VIÊM ĐƯỜNG HÔ HẤP TRÊN

VIÊM ĐƯỜNG HÔ HẤP TRÊN
A/. VIÊM MŨI HỌNG ( Nasopharyngitis , Common cold, Rhinopharyngitis )
-

Thường gặp. Tần suất thay đổi theo tuổi, cao nhất ở trẻ <
6tuổi. Mỗi năm trẻ có từ 6 – 8 đợt bệnh.

-

Nguyên nhân chủ yếu do virus, có khỏang > 200 virus gây
bệnh, hay gặp laø Rhinovirus, Coronavirus, RS virus, Influenza viruses
(type A vaø B), Adenovirus, Enterovirus, Parainfluenza.

-

Diễn tiến bệnh: các triệu chứng thường giảm và khỏi sau 5 –
7 ngày. Thường kéo dài khoảng 10 ngày.

I)

CHẨN ĐOÁN

1/. Lâm sàng:
Triệu chứng bắt đầu 1 – 2 ngày sau khi tiếp xúc


Dấu hiệu chính: xuất tiết mũi, sung huyết mũi, chảy mũi, nước mũi
lúc đầu lỏng, trong, sai 1, 2 ngày trở nên đặc và có thể có
màu vàng, trắng, hoặc xanh và sau vài ngày trở lại trong và
khô; nghẹt mũi.



Đau họng, ngứa họng, nuốt đau, khó nuốt



Ho cả ngày, tăng về đêm , hơi thở hôi, nhức đầu, giảm khứu
giác, sợ ánh sáng, chảy nước mắt



Sốt nếu có xảy ra sớm, sốt nhẹ, kéo dài 1 – 2 ngày



Triệu chứng tiêu hóa: buồn nôn, ói mửa, tiêu chảy, đau bụng



Đau cơ, mệt mỏi, khó ngủ, ăn kém.



Khám mũi: niêm mạc mũi sung huyết đỏ, xuất tiết dịch trong
hay đục.



Khám họng: niêm mạc họng đỏ, có nhớt đục từ trên xuống.



Hạch cổ có thể lớn.

2/, CLS:
Chỉ làm khi nghi ngờ có biến chứng
3/. Biến chứng


Nhiễm trùng tai



Viêm xoang cấp




Viêm phổi



Suyễn: URI gây wheezing ở trẻ trước đó khơng có ,hoặc khởi phát suyễn ở
trẻ có tiền căn suyễn.

4/. Chẩn đóan phân biệt:


Viêm mũi dị ứng



Viêm mũi vận mạch



Dị vật đường thở



Dị dạng đường hô hấp trên

II)


ĐIỀU TRỊ:

chủ yếu ĐT triệu chứng

Kháng sinh: không cần dùng.
KS được chỉ định khi có biến chứng, các triêu chứng mũi
không giảm, kéo dài > 10 ngày.
Dùng KS uống nhóm Beta-lactam: amoxicilline, cephalosporine thế
hệ 1, 2, amox/clavulanic acid.
Thời gian dùng KS: 10 ngày



Điều trị triệu chứng chủ yếu:

-

Làm thông thóang mũi: Nhỏ mũi với dd nước muối 0.9%, hút
mũi , rửa mũi.

-

Hạ sốt, giảm đau họng: Dùng Paracetamol, Ibuprofene, súc họng
nước muối. Không dùng aspirin vì gây hội chứng Grey.

-

Kháng histamine thế hệ 1: có thể dùng cho trẻ > 6 tuổi.

-

Cung cấp đủ dịch. Không cần thiết uống nhiều nước khi trẻ
không có dấu hiệu mất nước vì gây hạ natri máu.
Kẽm, Probiotics

-

Giải thích, trấn an cha mẹ

B/. VIÊM HỌNG CẤP (Pharyngitis)
-

Là tình trạng viêm cấp tính ở vùng hầu và hạnh nhân.

-

Nguyên nhân :


+ Virus: Adenovirus, Rhinovirus, Coronavirus chiếm khoảng 30%;
Influenzaviruses chiếm 4%;, EBV chiếm 1 %
+ Vi trùng: Streptococcus tan huyết β nhóm A (GAS) chiếm khỏang
37% các trường hợp viêm họng, gây biến chứng thấp khớp
cấp, viêm cầu thận cấp. Vi trùng khác: bạch hầu, Neisseria
gonorrhoeae, Corynebacterium diphtheria, VT yếm khí
I)

Bịnh gặp ở trẻ từ 5 – 15 tuổi.
CHẨN ĐOÁN
1/. Lâm sàng: LS không phân biệt được viêm họng do siêu vi

hay vi trùng.
-

4 triệu chứng: Xuất tiết ở A-mi-đan, Sốt, Sưng đau hạch bạch
huyết vùng cổ trước, Không có ho.

