Một số giải pháp quản lý nâng cao chất lượng dạy học ở các trường thpt huyện thọ xuân, tỉnh thanh hóa

1

Bộ Giáo dục và Đào tạo

Tr-ờng đại học vinh

đỗ văn thọ

Một số giải pháp quản lý nâng cao
chất l-ợng dạy học ở các tr-ờng thpt
huyện thọ xuân, tỉnh thanh hóa

Luận văn thạc sĩ khoa học giáo dục

Vinh, tháng 12 năm 2011


2

Bộ Giáo dục và Đào tạo

Tr-ờng đại học vinh

đỗ văn thọ

Một số giải pháp quản lý nâng cao
chất l-ợng dạy học ở các tr-ờng thpt
huyện thọ xuân, tỉnh thanh hóa

Luận văn thạc sĩ khoa học giáo dục

Chuyên ngành: Quản lý gi¸o dơc
M· sè: 60.14.05

Ng-êi h-íng dÉn khoa häc: PGS. TS. Nguyễn Trọng Văn
Vinh, tháng 12 năm 2011


3

LỜI CẢM ƠN
Tôi xin chân thành bày tỏ lời cảm ơn sâu sắc đến các Giáo sƣ, phó Giáo
sƣ, Tiến sĩ...Khoa đào tạo Sau Đại học Trƣờng Đại học Vinh, Học viện Quản
lý Giáo dục, các thầy cô đã tham gia quản lý, giảng dạy, cung cấp tài liệu,
hƣớng dẫn và giúp đỡ tơi trong q trình học tập, nghiên cứu.
Tơi xin chân thành bày tỏ lịng biết ơn sâu sắc nhất đối với PGS-TS
Nguyễn Trọng Văn-Thầy đã tận tình hƣớng dẫn, giúp đỡ tơi trong q trình
thực hiện đề tài này.
Xin cảm ơn lãnh đạo Sở Giáo dục và Đào tạo Thanh Hóa, cán bộ quản
lý, các thầy cơ giáo các trƣờng THPT huyện Thọ Xuân, bạn bè và đồng
nghiệp đã giúp đỡ tơi trong q trình học tập nghiên cứu để hồn thành khóa
học...
Mặc dù bản thân đã rất cố gắng trong quá trình học tập, nghiên cứu,
tham khảo nhiều tài liệu và lấy ý kiến từ nhiều cán bộ quản lý giáo dục đề
hoàn thành đề tài. Nhƣng trong q trình viết và hồn thành luận văn khó
tránh khỏi những thiếu sót, rất mong đƣợc sự đóng góp ý kiến của các Thầy
Cơ, của Hội đồng chấm luận văn Thạc sĩ Khoa học Giáo dục, khóa cao học 17
- Trƣờng Đại học Vinh và những ý kiến đóng góp của đọc giả để luận văn này
đƣợc hồn thiện và có giá trị thực tiễn hơn.
Xin chân thành cảm ơn!
Vinh, tháng 12 năm 2011

Tác giả


4

MỤC LỤC
MỞ ĐẦU ................................................................................................... 1
1. Lý do chọn đề tài .................................................................................... 8
2. Mục đích nghiên cứu............................................................................... 9
3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu .......................................................... 9
4. Giả thuyết Khoa học ............................................................................... 9
5. Nhiệm vụ nghiên cứu .............................................................................. 9
6. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu ............................................................ 10
7. Phƣơng pháp nghiên cứu ....................................................................... 10
8. Những đóng góp của luận văn ............................................................... 11
9. Cấu trúc luận văn .................................................................................. 11
NỘI DUNG .............................................................................................. 12
Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA ĐỀ TÀI ............................................. 12
1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề .................................................................. 12
1.2. Một số khái niệm cơ bản..................................................................... 14
1.2.1. Trƣờng THPT ................................................................................. 14
1.2.2. Hoạt động dạy học.......................................................................... 15
1.2.2.1. Hoạt động dạy .............................................................................. 15
1.2.2.2. Hoạt động học .............................................................................. 15
1.2.3. Chất lƣợng dạy học......................................................................... 16
1.2.4. Quản lý và quản lý giáo dục ............................................................. 17
1.2.4.1. Quản lý ........................................................................................ 17
1.2.4.2. Quản lý giáo dục .......................................................................... 20
1.2.5. Giải pháp và giải pháp quản lý ......................................................... 20
1.2.5.1. Giải pháp ..................................................................................... 20

1.2.5.2. Giải pháp quản lý ......................................................................... 20
1.3. Hoạt động dạy học ở trƣờng THPT .................................................... 20
1.3.1. Mục tiêu dạy học ............................................................................. 20
1.3.2. Nội dung dạy học ............................................................................ 21
1.3.3. Phƣơng pháp và hình thức dạy học ................................................... 23
1.3.3.1. Phƣơng pháp dạy học.................................................................... 23
1.3.3.2. Hình thức dạy học ........................................................................ 23
1.3.3. 3. Kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh ............................... 25
1.4. Quản lý hoạt động dạy học ở trƣờng THPT ......................................... 25
1.4.1. Mục tiêu của quản lý dạy học ở trƣờng THPT................................... 26
1.4.2. Nội dung quản lý dạy học ở trƣờng THPT ........................................ 27
1.4.3. Tổ chức quản lý dạy học ở trƣờng THPT ............................................ 29
1.4.4. Đánh giá công tác quản lý dạy học ở trƣờng THPT ............................... 32
1.5. Chất lƣợng dạy học ở trƣờng THPT ................................................... 33
1.5.1. Chất lƣợng và chất lƣợng dạy học ở trƣờng THPT ........................... 33


5
1.5.1.1. Chất lƣợng ................................................................................... 33
1.5.1.2. Chất lƣợng dạy học....................................................................... 34
1.5.3. Đánh giá chất lƣợng dạy học ở trƣờng THPT.................................... 36
1.5.3.1. Mục tiêu đánh giá chất lƣợng dạy học ở trƣờng THPT ................... 36
1.5.3.2. Nội dung đánh giá chất lƣợng dạy học ở trƣờng THPT .................... 36
1.5.3.3. Quy trình đánh giá chất lƣợng dạy học ở trƣờng THPT ................... 37
1.5.4.Nâng cao chất lƣợng dạy học ở trƣờng THPT .................................... 37
1.6.Tiểu kết chƣơng 1 ............................................................................... 40
Chƣơng 2: CƠ SỞ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI .......................................... 41
2.1. Đặc điểm kinh tế-xã hội của huyện Thọ Xn, tỉnh Thanh Hóa ........... 41
2.2. Tình hình giáo dục và đào tạo của huyện Thọ Xuân ............................ 42
2.3. Thực trạng chất lƣợng dạy học ở các trƣờng THPT trên địa bàn huyện

