Một số biện pháp rèn kĩ năng đọc diễn cảm cho học sinh lớp 5

PHÒNG GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO HUYỆN GIAO THỦY
TRƯỜNG TIỂU HỌC GIAO CHÂU

BÁO CÁO SÁNG KIẾN
“MỘT SỐ BIỆN PHÁP RÈN KĨ NĂNG
ĐỌC DIỄN CẢM CHO HỌC SINH LỚP 5”

Lĩnh vực/cấp học: Tiếng việt (02)/GDTH

Tác giả : ĐỖ THỊ HỒNG
Trình độ chuyên môn : Đại học sư phạm
Chức vụ : Giáo viên
Nơi công tác : Trường Tiểu học Giao Châu

Giao Châu, ngày 04 tháng 6 năm 2020


THÔNG TIN CHUNG VỀ SÁNG KIẾN
1. Tên sáng kiến:
“MỘT SỐ BIỆN PHÁP RÈN KĨ NĂNG

ĐỌC DIỄN CẢM CHO HỌC SINH LỚP 5”
2. Lĩnh vực (mã)/cấp học: Tiếng việt (02)/GDTH
3. Thời gian áp dụng sáng kiến:
Từ ngày 7/ 10/ 2019 đến ngày 03/7/2020
4. Tên tác giả:
Họ và tên: ĐỖ THỊ HỒNG
Ngày sinh : 14/10/1993
Nơi thường trú: xã Giao Châu, huyện Giao Thủy, tỉnh Nam Định
Trình độ chun mơn: Đại học sư pham
Chức vụ công tác: Giáo viên

Nơi làm việc: Trường Tiểu học Giao Châu
SĐT: 03.47.925.272
Tỷ lệ đóng góp tạo ra sáng kiến : 100%
5. Đồng tác giả: (Khơng có)
6. Đơn vị áp dụng sáng kiến:
Tên đơn vị trường: Trường Tiểu học Giao Châu
Địa chỉ: Xã Giao Châu – huyện Giao Thủy – tỉnh Nam Định


BÁO CÁO SÁNG KIẾN
MỘT SỐ BIỆN PHÁP RÈN KĨ NĂNG
ĐỌC DIỄN CẢM CHO HỌC SINH LỚP 5

I. ĐIỀU KIỆN HOÀN CẢNH TẠO RA SÁNG KIẾN.
Trong dạy học Tiếng Việt ở trường Tiểu học nói chung, dạy Tập đọc nói
riêng có một vị trí vơ cùng quan trọng trong việc hình thành và phát triển nhân
cách cho học sinh. Ngay từ những ngày đầu trẻ cắp sách tới trường việc dạy và
hình thành, rèn luyện, phát triển các kĩ năng: nghe - nói - đọc viết cho học sinh
là nhiệm vụ trọng tâm của mỗi thầy cơ. Trong đó dạy đọc có ý nghĩa to lớn. Nó
trở thành một địi hỏi cơ bản đầu tiên đối với trẻ. Đầu tiên trẻ phải học đọc, sau
đó trẻ phải đọc để học. Đọc giúp trẻ em chiếm lĩnh được một ngôn ngữ dùng
trong giao tiếp và học tập. Nó là cơng cụ để học tập các mơn học khác.
Mơn Tiếng Việt nói chung và yêu cầu luyện đọc cho học sinh nói riêng đã
được quan tâm đúng mức. Phân mơn Tập đọc có nhiệm vụ và đặc điểm riêng.
Tập đọc rèn cho học sinh các kĩ năng đọc - nghe - nói. Cũng như ở các lớp
dưới, thông qua hệ thống bài đọc và những câu hỏi tìm hiểu bài, phân mơn Tập
đọc lớp 5 cung cấp cho học sinh những hiểu biết về tự nhiên, xã hội và con
người, cung cấp vốn từ, tăng cường khả năng diễn đạt, trang bị một số hiểu biết
ban đầu về tác phẩm văn học, chú ý đến yêu cầu biểu cảm... Phân môn Tập đọc
ở lớp 5 với mục đích giúp học sinh biết cách đọc các loại văn bản hành chính,

khoa học, báo chí, văn học,... phù hợp với thể loại và nội dung văn bản, thể hiện
được tình cảm, thái độ của tác giả, giọng điệu của nhân vật. Song làm thế nào
để học sinh đọc diễn cảm tốt ? Bởi đọc diễn cảm tốt sẽ giúp học sinh hiểu bài văn,
bài thơ một cách sâu sắc, giúp cho các em cảm thụ được cái hay, cái đẹp của
bài văn. Đặc biệt với năm học này, giáo viên cần hướng dẫn học sinh luyện đọc
diễn cảm như thế nào để đáp ứng được u cầu quan trọng của phân mơn Tập
đọc nói chung và yêu cầu của việc luyện đọc diễn cảm cho học sinh lớp 5 nói
riêng.
Thực tế giảng dạy cho thấy, trong những năm gần đây thực hiện chương
trình sách giáo khoa mới nên khi giảng dạy nhiều giáo viên vẫn mới chỉ cố gắng
sao cho thực hiện đúng quy trình đã được tập huấn, đảm bảo thời gian của tiết
học. Và khi tiến hành chuyên đề, thao giảng giáo viên cịn có tâm lí "sợ" thiếu
thời gian khi thực hiện được đúng quy trình... Trước những khó khăn đó, giáo
1


viên chưa chú ý tới hiệu quả của tiết dạy, chưa thực sự chú ý đến việc rèn đọc
diễn cảm cho học sinh.
Chính vì việc nhận thức được tầm quan trọng của phân môn Tập đọc, tác
dụng to lớn của việc đọc diễn cảm trong giờ dạy tập đọc, đồng thời thấy được
những khó khăn bỡ ngỡ khi trực tiếp giảng dạy nội dung “Luyện đọc diễn cảm”
(yêu cầu, mức độ, quy trình, biện pháp thực hiện đạt hiệu quả...), tơi đã tích cực
nghiên cứu tài liệu, đổi mới phương pháp giảng dạy, áp dụng vào thực tế giảng
dạy trên lớp và đã đạt hiệu quả. Tôi mạnh dạn xin trình bày kinh nghiệm: “Một
số biện pháp rèn kĩ năng đọc diễn cảm cho học sinh lớp 5”.
II. MÔ TẢ GIẢI PHÁP.
1. Mô tả giải pháp trước khi tạo ra sáng kiến:
1.1 Thực trạng:
Ngay sau khi dạy vài bài tập đọc đầu tiên, tôi đã tiến hành khảo sát chất
lượng đọc diễn cảm của học sinh lớp 5B tôi giảng dạy với yêu cầu sau :

Đề bài: "Hãy đọc diễn cảm một đoạn văn mà em thích trong bài :
Sắc màu em yêu " Tiếng Việt lớp 5 tập 1 - Trang 19.
*Qua khảo sát tôi thu được kết quả như sau:
Số
HS
31

Đọc diễn cảm tốt

Đọc lưu lốt bước đầu
có diễn cảm

Đọc đúng, chậm...