-

Triệu chứng khác: đau họng, khó nuốt. Bệnh nhân có thể
nhức đầu, mệt mỏi, đau thượng vị, buồn nôn, ói mửa.

-

Khám họng đỏ rực, có xuất tiết, chấm xuất huyết vòm khẩu

cái mền, amygdales sưng đỏ, có xuất tiết.

-

Hạch cổ trước sưng đau.
2/. .Dấu hiệu gợi ý VH do GAS hay siêu vi
VH do GAS

VH do siêu vi

+ Đau họng khởi phát đột ngột

Viêm kết mạc

mắt
+ Tuổi : 5 – 15 tuổi

Sổ mũi

+ Sốt

Ho

+ Nhức đầu

Tiêu chảy

+ Buồn nôn, ói mửa, đau bụng
+ Viêm vùng hạnh nhân hầu

Khàn giọng
Viêm loét dạ dày riêng

biệt (discrete

ulcerative

Stomatitis )
+ Mảng xuất tiết vùng hạnh nhân hầu
Exanthem)
+ Chấm xuất huyết vòm khẩu cái
+ Hạch cổ trước ñau

Ban sieâu vi ( Viral


+ Ban tinh hồng nhiệt ( Scarlatiniform rash)
+ Xảy ra vào mùa đông hoặc đầu xuân
+ Có tiếp xúc với VH do streptococque
3/. CLS:


CTM,VS, CRP



ASO, Test nhanh liên cầu khuẩn tan huyết β nhóm A ( RAT) ,
không làm cho trẻ < 3 tuổi.



Test RAT làm khi trẻ có đau họng và có từ ≥ 2 triệu chứng sau:
a. Không có ho
b. Xuất tiết A-mi-đan
c. Sốt
d. Sưng đau HBH vùng cổ trước



Phết họng làm PCR, cấy dịch vùng họng. Nếu test RAT ( +)
không cần cấy họng
4/. Biến chứng

-

Viêm tai giữa

-

Viêm xoang

-

Viêm hạch cổ

-

Áp-xe quanh amygdales

-

Áp-xe vùng sau họng

-

Viêm phổi

-

Nhiễm trùng huyết

-

Thấp khớp cấp

-

Viêm vi cầu thận cấp

II)

ĐIỀU TRỊ



Kháng sinh:

-

CĐ:

* Viêm họng do Liên cầu khuẩn tan huyết nhóm A, vi trùng

khác
* Tình trạng lâm sàng nặng
* Có biến chứng
-

Kháng sinh : nhoùm Beta-lactam:


Penicillin V

10 – 15 mg/kg mỗi 8 giờ, uống, trong 10 ngày

Benzathine benzylpenicilline, TB, 1 liều duy nhất
< 6 tuổi:

600.000 IU

> 6 tuổi:

1.2 MIU

Amoxicillin

100 mg/kg/ngày , uống, trong 10 ngày

Cephalosporines thế hệ 1, 2
* Nếu dị ứng Penicilline: Nhóm Macrolides: Erythromycin 50

mg/kg/ngày, Azythromycin 10mg/kg/ngày; Clindamycin;
Cephalosporine thế hệ 1,2: cephalexin, cefadroxil …


Corticoids: không dùng thường quy, dùng trong trường hợp nặng,

khó nuốt trầm trọng test RAT (+)


Điều trị triệu chứng

-

Hạ sốt, giảm đau: Paracetamol, Ibuprofene, kháng viêm không
steroids. Không dùng Aspirine

-

Giảm sung huyết mũi: nhỏ mũi với dd nước muối sinh lý 0.9%,
thuốc kháng histamines uống

-

Giảm ho : uống nước ấm, sirop ho

-

Cung cấp đủ dịch



Tái khám khi có các dấu hiệu ;

- Không ăn kéo dài
- Thay đổi tri giác: kích thích, lừ đừ
- Thở khó, tăng công thở , thở nhanh
- Sốt kéo dài > 3 ngày
- Sung huyết mũi không giảm, hoặc nặng hơn > 14 ngày
- Mắt đỏ, có chất xuất tiết màu vàng
- Có dấu hiệu nhiễm trùng tai: đau, fussiness.
C/. VIÊM XOANG CẤP
-

Biến chứng thường gặp của viêm đường hô hấp trên

-

Yếu tố nguy cơ: RL chức năng vận chuyển lông nhày, dị ứng,
suy giảm miễn dịch, trào ngược dạ dày thực quản, dị vật mũi,
VA, bất thường về cấu trúc giải phẫu bệnh


-

Viêm xoang cấp: khi các triệu chứng kéo dài < 3 tuần, < 4
đợt trong năm

-

Nguyên nhân phần lớn là do siêu vi ( 90 – 95% )

Vi khuẩn thường thấy là Haemophilus influenzae, Streptococcus

pneumoniae, Moraxella catarrhalis,
Streptococci nhóm A và các nhóm khác. VT ít gặp hơn gồm C.
pneumonia, Neisseria, VK yếm khí, và
gr (-), Tụ cầu .
I)