Thọ Xuân ................................................................................................. 44
2.3.1. Chất lƣợng đội ngũ CBQL, GV của các trƣờng THPT huyện Thọ Xuân
................................................................................................................ 44
2.3.2. Chất lƣợng học tập của HS ở các trƣờng THPT Thọ Xuân ................ 47
2.4. Thực trạng những yếu tố đảm bảo chất lƣợng dạy học ......................... 54
2.5. Thực trạng công tác quản lý chất lƣợng hoạt động dạy học ở các trƣờng
THPT huyện Thọ Xuân ............................................................................. 61
2.5.1. Thực trạng về quản lý thực hiện mục tiêu, chƣơng trình, nội dung, kế
hoạch dạy học........................................................................................... 61
2.5.2. Thực trạng về công tác XD, bồi dƣỡng và quản lý đội ngũ CBGV ..... 63
2.5.2.1.Thực trạng về công tác bồi dƣỡng giáo viên.................................... 63
2.5.2.2. Thực trạng các chủ trƣơng, biện pháp của nhà trƣờng nhằm rèn luyện
đạo đức nghề nghiệp cho cán bộ, giáo viên ................................................ 64
2.5.2.3. Thực trạng về đổi mới phƣơng pháp dạy học ................................. 66
2.5.2.4. Thực trạng về quản lý nề nếp dạy học............................................ 66
2.5.2.5 . Thực trạng về quản lý kiểm tra đánh giá ....................................... 68
2.5.2.6. Thực trạng về công tác quản lý dạy thêm, học thêm ....................... 69
2.5.3. Thực trạng về quản lý hoạt động học tập và rèn luyện của HS ........... 70
2.6. Tiểu kết chƣơng 2 ............................................................................. 71
Chƣơng 3: MỘT SỐ GIẢI PHÁP QUẢN LÝ NÂNG CAO CHẤT LƢỢNG
DẠY HỌC Ở CÁC TRƢỜNG THPT HUYỆN THỌ XUÂN, TỈNH THANH
HÓA ........................................................................................................ 74
3.1. Một số nguyên tắc đề xuất giải pháp...................................................... 74
3.1.1. Các giải pháp phải mang tính mục tiêu ............................................... 74
3.1.2. Các giải pháp phải đảm bảo tính thực tiễn ........................................... 75
3.1.3. Các giải pháp phải mang tính khả thi .................................................. 75
3.1.4. Các giải pháp phải mang tính hiệu quả................................................ 75
3.2. Một số giải pháp quản lý nâng cao chất lƣợng dạy học ở các trƣờng
THPT huyện Thọ Xuân, tỉnh Thanh Hóa.................................................... 75

6
3.2.1. Giải pháp quản lý việc thực hiện mục tiêu, nội dung, chƣơng trình, kế
hoạch dạy học ........................................................................................... 75
3.2.2. Nhóm giải pháp về xây dựng, bồi dƣỡng, quản lý đội ngũ CBGV ..... 78
3.2.2.1. Giải pháp 1................................................................................... 78
3.2.2.2. Giải pháp 2................................................................................... 80
3.2.2.3. Giải pháp 3................................................................................... 82
3.2.2.4.Giải pháp 4.................................................................................... 83
3.2.2.5.Giải pháp 5 ................................................................................... 85
3.2.2.6.Giải pháp 6 ................................................................................... 87
3.2.2.7. Giải pháp 7 .................................................................................. 88
3.2.2.8. Giải pháp 8................................................................................... 90
3.2.2.9. Giải pháp 9................................................................................... 91
3.2.3. Nhóm giải pháp về quản lý hoạt động học tập, rèn luyện của HS ....... 93
3.2.3.1.Giải pháp 1 ................................................................................... 93
3.2.3.2.Giải pháp 2 ................................................................................... 94
3.2.3.3.Giải pháp 3 ................................................................................... 96
3.2.3.4. Giải pháp 4................................................................................... 97
3.2.3.5.Giải pháp 5.................................................................................... 99
3.2.4. Nhóm giải pháp về quản lý cơ sở vật chất, thiết bị dạy học, các nguồn
lực cho nhà trƣờng ...................................................................................100
3.2.4.1.Giải pháp1....................................................................................100
3.2.4.2.Giải pháp 2...................................................................................101
3.2.4.3.Giải pháp 3...................................................................................102
3.3. Thăm dị tính khả thi của một số giải pháp quản lý nhằm nâng cao chất
lƣợng dạy học ở các trƣờng THPT huyện Thọ Xuân..................................104
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ..................................................................107
1. Kết luận ...............................................................................................107
2. Kiến nghị.............................................................................................109

TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................................112


7

DANH MỤC SƠ ĐỒ BẢNG BIỂU
Sơ đồ 1-1: Sơ đồ các chức năng trong chu trình quản lý ............................... 12
Sơ đồ 1-2 Mơ hình dạy học hợp tác .......................................................... 22
* Bảng 2.1- Loại trƣờng và cơ sở vật chất ................................................... 35
* Bảng 2.2 - Số liệu tuyển sinh đầu vào năm học 2010-2011 ........................ 36
* Bảng 2.3 - Bảng thống kê trình độ đào tạo đội ngũ Ban giám hiệu .............. 37
* Bảng 2.4- Trình độ GV các trƣờng THPT ................................................ 38
* Bảng 2.5 - Kết quả học lực của HS năm học 2009 – 2010 ....................... 41
*Bảng 2.6 - Kết quả học lực của HS năm học 2010-2011............................. 41
* Bảng 2.7- Xếp loại hạnh kiểm của HS năm học 2009 – 2010 .................... 42
*Bảng 2.8- Xếp loại hạnh kiểm của HS năm học 2010 – 2011 ...................... 43

*Bảng 2.9 – Số liệu HS học theo ban năm học 2009-2010......................... 51
* Bảng 2.10 - Số liệu HS đậu tốt nghiệp năm học 2009-2010; 2010-2011 .. 52
* Bảng 2.11 - Kết quả HS giỏi tỉnh các trƣờng THPT huyện Thọ Xuân ......... 46

* Bảng2.12- Xếp thứ tự thi ĐH các trƣờng THPT trong huyện năm 2011 .... 54
* Bảng 2.13- Bảng điều tra ảnh hƣởng của cơ chế hành chính, pháp luật đối với
việc nâng cao chất lƣợng dạy học ............................................................... 48
* Bảng 2.14- Bảng điều tra về chất lƣợng đội ngũ CBGV ............................. 50
* Bảng 2.15- Bảng điều tra về năng lực quản lý của hiệu trƣởng .................. 53

* Bảng 2.16- Việc QL thực hiện mục tiêu, chƣơng trình, nội dung, kế hoạch
DH ........................................................................................................... 55
* Bảng 2.17- Việc thực hiện công tác bồi dƣỡng giáo viên ............................. 56

* Bảng 2.18- Việc thực hiện các chủ trƣơng, biện pháp của nhà trƣờng nhằm rèn
luyện đạo đức nghề nghiệp cho cán bộ, giáo viên .......................................... 57
* Bảng 2.19 - Việc đổi mới phƣơng pháp dạy học ........................................ 59
* Bảng 2.20 - Việc quản lý thực hiện nề nếp dạy học ................................... 60
* Bảng 2.21- Về việc quản lý việc kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của HS .. 61
* Bảng 2.22- Về việc quản lý dạy thêm, học thêm ......................................... 62
* Bảng 2.23-Yêu cầu đối với HS trong việc học tập các bộ mơn văn hóa ........ 63

Kết quả khảo nghiệm về tính cần thiết và tính khả thi của các giải pháp ...... 99


8
MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Nguồn lực con ngƣời là vấn đề quyết định đối với sự tồn tại và phát triển
của mỗi quốc gia. Để có một nguồn lực lao động đạt đƣợc cả về số lƣợng và chất
lƣợng thì vai trị của GD&ĐT ln đƣợc đặt lên vị trí hàng đầu.
Nghị quyết Đại hội Đảng tồn quốc lần thứ XI đã khẳng định một trong những
nhiệm vụ chủ yếu là: "Phát triển, nâng cao chất lƣợng giáo dục và đào tạo, chất
lƣợng nguồn nhân lực; phát triển khoa học, công nghệ và kinh tế tri thức" [14].
Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI của Đảng tiếp tục đề ra mục tiêu phát
triển KT-XH, trong đó mục tiêu tổng quát: “Phấn đấu đến năm 2020 nƣớc ta cơ bản
trở thành nƣớc công nghiệp theo hƣớng hiện đại". Để đạt mục tiêu đó thì giáo dục
và cơng nghệ đóng vai trị quyết định: “Giáo dục và đào tạo, khoa học và công nghệ
đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nƣớc." [14].
Nâng cao chất lƣợng giáo dục, chất lƣợng dạy học từ trƣớc đến nay là nhiệm
vụ quan trọng nhất, thƣờng xuyên nhất; là sợi chỉ đỏ xuyên suốt toàn bộ q
trình dạy học nói riêng và q trình phát triển của nhà trƣờng nói chung. Sự tồn
tại hay sự phát triển của sự nghiệp giáo dục là do chất lƣợng dạy học - giáo dục
quyết định. Vì vậy cần đổi mới quản lý giáo dục, quản lý nhà trƣờng để nâng cao

chất lƣợng dạy học.
Giáo dục THPT ở huyện Thọ Xuân trong những năm qua đã thu đƣợc những
thành tích đáng kể, nhƣng hiện nay đang đứng trƣớc sự thay đổi lớn về thế hệ
đội ngũ giáo viên, về cải cách chƣơng trình, làm cho cả giáo viên và học sinh
gặp nhiều khó khăn. Vấn đề thay đổi nội dung, chƣơng trình, phƣơng pháp giảng
dạy; vấn đề phân ban... là một trong những khó khăn đối với đa số GV và HS.
Trong những năm qua chất lƣợng dạy học ở các trƣờng THPT Huyện Thọ Xuân
đã thu đƣợc một số kết quả đáng khích lệ, nhƣng vẫn cịn nhiều mặt hạn chế.
Đặc biệt tỷ lệ HS xếp loại học lực khá, giỏi và tỷ lệ đậu đại học, cao đẳng còn
thấp so với một số huyện trong tỉnh. Học sinh xếp loại học lực yếu, kém còn


9
nhiều. Một bộ phận HS ý thức, động cơ học tập cịn yếu. Tình trạng học sinh bỏ
học do học yếu vẫn còn.
Từ những cơ sở lý luận và thực tiễn trên đây, bản thân tôi là Hiệu trƣởng
một trƣờng THPT trong huyện; tơi ln băn khoăn, trăn trở tìm ra các giải pháp
để nâng cao chất lƣợng dạy học cho nhà trƣờng. Đây cũng là một vấn đề quan
tâm, lo lắng của các cấp lãnh đạo cũng nhƣ của CBGV, HS và nhân dân trên địa
bàn huyện Thọ Xuân. Vì vậy, tơi chọn vấn đề: “Một số giải pháp quản lý nâng cao
chất lượng dạy học ở các trường trung học phổ thơng huyện Thọ Xn, tỉnh Thanh
Hố” làm đề tài luận văn tốt nghiệp thạc sĩ quản lý giáo dục, với hy vọng góp

một phần vào việc xây dựng các giải pháp quản lý nhằm nâng cao chất lƣợng
dạy học ở các trƣờng THPT huyện Thọ Xuân, tỉnh Thanh Hố.
2. Mục đích nghiên cứu
Nghiên cứu để đề xuất các giải pháp quản lý nhằm góp phần nâng cao chất
lƣợng dạy học ở các trƣờng THPT huyện Thọ Xuân, tỉnh Thanh Hoá.
3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu: Quá trình phát triển chất lƣợng dạy học ở các

trƣờng THPT huyện Thọ Xuân.
3.2. Đối tượng nghiên cứu: Một số giải pháp quản lý nhằm nâng cao chất
lƣợng dạy học ở các trƣờng THPT huyện Thọ Xuân, tỉnh Thanh Hoá.
4. Giả thuyết Khoa học
Những giải pháp đƣợc đề xuất là phù hợp với thực tiễn của các trƣờng
THPT huyện Thọ Xuân, tỉnh Thanh Hóa, thiết thực và có tính khả thi. Nếu áp
dụng một cách linh hoạt, sáng tạo và đồng bộ các giải pháp quản lý đƣợc đề xuất
trong đề tài nghiên cứu thì chất lƣợng dạy học ở các THPT huyện Thọ Xuân,
tỉnh Thanh Hoá sẽ đƣợc nâng cao hơn. Kết quả nghiên cứu có thể áp dụng ở các
trƣờng có đặc điểm, hồn cảnh tƣơng tự.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu


10
- Nghiên cứu cơ sở lý luận của việc quản lý quá trình dạy học và quản lý
nâng cao chất lƣợng dạy học.
- Khảo sát, đánh giá thực trạng chất lƣợng dạy học và việc quản lý quá trình
dạy học ở các trƣờng THPT huyện Thọ Xuân, tỉnh Thanh Hoá.
- Đề xuất một số giải pháp quản lý nhằm nâng cao chất lƣợng dạy học ở các
trƣờng THPT huyện Thọ Xuân, tỉnh Thanh Hoá.
6. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu
Đề tài chỉ tập trung nghiên cứu thực trạng và đề ra những giải pháp quản lý
nhằm nâng cao chất lƣợng dạy học ở các trƣờng THPT huyện Thọ Xuân, tỉnh
Thanh Hố.
7. Phƣơng pháp nghiên cứu
7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận
- Tìm hiểu các khái niệm, thuật ngữ có liên quan đến đề tài.
- Nghiên cứu các Văn bản, Nghị quyết của Đảng, Chính phủ, Bộ GD& ĐT,
của Tỉnh, Sở GD & ĐT Thanh Hoá, huyện Thọ Xuân về quản lý dạy học ở
trƣờng THPT.

- Nghiên cứu các loại tài liệu sƣ phạm, các cơng trình nghiên cứu về quản lý
dạy học có liên quan đến đề tài.
7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn:
- Phƣơng pháp quan sát (hoạt động dạy học của GV và HS).
- Phƣơng pháp điều tra (các biện pháp quản lý dạy học của trƣờng, hồ sơ
chun mơn, việc thực hiện chƣơng trình dạy học...), điều tra bằng phiếu.
- Phƣơng pháp đàm thoại, phỏng vấn (lấy ý kiến của GV, HS và các nhà quản
lý giáo dục thông qua trao đổi trực tiếp).
- Phƣơng pháp tổng kết kinh nghiệm giáo dục, kinh nghiệm dạy học.
- Phƣơng pháp nghiên cứu các sản phẩm hoạt động giáo dục, các sản phẩm hoạt
động dạy học.