SL

%

SL

%

SL

%

3

9,7

06

19,4

22

70,9

* Phân loại, nắm chắc đối tượng học sinh:
Căn cứ vào kết quả khảo sát, theo dõi quá trình học trên lớp, tơi tiến hành
phân loại học sinh theo các nhóm:
+ Học sinh đọc diễn cảm tốt: 03 em.
+ Học sinh đọc lưu lốt, bước đầu có diễn cảm: 06 em.
+ Học sinh đọc đúng, chậm, chưa diễn cảm: 22 em.
Với kết quả khảo sát như trên tôi hết sức lo lắng vì tỷ lệ học sinh đọc
đúng chậm chưa diễn cảm còn cao chiếm 70,9%, học sinh đọc diễn cảm tốt ít
chiếm 9,7%. Với kinh nghiệm tích lũy được qua giảng dạy, tơi quyết định đi
tìm ngun nhân, phân tích để tìm ra các “Biện pháp rèn kỹ năng đọc diễn cảm
cho học sinh lớp 5” theo hướng phát triển phẩm chất năng lực học sinh.
2


1.2.

Nguyên nhân

Qua nghiên cứu, qua thực tế giảng dạy và qua dự giờ đồng nghiệp tôi
nhận thấy một số nguyên nhân sau:
* Về phía giáo viên:
- Đa số giáo viên nhận thức đúng về vai trò của việc đọc diễn cảm, nắm

được yêu cầu, quy trình hướng dẫn học sinh luyện đọc diễn cảm. Song, khơng
ít giáo viên chưa nhận thức được tầm quan trọng của việc đọc diễn cảm, vì vậy
khi dạy giờ tập đọc giáo viên chưa chú ý đến đọc diễn cảm mà chỉ coi trọng
bước luyện đọc, bước tìm hiểu bài, cịn phần hướng dẫn đọc diễn cảm cịn tiến
hành một cách hình thức, qua loa, "lấy lệ". Giáo viên chưa tạo điều kiện cho
học sinh luyện đọc.
- Giáo viên chưa tạo lập được cơ sở vững chắc cho thành công của tiết dạy:
chưa đầu tư thích đáng cho việc thiết kế bài giảng, chưa có sự công phu rèn
giọng đọc của bản thân, chưa "kế thừa" hiệu quả của hai bước đệm cho đọc
diễn cảm tốt: luyện đọc và tìm hiểu bài.
* Về phía học sinh:
- Chất lượng đọc ở một số học sinh chưa tốt, học sinh đọc còn chậm, sai,
ngọng, ấp úng, chưa nắm vững cách ngắt hơi, nghỉ hơi, ngữ điệu chưa biết nhấn
giọng, lên giọng, hạ giọng những từ cần thiết...
- Học sinh cịn lười đọc sách khơng chịu khó rèn đọc.
- Học sinh còn nhỏ, các em nặng về học vẹt – Thầy (cơ) đọc sao trị cố đọc
như vậy, chưa biết đọc thế nào cho hay.
- Khả năng cảm thụ văn học của học sinh còn hạn chế, học sinh khơng có
điều kiện đọc nhiều truyện, tranh, báo... Dẫn đến chất lượng đọc diễn cảm chưa
cao.
* Về phía gia đình:
- Hồn cảnh kinh tế cịn gặp nhiều khó khăn, chưa có điều kiện cho các
em đọc nhiều sách báo...
- Một số gia đình chưa thực sự quan tâm đến chất lượng đọc diễn cảm của
các em, nếu có mới chỉ dừng lại ở việc dạy các em đọc to, rõ ràng... chứ chưa
hướng các em đọc diễn cảm. Đặc biệt do ảnh hưởng của phương ngữ địa
phương phát âm sai (phụ âm r/g, gi/d, ch/tr, s/x, t/ch... ), các thành viên trong
gia đình chưa chú ý sửa ngọng khi phát âm, dẫn tới các em bị ảnh hưởng về
cách phát âm.
3

2. Mơ tả giải pháp sau khi có sáng kiến
Trước thực trạng trên, tôi đã tiến hành một số giải pháp sau :
2.1 Nghiên cứu, nắm bắt nội dung cơ bản của chương trình, sách giáo
khoa Tiếng Việt 5 nói chung, mục tiêu, nội dung, yêu cầu của luyện đọc
diễn cảm đối với học sinh lớp 5 nói riêng:
Sách giáo khoa Tiếng Việt 5 gồm 40 bài văn xuôi, 2 vở kịch(trích), 18 bài
thơ được dùng để dạy tập đọc, học sinh lớp 5 tiếp tục được rèn luyện để có kĩ
năng đọc trơn, đọc thầm với tốc độ nhanh hơn, nâng cao thêm một bước về kĩ
năng đọc diễn cảm đã được luyện tập ở lớp 4 (thể hiện tình cảm, thái độ qua
giọng đọc phù hợp với sự việc, hình ảnh, cảm xúc, tính cách nhân vật trong
bài).
Qua hệ thống các loại văn bản với nội dung đa dạng, phong phú, các bài đọc
trong sách giáo khoa Tiếng việt 5 đem đến cho học sinh những kiến thức bổ ích
và lí thú về một lĩnh vực của đời sống, các em được giao tiếp với thiên nhiên,
cảm nhận vẻ đẹp của cuộc sống thanh bình, của những chủ nhân tương lai, biết
được quyền của trẻ em, bình đẳng giới... Các em được mở rộng tầm mắt về thế
giới xung quanh, biết yêu quý các dân tộc anh em, biết cảm thơng chia sẻ với
những cảnh ngộ khó khăn... Tất cả những điều đó tạo thuận lợi rất lớn giúp học
sinh cảm nhận được cái hay, cái đẹp của tác phẩm. Từ việc cảm thụ tốt ấy, sẽ
giúp các em đọc diễn cảm tốt hơn nhiều.
Trên cơ sở nắm vững nội dung, chương trình SGK Tiếng Việt 5, tơi nghiên
cứu yêu cầu về đọc diễn cảm đối với học sinh lớp 5.
CTTH (môn Tiếng Việt) ban hành kèm theo quyết định số 43/2001/QĐ-BGD
và ĐT ngày 9/11/2001 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo đã qui định rèn
kĩ năng đọc cho học sinh lớp 5: học hết lớp 5, học sinh cần đạt được yêu cầu
đọc biểu cảm bài văn, bài thơ ngắn. So với yêu cầu về kĩ năng đọc diễn cảm ở
lớp 4( đọc biểu cảm đoạn văn, đoạn thơ), học sinh lớp 5 cần được thực hành
luyện đọc diễn cảm nhiều hơn. trong đó có nội dung tập đọc diễn cảm một bài

