Nhà nước và vấn đề nâng cao vai trò của nhà nước trong điều kiện hiện nay ở nước ta

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG
KHOA LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ

TIỂU LUẬN
TRIẾT HỌC MAXR – LENIN
Đề tài: Nhà nước và vấn đề nâng cao vai trò của nhà nước
trong điều kiện hiện nay ở nước ta
Họ và tên: Nguyễn Hậu Giang
Lớp: Anh 12 – K59
Chuyên ngành: Kế toán – Kiểm toán
Giảng viên hướng dẫn: ThS. Nguyễn Thị Tùng Lâm

QUẢNG NINH – THÁNG 6 NĂM 2020


MỤC LỤC
LỜI MỞ ĐẦU
CHƯƠNG I: LÝ LUẬN VỀ NHÀ NƯỚC
1.1. Nguồn gốc nhà nước
1.2. Bản chất, đặc trưng và chức năng của nhà nước
1.2.1. Bản chất của nhà nước
1.2.2. Đặc trưng của nhà nước
1.2.3. Chức năng của nhà nước
1.3. Các kiểu và hình thức của nhà nước
CHƯƠNG II: VẤN ĐỀ NÂNG CAO VAI TRỊ CỦA NHÀ NƯỚC
HIỆN NAY
2.1. Tình hình xây dựng nhà nước trong thời gian qua và những yêu
cầu đặt ra trong thời kỳ mới
2.2. Chủ trương và nhiệm vụ trong quá trình xây dựng nhà nước
KẾT LUẬN
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

LỜI MỞ ĐẦU

Trong cơng cuộc cách mạng cơng nghiệp hóa – hiện đại hóa đất nước,
Đảng ta đã xác định vai trò của nhà nước và định hướng nhiệm vụ xây
dựng đất nước hiện nay. Vai trò của nhà nước ở bất kỳ quốc gia nào cũng
đều có ý nghĩa rất to lớn. Định hướng và hiệu quả quản lý nhà nước có
ảnh hưởng trực tiếp, quyết định đối với sự phát triển của đất nước. Bên
cạnh những thành tựu đã đạt được trong quá trình đổi mới đất nước, nhà
nước ta vẫn còn những hạn chế yếu kém cần thay đổi. Vì vậy, đại hội IX
của Đảng xác định công tác đẩy mạnh cải cách tổ chức, hoạt động, nâng
cao vai trò của bộ máy nhà nước là một trong những vấn đề quan trọng
hàng đầu để thực hiện thành công các mục tiêu của Đảng đã đề ra. Qúa
trình xây dựng nhà nước Xã hội Chủ Nghĩa địi hỏi nhà nước ta phải
thực hiện đúng bản chất của nhà nước đó là nhà nước của dân, do dân và
vì dân. Để thực hiện thành cơng cơng cuộc đổi mới do Đảng Cộng sản
Việt Nam khởi xướng và lạnh đạo theo mục tiêu “ Độc lập dân tộc gắn
liền với Chủ Nghĩa Xã hội’, xây dựng một nước Việt Nam “ Dân giàu,
nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh”. Nhận thấy sự quan
trọng của vấn đề nhà nước trong giai đoạn hiện nay, tôi chọn đề tài “
Nhà nước và vấn đề nâng cao vai trò của nhà nước trong điều kiện hiện
nay ở nước ta”. Tơi thực hiện tiểu luận này với mục đích làm rõ hơn
khái niệm về “ Đất nước” và từ đó phân tích thêm về những định hướng
nhiệm vụ trong tương lai cần phải thực hiện để góp phần xây dựng nhà
nước Xã hội Chủ Nghĩa ngày càng tốt đẹp.


