, phụ thuộc vào những điều kiện kinh
tế, lịch sử cụ thể. Cho đến nay chính sách ngoại thương của các nước ñều gồm hai xu
hướng: bảo hộ và tự do buôn bán.
Ở Việt Nam, Nhà nước có chính sách khuyến khích mạnh mẽ mọi thành phần
kinh tế tham gia sản xuất, kinh doanh xuất nhập khẩu hàng hóa và dịch vụ. Nâng cao
năng lực cạnh tranh, phát triển những sản phẩm hàng hóa dịch vụ có khả năng cạnh
tranh trên thị trường quốc tế; giảm mạnh xuất khẩu sản phẩm thô và sơ chế, tăng
nhanh tỷ trọng sản phẩm chế biến và tỷ lệ nội ñịa hóa trong sản phẩm; nâng dần tỷ
trọng sản phẩm có hàm lượng trí tuệ, hàm lượng cơng nghệ cao. Khuyến khách sử
thiết bị, hàng hóa sản xuất trong nước. Tăng nhanh kim ngạch xuất khẩu, tiến tới cân
luan van, khoa luan 14 of 66.


tai lieu, document15 of 66.

7

bằng xuất nhập. Thực hiện chính sách bảo hộ có lựa chọn, có thời hạn đối với sản
phẩm sản xuất trong nước.
1.1.2.3. Chính sách tài chính
Chính sách tài chính có ý nghĩa quan trọng đối với việc là tăng năng lực sản
xuất và xuất khẩu, tạo nên lợi thế cạnh tranh của một quốc gia. Do vậy, hầu hết các
nước ñều dùng biện pháp này áp dụng đẩy mạnh xuất khẩu. Có nhiều biện pháp thực

hiện chính sách tài chính hỗ trợ xuất khẩu, cơ bản có một số biện pháp sau:
- Tín dụng tài trợ xuất khẩu: để thực hiện chính sách đẩy mạnh xuất khẩu
Chính phủ các nước xây dựng chính sách tín dụng tài trợ xuất khẩu. Cơ quan để thực
hiện chính sách tài trợ xuất khẩu này gồm các NHTM và cơ quan thực hiện chính
sách của Chính phủ. Ở Việt Nam cơ quan ñược giao nhiệm vụ thực hiện các hoạt
ñộng tín dụng theo chính sách khuyến khích xuất khẩu là Ngân hàng Phát triển. Hầu
hết các nước đều khuyến khích xuất khẩu bằng nhiều cơng cụ khác nhau, trong đó,
lãi suất là một công cụ truyền thống và mang lại hiệu quả. ðể khuyến khích xuất
khẩu thơng qua lãi suất, các nước thường cho phép các NHTM áp dụng mức lãi suất
tài trợ xuất khẩu thấp hơn mức lãi suất thị trường, phần chênh lệch sẽ được Chính
phủ cấp bù. Hơn nữa, một số nước hình thành ngân hàng xuất nhập khẩu chun trợ
giúp và khuyến khích xuất khẩu thơng qua công cụ lãi suất và các công cụ khác.
- Tài trợ xuất khẩu: chính là những ưu đãi mà Chính phủ một nước dành cho
các doanh nghiệp nhằm đẩy mạnh hoạt ñộng XK. Tài trợ bao gồm phạm vi rất rộng
như: Chính phủ trực tiếp cấp vốn, cho vay, góp cổ phần, đảm bảo tín dụng, Chính
phủ bỏ qua hay không thu các khoản thu mà doanh nghiệp phải nộp; Chính phủ cung
cấp hàng hóa hay dịch vụ nói chung hoặc mua hàng vào; Chính phủ đóng góp tiền
vào một cơ chế tài trợ, hay giao hoặc lệnh cho một cơ quan tư nhân thực thi một hay
nhiều công việc trên ñây, hỗ trợ thu nhập hoặc trợ giá khi XK... Có hai hình thức tài
trợ: tài trợ trực tiếp và tài trợ gián tiếp. Tài trợ trực tiếp là việc Nhà nước trực tiếp
dành cho doanh nghiệp những thuận lợi khi XK hàng hóa như trực tiếp cấp tiền (cấp
vốn, cho vay ưu đãi hoặc đóng góp cổ phần) hoặc Chính phủ bảo lãnh các khoản vay
... Tài trợ gián tiếp là Nhà nước gián tiếp hỗ trợ cho các doanh nghiệp gia tăng XK

luan van, khoa luan 15 of 66.


tai lieu, document16 of 66.