thơ đã thuộc, một đoạn truyện đã đọc để đáp ứng được yêu cầu cao hơn ở các
lớp trên.
2.2 Chuẩn bị chu đáo trước khi hướng dẫn học sinh đọc diễn cảm.
2.2.1 Giáo viên đọc diễn cảm mẫu chuẩn mực.
Sau khi học sinh đã luyện đọc đúng; tìm hiểu bài,... phát hiện giọng đọc,
cách đọc thì cho các em luyện đọc diễn cảm. Phần đọc diễn cảm này thường là
học sinh đọc mẫu (nếu như các em đọc tốt). Nhưng cũng có khi giáo viên phải
4


đọc mẫu diễn cảm cho học sinh nghe và học tập (nếu như các em đọc không
tốt).
Để khi hướng dẫn học sinh luyện đọc diễn cảm tốt, thì giáo viên cần chú ý
đến việc rèn đọc diễn cảm của chính bản thân mình. Thầy cơ có đọc diễn cảm
tốt thì mới hướng dẫn học sinh đọc diễn cảm tốt được.
Để đọc diễn cảm tốt, tôi luôn rèn luyện công phu cả về giọng đọc, kĩ năng đọc
và năng lực cảm thụ văn học. Tơi ln tìm hiểu kĩ bài văn, bài thơ để cảm thụ tác
phẩm một cách sâu sắc, tinh tế và như thế tơi sẽ tìm được giọng đọc phù hợp, hấp
dẫn. Với việc đọc diễn cảm tốt chúng ta đã chuyển đến học sinh không chỉ là nội
dung bài văn, bài thơ mà cả cảm xúc của mình về giá trị nội dung và nghệ thuật
của tác phẩm, tác động đến tình cảm của học sinh. Nghe giáo viên đọc diễn cảm
mẫu tốt, học sinh không chỉ học tập về kĩ thuật đọc mà các em còn hiểu được phần
nào nội dung thơng báo và có được sự rung động cảm xúc.
Để đọc diễn cảm tốt, tôi tiến hành như sau:
- Rèn giọng đọc chuẩn xác (Tôi ln cố gắng rèn cho mình khả năng phát
âm chuẩn khi giao tiếp, khi đứng trước học trò).
- Đọc bài văn, bài thơ nhiều lần trước khi lên lớp. Nắm chắc nội dung bài.
- Xác định sắc thái giọng đọc tuỳ theo đối tượng miêu tả; đối tượng, tính
cách của từng nhân vật... trong văn bản. (Tôi căn cứ vào phần hướng dẫn sư phạm).
- Tập ngắt nhịp theo dấu hiệu ngữ pháp, dựa vào cấu trúc câu, văn cảnh.

- Tìm từ nhấn giọng (từ thể hiện cảm xúc, tâm trạng).
- Tìm hiểu về độ cao, trường độ.
2.2.2 Thiết kế bài giảng có chất lượng, khoa học.
Sau khi tìm được giọng đọc chuẩn xác, tôi tiến hành nghiên cứu kĩ SGK,
SGV. Thiết kế bài giảng Tiếng Việt... để tìm ra phương án giảng dạy phù hợp.
Khi thiết kế bài dạy tôi luôn chú ý đến đặc điểm học sinh lớp mình. Tơi ln tự
đặt ra những câu hỏi: Học sinh có thể đọc sai ở những từ nào? Câu thơ (câu
văn) nào học sinh khó ngắt hơi đúng? Nên chọn đoạn nào để hướng dẫn học
sinh luyện đọc diễn cảm? Cách tổ chức các hoạt động đó như thế nào?...
- Khi thiết kế, tơi ln cố gắng trình bày ngắn gọn, song thể hiện rõ từng
bước và có sự phân loại kiến thức cho phù hợp với từng đối tượng học sinh
trong lớp
2.3.

Rèn kĩ năng đọc diễn cảm cho học sinh lớp 5
5


2.3.1: Hướng dẫn học sinh luyện đọc đúng.
Trong một tiết Tập đọc, để rèn luyện kĩ năng đọc diễn cảm một bài văn, bài
thơ, trước hết cần hướng dẫn học sinh đọc đúng, rõ ràng, rành mạch, lưu loát
bài văn, bài thơ đó. Để làm được điều đó, giáo viên cần hướng dẫn học sinh:
2.3.1.1. Đọc đúng từ, cụm từ:
Khi dạy Tập đọc, tơi nhận thấy nhiều học sinh cịn đọc sai từ, cụm từ. Vì
vậy, việc đầu tiên của đọc đúng là tìm ra những từ, cụm từ mà học sinh dễ sai
bằng cách cho học sinh phát hiện từ, cụm từ, giáo viên ghi bảng rồi hướng dẫn
học sinh luyện đọc. Giáo viên nghe học sinh đọc, sau đó nhận xét, gợi ý, hướng
dẫn học sinh về cách phát âm, giúp học sinh hiểu nghĩa của từ để đọc cho đúng.
Ví dụ :
Bài : Kì diệu rừng xanh ( TV 5 Tập 1 / 75 )