CHƯƠNG I: LÝ LUẬN VỀ NHÀ NƯỚC
1.1. Nguồn gốc nhà nước

Các nhà sáng lập chủ nghĩa Mác – Lênin đã giải thích nguồn gốc Nhà
nước trên cơ sở phương pháp duy vật biện chứng và phương pháp duy
vật lịch sử, cho rằng: Nhà nước không phải là hiện tượng xã hội vĩnh
cửu, bất biến. Nhà nước có q trình hình thành, phát triển và tiêu vong
gắn liền với những điều kiện khách quan của xã hội. Trong lịch sử xã
hội, lồi người đã trải qua q trình phát triển gồm 5 hình thái kinh tế xã
hội: cộng sản nguyên thủy, chiếm hữu nô lệ, phong kiến, tư sản và xã hội
chủ nghĩa. Cộng sản nguyên thủy là hình thái kinh tế xã hội đầu tiên
trong lịch sử loài người, là xã hội chưa có giai cấp, chưa có Nhà nước,
nhưng sự ra đời của Nhà nước hình thành trong chính xã hội này. Khi xã
hội có sự phát triển về kinh tế làm xuất hiện chế độ tư hữu tài sản, đồng
thời dẫn đến việc xã hội phân hóa thành các giai cấp, các tầng lớp người
có quyền lợi đối kháng nhau và mâu thuẫn gay gắt không thể điều hịa
được (là tiền đề xã hội cho sự hình thành Nhà nước), dẫn đến đấu tranh
giai cấp. Thông qua đấu tranh giai cấp giải quyết mâu thuẫn xã hội. Giai
cấp thống trị đã lập nên tổ chức để bảo vệ quyền và lợi ích của giai cấp
mình. Tổ chức đó là Nhà nước
1.2. Bản chất, đặc trưng và chức năng của nhà nước
1.2.1. Bản chất của nhà nước
Theo quan điểm của học thuyết Mác - Lênin, nhà nước mang bản
chất giai cấp. Nhà nước chỉ ra đời từ khi xã hội phân chia giai cấp. Giai
cấp nào thì nhà nước đó. Do trong xã hội ngun thủy khơng có phân
chia giai cấp, nên trong xã hội ngun thủy khơng có Nhà nước. Cho
đến nay, đã có 4 kiểu Nhà nước được hình thành: Nhà nước chủ nơ, Nhà
nước phong kiến, Nhà nước tư sản, Nhà nước vô sản (Nhà nước xã hội
chủ nghĩa). Nhà nước được giai cấp thống trị thành lập để duy trì sự


thống trị của giai cấp mình, để làm người đại diện cho giai cấp mình,
bảo vệ lợi ích của giai cấp mình. Bản chất nhà nước có hai thuộc tính:

tính xã hội và tính giai cấp cùng tồn tại trong một thể thống nhất khơng
thể tách rời và có quan hệ biện chứng với nhau. Tính giai cấp là thuộc
tính cơ bản, vốn có của bất kỳ nhà nước nào. Nhà nước ra đời trước hết
phục vụ lợi ích của giai cấp thống trị; tính xã hội của nhà nước thể hiện
ở chỗ nhà nước là đại diện chính thức của toàn xã hội, và ở mức độ này
hay mức độ khác nhà nước thực hiện bảo vệ lợi ích cơ bản, lâu dài của
quốc gia dân tộc và công dân mình.
1.2.2. Đặc trưng của nhà nước
Đặc trưng nhà nước thể hiện vai trị, vị trí trung tâm của nhà nước trong
hệ thống chính trị (5 đặc trưng):
- Thứ nhất: Nhà nước thiết lập một quyền lực công cộng đặc biệt khơng
cịn hịa nhập với dân cư trong chế độ thị tộc nữa mà hầu như tách rời
khỏi xã hội. Quyền lực công cộng này là quyền lực chung. Chủ thể là
giai cấp thống trị chính trị, xã hội. Để thực hiện quyền lực quản lý xã
hội, nhà nước phải có một tầng lớp người chuyên làm nhiệm vụ quản lý,
lớp người này được tổ chức thành các cơ quan nhà nước và hình thành
một bộ máy đại diện cho quyền lực chính trị có sức mạnh cưỡng chế duy
trì địa vị giai cấp thống trị, bắt giai cấp khác phục tùng theo ý chí của
giai cấp thống trị.
- Thứ hai: Nhà nước phân chia dân cư theo các đơn vị hành chính lãnh
thổ khơng phụ thuộc vào chính kiến, nghề nghiệp, huyết thống, giới
tính… Việc phân chia này quyết định phạm vi tác động của nhà nước
trên quy mô rộng lớn nhất và dẫn đến hình thành cơ quan quản lý trong
bộ máy nhà nước. Không một tổ chức xã hội nào trong xã hội có giai cấp
lại khơng có lãnh thổ riêng của mình. Lãnh thổ là dấu hiệu đặc trưng của
nhà nước. Nhà nước thực thi quyền lực trên phạm vi toàn lãnh thổ. Mỗi