11
7.3. Nhóm phương pháp thống kê tốn học
- Phƣơng pháp thống kê (căn cứ số liệu hàng năm của các trƣờng).
- Phƣơng pháp xử lý các số liệu, tƣ liệu thu thập đƣợc.
8. Những đóng góp của luận văn
8.1. Đóng góp về mặt lý luận
Làm sáng tỏ cơ sở lý luận về việc quản lý nhằm nâng cao chất lƣợng dạy học
ở các trƣờng THPT huyện Thọ Xuân, tỉnh Thanh Hóa.
8.2. Đóng góp về mặt thực tiễn
Đề xuất những giải pháp có tính hiện thực và khả thi, góp phần phổ biến kinh
nghiệm quản lý nhằm nâng cao chất lƣợng dạy học ở các trƣờng THPT huyện
Thọ Xuân, tỉnh Thanh Hóa.
9. Cấu trúc luận văn
Ngồi phần mở đầu, kết luận, kiến nghị và tài liệu tham khảo, luận văn
đƣợc chia thành 3 chƣơng:
Chƣơng 1. Cơ sở lý luận của vấn đề nghiên cứu.
Chƣơng 2. Cơ sở thực tiễn của đề tài.

Chƣơng3. Một số giải pháp quản lý nâng cao chất lƣợng dạy học ở các
trƣờng THPT huyện Thọ Xuân, tỉnh Thanh Hóa.


12
NỘI DUNG

Chƣơng 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA ĐỀ TÀI
1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề
Lịch sử loài ngƣời cho thấy, khơng có quốc gia nào, khơng một dân tộc nào lại
không quan tâm đến phát triển giáo dục.
Triết học cổ Hy Lạp: “Dạy học không phải là chất đầy vào một cái thùng rỗng
mà là làm bừng sáng lên những ngọn lửa”.
Từ thời cổ đại, Khổng Tử (551-479 TCN), triết gia nổi tiếng, nhà giáo dục lỗi lạc
của Trung Quốc cho rằng: Đất nƣớc muốn phồn vinh, yên bình thì ngƣời quản lý
cần chú trọng đến 3 yếu tố: Thứ (dân đông); Phú (dân giàu); Giáo (dân đƣợc giáo
dục) và ông cho rằng giáo dục là cần thiết cho mọi ngƣời (hữu giáo vô loại).
Từ cuối thế kỷ XIV vấn đề dạy học và quản lý dạy học đƣợc nhiều nhà giáo dục
quan tâm, nổi bật nhất trong thời kỳ đó là: Cơmenxki (1592-1670), ơng đã đƣa ra
quan điểm giáo dục phải thích ứng với tự nhiên, theo ơng q trình dạy học để
truyền thụ và tiếp nhận tri thức là phải dựa vào sự vật, hiện tƣợng do học sinh tự
quan sát, tự suy nghĩa mà hiểu biết, không nên dùng uy quyền bắt buộc, gò ép
ngƣời ta chấp nhận bất kỳ một điều gì và ơng đã nêu ra một số nguyên tắc dạy học
có giá trị rất lớn đó là: Nguyên tắc trực quan; nguyên tắc phát huy tính tự giác tích
cực của học sinh; nguyên tắc hệ thống và liên tục; nguyên tắc củng cố kiến thức;
nguyên tắc giảng dạy theo khả năng tiếp thu của học sinh (vừa sức); dạy học phải
thiết thực; dạy học theo nguyên tắc cá biệt…
Các nhà lý luận quản lý quốc tế nhƣ: Henri Fayol (1841- 1925), Pháp;
Frederich Wiliam Taylor (1856- 1915), Mỹ; Max Weber (1864- 1920), Đức đều

đã khẳng định: Quản lý là khoa học và đồng thời là nghệ thuật thúc đẩy sự phát
triển xã hội.


13
Các quan điểm về giáo dục:
Quan điểm hiệu quả: Là quan điểm quản lý giáo dục ra đời vào thập niên đầu
tiên của thế kỷ XX, khi xuất phát từ việc áp dụng tƣ tƣởng kinh tế về quản lý
giáo dục. Theo quan điểm hiệu quả, quản lý giáo dục phải đƣợc thực hiện sao
cho hiệu số giữa đầu ra và đầu vào của hệ thống giáo dục phải đạt cực đại.
Quan điểm kết quả: Ra đời vào đầu những năm 20 của thế kỷ XX. Cơ sở tƣ
tƣởng của quan điểm này là khoa học tâm lý sƣ phạm. Quan điểm kết quả chú ý
đến việc đạt mục tiêu giáo dục nhiều hơn chú ý đến hiệu quả kinh tế của nó.
Quan điểm đáp ứng: Ra đời vào những năm 60 của thế kỷ XX. Cơ sở tƣ tƣởng
của quan điểm này là khía cạnh chính trị của giáo dục. Quản lý giáo dục phải
hƣớng tới việc làm cho hệ thống giáo dục phục vụ, đáp ứng các đòi hỏi của sự
phát triển đất nƣớc, phát triển xã hội.
Quan điểm phù hợp: Ra đời vào những năm 70 của thế kỷ XX. Cơ sở tƣ tƣởng
của quan điểm này là vấn đề văn hóa. Quản lý giáo dục phải đạt đƣợc mục tiêu
phát triển giáo dục trong điều kiện bảo tồn và phát huy truyền thống, bản sắc văn
hóa dân tộc.
Trong nƣớc nhiều nhà khoa học, nhà giáo dục đã có nhiều cơng trình nghiên cứu
về quản lý giáo dục, quản lý trƣờng học, quản lý hoạt động dạy học:
PGS.TS Nguyễn Ngọc Hợi; PGS.TS Phạm Minh Hùng; PGS.TS Thái Văn
Thành khi nghiên cứu về “Một số biện pháp quản lý hoạt động chuyên môn nghiệp
vụ của giáo viên” đã khẳng định: “Tùy theo các bậc học, trong từng nội dung hoạt
động chun mơn của giáo viên có thể có những yêu cầu biện pháp khác nhau
nhằm góp phần xây dựng và nâng cao chất lƣợng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản
lý giáo dục”[2].
Có rất nhiều đề tài thạc sĩ ở các khóa trƣớc nghiên cứu về các giải pháp nâng cao

chất lƣợng dạy học ở các cấp học, các vùng miền khác nhau. Tuy mỗi đề tài đều
nghiên cứu thực trạng và đƣa ra các giải pháp khác nhau phù hợp với thực tế từng