- loanh quanh, lúp xúp, gọn ghẽ. ( Luyện đọc đúng âm đầu, vần ).
- kiến trúc tân kì, vương quốc những người tí hon, giang sơn vàng rợi
(Luyện đọc đúng cụm từ ).
Bài : Đất Cà Mau ( TV 5 Tập 1 / 89 )
- phập phều, gió dơng, san sát (Luyện đọc đúng phụ âm đầu ).
- rạn nứt, phập phều, thẳng đuột ( Luyện đọc đúng vần ).
- quây quần thành chòm, mũi đất cuối cùng, đất nẻ chân chim
( Luyện đọc đúng cụm từ ).
- lướt thướt, quyến, triền núi, ngọt lựng ( Luyện đọc đúng vần )
( Bài Mùa thảo quả - TV 5 Tập 1 / 113 ).
- boong tàu, dong buồm, vây quanh ( Luyện đọc đúng vần ) ( Bài Những
người bạn tốt – TV 5 Tập 1 / 64 )...
2.3.1.2 Đọc đúng câu, đoạn:
Khi hướng dẫn học sinh đọc một văn bản, thông thường giáo viên hướng
dẫn, gợi ý hoặc “ tạo tình huống ” để học sinh nhận xét, giải thích, tự tìm ra
cách đọc đúng, đọc diễn cảm. Khi học sinh đã đọc đúng từ ngữ, giáo viên hướng
dẫn cho học sinh luyện đọc câu, đoạn bằng cách để các em tự phát hiện chỗ cần
ngắt hơi, nghỉ hơi trong câu ( câu dài và cả những câu ngắn ). Việc làm này
khơng những giúp các em dễ dàng tìm ra cách đọc đúng câu, đoạn, biết cách
ngắt hơi, nghỉ hơi, làm chủ tốc độ đọc của mình, mà cịn tăng khả năng diễn tả
6


nội dung, tình cảm của bài đọc, giúp học sinh có khả năng đọc tốt hơn, rành
mạch, lưu lốt hơn.
Ví dụ :
Bài: Đất nước ( TV 5 – tập 2 / 95 )
Sau lưng / thềm nắng / lá rơi đầy.
Nếu học sinh không được luyện đọc đúng , các em sẽ đọc thành :
Sau lưng thềm / nắng lá rơi đầy.

Bài: Một chuyên gia máy xúc ( TV 5 Tập 1 / 45 )
Thế là / A-lếch- xây đưa bàn tay vừa to / vừa chắc ra / nắm lấy bàn tay
đầy dầu mỡ của tôi / lắc mạnh và nói. //
Nếu học sinh khơng được luyện đọc đúng , các em sẽ đọc thành :
Thế là A-lếch- xây / đưa bàn tay / vừa to vừa chắc / ra nắm lấy / bàn tay
đầy dầu mỡ / của tơi lắc mạnh và nói. //
2.3.2. Ngữ điệu, cao độ, cường độ, trường độ, … của giọng đọc.
Khi học sinh đã được đọc đúng, biết ngắt hơi, nghỉ hơi đúng chỗ, giáo
viên hướng dẫn học sinh nhận ra muốn thể hiện được cảm xúc của bài đọc thì
đọc đúng khơng là chưa đủ mà các em còn phải biết làm chủ giọng đọc của
mình sao cho đúng ngữ điệu, cao độ, cường độ, trường độ, âm sắc,…phù hợp
với từng loại câu ( câu kể, câu hỏi, câu cảm, câu khiến ) nhằm diễn tả đúng nội
dung của bài.
Ví dụ:
Bài: Ê-mi- li, con … ( TV 5 – Tập 1 / 49 )
- Đi đâu cha ?
- Xem gì cha ? ( Giọng đọc nhẹ nhàng, tình cảm. Tuy nhiên khơng cao
giọng ở cuối câu hỏi, các từ dùng để hỏi )
2.3.3. Việc đọc mẫu của giáo viên.
Ở lớp 5, biện pháp đọc mẫu của giáo viên cần được cân nhắc kĩ nhằm
phát huy sự sáng tạo về cách đọc của học sinh. Để học sinh đọc diễn cảm được
một văn bản, trước hết giáo viên cần hướng dẫn học sinh đọc đúng, rõ ràng,
rành mạch. Muốn vậy, giáo viên cần đọc mẫu bằng cách :
* Đọc từ, cụm từ:
7


Việc đọc đúng từ, cụm từ nhằm sửa phát âm sai, điều chỉnh cách đọc cho
đúng, cách ngắt, nghỉ hơi cho hợp lí. Giáo viên thường gợi ý cho học sinh tự
sửa hoặc nhờ bạn bè sửa giúp, nhưng học sinh cũng cần được giáo viên hướng

dẫn cụ thể, được nghe giáo viên đọc mẫu thật chính xác để học sinh học đọc
một cách trực quan và sinh động nhất ( nhất là với những học sinh còn đọc
chậm, yếu ).
2.3.4. Hướng dẫn học sinh tìm hiểu từ ngữ, nội dung, nghệ thuật của
bài đọc để nâng cao khả năng đọc diễn cảm
Trong tiết Tập đọc, việc hướng dẫn học sinh tìm hiểu bài là nhằm mục
đích trau dồi kĩ năng đọc – hiểu, nắm bắt thơng tin, góp phần nâng cao năng
lực cảm thụ văn học, tạo cơ sở cho học sinh đọc diễn cảm. Để hướng dẫn học
sinh tìm hiểu bài nhằm nâng cao năng lực đọc diễn cảm, ngay từ khi hướng dẫn
học sinh tiếp cận văn bản giáo viên cần hướng dẫn học sinh tìm hiểu :
2.3.4.1. Hiểu nghĩa của từ ngữ trong bài văn, bài thơ:
Giải nghĩa từ trong bài Tập đọc giúp học sinh hiểu nội dung, ý nghĩa bài
đọc . Việc hướng dẫn học sinh tìm hiểu nghĩa một số từ ngữ trong ngữ cảnh cụ
thể ( từ ngữ được chú giải trong sách giáo khoa, từ ngữ phổ thông mà học sinh
địa phương chưa quen, từ ngữ quan trọng giúp học sinh hiểu nội dung bài,… )
nếu được thực hiện nhẹ nhàng, đúng lúc, đúng chỗ kết hợp với luyện đọc sẽ có
tác dụng góp phần nâng cao kĩ năng đọc – hiểu, giúp học sinh đọc tốt hơn, nâng
cao khả năng hiểu bài và vận dụng vào giọng đọc của mình có hiệu quả tốt hơn
Ví dụ :
Bài : Hạt gạo làng ta ( TV 5 – Tập 1 / 139 )
… Em vui em hát
Hạt vàng làng ta.
- Vì sao tác giả gọi hạt gạo là “ hạt vàng ” ?
Học sinh sẽ dựa vào những điều tác giả muốn nói đến trong từng khổ thơ
( hạt gạo kết đọng bao tinh túy của đất trời; hạt gạo được làm nên từ mồ hôi,
công sức của biết bao người; hạt gạo góp phần làm nên chiến thắng chung của
dân tộc trong công cuộc kháng chiến chống Mĩ cứu nước), từ đó học sinh sẽ
hiểu được hạt gạo được gọi là “ hạt vàng ” vì hạt gạo rất quý ( quý như vàng ).
Từ đó sẽ định hướng được cho học sinh nhấn giọng ở những từ ngữ nói
đến vị phù sa, hương sen, lời hát, bão, mưa, giọt mồ hôi,… chứa trong hạt gạo