8

như: giới thiệu, triển lãm, quảng cáo, tạo ñiều kiện thuận lợi cho các giao dịch xuất
khẩu hoặc Nhà nước giúp ñỡ kỹ thuật và ñào tạo chun gia.
- Chính sách về tỷ giá hối đối: tỷ giá hối đối và chính sách tỷ giá hối ñoái là
nhân tố quan trọng thực hiện chiến lược ñẩy mạnh xuất khẩu. Khi tỷ giá thay đổi sẽ
có ảnh hưởng rất lớn ñến hoạt ñộng xuất khẩu. ðể ñẩy mạnh và khuyến khích xuất
khẩu nhiều quốc gia thực hiệc việc phá giá đồng tiền của nước mình (giảm giá ñồng
tiền) làm cho tỷ giá hối ñoái thực tế giảm.
- Thuế xuất khẩu và các ưu ñãi về thuế: ñể ñẩy mạnh xuất khẩu các nước áp
dụng thuế xuất khẩu ñối với rất ít mặt hàng. ðánh thuế xuất khẩu cao vào những sản
phẩm không chế biến và thấp hơn hoặc khơng đánh thuế vào các sản phẩm đã chế
biến. Về ngun tắc việc đánh thuế như vậy có thể tăng thêm giá trị gia tăng ñối với
nguyên liệu xuất khẩu, từ đó tạo thêm cơng ăn việc làm và thu nhập cho nền kinh tế.
Ngồi chính sách về thuế ñối với xuất khẩu, Việt Nam cũng như nhiều nước đang
phát triển khác có chính sách ưu tiên về thuế ñối với các ñầu vào nhập khẩu ñể sản
xuất hàng xuất khẩu. Hầu hết các nguyên liệu và bán thành phẩm phục vụ cho xuất
khẩu đều khơng đánh thuế nhập khẩu hoặc đánh thuế rất thấp. ðồng thời để khuyến
khích xuất khẩu, Nhà nước quy ñịnh việc miễn giảm và hoàn lại thuế cho các doanh
nghiệp xuất khẩu sản xuất hàng xuất khẩu.
1.1.2.4. Các yếu tố khác
- Môi trường kinh tế của nước khách hàng
Doanh nghiệp khi vươn hoạt ñộng của mình ra nước ngồi cần phải nghiên
cứu nền kinh tế của nước mà doanh nghiệp muốn hướng tới. Tính chất hấp dẫn của
một ñất nước với tư cách là thị trường xuất khẩu do hai ñặc ñiểm quyết ñịnh: thứ
nhất, là cơ cấu kinh tế, thứ hai là tính chất phân phối thu nhập của nước đó.
Cơ cấu kinh tế của một nước quyết ñịnh nhu cầu của nước ñó về hàng hóa,
dịch vụ, mức thu nhập và tỷ lệ người có cơng ăn việc làm. Những nhu cầu trên đây
phụ thuộc vào quốc gia đó là nước chậm phát triển, nước đang phát triển hay nước
cơng nghiệp phát triển. Khả năng xuất khẩu của một nước cũng quyết ñịnh nhu cầu
nhập khẩu của họ.

luan van, khoa luan 16 of 66.


tai lieu, document17 of 66.

9

ðặc ñiểm thứ hai cần phải biết đến để bán được hàng là tính chất phân phối
thu nhập trong nước bạn hàng. Những ñặc ñiểm về thu nhập dân cư của một nước có
ảnh hưởng trực tiếp ñến khối lượng, chất lượng và cơ cấu hàng mua.
- Mơi trường văn hóa - xã hội
Mỗi quốc gia ñều có những phong tục, tập quán, những quy tắc, truyền thống
văn hóa, những điều cấm kỵ riêng của quốc gia đó. ðể hoạt động kinh doanh khơng
bị thất bại, người bán phải nghiên cứu kỹ xem những người mua ở nước ngoài chấp
nhận mặt hàng này hay mặt hàng kia như thế nào và họ sử dụng chúng ra sao.
Các nước còn khác nhau cả về nguyên tắc xử sự trong kinh doanh. Mỗi nước,
thậm chí mỗi vùng trong một nước có những truyền thống văn hóa riêng, sở thích
riêng và những điều kiêng kỵ riêng mà các doanh nghiệp xuất nhập khẩu cần biết,
cần nghiên cứu để cơng việc kinh doanh của mình đạt hiệu quả cao nhất.
- Mơi trường chính trị - pháp luật
Các quốc gia thường rất khác nhau về mơi trường chính trị - Luật pháp. ðể
ñạt ñược hiệu quả kinh doanh tối ưu, khi thiết lập quan hệ kinh doanh với bạn hàng ở
một quốc gia nào đó, doanh nghiệp xuất nhập khẩu cần chú ý các nhân tố: thái độ
của Chính phủ đối với việc mua hàng ngoại; sự ổn định chính trị; những hạn chế về
ngoại tệ; bộ máy nhà nước.
- Yếu tố cạnh tranh
Cạnh tranh trên thị trường quốc tế rất gay gắt, vẫn còn nhiều hàng rào cản trở
thương mại ñược dựng lên ñể bảo hộ thị trường trong nước khỏi sự cạnh tranh của
nước ngoài.