14
cấp học, từng loại hình trƣờng học, từng địa phƣơng, nhƣng cơ bản đều thống nhất
cần tăng cƣờng một số giải pháp trọng tâm để nâng cao chất lƣợng dạy học, đó là:
Nâng cao chất lƣợng đội ngũ; quản lý tốt hoạt động dạy của thầy, hoạt động học của
trò; đổi mới phƣơng pháp dạy học; đổi mới việc kiểm tra đánh giá; tăng cƣờng đầu
tƣ cơ sở vật chất, thiết bị dạy học; phối hợp chặt chẽ giữa nhà trƣờng- gia đình- xã
hội. Tuy vậy từ trƣớc đến nay chƣa có đề tài nào nghiên cứu về các giải pháp nâng
cao chất lƣợng dạy học ở các trƣờng THPT huyện Thọ Xuân, tỉnh Thanh Hóa.
1.2. Một số khái niệm cơ bản
1.2.1. Trường THPT
Cấp THPT là cấp học cuối cùng của giáo dục phổ thơng, nối tiếp cấp THCS
và có trách nhiệm hoàn thành việc đào tạo tiếp thế hệ HS đã qua các lớp học
trƣớc đó của nhà trƣờng phổ thông. Đây là cấp học vừa trực tiếp tạo nguồn cho
bậc cao đẳng, đại học nói riêng, vừa góp phần quan trọng vào việc đào tạo nguồn
nhân lực phục vụ CNH, HĐH đất nƣớc nói chung.
Điều 58, Luật giáo dục nói về nhiệm vụ và quyền hạn của nhà trƣờng và điều
lệ trƣờng trung học đã cụ thể hóa.
Trƣờng trung học có những nhiệm vụ và quyền hạn sau đây:
1) Tổ chức giảng dạy, học tập và các hoạt động giáo dục khác theo chƣơng
trình giáo dục trung học do Bộ trƣởng Bộ GD&ĐT ban hành.
2) Tiếp nhận học sinh, vận động học sinh bỏ học đến trƣờng, thực hiện kế
hoạch phổ cập giáo dục THCS trong phạm vi cộng đồng theo quy định của nhà
nƣớc.
3) Quản lý giáo viên, nhân viên và học sinh.
4) Quản lý, sử dụng đất đai, trƣờng sở, trang thiết bị và tài chính theo quy
định của pháp luật.

5) Phối hợp với gia đình học sinh, tổ chức và cá nhân trong cộng đồng thực
hiện các hoạt động giáo dục.


15
6) Tổ chức giáo viên, nhân viên và học sinh tham gia các hoạt động xã hội
trong phạm vi cộng đồng.
7) Thực hiện các nhiệm vụ và quyền hạn khác theo qui định của Pháp luật.
* Cấp THPT là cấp học cuối cùng trong hệ thống giáo dục phổ thông. Đây
là cấp học chƣa ban hành việc thực hiện phổ cập. Giáo viên trƣờng THPT đƣợc
đào tạo theo chuyên môn để giảng dạy một môn học.
* Tổ chức Đảng cơ sở trong nhà trƣờng trực thuộc quận ủy, thị ủy, huyện
ủy hoặc thành ủy của thành phố thuộc tỉnh.
* Trƣờng THPT là đơn vị dự toán cấp 3 [3].
1.2.2. Hoạt động dạy học
Theo giáo dục học, hoạt động dạy học gồm hai hoạt động: Hoạt động dạy của
thầy và hoạt động học của HS. Hai hoạt động này luôn luôn gắn bó mật thiết hữu
cơ với nhau, tồn tại với nhau và cùng phát triển.
1.2.2.1. Hoạt động dạy
Hoạt động dạy là sự tổ chức, điều khiển tối ƣu quá trình HS lĩnh hội tri
thức, hình thành và phát triển nhân cách HS. Vai trò chủ đạo của hoạt động dạy
đƣợc biểu hiện với ý nghĩa là tổ chức và điều khiển sự học tập của HS, giúp họ
nắm kiến thức, hình thành kỹ năng, thái độ. Hoạt động dạy có chức năng kép là
truyền đạt thông tin dạy và điều khiển hoạt động học. Nội dung dạy học theo
chƣơng trình quy định, bằng phƣơng pháp nhà trƣờng.
1.2.2.2. Hoạt động học
Hoạt động học là quá trình học sinh tự điều khiển tối ƣu sự chiếm lĩnh khái
niệm khoa học, bằng cách đó hình thành cấu trúc tâm lý mới, phát triển nhân
cách. Vai trò tự điều khiển của hoạt động học thể hiện ở sự tự giác, tích cực, tự
lực và sáng tạo của học sinh dƣới sự tổ chức, điều khiển của thầy nhằm chiếm

lĩnh khái niệm khoa học. Khi chiếm lĩnh đƣợc khái niệm khoa học bằng hoạt
động tự lực, sáng tạo, HS đồng thời đạt đƣợc ba mục đích bộ phận:


16
Trí dục (nắm vững tri thức khoa học), Phát triển (tư duy và năng lực hoạt
động trí tuệ), Giáo dục (thái độ, đạo đức, thế giới quan khoa học, quan điểm,
niềm tin...).
Hoạt động học có hai chức năng thống nhất với nhau là: Lĩnh hội thông tin
và tự điều khiển quá trình chiếm lĩnh khái niệm của mình một cách tự giác, tích
cực, tự lực. Nội dung của hoạt động học bao gồm tồn bộ hệ thống khái niệm
của mơn học, phƣơng pháp đặc trƣng của môn học, của khoa học đó với phƣơng
pháp nhận thức độc đáo, phƣơng pháp chiếm lĩnh khoa học để biến kiến thức của
nhân loại thành học vấn của bản thân đó là phƣơng pháp (mơ tả, giải thích, vận
dụng) [34].
Vậy hoạt động dạy học là một trong những hoạt động sƣ phạm mang ý nghĩa
xã hội. Chủ thể của hoạt động này tiến hành các hoạt động khác nhau, nhƣng
không phải là đối lập với nhau, mà song song tồn tại và phát triển trong cùng
một quá trình thống nhất. Kết quả học tập của HS đƣợc đánh giá không chỉ là kết
quả của hoạt động học mà còn là kết quả của hoạt động dạy. Kết quả dạy của
thầy không thể đƣợc đánh giá mà tách rời kết quả học tập của HS.
1.2.3. Chất lượng dạy học
Giáo dục phổ thông đƣợc tiến hành bằng nhiều hình thức, nhƣng hình thức
đặc trƣng cơ bản nhất của giáo dục phổ thơng là hình thức dạy học. Kết quả trực
tiếp của QTDH là học vấn bao gồm cả PP nhận thức, hành động và năng lực
chuyên biệt của ngƣời học. "Chất lƣợng dạy học chính là chất lƣợng của ngƣời
học hay tri thức phổ thông mà ngƣời học lĩnh hội đƣợc. Vốn học vấn phổ thơng
tồn diện và vững chắc ở mỗi ngƣời là chất lƣợng đích thực của dạy học"[7].
Khái niệm chất lƣợng dạy học liên quan mật thiết với khái niệm hiệu quả dạy
học. Nói đến hiệu quả DH tức nói đến mục tiêu đã đạt đƣợc ở mức độ nào, sự

đáp ứng kịp thời yêu cầu của nhà trƣờng; chi phí tiền của, sức lực và thời gian
cần thiết ít nhất nhƣng mang lại kết quả cao nhất. Chất lƣợng DH đƣợc nhìn từ
góc độ là giá trị tăng thêm, cách nhìn này muốn nói lên tác động ảnh hƣởng của


17
nhà trƣờng với ngƣời học. Chất lƣợng DH đƣợc đánh giá bởi sự phát triển của
các yếu tố cấu thành nên QTDH, sao cho các yếu tố đó càng tiến sát mục tiêu đã
định bao nhiêu thì kết quả của quá trình ấy càng cao bấy nhiêu. Để thực hiện
việc đánh giá, ngƣời ta chuyển mục tiêu dạy học sang hệ thống tiêu chí. Thơng
thƣờng ngƣời ta dựa trên ba tiêu chí cơ bản: Kiến thức - kĩ năng - thái độ.
Chất lƣợng dạy học ở trƣờng phổ thông đƣợc đánh giá chủ yếu về hai mặt học
lực và hạnh kiểm của ngƣời học. Đánh giá chất lƣợng dạy học là một việc rất
khó khăn và phức tạp, cần có quan điểm đúng và phƣơng pháp đánh giá khoa
học. Khi đánh giá chất lƣợng dạy học phải căn cứ vào mục tiêu dạy học của từng
cấp học, bậc học đối chiếu sản phẩm đào tạo đƣợc với mục tiêu của cấp học, bậc
học. Chất lƣợng dạy học càng cao càng làm phong phú thêm kiến thức, kỹ năng,
thái độ, giá trị và hành vi của ngƣời học.
Chất lƣợng dạy học liên quan chặt chẽ đến yêu cầu KT-XH của đất nƣớc. Sản
phẩm của dạy học đƣợc xem là có chất lƣợng cao khi nó đáp ứng tốt mục tiêu
giáo dục mà yêu cầu KT-XH đặt ra đối với giáo dục THPT. Nền kinh tế nƣớc ta
đang chuyển đổi cả về cơ cấu và cơ chế quản lý. Các lĩnh vực của đời sống xã
hội đổi mới toàn diện và sâu sắc đòi hỏi ngành giáo dục phải tạo ra chất lƣợng
mới khác trƣớc. Trong công cuộc đổi mới, ngành học phổ thông đã và đang triển
khai thực hiện những chủ trƣơng, biện pháp về đổi mới mục tiêu, nội dung,
phƣơng pháp, quy trình dạy học và đã cố gắng từng bƣớc tăng cƣờng điều kiện
và phƣơng tiện để đảm bảo nâng cao chất lƣợng dạy học.
1.2.4. Quản lý và quản lý giáo dục
1.2.4.1. Quản lý
Quản lý là một hoạt động lao động tất yếu trong quá trình phát triển của xã

hội lồi ngƣời, nó đƣợc bắt nguồn và gắn chặt với sự phân công và hợp tác lao
động. Trong quá trình hình thành và phát triển của lý luận quản lý, khái niệm
quản lý đã đƣợc các nhà nghiên cứu đƣa ra theo nhiều cách khác nhau, tuỳ theo
những cách tiếp cận khác nhau.


18
Theo GS Nguyễn Ngọc Quang: “Quản lý là tác động có mục đích, có kế hoạch
của chủ thể quản lý đến tập thể những ngƣời lao động (nói chung là khách thể quản
lý) nhằm thực hiện đƣợc những mục tiêu dự kiến” [31].
Theo Trần Kiểm “Quản lý là những tác động của chủ thể quản lý trong việc
huy động, phát huy, kết hợp, sử dụng, điều chỉnh, điều phối các nguồn lực trong
và ngoài tổ chức (chủ yếu là nội lực) một cách tối ƣu nhằm đạt mục đích của tổ
chức với hiệu quả cao nhất” [26].
Những định nghĩa trên đây tuy khác nhau về cách diễn đạt, về góc độ tiếp
cận nhƣng đều gặp nhau ở những nội dung cơ bản của khái niệm quản lý, các
định nghĩa trên ta có thể hiểu: Quản lý là q trình tác động có mục đích, có tổ
chức, có định hướng của chủ thể quản lý lên khách thể quản lý bằng việc vận
dụng các chức năng quản lý và phương tiện quản lý, nhằm sử dụng có hiệu quả
nhất các tiềm năng và cơ hội của tổ chức để đạt được mục tiêu đề ra.
Theo các tài liệu của UNESCO, công tác quản lý nói chung có bốn chức năng
cơ bản đó là: Kế hoạch hố, tổ chức, chỉ đạo, kiểm tra và trong đó thơng tin vừa
là phƣơng tiện, vừa là điều kiện để thực hiện chức năng quản lý.
Chức năng kế hoạch hoá: Để thực hiện chủ trƣơng, chƣơng trình, dự án kế
hoạch hố là hành động đầu tiên, chức năng cơ bản để hoàn thành các chức năng
khác. Đây đƣợc coi là chức năng chỉ lối làm cho tổ chức phát triển theo kế
hoạch. Trong quản lý đây là căn cứ mang tính pháp lý quy định hành động của
cả tổ chức.
- Chức năng tổ chức: Ngƣời quản lý phải hình thành bộ máy tổ chức là cơ
cấu các bộ phận (tuỳ theo tính chất cơng việc, có thể tiến hành phân công, phân

nhiệm cho các cá nhân), quy định chức năng nhiệm vụ từng bộ phận, mối quan
hệ giữa chúng, thiết lập mối quan hệ, liên hệ giữa con ngƣời với con ngƣời, giữa
các bộ phân riêng rẽ thành một hệ thống hoạt động nhịp nhàng của một cơ thể
thống nhất.


19
- Chức năng chỉ đạo: Đây là quá trình tác động qua lại giữa chủ thể quản lý
và mọi thành viên trong tổ chức nhằm góp phần thực hiện hố các mục tiêu đề
ra. Bản chất của chức năng chỉ đạo xét cho cùng là sự tác động lên con ngƣời,
khơi dậy những tiềm năng của con ngƣời trong hệ thống quản lý, thực hiện tốt
mối liên hệ giữa con ngƣời với con ngƣời và q trình đó giải quyết những mối
quan hệ đó để họ tự nguyện, tự giác và hăng hái phấn đấu trong công việc.
- Chức năng kiểm tra: Chức năng kiểm tra nhằm đánh giá việc thực hiện
các mục tiêu đề ra, điều cần lƣu ý là khi kiểm tra phải theo chuẩn. Chuẩn phải
xuất phát từ mục tiêu, là đòi hỏi bắt buộc đối với mọi thành viên của tổ chức.
Cuối cùng, tất cả các chức năng trên đều cần đến yếu tố thông tin. Thơng tin
đầy đủ, kịp thời, cập nhật, chính xác là một căn cứ để hoạch định kế hoạch;
thông tin cũng cần cho các bộ phận trong cơ cấu tổ chức, là chất liệu tạo quan hệ
giữa các bộ phận trong tổ chức, thông tin truyền tải mệnh lệnh chỉ đạo (thông tin
xuôi) và phản hồi (thông tin ngƣợc) diễn biến hoạt động của tổ chức và thông tin
từ kết quả hoạt động của tổ chức giúp cho ngƣời quản lý xem xét mức độ đạt
mục tiêu của toàn tổ chức.
Các chức năng nêu trên lập thành chu trình quản lý. Chủ thể quản lý khi
triển khai hoạt động quản lý đều thực hiện chu trình này.
Sơ đồ các chức năng trong chu trình quản lý
Sơ đồ 1-1
Kế hoạch