nhà nước có một lãnh thổ riêng, trên lãnh thổ ấy lại phân thành các đơn
vị hành chính như tỉnh, quận, huyện, xã,…

- Thứ ba: Nhà nước có chủ quyền quốc gia: Nhà nước là một tổ chức
quyền lực có chủ quyền. Chủ quyền quốc gia mang nội dung chính trị
pháp lý thể hiện ở quyền tự quyết của nhà nước về chính sách đối nội và
đối ngoại khơng phụ thuộc yếu tố bên ngồi. Chủ quyền quốc gia có tính
tối cao, khơng tách rời nhà nước. Thể hiện quyền lực nhà nước có hiệu
lực trên tồn đất nước, đối với tất cả dân cư và tổ chức xã hội, không trừ
một ai.
- Thứ tư: Nhà nước ban hành pháp luật và thực hiện sự quản lý bắt buộc
đối với mọi công dân. Là lực lượng đại diện xã hội, có phương tiện
cưỡng chế. Nhà nước thực hiện sự quản lý của mình đối với cơng dân
của đất nước. Mối quan hệ nhà nước và pháp luật: Khơng thể có nhà
nước mà thiếu pháp luật và ngược lại. Trong xã hội chỉ nhà nước có
quyền ban hành pháp luật, các tổ chức khác khơng có quyền này và
chính nhà nước bảo đảm cho pháp luật được thực thi trong cuộc sống.
- Thứ năm: Nhà nước quy định và thực hiện thu các loại thuế dưới hình
thức bắt buộc: quyết định và thực hiện thu thuế để bổ sung nguồn ngân
sách nhà nước, làm kinh phí xây dựng và duy trì cơ sở vật chất kỹ thuật,
trả lương cho cán bộ cơng chức. Dưới góc độ thuế nhà nước gắn chặt với
xã hội và dân chứ không tách rời. Cần phải xây dựng một chính sách
thuế đúng đắn, cơng bằng và hợp lý, đơn giản, tiện lợi.
1.2.3. Chức năng của nhà nước
Nhà nước có hai chức năng chính là: Chức năng đối nội và chức năng
đối ngoại


- Về đối nội: Chức năng của các cơ quan nhà nước sẽ phụ thuộc vào
phạm vi thẩm quyền mà cơ quan đó quản lý và được quy định cụ thể
trong luật. Nhưng chủ yếu các cơ quan nhà nước sẽ thực hiện các chức
năng cơ bản như:
+ Đảm bảo trật tự an toàn xã hội

+ Bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho nhân dân
+ Bảo vệ chế độ Xã hội Chủ Nghĩa, an ninh quốc gia
+ Triển khai kế hoạch và đảm bảo phát triển kinh tế đất nước
+ Phát triển các lĩnh vực văn hóa, y tế, giáo dục….
- Về đối ngoại: Chức năng quan trọng ở đây là tạo dựng và bảo vệ mối
quan hệ hữu nghị giữa Việt Nam và các quốc gia khác trên thế giới.
Củng cố, tăng cười hợp tác quốc tế để mở rộng mối quan hệ ngoại giao,
đồng thời kêu gọi được các nguồn vốn đầu tư, hỗ trợ từ nước ngồi….
1.3. Các kiểu và hình thức của nhà nước
1.3.1. Các kiểu nhà nước
Mỗi hình thái – kinh tế xã hội là một kiểu tổ chức đời sống xã hội
tương ứng với một phương thức sản xuất nhất định. Từ khi phân chia
thành các giai cấp đến nat, xã hội lồi người đã và đang trải qua bốn
hình thái kinh tế – xã hội là chiếm hữu nô lệ, phong kiến, tư sản và
XHCN. Trong các hình thái kinh tế – xã hội đó, nhà nước – yếu tố thuộc
kiến trúc thượng tầng của xã hội phát sinh, tồn tại và phát triển dựa trên
và phù hợp với bản chất, đặc điểm của mỗi cơ sở hạ tầng nhất định là
các quan hệ sản xuất trong mỗi phương thức sản xuất tương ứng. Theo
các hình thái kinh tế – xã hội đã nêu, có bốn kiểu nhà nước là: Nhà nước
chủ nô, nhà nước phong kiến, nhà nước tư sản và nhà nước Xã hội Chủ
Nghĩa.
Trong bốn kiểu nhà nước nêu trên, các nhà nước chủ nô, phong kiến, tư
sản đều dựa trên nền tảng kinh tế là chế độ người bóc lột người đồng
thời phục vụ và bảo vệ chế độ đó nên người ta gọi kiểu nhà nước bóc lột.
Nhà nước XHCN dựa trên chế độ cơng hữu về các tư liệu sản xuất nên


có bản chất khác hẳn, nó bảo vệvà phục vụ cho lợi ích của đại đa số
nhân dân lao động gồm giai cấp công nhân, nông dân và đọi ngũ trí thức.
1.3.2. Hình thức của nhà nước

Hình thức nhà nước là cách thức tổ chức quyền lực nhà nước và
những biện pháp để tổ chức và thực hiện quyền lực nhà nước. Hình thức
nhà nước là một khái niệm chung được hình thành từ 3 yếu tố: hình thức
chính thể, hình thức cấu trúc nhà nước và chế độ chính trị.
a) Hình thức chính thể
Hình thức chính thể là cách thức tổ chức các cơ quan quyền lực tối cao
của nhà nước, cơ cấu, trình tự thành lập và mối liên hệ giữa chúng và
mức độ tham gia của nhân dân vào việc thiết lập các cơ quan này.Hình
thức chính thể có hai dạng cơ bản là chính thể qn chủ và chính thể
cộng hồ.
- Thứ nhất, chính thể qn chủ là hình thức nhà nước trong đó quyền
lực tối cao của nhà nước tập trung toàn bộ (hay một phần) vào trong tay
người đứng đầu nhà nước theo nguyên tắc thừa kế. Với việc tập trung
quyền lực tối cao của nhà nước một phần hay toàn bộ vào trong tay
người đứng đầu nhà nước theo nguyên tắc truyền ngôi mà chính thể
qn chủ có hai biến dạng: qn chủ tuyệt đối và quân chủ hạn chế.
- Thứ hai, đối với chính thể cộng hồ là hình thức chính thể trong đó
quyền lực tối cao của nhà nước thuộc về những cơ quan đại diện được
bầu ra trong một thời hạn nhất định (như Quốc hội, Nghị viện). Chính
thể cộng hồ cũng có hai biến dạng là cộng hồ dân chủ và cộng hồ q
tộc.
b) Hình thức cấu trúc nhà nước
Hình thức cấu trúc nhà nước là sự tổ chức nhà nước thành các đơn
vị hành chính lãnh thổ, đặc điểm của mối quan hệ qua lại giữa các bộ
phận cấu thành của nó, giữa cơ quan nhà nước trung ương với cơ quan


nhà nước địa phương. Có hai hình thức cấu trúc nhà nước cơ bản là cấu
trúc nhà nước đơn nhất và cấu trúc nhà nước liên bang.
- Thứ nhất: Cấu trúc nhà nước đơn nhất là hình thức trong đó lãnh thổ