Ở Việt Nam, hầu hết là các doanh nghiệp vừa và nhỏ, kinh nhiệm hoạt động
quốc tế ít nên sức cạnh tranh hàng hóa xuất khẩu thấp so với các nước khác.
1.2. TÍN DỤNG XUẤT KHẨU CỦA NHÀ NƯỚC
1.2.1. Khái niệm
ðể hiểu rõ ñược khái niệm về tín dụng xuất khẩu của Nhà nước, trước tiên
nghiên cứu từ khái niệm chung nhất về “tín dụng”:
* Khái niệm về tín dụng: có rất nhiều khái niệm về tín dụng, nhưng nhìn
chung tín dụng thể hiện các nội dung cơ bản sau:
luan van, khoa luan 17 of 66.


tai lieu, document18 of 66.

10

Tín dụng là sự chuyển nhượng quyền sử dụng một lượng giá trị nhất định
dưới hình thức hiện vật hay tiền tệ trong một thời hạn nhất ñịnh từ người sở hữu sang
người sử dụng, và khi đến hạn người sử dụng phải hồn trả lại cho người sở hữu với
một lượng giá trị lớn hơn. Khoản giá trị dơi ra này được gọi là lợi tức tín dụng.
* Tín dụng Nhà nước: là quan hệ tín dụng, mà trong đó Nhà nước là người đi
vay ñể ñảm bảo các khoản chi tiêu của Ngân sách Nhà nước, ñồng thời là người cho
vay ñể thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của mình trong quản lý kinh tế - xã hội và
phát triển quan hệ ñối ngoại.
Tín dụng Nhà nước khơng chỉ phục vụ cho các mục tiêu kinh tế ñơn thuần,
mà nhằm vào các mục tiêu cụ thể, vừa có tính chất kinh tế, vừa có tính chất xã hội,
thực hiện vai trị điều tiết vĩ mô của Nhà nước trong từng thời kỳ nhất định. Tín dụng
Nhà nước gồm có: tín dụng đầu tư, tín dụng xuất khẩu của Nhà nước, tín dụng hỗ trợ
người nghèo ... Trong phạm vi của luận văn chỉ trình bày về tín dụng xuất khẩu của
Nhà nước, cụ thể khái niệm tín dụng xuất khẩu của Nhà nước như sau:
* Tín dụng xuất khẩu:

Với đặc thù riêng có của hoạt ñộng xuất khẩu là quan hệ giữa hai chủ thể ở hai
hay nhiều nước khác nhau, có thể cách xa nhau về mặt ñịa lý, hạn chế về thông tin, ngôn
ngữ, môi trường pháp lý… nên người xuất khẩu thường gặp khó khăn trong việc thanh
tốn tiền hàng; Trong khi đó, nhà xuất khẩu có thể khơng có ñủ khả năng về mặt tài
chính ñể sản xuất, thu mua ñể phục vụ cho các hợp ñồng xuất khẩu đã ký và khơng cân
đối được nguồn tài chính để thực hiện kế hoạch kinh doanh một cách liên tục khi chờ
đợi nhận tiền thanh tốn từ các hợp đồng xuất khẩu trước. Do vậy, họ cần có sự trợ giúp
ñể thu ñược tiền hàng nhanh nhất và tránh ñược nhiều rủi ro nhất và tín dụng xuất khẩu
là một giải pháp được lựa chọn. Tín dụng xuất khẩu (TDXK) có thể coi là sự cam kết, hỗ
trợ về mặt tài chính để các nhà xuất khẩu nước sở tại ñẩy mạnh sản xuất, khuyến khích
xuất khẩu, ñồng thời giúp các nhà nhập khẩu nước ngồi có đủ các điều kiện về tài
chính để nhập khẩu hàng hố của nước đó.
Tín dụng xuất khẩu của Nhà nước: về bản chất cũng là tín dụng Nhà nước,
nhằm hỗ trợ các doanh nghiệp, các tổ chức kinh tế và cá nhân phát triển sản xuất
kinh doanh hàng xuất khẩu theo chính sách khuyến khích xuất khẩu của Nhà nước.
luan van, khoa luan 18 of 66.


tai lieu, document19 of 66.

