Đánh giá hiệu quả và an toàn của thuốc kích thích miễn dịch trong điều trị và phòng ngừa viêm mũi xoang ở người lớn

ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ VÀ AN TOÀN
CỦA THUỐC KÍCH THÍCH MIỄN DỊCH TRONG ĐIỀU TRỊ
VÀ PHÒNG NGỪA VIÊM MŨI XOANG Ở NGƯỜI LỚN


TÓM TẮT
Mục tiêu: Viêm xoang là bệnh lý thường gặp và hay tái phát. Mục đích
nghiên cứu là đánh giá tính hiệu quả và an toàn của thuốc Broncho-Vaxom
trong điều trị và phòng ngừa viêm xoang mạn hoặc viêm xoang tái phát.
Đối tượng và phương pháp nghiên cứu: Đay là một nghiên cứu ngẫu nhiên,
mù đôi, có so sánh nhóm chứng với thuốc Broncho-Vaxom trên 440 bệnh
nhân tuổi từ 18-50 bị viêm mũi xoang mạn hay hồi viêm cấp tại bệnh viện
Tai Mũi Họng TP HCM từ tháng 6/2005 đến tháng 8/2006. Bệnh nhân được
ngẫu nhiên chia vào hai nhóm điều trị với Broncho-Vaxom (một viên mỗi
ngày trong 10 ngày, lặp lại trong 3 tháng) + Augmentin hoặc chỉ dùng
Augmentin.
Kết quả Độ an toàn và dung nạp của thuốc thử nghiệm là tốt.
Kết luận Với những kết quả điều trị trên đợt cấp của viêm mũi xoang mạn và
hồi viêm cấp cho thấy hiệu quả điều trị và phòng ngừa của Broncho-Vaxom.
ABSTRACT
TO DETERMINE THE SAFETY AND EFFICACY OF BRONCHO-
VAXOM IN TREATMENT AND PROPHYLAXIS WITH THE CHRONIC
OR RECURRENT SINUSITIS
Nguyen Thi Thanh Thuy, Vo Quang Phuc
* Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 13 – Supplement of No 1 - 2009: 267 -
274
Objectives: Sinusitis is the common and recurrent disease. The purpose of
this study was to determine the safety and efficacy of Broncho-Vaxom in
treatment and prophylaxis with the chronic or recurrent sinusitis.
Methods This is a randomized, double-blind, placebo-controlled with
Broncho-Vaxom in 440 patients aged 18-50 with chronic or recurrent acute

sinusitis, at ENT Hospital – HCMC, from June 2005 to August 2006.
Patients were randomized devided in 2 groups and treated with Broncho-
Vaxom (1 capsule daily for a period of 10 days per month during 3
consecutive months) + Augmentin or Augmentin only.
Results:Safety and tolerance of test medication were good.
Conclusion The results of treatment of acute episodes of chronic and
recurrent acute sinusitis demonstrated the curative and prophylatic efficacy
of Broncho-Vaxom.
ĐẶT VẤN ĐỀ

Viêm mũi xoang là một thử thách thường gặp của các bác sĩ Tai Mũi Họng.
Nó chiếm tỉ lệ cao nhất trong các bệnh lý Tai Mũi Họng và tỉ lệ này không
ngừng tăng cao ở mỗi quốc gia. Chỉ riêng tại Mỹ, tỉ lệ này là 14,1% trong
dân số trưởng thành và tiêu tốn 3,4 tỉ đô mỗi năm(1). Riêng tại Việt Nam, số
liệu thống kê viêm mũi xoang ở mỗi vùng và tại mỗi thời điểm có khác nhau
song số lượng bệnh nhân đến khám và điều trị bệnh lý mũi xoang tại các
bệnh viện chuyên khoa luôn dẫn đầu. Những vi khuẩn chủ yếu gây viêm mũi
xoang cấp gồm: H. influenza, S. pneumoniae và Moraxella catarhalis. Trong
viêm mũi xoang mạn, vi khuẩn thường là: những dòng Staphylococcus, vi
khuẩn gram âm, vi khuẩn kỵ khí và ngay cả nấm(4). Một số yếu tố thuận lợi
gây viêm mũi xoang, bao gồm yếu tố thuộc về đối tượng như viêm mũi dị
ứng, nhiễm siêu vi, trào ngược dạ dày thực quản, tắc nghẽn do giải phẫu, suy
giảm miễn dịch, di truyền và bệnh bẩm sinh. Ngoài ra cũng có các yếu tố
môi trường như tác nhân kích ứng (khói thuốc lá), vi sinh vật (siêu vi, vi
nấm, vi khuẩn) và thậm chí là do thuốc như tình trạng viêm mũi do thuốc(8).
Miễn dịch liệu pháp là một phần trong điều trị nội khoa viêm mũi xoang và
ngày càng đươc quan tâm nghiên cứu phát triển sâu hơn. Nhiều nghiên cứu
cho thấy sự thay đổi nồng độ các kháng thể trong máu và dịch tiết liên quan
mật thiết đến một số dạng viêm mũi xoang. IgG3 huyết thanh thấp, có liên
quan với tình trạng nhiễm khuẩn tái phát. Shapiro và cộng sự8 đã xác định,