của nhà nước là toàn vẹn, thống nhất, nhà nước được chia thành các đơn
vị hành chính – lãnh thổ khơng có chủ quyền quốc gia, có hệ thống các
cơ quan nhà nước thống nhất từ trung ương xuống đến địa phương.
- Thứ hai: Cấu trúc nhà nước liên bang là những nhà nước có từ hai hay
nhiều nước thành viên hợp lại. Trong nhà nước liên bang không chỉ có
liên bang có dấu hiệu chủ quyền quốc gia mà trong từng bang thành viên
đều có dấu hiệu chủ quyền.
c) Chế độ chính trị
Chế độ chính trị là tổng thể các phương pháp, biện pháp mà các cơ
quan nhà nước sử dụng để thực hiện quyền lực nhà nước. Chế độ chính
trị chia làm hai loại chính: chế độ chính trị dân chủ và chế độ chính trị
phản dân chủ.
- Trong chế độ chính trị dân chủ, giai cấp thống trị thường sử dụng chủ
yếu phương pháp giáo dục – thuyết phục. Tuy nhiên, phương pháp dân
chủ có nhiều dạng khác nhau, phụ thuộc vào bản chất của từng nhà nước
cụ thể, như: dân chủ hình thức, dân chủ thực sự, dân chủ giả hiệu, dân
chủ rộng rãi
- Trong chế độ chính trị phản dân chủ, giai cấp thống trị thường sử
dụng các hình thức, phương pháp mang nặng tính cưỡng chế, đỉnh cao
của chế độ này là chế độ độc tài, phát xít.

CHƯƠNG II: VẤN ĐỀ NÂNG CAO VAI TRÒ CỦA NHÀ
NƯỚC HIỆN NAY


2.1. Tình hình xây dựng nhà nước trong thời gian qua và những yêu
cầu đặt ra trong thời kỳ mới
Hiện nay, đất nước ta bước vào thời kỳ đẩy mạnh cơng nghiệp hóa,
hiện đại hóa và hội nhập quốc tế với nhiều thời cơ, thuận lợi và khó
khăn, thách thức đan xen. Trong bối cảnh đó, yêu cầu, nhiệm vụ tiếp tục

xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân
dân, do nhân dân và vì nhân dân đặt ra rất cấp bách. Nghị quyết Đại hội
lần thứ XII của Đảng đã nhấn mạnh “Tiếp tục xây dựng, hoàn thiện Nhà
nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa do Đảng lãnh đạo là nhiệm vụ trọng
tâm của đổi mới hệ thống chính trị... Xây dựng Nhà nước pháp quyền
Xã hội chủ nghĩa phải tiến hành đồng bộ cả lập pháp, hành pháp, tư pháp
và được tiến hành đồng bộ với đổi mới hệ thống chính trị theo hướng
tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả; gắn với đổi mới kinh tế, văn hóa, xã hội”.
Để đáp ứng địi hỏi ngày càng cao đối với việc xây dựng Nhà nước
trong thời kỳ mới, trong các văn kiện của Đảng của các Đại hội VIII, IX,
X, XI đã nhấn mạnh một số chủ trương, nhiệm vụ với các yêu cầu sau
đây:
Một là, tiếp tục phát huy tốt hơn và nhiều hơn quyền làm chủ của nhân
dân qua các hình thức dân chủ đại diện và dân chủ trực tiếp để nhân dân
tham gia xây dựng và bảo vệ Nhà nước, nhất là việc giám sát, kiểm tra
của nhân dân đối với hoạt động của cơ quan và cán bộ, công chức nhà
nước.
Hai là, tiếp tục xây dựng và hoàn thiện Nhà nước Cộng hoà xã hội chủ
nghĩa Việt Nam trong sạch, vững mạnh, hoạt động có hiệu lực, hiệu quả;
cán bộ, công chức nhà nước thật sự là công bộc, tận tuỵ phục vụ nhân
dân.
Ba là, tăng cường sự lãnh đạo của đảng đối với Nhà nước; xây dựng và
hoàn thiện nội dung, phương thức lãnh đạo của Đảng phù hợp với đặc