11

1.2.2. Bản chất tín dụng xuất khẩu của Nhà nước
Tín dụng xuất khẩu của Nhà nước là hoạt ñộng vay - trả giữa Nhà nước với
các chủ thể trong nền kinh tế là các doanh nghiệp, các tổ chức kinh tế, cá nhân ñược
hưởng ưu ñãi, phục vụ cho mục đích thúc đẩy xuất khẩu, tăng trưởng kinh tế.
Với mục đích nhằm hỗ trợ cho hoạt ñộng xuất khẩu, nên về bản chất TDXK
của Nhà nước có những điểm khác biệt so với loại hình tín dụng ngân hàng. Bản chất
của TDXK của Nhà nước thể hiện ở những ñiểm sau:
Thứ nhất, hoạt ñộng TDXK của Nhà nước khơng vì mục tiêu lợi nhuận mà là

nhằm hỗ trợ về tài chính cho các doanh nghiệp, tổ chức kinh tế, cá nhân tham gia sản
xuất kinh doanh hàng xuất khẩu để có điều kiện đầu tư sản xuất, đổi mới cơng nghệ,
giảm chi phí hạ giá thành, nâng cao năng chất lượng sản phẩm tạo sức cạnh tranh
trên thị trường thế giới. Khác với TDXK của Nhà nước, tín dụng tài trợ xuất khẩu tại
các NHTM là quan hệ tín dụng trên cơ sở hai bên cùng có lợi. Tùy từng trường hợp
mà ngân hàng có thể chủ ñộng cho doanh nghiệp vay với lãi suất, mức vốn và thời
gian vay khác nhau.
Thứ hai, nguồn vốn cho vay TDXK thuộc nguồn vốn tín dụng Nhà nước
được Chính phủ bố trí giao kế hoạch. Hàng năm căn cứ vào ñịnh hướng phát triển
kinh tế - xã hội, Nhà nước bố trí một mức vốn nhất định để dành cho hoạt động
TDXK. ðối với tín dụng tài trợ xuất khẩu tại các NHTM nguồn vốn cho vay chủ yếu
dựa vào nguồn vốn huy ñộng từ các tổ chức và cá nhân.
Thứ ba, Cơ chế cho vay vốn ưu ñãi hơn hình thức cho vay thơng thường như
ưu đãi về lãi suất, bảo ñảm tiền vay ... Lãi suất cho vay là lãi suất ưu ñãi thường thấp
hơn lãi suất cho vay của các NHTM, với mục đích hỗ trợ cho doanh nghiệp có điều
kiện giảm chi phí đầu vào, hạ giá thành sản phẩm nâng cao khả năng cạnh tranh, mở
rộng được thị trường xuất khẩu. Vì cho vay với lãi suất ưu ñãi nên hàng năm ñược
ngân sách Nhà nước cấp bù chênh lệch lãi suất giữa lãi suất cho vay ñầu ra và ñầu
vào. Về bảo ñảm tiền vay, khi vay vốn tại NHTM các ñơn vị phải thế chấp tài sản và
giá trị thế chấp thường cao hơn giá trị khoản vay; tuy nhiên, không phải ñơn vị nào
cũng có ñủ tài sản ñể thế chấp khi vay vốn NHTM. TDXK có tính chất hỗ trợ ưu ñãi

luan van, khoa luan 19 of 66.


tai lieu, document20 of 66.

12

của Nhà nước nên địi hỏi về bảo đảm tiền vay cũng có tính hỗ trợ khơng khắt khe

như u cầu bảo đảm tiền vay tại các NHTM.
Thứ tư, ñối tượng ñược vay vốn TDXK của Nhà nước hạn chế so với ñối
tượng cho vay của các NHTM. ðối tượng vay vốn TDXK của Nhà nước phải có
HðXK đối với nhà xuất khẩu hoặc có hợp ñồng nhập khẩu ñối với nhà nhập khẩu,
phương án sản xuất kinh doanh có lãi và thuộc danh mục mặt hàng được Nhà nước
quy định khuyến khích xuất khẩu. ðối tượng tín dụng tài trợ xuất khẩu tại các
NHTM là các doanh nghiệp hoặc nhà xuất khẩu vay vốn với mục đích bổ sung vốn
lưu động để mua ngun vật liệu, trả chi phí sản xuất hoặc thanh tốn tiền mua hàng
hóa, ... nhằm thực hiện hợp đồng ngoại thương đã ký kết.
Thứ năm, hình thức TDXK khơng chỉ là hoạt động cho vay mà cịn thực hiện
ở một số hoạt động tín dụng gián tiếp khác như bảo lãnh TDXK, bảo lãnh dự thầu và
bảo lãnh thực hiện hợp ñồng xuất khẩu.
Như vậy, bản chất của TDXK là một dạng của tín dụng ưu đãi nhà nước, là
cơng cụ tài chính quan trọng của Nhà nước nhằm thực hiện các mục tiêu kinh tế,
chính trị, xã hội thơng qua con ñường hỗ trợ thúc ñẩy xuất khẩu.
1.2.3. Sự cần thiết của tín dụng xuất khẩu của Nhà nước
Như đã phân tích ở phần trên, xuất khẩu có ý nghĩa hết sức quan trọng ñối với
việc phát triển kinh tế. Hầu hết các nước ñã phát triển, giai ñoạn ñầu ñể phát triển
kinh tế ñều dựa vào xuất khẩu. Do vậy việc hình thành chính sách hỗ trợ xuất khẩu
trong đó có chính sách tín dụng xuất khẩu của Nhà nước là hết sức cần thiết.
* ðáp ứng nhu cầu vốn ngày càng gia tăng cho hoạt ñộng xuất khẩu
- Cơ cấu xuất khẩu của các nước thường thay ñổi các giai ñoạn khác nhau. Sự
thay ñổi này theo hướng gia tăng tỷ trọng hàng chế biến và có hàm lượng công nghệ
cao, giảm tỷ trọng hàng thô và bán thành phẩm. Hơn nữa, các nước ñang phát triển,
việc tăng xuất khẩu những mặt hàng mới và công nghệ cao là cách tốt nhất ñể tăng
tổng kim ngạch xuất khẩu và ñược coi là một nhân tố cơ bản trong chiến lược phát
triển của các nước này. ðể có thể mở rộng xuất khẩu những mặt hàng này, các nước
cần phải có một lượng vốn lớn để tài trợ cho hoạt ñộng xuất khẩu.

luan van, khoa luan 20 of 66.

tai lieu, document21 of 66.

13

- ðáp ứng nhu cầu vốn trong quá trình sản xuất, kinh doanh hàng xuất khẩu.
Với mục tiêu đạt được kim ngạch xuất khẩu cao, chính sách hỗ trợ xuất khẩu cần
phải ñảm bảo rằng một khối lượng lớn các doanh nghiệp sản xuất kinh doanh hàng
xuất khẩu tiếp cận tín dụng một cách dễ dàng và giá trị của khoản tín dụng ở mức
lớn, thời gian phù hợp với chu kỳ kinh doanh.
* Hỗ trợ các DN vừa và nhỏ tham gia các hoạt ñộng thương mại quốc tế
Nguồn vốn hạn hẹp làm cho các doanh nghiệp thường gặp khó khăn trong
việc mua sắm mới và nâng cấp trang thiết bị, ñổi mới hiện ñại hố cơng nghệ, cải tạo
mơi trường, đào tạo nâng cao trình độ đội ngũ lao động mua ngun vật liệu ñầu vào
cho sản xuất, khó khăn trong việc ñưa sản phẩm ñã sản xuất ra thị trường quốc tế
nhất là khi nước đó đang trong giai đoạn đang phát triển. Hơn nữa, với quy mô nhỏ
như trên, các doanh nghiệp này cũng khó có thể tiếp cận được những khoản tín dụng
của ngân hàng và các tổ chức tín dụng theo nhu cầu thực tế của họ ñể phát triển sản
xuất ñáp ứng nhu cầu khách hàng mỗi khi họ có đơn hàng xuất khẩu, đặc biệt là
ngun nhân khơng ñủ các ñiều kiện vay vốn về tài sản thế chấp.
Thêm vào đó, ở các nước đang và kém phát triển, các doanh nghiệp vừa và
nhỏ, ñặc biệt là các doanh nghiệp mới tham gia vào hoạt ñộng xuất khẩu chưa ñủ
kinh nghiệm trong lĩnh vực kinh doanh quốc tế, chưa am hiểu pháp luật thương mại
quốc tế, tập quán thương mại phức tạp của các nước và các khu vực lãnh thổ khác
nhau, lại có tài sản cầm cố thế chấp có trị nhỏ nên các tổ chức tín dụng thường do dự
và khơng muốn mở rộng tín dụng cho các doanh nghiệp này. Với một cơ quan tài trợ
xuất khẩu của Chính phủ cấp tín dụng xuất khẩu, các doanh nghiệp này có thể dễ tiếp
cận nguồn vốn hơn ñể mở rộng sản xuất và kinh doanh hàng xuất khẩu.
* Chia sẽ và giảm thiểu rủi ro trong hoạt ñộng thương mại quốc tế

Trong thương mại quốc tế, các nhà xuất khẩu có thể gặp nhiều rủi ro xuất hiện
nghiêm trọng hơn so với trong kinh doanh nội ñịa. Các rủi ro có thể phát sinh ở bất
kỳ giai đoạn nào của q trình xuất khẩu do các nguyên nhân rất khác nhau. Với việc
thiết lập và phát triển hệ thống tài trợ xuất khẩu, các nhà xuất khẩu cũng như các
ngân hàng cấp tín dụng cho nhà xuất khẩu chuyển giao một phần rủi ro hoặc giảm
thiểu rủi ro thơng qua việc mua bảo hiểm tín dụng xuất khẩu, bảo lãnh tín dụng xuất
khẩu từ một cơ quan của Chính phủ.
luan van, khoa luan 21 of 66.


tai lieu, document22 of 66.

14

1.2.4. Hình thức tín dụng xuất khẩu của Nhà nước
ðể thực hiện nhiệm vụ TDXK của Nhà nước, các nước thường giao cho một
tổ chức của Chính phủ để thực hiện. Theo kinh nghiệm của các nước Chính phủ giao
cho Ngân hàng xuất nhập khẩu hay Ngân hàng Phát triển thực hiện nhiệm vụ này.
Một số hình thức TDXK của Nhà nước cơ bản sau đây:
1.2.4.1. Tín dụng xuất khẩu
* Tín dụng cho doanh nghiệp xuất khẩu trong nước
Các chương trình phát triển xuất khẩu khơng thể thiếu được việc cấp tín dụng
của Chính phủ theo ñiều kiện ưu ñãi. ðiều ñó giảm ñược các chi phí xuất khẩu do lãi
suất ưu đãi. Nhà nước thường hỗ trợ cho các doanh nghiệp xuất khẩu bằng cách cung
cấp tín dụng ngắn hạn trước và sau khi giao hàng.
- Tín dụng xuất khẩu trước khi giao hàng: loại tín dụng đáp ứng nhu cầu
vốn cho người xuất khẩu ñể thực hiện các chi phí: mua nguyên vật liệu; sản xuất
hàng xuất khẩu; sản xuất bao bì cho xuất khẩu; chi phí vận chuyển hàng ra đến cảng,
sân bay ñể xuất khẩu, bảo hiểm, thuế… TDXK trước khi giao hàng gồm:
+ Tín dụng cho từng thương vụ: đây là loại TD dựa trên cơ sở HðXK, L/C cụ

thể ñã mở hay ñơn ñặt hàng. Quyết ñịnh cho vay phụ thuộc chủ yếu vào tính hiệu
quả của từng thương vụ và nguồn trả nợ cũng chính từ nguồn thu của thương vụ này.
+ Tín dụng hạn mức trước khi giao hàng: tín dụng hạn mức khơng bị giới hạn
vào một thương vụ cụ thể mà nhằm tài trợ cho các thương vụ liên tiếp trong một thời
hạn nhất ñịnh, tối ña 12 tháng. Hạn mức tín dụng chỉ ñược cấp cho những khách
hàng có uy tín trong hoạt động xuất khẩu, chấp hành nghiêm chỉnh lịch trả nợ. Tín
dụng hạn mức rất phù hợp với những hoạt ñộng xuất khẩu có thị trường ổn định,
thường xun, khơng mang tính thời vụ.
- Tín dụng xuất khẩu sau khi giao hàng: đây là loại tín dụng dưới hình thức
mua (chiết khấu) hối phiếu xuất khẩu hoặc bằng cách tạm ứng theo các chứng từ
hàng hóa. Loại hối phiếu này cùng với các ñiều kiện thanh toán do người xuất khẩu
và nhập khẩu thỏa thuận là những cơ sở quan trọng ñể nhà nước cấp tín dụng. TDXK
sau khi giao hàng gồm:

luan van, khoa luan 22 of 66.


tai lieu, document23 of 66.

15

+ Chiết khấu bộ chứng từ hàng xuất: là hình thức tín dụng cấp cho người xuất
khẩu thông qua việc chiết khấu các Hối phiếu hoặc cho vay trên cơ sở giá trị bộ
chứng từ hàng xuất hồn hảo được người xuất khẩu trình. Có hai hình thức chiết
khấu là: chiết khấu miễn truy địi và chiết khấu được phép truy địi.
+ Ứng trước tiền hàng xuất khẩu: nhà nước cung cấp một khoản ứng trước
theo một tỷ lệ phần trăm thỏa thuận tính trên các khoản nhờ thu tồn đọng cịn chưa
nhận được tiền. Trong một số trường hợp, vật ñảm bảo ñược chấp nhận cho khoản
ứng trước sẽ là các chứng từ gửi hàng đem lại quyền kiểm sốt hàng hóa cùng với
các tờ hối phiếu đang trong q trình nhờ thu.

TDXK trước và sau khi giao hàng theo mức lãi suất ưu ñãi khơng chỉ giúp các
doanh nghiệp xuất khẩu thực hiện được chương trình xuất khẩu của mình, mà cịn
giúp các doanh nghiệp xuất khẩu giảm chi phí về vốn cho hàng xuất khẩu cũng như
giảm giá thành xuất khẩu. Ngoài ra, TDXK cịn làm cho các doanh nghiệp xuất khẩu
có khả năng bán được hàng hóa theo điều kiện dài hạn, hàng hóa có sức cạnh tranh ở
thị trường nước ngồi.
* Tín dụng cho nhà nhập khẩu nước ngồi
Nhà nước cấp trực tiếp cho nhà nhập khẩu nước ngoài vay tiền với lãi suất ưu
đãi để sử dụng số tiền đó mua hàng của nước cho vay. Nguồn vốn cho vay thường từ
ngân sách Nhà nước. Các khoản cho vay này thường kèm theo các điều kiện kinh tế
và chính trị có lợi cho nước cho vay. Hình thức này có tác dụng giúp cho doanh
nghiệp ñẩy mạnh ñược xuất khẩu vì có sẵn thị trường. Các nước cho vay thường là
những nước có tiềm lực kinh tế. Hình thức nhà nước cấp tín dụng cho nhà nhập khẩu
nước ngồi trên khía cạnh nào đó giúp các nước giải quyết tình trạng dư thừa hàng
hóa ở trong nước.
Nhiều nước đã áp dụng hình thức này như Chính phủ Nhật bản cấp ODA cho
Việt Nam, trong đó có điều kiện cấp cho một số doanh nghiệp để nhập khẩu hàng
hóa từ Nhật Bản. Với Việt Nam trong ñiều kiện hiện nay chưa có vốn để cho nhà
nhập khẩu nước ngồi vay với khối lượng lớn.
1.2.4.2. Bảo lãnh TDXK
* Bảo lãnh cho nhà xuất khẩu
luan van, khoa luan 23 of 66.


tai lieu, document24 of 66.

16

Hầu hết các doanh nghiệp kinh doanh xuất nhập khẩu thuộc các nước ñang
phát triển khi thực hiện các thương vụ ñều phải vay vốn các NHTM. Nhưng muốn

ngân hàng cấp tín dụng cần phải thế chấp hoặc cần có sự bảo lãnh. Trong trường hợp
này nhà nước ñứng ra bảo lãnh cho doanh nghiệp vay, nếu có rủi ro gì đối với khoản
tín dụng đó thì nhà nước sẽ trả nợ thay cho doanh nghiệp.
* Bảo lãnh khoản tín dụng mà nhà xuất khẩu cấp cho nhà nhập khẩu
ðể chiếm lĩnh thị trường nước ngoài, nhiều doanh nghiệp thực hiện việc bán
chịu hoặc trả chậm với lãi suất ưu ñãi ñối với người mua hàng nước ngồi. Việc bán
hàng như vậy có những rủi ro (do ngun nhân kinh tế hoặc chính trị) dẫn đến sự
mất vốn. Trong truờng hợp đó, để khuyến khích các doanh nghiệp mạnh dạn xuất
khẩu hàng bằng cách bán chịu, Nhà nước ñứng ra bảo lãnh. ðây là loại bảo lãnh
thông dụng trong thương mại quốc tế. ðể hỗ trợ các doanh nghiệp xuất khẩu, Nhà
nước (bên bảo lãnh) sẽ ñứng ra bảo lãnh với nhà nhập khẩu (bên nhận bảo lãnh), ñảm
bảo nhà xuất khẩu (bên ñược bảo lãnh) thực hiện ñúng và ñầy ñủ các nghĩa vụ theo
hợp ñồng xuất khẩu ñã ký kết. Trường hợp bên ñược bảo lãnh vi phạm hợp ñồng và
phải bồi thường thiệt hại cho bên nhận bảo lãnh mà không thực hiện hoặc thực hiện
khơng đầy đủ thì bên bảo lãnh sẽ thực hiện thay.
1.2.4.3. Bảo lãnh dự thầu xuất khẩu
Trong thương mại quốc tế ñấu thầu xuất khẩu thường ñược sử dụng để tìm
được nguồn cung cấp tối ưu nhất. Mục ñích của bảo lãnh dự thầu là nhằm bù ñắp
những thiệt hại về thời gian và chi phí cho chủ thầu do những vi phạm của người dự
thầu gây ra. ðể giúp cho các doanh nghiệp có thể tham gia dự thầu xuất khẩu hàng
hóa Nhà nước sẽ đứng ra bảo lãnh cho DN. Nhà nước cam kết thanh toán cho người
thụ hưởng (người chủ thầu) những chi phí tổn thất, một khi khách hàng của họ
(người nhận thầu) không thực hiện ñúng cam kết trong ñơn dự thầu hoặc tự ý rút lui.
1.2.4.4. Bảo hiểm TDXK
Mặc dù có đủ ñiều kiện ñược các ngân hàng cho vay, nhưng nhiều doanh
nghiệp còn lo lắng khi xuất khẩu sang các thị trường có nhiều biến động, dễ gặp rủi
ro. Nhà nước sẽ khuyến khích thơng qua nghiệp vụ bảo hiểm tín dụng xuất khẩu.
Nếu có rủi ro gì trong q trình ñi vay hay bán chịu, sẽ ñược các cơ quan bảo hiểm
luan van, khoa luan 24 of 66.