và nỗi vất vả của người làm ra hạt gạo.
8


Bài : Tiếng đàn ba-la-lai-ca trên sông Đà ( TV 5 – Tập 1 / 69 )
Ngày mai
Chiếc đập lớn nối liền hai khối núi
Biển sẽ nằm bỡ ngỡ giữa cao nguyên
Sông Đà chia ánh sáng đi muôn ngả
Từ công trình thủy điện lớn đầu tiên.
Yêu cầu học sinh giải thích nghĩa của từ “ bỡ ngỡ ” ( ngơ ngác, lúng túng
vì chưa quen thuộc ).
Tác giả dùng từ “ bỡ ngỡ ” làm cho biển có tâm trạng như con người,
ngạc nhiên vì sự xuất hiện kì lạ của mình giữa vùng cao . Qua đó nói lên sức
mạnh kì diệu của con người, thể hiện niềm xúc động của tác giả khi được nhìn
ngắm sự kì vĩ của cơng trình thủy điện sơng Đà, niềm mơ tưởng về tương lai
tốt đẹp . Từ đó giúp học sinh định hướng được giọng đọc chậm rãi, ngân nga,
chứa chan niềm xúc động.
2.3.4.2. Tìm hiểu nội dung, nghệ thuật của văn bản:
Muốn đọc diễn cảm một văn bản, giáo viên cần hướng dẫn học sinh tìm
được giọng điệu, ngữ điệu phù hợp với tình huống, thể hiện được tình cảm, thái
độ, đặc điểm của nhân vật hay tình cảm, thái độ của tác giả đối với nhân vật và
nội dung miêu tả trong văn bản qua giọng đọc của mình.
Muốn vậy, giáo viên cần hướng dẫn học sinh :
* Cảm nhận hình ảnh :
Một trong những đặc điểm của văn bản nghệ thuật là giàu hình ảnh. Vì
vậy khi dạy Tập đọc, giáo viên thường hướng đến một số câu hỏi để học sinh
có thể cảm nhận được hình ảnh trong bài đọc từ đó học sinh dần dần nhận biết,
xác định được những hình ảnh gợi ra trong đoạn văn, đoạn thơ từ đó phát triển
trí tưởng tượng của học sinh, hình thành và phát triển khả năng cảm thụ hình

tượng văn học và giúp giọng đọc của học sinh biểu cảm hơn .
Ví dụ :
Bài : Cửa sơng ( TV 5 – Tập 2 / 74 )
- Qua hình ảnh cửa sơng, Tác giả muốn nói lên điều gì? (ca ngợi tình cảm
thủy chung, uống nước, nhớ nguồn)

9


Từ đó hướng dẫn học sinh thể hiện tình cảm đó bằng giọng đọc nhẹ
nhàng, thiết tha, tình cảm .
*Nhận biết nhân vật, chi tiết, các biện pháp nghệ thuật tu từ :
Việc luyện cho học sinh biết nhận xét nhân vật, chi tiết, biện pháp nghệ
thuật sẽ phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh. Qua đó, học
sinh biết bộc lộ cách hiểu, cách nghĩ, cách cảm, cách đánh giá của mình về nhân
vật, về những chi tiết, nghệ thuật tu từ làm nên cái hay, cái đẹp của tác phẩm.
Từ đó học sinh sẽ đọc tốt hơn.
Ví dụ :
Bài : Đất nước ( TV 5 – tập 2 / 95 )
Trời xanh đây / là của chúng ta
Núi rừng đây / là của chúng ta
Những cánh đồng / thơm mát
Những ngả đường / bát ngát
Những dịng sơng /đỏ nặng phù sa.
Học sinh nhận biết được các từ ngữ đây, của chúng ta được lặp đi lặp lại
có tác dụng nhấn mạnh sự khẳng định, nhằm nêu bật niềm tự hào, niềm hạnh
phúc về đất nước đã được tự do. Những hình ảnh : những cánh đồng thơm mát,
những ngả đường bát ngát, những dòng sông đỏ nặng phù sa được miêu tả theo
cách liệt kê như vẽ ra trước mắt cảnh đất nước tự do bao la. Từ đó định hướng
cho học sinh đọc với giọng nhanh, vui, khỏe khoắn, tràn đầy tự hào.

Bài : Lập làng giữ biển ( TV 5 – Tập 2 / 36 )
Lời bố Nhụ : Ở đấy đất rộng, bãi dài, cây xanh, nước ngọt, ngư trường
gần. Chả cịn gì hay hơn cho một làng biển. ( rành rẽ, điềm tĩnh, dứt khốt )
Lời ơng Nhụ : Tao chết ở đây thơi. Sức khơng cịn chịu được sóng. (kiên
quyết, gay gắt )
Lời của Nhụ : Vâng ( Nhẹ nhàng, tình cảm )
Từ đó học sinh sẽ có giọng đọc phù hợp với từng nhân vật trong bài.
Bài : Cửa sông ( TV5 – Tập 2 / 74 )
- Phép nhân hóa ở khổ thơ cuối đã nói lên điều gì về “ tấm lịng” của cửa
sơng đối với cội nguồn ? ( Không quên nguồn cội ).
10


Qua đó học sinh nhận biết được qua hình ảnh cửa sơng, tác giả muốn ca
ngợi tình cảm thủy chung, uống nước nhớ nguồn. Từ đó có giọng đọc tình cảm,
thiết tha, sâu lắng.
*Nhận biết tư tưởng, tình cảm của tác giả :
Luyện cho học sinh biết chia sẻ tâm trạng, thái độ, cảm xúc, nỗi niềm,
tâm tình của tác giả; có ý thức tìm hiểu, khám phá những điều tác giả gửi gắm
trong tác phẩm chính là hình thành ở học sinh năng lực đồng cảm, sẻ chia với
những nỗi niềm, tâm sự của tác giả nói riêng và mọi người xung quanh các em
nói chung. Từ đó, học sinh sẽ bộc lộ cảm nhận của mình qua giọng đọc.
Ví dụ :
Bài : Về ngơi nhà đang xây ( TV 5 – Tập 1 / 148 )
- Hình ảnh những ngơi nhà đang xây nói lên điều gì về cuộc sống trên
đất nước ta ? ( Đất nước đang trên đà phát triển, thay đổi từng ngày, từng giờ )
Giáo viên hướng dẫn học sinh thể hiện sự tự hào của tác giả về đất nước
đang từng ngày, từng giờ đổi mới bằng giọng đọc nhẹ nhàng, tình cảm, tràn đầy
lòng tự hào.
Bài : Quang cảnh làng mạc ngày mùa ( TV 5 – Tập 1 / 10 )

- Bài văn thể hiện tình cảm gì của tác giả đối với quê hương ? (Tình yêu
làng quê)
Giọng đọc nhẹ nhàng, âm hưởng lắng đọng thể hiện tình yêu quê hương
thiết tha của tác giả.
2.3.5. Nâng cao khả năng đọc diễn cảm cho học sinh
Sau khi học sinh đã được hướng dẫn cách đọc đúng từ ngữ, câu, đoạn;
biết ngắt, nghỉ hơi hợp lí; được nghe giáo viên đọc mẫu; được giáo viên hướng
dẫn tìm hiểu nội dung, nghệ thuật của bài, giáo viên cần căn cứ vào nội dung,
phong cách văn bản để dẫn dắt, gợi mở, hướng dẫn học sinh tìm ra cách đọc,
tập thể hiện bằng giọng đọc của mình, bước đầu ý thức được cách đọc nhằm
diễn tả nội dung bài thông qua giọng đọc một cách có hiệu quả nhất.
* Đối với văn bản nghệ thuật :
Giáo viên nên hướng dẫn học sinh đọc diễn cảm thông qua việc dẫn dắt,
gợi mở để học sinh thể hiện tình cảm, thái độ qua giọng đọc phù hợp với hình
ảnh, cảm xúc trong bài thơ; sự việc, tính cách nhân vật trong bài văn, vở kịch,…
bước đầu học sinh biết làm chủ được giọng đọc sao cho đúng về ngữ điệu, tốc
11


độ, cao độ, cường độ, trường độ, âm sắc,… nhằm diễn tả đúng nội dung bài
đọc.
Ví dụ :
Bài : Mùa thảo quả ( TV 5 – Tập 1/ 113 )
- Đoạn 1: Đọc nhấn giọng từ ngữ gợi tả hương thơm ngất ngây, đặc biệt,
lan tỏa, kéo dài trong không gian của thảo quả; ngắt, nghỉ hơi đúng sau các dấu
câu; nhấn giọng và kéo dài ở các câu ngắn như tả một người đang hít vào để
cảm nhận mùi thơm của thảo quả trong đất trời.
Gió tây lướt thướt bay rừng, / quyến hương thảo quả đi, / rải theo triền
núi, / đưa hương thảo quả ngọt lựng, / thơm nồng vào những thơn xóm Chin
San. / Gió thơm. / Cây cỏ thơm. / Đất trời thơm. / Người đi từ rừng thảo quả

về, / hương thơm đậm, / ủ ấp trong từng nếp áo, nếp khăn. //
Bài : Đất nước ( TV 5 – tập 2 / 95 )
- Khổ thơ 1, 2 đọc với giọng tha thiết, bâng khuâng thể hiện vẻ đẹp và
buồn của những ngày thu đã xa :
Sáng mát trong / như sáng năm xưa
Gió thổi / mùa thu / hương cốm mới
Tơi nhớ / những ngày thu đã xa.
Sáng chớm lạnh / trong lòng Hà Nội
Những phố dài / xao xác hơi may
Người ra đi / đầu không nghoảnh lại
Sau lưng / thềm nắng / lá rơi đầy.
- Đến khổ thơ 3, 4 nhịp nhanh hơn, giọng vui, khỏe khoắn, thể hiện niềm
vui, rộn ràng của thiên nhiên, con người trong mùa thu thắng lợi.
Mùa thu nay / khác rồi
Tôi đứng vui nghe / giữa núi đồi
Gió thổi rừng tre / phấp phới
Trong biếc / nói cười thiết tha…
- Khổ thơ 5 cần đọc với giọng chậm rãi, trầm lắng, chứa chan tình cảm,
sự thành kính, lịng tự hào về đất nước tự do và truyền thống bất khuất của dân
tộc.
12


Nước chúng ta
Nước những người / chưa bao giờ khuất
Đêm đêm / rì rầm trong tiếng đất
Những buổi ngày xưa / vọng nói về. //
* Đối với các loại văn bản khác :
Giáo viên cần hướng dẫn học sinh xác định ngữ điệu đọc, ngắt giọng để
phân biệt tên nhân vật và lời nói của nhân vật, đọc đúng ngữ điệu các kiểu câu,

thay đổi giọng đọc phù hợp với tính cách nhân vật, lời nói nhân vật và tên nhân
vật, lời chú thích,… Có giọng đọc phù hợp với mục đích thơng báo, làm rõ
những thơng tin cơ bản, giúp người nghe tiếp nhận được những vấn đề quan
trọng, nổi bật trong văn bản; khắc phục những cách đọc thiên về hình thức hoặc
“diễn cảm” tùy tiện.
Ví dụ :
Bài: Lòng dân ( TV 5 – Tập 1 / 25 )
Cai : - Để coi. ( Quay sang lính ) // Trói nó lại cho tao // (chỉ dì Năm).
Cứ trói đi. Tao ra lịnh mà // ( lính trói dì Năm lại ).
An : - ( Ơm dì Năm, khóc ịa ) Má ơi má !
Giáo viên cần hướng dẫn học sinh đọc hạ giọng các từ ngữ trong ngoặc
đơn và nghỉ hơi ( // ) để phân biệt lời chú thích với lời của nhân vật, giọng Cai
hống hách, xấc xược, giọng An tự nhiên như một đứa trẻ đang khóc.
Ví dụ :
Hướng dẫn học sinh đọc văn bản luật sau :
Điều 21 : // Trẻ em có bổn phận sau đây : // 1. Yêu quý, / kính trọng, /
hiếu thảo với ơng bà, / cha mẹ; // kính trọng thầy giáo, / cơ giáo; // lễ phép với
người lớn, / thương yêu em nhỏ; // đoàn kết với bạn bè; // giúp đỡ người già
yếu, / người khuyết tật, / tàn tật, / người gặp hoàn cảnh khó khăn / theo khả
năng của mình. //
2. Chăm chỉ học tập, / giữ gìn vệ sinh, / rèn luyện thân thể, / thực hiện
trật tự công cộng và an tồn giao thơng, / giữ gìn của cơng, / tôn trọng tài sản
của người khác, / bảo vệ môi trường. //
( TV 5 – tập 2 / 145 )

13


Giáo viên cần hướng dẫn học sinh đọc với giọng thông báo rõ ràng, ngắt
giọng làm rõ từng điều khoản, ngắt nghỉ hơi đúng sau các dấu câu (Dấu hai

chấm, dấu phẩy, dấu chấm phẩy, dấu chấm), nhấn mạnh các từ ngữ chứa đựng
thông tin quan trọng.
2.3.6. Tổ chức cho học sinh luyện đọc diễn cảm theo cặp, theo nhóm,
theo tổ:
Việc tổ chức cho học sinh luyện đọc theo cặp, nhóm, tổ sẽ tạo cơ hội cho
từng cá nhân học sinh được luyện đọc nhằm phát huy năng lực cá nhân. Qua
đó, học sinh sẽ được đọc cho bạn nghe và nghe bạn đọc để cùng chia sẻ kinh
nghiệm đọc, học tập cách đọc của bạn, giúp bạn sửa cách đọc, thi đua nhau
trong học tập. Đồng thời cũng giúp giáo viên phát hiện những học sinh đọc tốt
để khuyến khích, động viên và những học sinh đọc chưa tốt để có kế hoạch
giúp đỡ, uốn nắn, rèn luyện. Tâm lí của học sinh tiểu học là thích được làm việc
theo cặp, theo nhóm, theo tổ và thích được thi đua, được khen,… Vì vậy, giáo
viên cần căn cứ vào mục đích, yêu cầu, nội dung của tiết dạy để tổ chức học
sinh hoạt động luyện đọc theo cặp, nhóm hay tổ một cách phù hợp nhằm đem
lại hiệu quả thiết thực nhất.
2.3.7. Tổ chức trò chơi học tập cho học sinh.
Để kích thích hứng thú luyện đọc và rèn luyện kĩ năng đọc diễn cảm cho
học sinh, giáo viên có thể tổ chức một số trị chơi học tập ngay trong từng bài
Tập đọc của chương trình sách giáo khoa Tiếng Việt 5. Trò chơi học tập giáo
viên nên tổ chức lúc hướng dẫn học sinh luyện đọc và luyện đọc diễn cảm,
thông thường là các bài học thuộc lòng; nội dung trò chơi phải gắn với bài đọc,
phục vụ cho yêu cầu về kiến thức – kĩ năng của bài (học sinh hiểu được nội
dung bài; được rèn kĩ năng đọc, đọc diễn cảm, nghe, nói ); hình thức tổ chức
trò chơi cần gọn, nhẹ, cách tiến hành đơn giản để càng nhiều học sinh được
tham gia càng tốt. Giáo viên nên lựa chọn những trò chơi đem lại tác dụng thiết
thực với học sinh, kích thích hứng thú đọc, rèn tư duy linh hoạt, bồi dưỡng cảm
thụ văn học, giáo dục tư tưởng tình cảm tốt đẹp,…
Các trị chơi học tập có thể dùng để rèn kĩ năng đọc diễn cảm cho học
sinh, đó là :
- Thi đọc nối tiếp từng đoạn ( theo nhóm, tổ )

- Thi đọc diễn cảm cùng một đoạn văn ( thơ ) hoặc cả bài Học thuộc lòng
- Thi đọc đoạn văn, thơ em thích nhất trong bài
- Thi đọc truyện ( kịch ) theo vai
14


- Thi “ thả ” thơ
- Thi đọc bài văn bài thơ hay,… trong các tiết sinh hoạt tập thể, trong các
buổi sinh hoạt ngoại khóa. ..
III. HIỆU QUẢ DO SÁNG KIẾN ĐEM LẠI
Những biện pháp nêu trên tôi đã áp dụng vào quá trình giảng dạy thực tế
ở lớp mình chủ nhiệm . Sau khi áp dụng tơi đã tiến hành khảo sát chất lượng
đọc diễn cảm ở thời điểm đầu năm so với thời điểm này. Kết quả thu được như
sau:
*Kết quả khảo sát cuối học kì II:
Đề bài: Em hãy đọc diễn cảm một đoạn trong bài “Những cánh buồm”
Tiếng Việt lớp 5 tập 2- trang 140.
Đọc diễn cảm tốt
Lớp