Kiểm tra

Thơng tin quản lí

Chỉ đạo

Tổ chức


20
Bốn chức năng của quản lý quan hệ khăng khít, tác động qua lại lẫn nhau và
tạo thành chu trình quản lý. Mỗi chức năng có vai trị, vị trí riêng trong chu trình
quản lý. Thơng tin là mạch máu của quản lý.
1.2.4.2. Quản lý giáo dục
Quản lý giáo dục nằm trong quản lý văn hóa- tinh thần.
Quản lý hệ thống giáo dục có thể các định là tác động của hệ thống có kế
hoạch, có ý thức và hƣớng đích của chủ thể quản lý ở các cấp khác nhau đến tất
cả các mắt xích của hệ thống nhằm mục đích đảm bảo việc hình thành nhân cách
cho thế hệ trẻ trên cơ sở nhận thức và vận dụng những quy luật chung của xã hội
cũng nhƣ các quy luật chung của quá trình giáo dục, của sự phát triển thể lực và
tâm lý trẻ em.
Qua khái niệm trên ta có thể hiểu: Quản lý giáo dục là những tác động có hệ
thống, có kế hoạch, có ý thức và hướng tới đích của chủ thể QL lên đối tượng
QL mà chủ yếu nhất là quá trình dạy học và giáo dục ở các trường học.
1.2.5. Giải pháp và giải pháp quản lý
1.2.5.1. Giải pháp
Theo từ điển Tiếng Việt: Giải pháp là phƣơng pháp giải quyết một vấn đề cụ
thể nào đó.
1.2.5.2. Giải pháp quản lý
Giải pháp quản lý là phƣơng pháp quản lý nhằm giải quyết một vấn đề cụ
thể nào đó nhằm đạt đƣợc mục đích đề ra.

1.3. Hoạt động dạy học ở trƣờng THPT
1.3.1. Mục tiêu dạy học
Mục tiêu giáo dục phổ thông là: “Giúp học sinh phát triển tồn diện về đạo
đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mỹ và các kỹ năng cơ bản, phát triển năng lực cá
nhân, tính năng động và sáng tạo, hình thành nhân cách con ngƣời Việt Nam xã
hội chủ nghĩa, xây dựng tƣ cách và trách nhiệm công dân; chuẩn bị cho học sinh


21
tiếp tục học lên hoặc đi vào cuộc sống lao động, tham gia xây dựng và bảo vệ Tổ
quốc”[32].
- Mục tiêu dạy học là hình thành những kiến thức, kỹ năng, kỹ xảo cho ngƣời
học, trong q trình đó hình thành ở ngƣời học thái độ, tình cảm và đạo đức.
- Mục tiêu dạy học cấp THPT phải đảm bảo chuẩn kiến thức, kỹ năng của
từng môn học, hoạt động giáo dục. Mỗi môn học, hoạt động dạy học đều có chuẩn
kiến thức, kỹ năng. Mỗi giai đoạn học tập đều xác định chuẩn kiến thức, kỹ năng
trong từng giai đoạn học tập.
- Dạy học trên cơ sở chuẩn kiến thức, kỹ năng sẽ góp phần đảm bảo tính thống
nhất, tính khả thi của chƣơng trình, đảm bảo chất lƣợng và hiệu quả của quá trình
giáo dục THPT.
1.3.2. Nội dung dạy học
Nội dung dạy học là một thành tố của q trình dạy học, có mối quan hệ với
các thành tố khác và tạo nên hoạt động phong phú, đa dạng của giáo viên và HS.
Nội dung dạy học đƣợc hình thành từ những tinh hoa của nền văn hóa vật chất
và nền văn hóa tinh thần đƣợc tích lũy trong q trình phát triển lịch sử- xã hội.
Đó là hệ thống những tri thức về tự nhiên, về xã hội, tƣ duy, về cách thức hoạt
động, hệ thống những kinh nghiệm sáng tạo, hệ thống về thái độ đối với tự
nhiên, xã hội, cộng đồng [35].
Nội dung dạy học là một hệ thống bao gồm các thành phần cơ bản sau đây:
- Hệ thống tri thức về tự nhiên, xã hội, tƣ duy, kỹ thuật và phƣơng pháp nhận

thức nhằm hình thành ở các em năng lực nhận thức thế giới.
Hệ thống tri thức đƣợc đƣa vào nội dung dạy học phải bao gồm nhiều loại
khác nhau, đặc trƣng cho các khoa học cơ bản.
Tri thức bao gồm các dạng khác nhau, đó là:
+ Các sự kiện và hiện tƣợng cơ bản.
+ Các khái niệm và thuật ngữ khoa học.


22
+ Các định luật và học thuyết.
+ Các phƣơng pháp nhận thức và lịch sử phát triển khoa học...
Các dạng tri thức này liên quan mật thiết với nhau mặc dù chúng có vai trị
khác nhau trong việc thực hiện các chức năng của tri thức. Do đó trong quá trình
dạy học chúng ta cần bồi dƣỡng cho học sinh các dạng tri thức đó một cách hợp
lý và đồng bộ.
- Hệ thống kỹ năng, kỹ xảo hoạt động trí óc và lao động chân tay.
Đây là một thành phần quan trọng của nội dung dạy học trong thành phần thứ
nhất của nội dung là tri thức. Tri thức rất cần thiết vì thiếu chúng thì khơng thể
thực hiện những cách thức hoạt động. Nắm tri thức chƣa đủ mà cần phải nắm
đƣợc kinh nghiệm vận dụng những cách thức hành động trong thực tiễn. Do đó
trong chƣơng trình SGK, chúng ta phải quy định những hệ thống kỹ năng, kỹ
xảo mà học sinh phải nắm vững.
- Hệ thống những kinh nghiệm hoạt động sáng tạo.
Tri thức, kỹ năng, kỹ xảo là tiền đề cho hoạt động sáng tạo. Thành phần này
của nội dung dạy học nhằm chuẩn bị cho HS khả năng tìm tịi, giải quyết vấn đề
mới, cải tạo hiện thực.
Hoạt động sáng tạo có những đặc điểm riêng đƣợc thể hiện qua những nét sau:
+ Sự tự lực truyền tải kiến thức và kỹ năng vào tình huống mới.
+ Phát hiện những vấn đề mới trong tình huống quen thuộc.
+ Xây dựng những cách giải quyết khác nhau về một vấn đề nào đó.