tai lieu, document25 of 66.

17

đền bù theo mức phí bảo hiểm mà doanh nghiệp mua. Bảo hiểm TDXK sẽ tạo nhiều
cơ hội hơn cho các DN tiếp cận các nguồn vốn tín dụng, phát triển được nhiều mặt
hàng mới, thị trường mới, yên tâm khi xâm nhập vào các thị trường nhiều rủi ro. ðể
khuyến khích các doanh nghiệp tham gia bảo hiểm TDXK Chính phủ các nước hỗ
trợ một phần phí bảo hiểm TDXK cho các doanh nghiệp. ðể hỗ trợ cho các công ty
bảo hiểm khi phải bồi hồn các khoản khiếu nại lớn, Chính phủ một số nước thực
hiện tái bảo hiểm ñối với hoạt ñộng TDXK của công ty bảo hiểm, tùy từng trường
hợp các công ty bảo hiểm TDXK có thể mua tái bảo hiểm tại các Tổ chức bảo hiểm
quốc tế. Do thực hiện nhiệm vụ của Chính phủ giao nên các Cơng ty bảo hiểm được
trả phí hoạt động, thường bằng 15% tổng số phí tái bảo hiểm của Cơng ty bảo hiểm.
1.2.4.5. Bao thanh toán xuất khẩu
Bao thanh toán xuất khẩu là một dịch vụ mà ngân hàng cung cấp vốn và các
dịch vụ thanh toán quốc tế cho nhà xuất khẩu, khi người mua thanh toán theo
phương án trả chậm cho người bán. Thơng qua đánh giá của đối tác muốn bao thanh
tốn (nhà xuất khẩu) về uy tín của nhà nhập khẩu, ngân hàng có thể bảo lãnh thanh
tốn cho người bán. ðặc biệt, người bao thanh toán sẽ cam kết trả thay khi nhà nhập
khẩu bị phá sản hoặc mất khả năng trả nợ. Bao thanh toán giúp người bán (nhà XK)
giảm được các khoản phải thu cịn tồn ñọng và giảm chi phí cho việc thu hồi nợ.
Phí bao thanh tốn xuất khẩu gồm phí tài trợ vốn, tương tự như lãi suất tín
dụng. Bên cạnh đó, doanh nghiệp xuất khẩu phải chịu phí dịch vụ khoảng 1-2%, tùy
thuộc vào tổng doanh số xuất khẩu, giá trị bình qn của mỗi hóa đơn, thời hạn thanh
tốn và uy tín của nhà nhập khẩu. ðể hỗ trợ các doanh nghiệp xuất khẩu Nhà nước
cung cấp dịch vụ bao thanh tốn xuất khẩu và hỗ trợ một phần phí bao thanh tốn.
1.2.5. Rủi ro tín dụng xuất khẩu của Nhà nước
1.2.5.1. Khái niệm rủi ro TDXK của Nhà nước

Rủi ro tín dụng theo định nghĩa của Ủy ban Basle thuộc Ngân hàng thanh tốn
quốc tế là “Rủi ro tín dụng là khả năng mà khách hàng vay hoặc bên ñối tác khơng
thực hiện được các nghĩa vụ của mình theo những ñiều khoản ñã thỏa thuận”. Cũng
theo Ủy ban này, một định nghĩa khác có thể nêu ra là “Rủi ro thất thốt đối với một
ngân hàng là sự vợ nợ của người giao ước trong hợp đồng, trong đó sự vỡ nợ ñược
luan van, khoa luan 25 of 66.