5B

Thời
điểm

Đọc lưu lốt,
bước đầu có
diễn cảm

Đọc đúng,

chậm

TS
học
sinh

SL

%

SL

%

SL

%

Đầu năm

31

3

9,7

06

19,4

22

70,9

Cuối HK
II

31

15

48,4

12

41,4

04

13,8

* So sánh đối chứng:
Dựa vào thực tế giảng dạy áp dụng biện pháp như trên và qua kết quả khảo
sát đầu năm so với thời điểm cuối học kì II năm học năm 2019 - 2020 ở Lớp
5B tôi thấy:
Kĩ năng đọc diễn cảm của học sinh ở cuối HK II tăng lên rõ rệt, không chỉ
so với chất lượng đầu năm học mà đặc biệt đọc diễn cảm tăng cao ngay trong
thời điểm này. Số lượng học sinh đọc đọc diễn cảm và đọc lưu lốt bước đầu
có diễn cảm chiếm phần lớn số học sinh trong lớp. Nhờ việc đọc diễn cảm đúng
mà các em nắm nội dung bài học, cảm thụ bài văn, bài thơ tốt hơn. Các em đã

biết cách đọc diễn cảm một đoạn văn, đoạn thơ theo yêu cầu. Đồng thời việc
học các môn khác của các em cũng tốt hơn.
Khi vào đầu năm, học sinh chưa nắm và chưa hiểu được cách đọc diễn cảm.
Học sinh mới chỉ dừng ở mức độ đọc to, rõ ràng, lưu loát. Số học sinh đọc diễn cảm
15


cịn ít. Qua q trình áp dụng những biện pháp thực hiện nêu trên tôi nhận thấy
giờ học tập đọc diễn ra nhẹ nhàng, tự nhiên, hiệu quả. Chất lượng đọc diễn cảm
của các em được nâng cao và học sinh thích thú mỗi khi được học mơn Tập đọc.
Bản thân tơi cũng thấy giọng đọc của mình sau một quá trình rèn luyện cũng
tốt hơn sau những lần cùng hướng dẫn học sinh rèn luyện đọc diễn cảm.
Phụ huynh lớp tơi cũng rất phấn khởi vì con em họ học tập tiến bộ. Nhiều vị
đã bày tỏ biết ơn qua trao đổi trực tiếp hoặc qua sổ liên lạc.
Từ kinh nghiệm của bản thân, tôi thấy việc hướng dẫn học sinh lớp 5 đọc
diễn cảm khơng khó. Những việc tôi đã làm là:
- Nghiên cứu, nắm bắt nội dung cơ bản của chương trình, sách giáo khoa
Tiếng Việt 5 nói chung, mục tiêu, nội dung, yêu cầu của luyện đọc diễn cảm
đối với học sinh lớp 5 nói riêng:
- Khảo sát chất lượng đọc diễn cảm của học sinh.
- Chuẩn bị chu đáo trước khi hướng dẫn học sinh đọc diễn cảm.
- Hướng dẫn học sinh luyện đọc diễn cảm.
IV. CAM KẾT KHÔNG SAO CHÉP HOẶC VI PHẠM BẢN QUYỀN.
Trên đây là một số kinh nghiệm nhỏ của cá nhân, trong việc rèn cho học
sinh cách đọc diễn cảm, tơi đã thu hoạch được trong q trình giảng dạy. Rất
mong được sự quan tâm góp ý của các đồng chí đồng nghiệp, để tơi khơng
ngừng nâng cao nghiệp vụ của mình.
Về bản thân tơi, tơi rất tâm đắc với đề tài này. Song vì điều kiện thời gian
khơng cho phép, kiến thức cịn hạn chế tơi mới chỉ nghiên cứu ở phạm vi hẹp.
Trong q trình viết, khơng tránh khỏi những thiếu sót, tơi rất mong nhận được

những ý kiến bổ sung của các đồng nghiệp để tơi hồn thiện thêm đề tài của
mình.
Tơi cam kết là tác giả của sáng kiến trên, không sao chép hay vi phạm
bản quyền. Nếu vi phạm, tơi xin hồn tồn chịu trách nhiệm.
Giao Châu, ngày 4 tháng 6 năm 2020
TÁC GIẢ SÁNG KIẾN

Đỗ Thị Hồng
16


CƠ QUAN ĐƠN VỊ ÁP DỤNG SÁNG KIẾN
(Xác nhận, đánh giá, xếp loại)

(Ký tên, đóng dấu)

PHỊNG GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
(Xác nhận, đánh giá, xếp loại)

(LĐ Phịng ký tên, đóng dấu)

17


CÁC PHỤ LỤC KÈM THEO SÁNG KIẾN
- Sách giáo khoa Tiếng Việt lớp 5 - Nhà xuất bản giáo dục.
- Sách “Hỏi – đáp về dạy học Tiếng Việt 5” - Tác giả: Nguyễn Minh
Thuyết- Nhà xuất bản giáo dục.
- Cùng ý kiến đóng góp của các đồng nghiệp.

18


CỢNG HỊA XÃ HỢI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM

Độc lập – Tự do – Hạnh phúc

ĐƠN YÊU CẦU CÔNG NHẬN SÁNG KIẾN
Kính gửi: Trường Tiểu học Giao Châu
Tên tơi là: Đỗ Thị Hồng
Sinh ngày : 14/10/1993
Nơi công tác: Trường Tiểu học Giao Châu
Chức danh: Giáo viên
Trình độ chun mơn: Đại học sư phạm
Tỷ lệ % đóng góp vào việc tạo ra sáng kiến: 100%
- Là tác giả đề nghị xét công nhận sáng kiến: “Một số biện pháp rèn kĩ
năng đọc diễn cảm cho học sinh lớp 5”.
- Lĩnh vực (mã)/cấp học: Tiếng việt (02)/GDTH
Thời gian áp dụng sáng kiến: Từ 7/10/2019 đến ngày 03/7/2020
- Mô tả bản chất của sáng kiến: Phát triển năng lực, phẩm chất của học
sinh thông qua việc rèn kĩ năng đọc diễn cảm.
- Đánh giá lợi ích thu được hoặc dự kiến có thể thu được do áp dụng sáng
kiến theo ý kiến của tác giả: Nhờ việc đọc diễn cảm đúng mà các em nắm nội
dung bài học, cảm thụ bài văn, bài thơ tốt hơn .
Tôi xin cam đoan mọi thông tin trong đơn là trung thực, đúng sự thật và
hoàn toàn chịu trách nhiệm trước pháp luật.
Giao Châu, ngày 4 tháng 6 năm 2020
Người nộp đơn

Đỗ Thị Hồng

19