điểm, tính chất của các cơ quan nhà nước ở từng cấp, chú trọng sự lãnh
đạo của các tổ chức đảng đối với việc kiểm kê, kiểm soát trong quản lý
kinh tế, tài chính.
Ba yêu cầu trên quan hệ chặt chẽ với nhau, dựa trên nền tảng chung là
xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của dân, do dân, vì

dân, thực hiện đại đồn kết dân tộc và đồn kết dân tộc mà nịng cốt là
liên minh cơng nhân, nơng dân và trí thức dưới sự lãnh đạo của Đảng
Cộng sản Việt Nam
2.2. Chủ trương và nhiệm vụ trong quá trình xây dựng nhà nước
Quá trình xây dựng và phát triển của Nhà nước ta trong mỗi giai đoạn
sau này đã có khơng ít những thay đổi về mơ hình bộ máy dưới tác động
của nhiều yếu tố chủ quan và khách quan, nhưng xuyên suốt mạch phát
triển ấy vẫn là tư tưởng của Hồ Chí Minh về một chính quyền mạnh mẽ
và sáng suốt của nhân dân. Ngày nay, trong bối cảnh phát triển mới của
đất nước, dưới tác động mạnh mẽ của thời đại và thế giới, trong xu thế
tồn cầu hố, nhiều điểm đã thay đổi, nhưng tư tưởng Hồ Chí Minh về
nhà nước pháp quyền của dân, do dân, vì dân vẫn cịn nguyên giá trị,
tiếp tục định hướng cho các nỗ lực nghiên cứu, tìm kiếm giải pháp đổi
mới mơ hình bộ máy nhà nước trong các điều kiện phát triển mới.
Nhiệm vụ chính trong q trình xây dựng đất nước:
(1) Đấu tranh ngăn chặn, đẩy lùi có hiệu quả tình trạng suy thối về tư
tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện "tự diễn biến", "tự
chuyển hoá" trong nội bộ gắn với đẩy mạnh học tập, làm theo tư tưởng,
đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh và thực hiện các quy định về trách
nhiệm nêu gương của cán bộ đảng viên.
(2) Đổi mới mạnh mẽ và nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác cán bộ;
tập trung xây dựng đội ngũ cán bộ các cấp, nhất là cấp chiến lược, người
đứng đầu các cấp đủ phẩm chất, năng lực và uy tín, ngang tầm nhiệm vụ.
(3) Tiếp tục đổi mới, kiện toàn và từng bước hoàn thiện tổ chức bộ máy
của hệ thống chính trị tinh gọn, nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động


gắn với nâng cao chất lượng và cơ cấu lại đội ngũ cán bộ, công chức,
viên chức.

KẾT LUẬN
Trong thời đại ngày nay, vấn đề nâng cao vai trò của nhà nước là một
trong nhưng vấn đề then chốt cần được xem xét đúng mức và triển khai
một cách hiệu quả. Nhà nước giữ vị trí, vai trị quyết định, vai trò chủ
đạo trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam Xã hội Chủ
Nghĩa. Nhiệm vụ đặt ra hàng đầu hiện nay là xây dựng một nhà nước Xã
hội Chủ Nghĩa thực sự là của dân, do dân, vì dân. Xây dựng một bộ máy
nhà nước có khả năng quản lý tốt để đưa đất nước phát triển đi lên so với
các nước trong khu vực và trên thế giới. Hơn nữa phải biết phát huy
truyền thống cách mạng, xây dựng Đảng và Nhà nước thực sự trong sạch
vững mạnh cả về chính trị, tư tưởng và tổ chức. Đồng thời thực hiện gắn
bó mật thiết với nhân dân, phương thức lãnh đạo khoa học, có đội ngũ
cán bộ đủ phẩm chất đạo đức và năng lực. Đây cũng là nhiệm vụ hàng
đầu góp phần xây dựng phát huy vai trị nhà nước do dân vì dân trong
điều kiện hiện nay.
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Văn kiện Đại hội Đảng Cộng Sản lần thứ IX
2. Báo điện tử Đảng Cộng Sản Việt Nam/ Những điểm mới và nhiệm
vụ trọng tâm trong công tác xây dựng Đảng
3. Xaydungdang.org.vn
4. Phaptri.vn/ Bản chất đặc trưng vai trò của nhà nước
5. Vietluanvanthue/ Các kiểu và hình thức của nhà nước
6. Wikipedia