nồng độ IgG3 trong huyết thanh thấp, liên quan với bệnh nhân viêm mũi
xoang mạn bất trị bằng thuốc. Đối với bệnh nhân có tăng IgE trong máu, có
chiều hướng dễ bị nhiễm khuẩn và gần đây người ta đã xác định có hiện
tượng ức chế trực tiếp ảnh hưởng trên chức năng neutrophil bởi IgE(1). Ở
bệnh nhân với viêm mũi dị ứng bội nhiễm và viêm mũi xoang mạn, liệu
pháp giải mẫn cảm có thể mang lại hiệu quả có lợi. Liệu pháp miễn dịch đặc
hiệu phòng ngừa nhiễm khuẩn đường hô hấp cấp, hiện vẫn còn giới hạn ở
một số loại vắc-xin (Influenza, Pneumococcus, Haemophilus) và thường chỉ
dùng trên một số bệnh nhân chọn lọc như bệnh nhân suy giảm miễn dịch hay
người lớn tuổi.20 Liệu pháp miễn dịch không đặc hiệu nhằm phòng ngừa
nhiễm khuẩn đường hô hấp tái phát bằng tác nhân kích thích miễn dịch đã
thu hút sự chú ý của các nhà khoa học suốt 20 năm qua, không ngừng phát
triển và được ứng dụng điều trị trong những bệnh lý lâm sàng khác nhau(2)
Tác nhân kích thích miễn dịch bao gồm một nhóm có nhiều loại thuốc khác
nhau: các loại vắc-xin, interferon, các hợp chất hóa học và thuốc chiết xuất
từ vi khuẩn. Một loại thuốc được chiết xuất từ vi khuẩn đã được làm giảm
độc tính thế hệ mới nhất là OM-85, có tên thương mại là Broncho-Vaxom do
công ty OMPharma của Thuỵ Sĩ sản xuất. Broncho-Vaxom được chiết xuất
từ 8 loại vi khuẩn thường gặp nhất trong nhiễm khuẩn đường hô hấp trên là:
Haemophilus influenzae, Klebsiella pneumoniae, Klebsiella ozaenae,
Staphylococcus aureus, Streptococcus pneumoniae, Streptococcus pyogenes,
Streptococcus viridans, Moraxella catarrhalis. Loại thuốc này không những
kích thích miễn dịch tại chỗ, thông qua kích hoạt các mô lympho ở niêm
mạc hô hấp, mà còn kích thích miễn dịch toàn cơ thể, thông qua việc kích
hoạt hoạt động của các đại thực bào và hiện tượng thực bào, quá trình thanh
lọc tế bào, cũng như làm gia tăng nồng độ IgA trong nước bọt & huyết
tương, IgG trong máu. Broncho –Vaxom có tác dụng làm tăng nồng độ
Interferon gamma, Interleukin (IL-2, IL-6, IL-8 và cả IL-11, IL-12), kích
thích T-helper & T-killer và kích thích hoạt động của Lympho B(3,10). Loại
thuốc này đã được chứng minh là hiệu quả không những trong phòng ngừa