CHẨN ĐOÁN
1/. Lâm sàng



Triệu chứng chính là chảy mũi đục, sung huyết mũi, đau vùng
mặt



Nghẹt mũi



Sưng quanh hốc mắt



Sốt > 390



Ho nhiều về ban đêm



Nhức đầu



Có thể kèm theo VTG cấp



Khám:

-

Nhiều nước mũi vàng, xanh, đặc hay lỏng ở các khe mũi, sàn
mũi

-

Ấn điểm xoang đau
1.1/. Bệnh nhi bị viêm đường hô hấp trên nghi viêm

xoang khi:
* Các triệu chứng xuất tiết mũi, ho, hoặc cả 2 kéo dài > 10
ngày mà không có thay đổi
* Diễn tiến xấu đi ( các triệu chứng xấu đi, hoặc mới xuất
hiện, hoặc sốt sau khi bịnh đã cải thiện ban đầu )
* Bịnh khởi phát nặng: sốt cao . 390C cùng với chất xuất tiết

mủ ở mũi ít nhất 3 ngày liên tiếp


1.2/. Dấu hiệu nghi ngờ biện chứng
- Mắt sưng, nhất là kèm theo lồi mắt, giảm chức năng cơ vận
nhãn
- Nhức đầu nhiều
- Sợ ánh sáng
- Co giật
- Dấu hiệu thần kinh khu trú
2)

Xét nghiệm

- CT scan xoang, hoặc MRIï: dể xác định chẩn đoán, hoặc nghi
ngờ có biến chứng mắt, hay thần kinh
- Chọc hút xoang để phân lập vi trùng khi kém đáp ứng với
điều trị nội
- Nội soi mũi xoang không giữ vai trò quyết định chẩn đoán VX
3/. Biến chứng
-

Viêm mô tế bào quanh hốc mắt

-

Abscess quanh hốc mắt

-

Thuyên tắc tónh mạch xoang hang

-

Abscess dưới màng xương ( subperiosteal abscess)

-

Abscess dưới màng cứng

-

Viêm màng não

-

Abscess não

-

Viêm xương trán và xương hàm trên

II)

Điều trị



Kháng sinh:

-

KS ban đầu: Amoxicilline, Amoxicillin-Clavulanate, Đánh giáđiều tri
sau 3 ngày, nếu không có cải thiện thay đổi KS.

-

Trường hợp nặng ngay từ đầu: Dùng Cefotaxim, hoặc Ceftriaxon
IV. Sau 48 giờ không cải thiện  hội chẩn với BS. TMH

-

Trường hợp dị ứng với β lactam → dùng KS nhóm Macrolid,
Cephalosporin. Trẻ < 2 tuổi với bịnh cảnh TB  nặng, dị ứng với
PNC, có thể kết hợp Clindamycin ( hoặc Linezolid ) và Cefixime;
hoặc dùng Quinolone như Levofloxacin.


-

Nếu bn ói hoặc không thể dùng KS uống  dùng Ceftriaxon IV

-

Trường hợp có biến chứng mắt , hoặc não: Vancomycin +
Ceftriaxone/ Ampicillin-sulbactam/Piperacillin Tazobactam. Điều trị
ngoại khoa nếu diễn tiến xấu, hoặc không đáp ứng với điều
trị KS 24 -48 giờ

-

Thời gian diều trị KS: từ 10 -20 ngày, hoặc KS sẽ tiếp tục
thêm 7 ngày sau khi bn hết triệu chứng.



Điều trị yếu tố nguy cơ

-

Nạo VA

-

Trào ngược dạ dày thực quản

-

Điều trị dị ứng



Điều trị triệu chứng

-

Giảm đau: Paracetamol, Ibuprofene. Không dùng Aspirine vì gay hội
chứng Reye

-

Giảm sung huyết mũi: nhỏ mũi và dẫn lưu mũi với nước
muối sinh lý 0,9%

-

Thuốc tiêu nhày (Mucolytic), kháng histamine, thuốc làm thông
mũi ( nasal decongestant) không có hiệu quả

-

Corticoid xịt mũi dùng cho trẻ lớn và người lớn có hiệu quả,
đối với trẻ nhỏ không rõ.

TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Bv. Nhi Đồng 1: phác đồ điều trị 2013
2. AAP: Clinical Practice Guideline for the Diagnosis and Management of
Acute Bacterial Sinusitis in Children Age 1 to 18 years, 2013
3. IDSA Guideline of GAS Pharyngitis, 2012
4. IDSA Guideline for Acute Bacterial Rhinosinusitis in children and Adults,
2012
5. AAFP: Treatment of the Common Cold in Children and Adult, 2012
6. AAP: Antibiotic Use in Acute Upper Respiratory Tract Infections, 2012