+ Xây dựng những cách giải quyết hoàn toàn mới, khác với cách giải quyết đã
từng quen biết.
- Hệ thống những kinh nghiệm về thái độ đối với thế giới và con ngƣời.
Đây là yếu tố rất quan trọng của nội dung dạy học vì nó giáo dục cho học
sinh cái u, cái ghét, cái nhục, cái vinh, lòng cao thƣợng, đức hi sinh... là phẩm
chất cơ bản của nhân cách.


23
1.3.3. Phương pháp và hình thức dạy học
1.3.3.1. Phương pháp dạy học
Phƣơng pháp dạy học là một trong những vấn đề cơ bản của lý luận dạy
học. Có rất nhiều định nghĩa khác nhau về phƣơng pháp dạy học có thể tóm tắt
trong ba dạng cơ bản sau đây:
- Theo quan điểm điều khiển học, phƣơng pháp là cách thức tổ chức hoạt động
nhận thức của học sinh và điều khiển hoạt động này.
- Theo quan điểm logic, phƣơng pháp là những thủ thuật logic đƣợc sử dụng
để giúp học sinh nắm kiến thức, kỹ năng, kỹ xảo một cách tự giác.
- Theo bản chất của nội dung, phƣơng pháp là sự vận động của nội dung DH.
Phƣơng pháp dạy học có những dấu hiệu đặc trƣng sau đây:
- Nó phản ánh sự vận động của quá trình nhận thức của học sinh nhằm đạt
đƣợc mục đích đặt ra.
- Phản ánh sự vận động của nội dung đã đƣợc nhà trƣờng quy định.
- Phản ánh cách thức trao đổi thông tin giữa thầy và trò.
- Phản ánh cách thức giao tiếp giữa thầy và trò.
- Phản ánh cách thức điều khiển hoạt động nhận thức và kiểm tra, đánh giá kết
quả hoạt động.
Nhƣ vậy ta có thể định nghĩa: Phương pháp dạy học là tổ hợp các cách thức
hoạt động của thầy và trị trong q trình dạy học, dưới sự chỉ đạo của thầy
nhằm thực hiện tốt nhiệm vụ dạy học [35].

1.3.3.2. Hình thức dạy học
Theo quan điểm cơng nghệ dạy học, quá trình dạy học tồn tại nhƣ một quy
trình cơng nghệ. Đó là quy trình tổ chức, điều khiển và quy trình tự tổ chức tự
điều khiển của ngƣời dạy và ngƣời học nhằm thực hiện tốt các nhiệm vụ DH.


24
Từ đó, các hình thức tổ chức dạy học đƣợc xem là những cách thức tiến hành
hoạt động dạy và học thống nhất giữa giáo viên và học sinh, đƣợc thực hiện theo
một trình tự và chế độ nhất định [35].
Trong thực tiễn dạy học, có nhiều hình thức tổ chức dạy học khác nhau, tùy
theo mối quan hệ giữa hoạt động dạy và học có tính chất tập thể hay cá nhân, tùy
theo mức độ hoạt động độc lập của học sinh, tùy theo phƣơng thức lãnh đạo của
giáo viên đối với hoạt động nhận thức của HS, cũng nhƣ tùy theo địa điểm và
thời gian học tập.
Các hình thức tổ chức dạy học:
- Hình thức lên lớp: Hoạt động đƣợc tiến hành chung cho cả lớp gồm một số
HS nhất định, cùng lứa tuổi, cùng trình độ. Hoạt động dạy học đƣợc tiến hành
theo tiết học, có TKB nhất định. GV trực tiếp tổ chức, điều khiển hoạt động nhận
thức của cả lớp, đồng thời chú ý đến những đặc điểm riêng của từng HS.
- Hình thức học ở nhà:
Hình thức học ở nhà có ý nghĩa rất quan trọng, nó giúp HS: Mở rộng, đào
sâu, hệ thống hóa và khái quát hóa những điều đã học ở trên lớp. Rèn luyện kỹ
năng. kỹ xảo vận dụng những tri thức của mình vào các tình huống, kể cả tình
huống nảy sinh từ cuộc sống.
Chuẩn bị lĩnh hội tri thức mới bằng cách đọc trƣớc bài trong SGK, làm thí
nghiệm... theo sự chỉ dẫn của GV.
Bồi dƣỡng tinh thần trách nhiệm, tính tự giác, tính độc lập, tính kế hoạch, tính
tổ chức trong học tập.
- Tham quan: Tham quan là hình thức tổ chức dạy học tạo điều kiện cho HS

trực tiếp quan sát và nghiên cứu sự vật, hiện tƣợng, cơ sở sản xuất, qua đó HS có
thể mở rộng, đào sâu tri thức, nâng cao hứng thú học tập, phát triển óc quan sát,
bồi dƣỡng lịng u quê hƣơng, đất nƣớc cho các em.
- Hình thức thảo luận:


25
Hình thức dạy học thảo luận địi hỏi HS phải chuẩn bị ý kiến về những vấn đề
nhất định do GV đƣa ra.
Hình thức tổ chức dạy học này có ý nghĩa rất lớn, nó giúp cho HS mở rộng,
đào sâu những tri thức đã học; phát triển đƣợc tƣ duy khoa học, ngôn ngữ và
hứng thú học tập; bồi dƣỡng cho HS phƣơng pháp nghiên cứu...
- Hình thức hoạt động ngoại khóa:
Hình thức ngoại khóa nhằm tạo điều kiện cho HS có thể mở rộng, đào sâu tri
thức, pháp triển hứng thú và năng lực riêng của mình. Hoạt động ngoại khóa có
tính chất tự nguyện.
Hoạt động ngoại khóa thƣờng đƣợc tổ chức dƣới những hình thức nhƣ: CLB
tốn học, Vật lý, CLB bạn yêu âm nhạc, CLB thơ...
- Hình thức giúp đỡ riêng:
Trong quá trình dạy học, tất yếu sẽ có sự phân hóa về trình độ nhận thức và sẽ
xuất hiện 2 loại HS: Loại yếu- kém và loại khá- giỏi. Do vậy, việc dạy học đƣợc
tiến hành trên cơ sở trình độ chung khơng thỏa mãn 2 loại học sinh này, do đó
cần có hình thức giúp đỡ riêng cho từng đối tƣợng HS.
1.3.3. 3. iểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh
Kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh là quá trình hình thành những
nhận định, rút ra những kết luận hoặc phán đoán về năng lực học tập các môn học,
các hoạt động giáo dục (học lực) của học sinh.
Học lực bao gồm ba thành tố: Kiến thức, kỹ năng và thái độ đƣợc học sinh thể
hiện qua việc học tập các môn học. Căn cứ vào chƣơng trình mỗi mơn học, các
chuẩn kiến thức, kỹ năng và thái độ đƣợc xác lập. Hệ thống chuẩn kiến thức, kỹ

năng và thái độ ở một môn học đƣợc xem là trình độ chuẩn tối thiểu mà mỗi học
sinh cần đạt sau khi học môn ấy. Hệ thống chuẩn là căn cứ để giáo viên xây dựng
hay lựa chọn các công cụ kiểm tra và đánh giá học sinh.
1.4. Quản lý hoạt động dạy học ở trƣờng THPT