& làm giảm tần suất đợt nhiễm khuẩn hô hấp trên ở bệnh nhân suyễn mà còn
có hiệu quả làm giảm và phòng ngừa những đợt tái phát của viêm mũi
xoang(5) Với mong muốn tìm hiểu về hiệu quả và an toàn của một loại
thuốc mới có thể hỗ trợ trong điều trị và phòng ngừa viêm mũi xoang, giảm
thời gian dùng kháng sinh và số lần dùng kháng sinh, lâu dài giúp giảm tình
trạng đề kháng kháng sinh, chúng tôi đã thực hiện nghiên cứu trên một số
bệnh nhân viêm mũi xoang tại bệnh viện Tai mũi Họng TP HCM.
Mục tiêu tổng quát
Đánh giá hiệu quả và an toàn của thuốc kích thích miễn dịch trong điều trị
và phòng ngừa viêm mũi xoang ở người lớn. (Trong nghiên cứu này chúng
tôi dùng: Broncho-Vaxom viên 7mg, do công ty OM Pharma-Thuỵ Sĩ sản
xuất).
Mục tiêu chuyên biệt
1. Đánh giá hiệu quả giảm thời gian sử dụng kháng sinh trên bệnh nhân
viêm mũi xoang có điều trị với Broncho-Vaxom.
2. Đánh giá hiệu quả làm giảm đợt tái phát của Broncho-Vaxom.
3. Đánh giá độ dung nạp của Broncho-Vaxom.
ĐỐI TƯỢNG - PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
Đối tượng
440 bệnh nhân đến khám và được chẩn đoán viêm mũi xoang mạn hay hồi
viêm cấp tại bệnh viện Tai Mũi Họng TP HCM tuổi từ 18-50, trong thời gian
từ tháng 6/2005 đến tháng 8/2006. Bệnh nhân được chọn vào nghiên cứu
phải đáp ứng các tiêu chuẩn sau:
- Hỏi bệnh sử, thăm khám, chụp x.quang(Blondeau, Hirtz) và nội soi mũi
xoang xác nhận đang bị viêm mũi xoang.
- Thời gian bị viêm mũi xoang ≥12 tuần (viêm mạn) hoặc có tiền sử viêm
mũi xoang ≥4 lần/năm (hồi viêm cấp)
- X.quang và nội soi mũi xoang không phát hiện bất thường cấu trúc hoặc
tình trạng bệnh lý mũi xoang nặng cần phải phẫu thuật ngay.
- Chưa từng phẫu thuật mũi xoang trước đó.

- Không bị các bệnh toàn thân như: suy giảm miễn dịch, tiểu đường,…
- Bệnh nhân nữ không trong giai đoạn thai kỳ hoặc cho con bú.
- Bệnh nhân không ở trong môi trường thường xuyên tiếp xúc hoá chất.
Thời gian tiến hành
Từ tháng 6-2005 đến tháng 8-2006
Thiết kế nghiên cứu
Nghiên cứu tiền cứu, ngẫu nhiên, mù đôi, có so sánh nhóm chứng.
Phương pháp tiến hành
440 bệnh nhân viêm mũi xoang thoả các điều kiện chọn bệnh đến khám và
điều trị tại bệnh viện Tai Mũi Họng trong thời gian từ 6-2005 đến 8-2006
được mời tham gia nghiên cứu. Bệnh nhân bốc thăm và ngẫu nhiên được
chia vào hai nhóm điều trị:
- Nhóm 1: Augmentin (50mg/kg/ngày)
- Nhóm 2: Augmentin (50mg/kg/ngày + Broncho-Vaxom 1 viên/ngày/10
ngày x 3 tháng
Sau 3 tuần nếu không đáp ứng điều trị với Augmentin sẽ được chuyển sang
nhóm Quinolone (Tavanic 0,5mg, 1 viên/ngày)
Bệnh nhân được khám theo lịch sau:
- Lần 1: hỏi bệnh sử, chụp x.quang, nội soi mũi xoang, bốc thăm đưa vào
nhóm điều trị
- Lần 2: sau 1 tuần - đánh giá hiệu quả điều trị, cho chỉ định điều trị.
- Lần 3: sau 2 tuần - đánh giá hiệu quả điều trị, cho chỉ định điều trị.
- Lần 4: sau 3 tuần – nội soi mũi xoang, chụp lại x.quang hoặc CT scan +
đánh giá hiệu quả điều trị, cho chỉ định điều trị.
- Sau đó bệnh nhân sẽ được tái khám sau 1, 2, 3 và 6 tháng.
Điều kiện ngừng điều trị kháng sinh: các triệu chứng lâm sàng cải thiện hoàn
toàn + nội soi mũi xoang (hết xuất tiết đục) & X.quang (không còn hình ảnh
mờ xoang hàm trên phim Blondeau) cho kết quả tốt.
Trường hợp can thiệp phẫu thuật: bệnh nhân chỉ được can thiệp phẫu thuật
khi điều trị nội khoa thất bại. Trong nghiên cứu này, những bệnh nhân được

điều trị nội khoa với thời gian ≥ 3 tháng mà triệu chứng lâm sàng & cận lâm
sàng không cải thiện sẽ được cho chụp CT scan xác định thêm và hội chẩn
phẫu thuật nếu cần.
KẾT QUẢ
Bệnh nhân tham gia nghiên cứu:
440 bệnh nhân lúc ban đầu tham gia nghiên cứu, sau 6 tháng theo dõi có 43
bệnh bị loại do các nguyên nhân sau ở cả 2 nhóm: