Một số biện pháp nâng cao chất lượng giáo dục kĩ năng sống cho học sinh lớp 5

I. THÔNG TIN CHUNG
1. Tên sáng kiến
Một số biện pháp nâng cao chất lượng giáo dục kĩ năng sống cho học sinh
lớp 5
2. Đồng tác giả
2.1. Họ và tên: Ngô Mạnh Hùng,
Năm sinh: 12/12/1979,
Nơi thường trú: Khu 5B thị trấn Than Un, Than Un, Lai Châu,
Trình độ chun mơn: Đại học Tiểu học,
Chức vụ cơng tác: Phó Hiệu trưởng,
Nơi làm việc: Trường Tiểu học xã Mường Mít,
Điện thoại: 01658059012,
Tỷ lệ đóng góp tạo ra sáng kiến 40%.
2.2. Họ và tên: Vàng Thị Huyến,
Năm sinh: 25/09/1989,
Nơi thường trú: Bản Cang Mường, xã Mường Cang, Than Un, Lai Châu,
Trình độ chun mơn: Cao đẳng Sư phạm,
Chức vụ công tác: Tổng phụ trách Đội,
Nơi làm việc: Trường Tiểu học xã Mường Mít,
Điện thoại: 0989132744,
Tỷ lệ đóng góp tạo ra sáng kiến 30%.
2.3. Họ và tên: Đỗ Thị Tâm,
Năm sinh: 10/02/1990,
Nơi thường trú: Bản Cang Mường, xã Mường Cang, Than Uyên, Lai Châu,
Trình độ chuyên môn: Cao đẳng Sư phạm,
Chức vụ công tác: giáo viên,
Nơi làm việc: Trường Tiểu học xã Mường Mít,
Điện thoại: 0972985478,
Tỷ lệ đóng góp tạo ra sáng kiến 30%.
3. Lĩnh vực áp dụng sáng kiến
1

Kĩ năng sống.
4. Thời gian áp dụng sáng kiến
Từ ngày 04 tháng 9 năm 2017 đến ngày 20 tháng 03 năm 2018
5. Đơn vị áp dụng sáng kiến
Tên đơn vị: Trường Tiểu học xã Mường Mít,
Địa chỉ: xã Mường Mít, huyện Than Uyên, tỉnh Lai Châu.
Điện thoại:
II. NỘI DUNG SÁNG KIẾN
1. Sự cần thiết, mục đích của việc thực hiện sáng kiến
1.1. Sự cần thiết của việc thực hiện sáng kiến
Công tác giáo dục học sinh tại trường Tiểu học xã Mường Mít trong
những năm gần đây đã thực hiện đúng chủ trương của ngành Giáo dục – Đào tạo
là dạy học sát đối tượng học sinh theo vùng miền, nâng cao chất lượng giáo dục
bền vững. Nhà trường đã đạt được những thành công về chất lượng giáo dục các
môn học. Song đối với nội dung giáo dục kĩ năng sống cho học sinh lớp 5 chưa
đạt được hiệu quả cao. Việc áp dụng dạy học nội dung này ở các lớp cịn mang
tính hình thức, chưa phong phú về nội dung và phương pháp thực hiện. Chưa
thật phù hợp với lứa tuổi học sinh lớp 5 vùng dân tộc. Từ đó dẫn đến học sinh
chưa có các kĩ năng sống cần thiết trong trong học tập, lao động, vui chơi, đặc
biệt là chưa đảm bảo sức khỏe cho bản thân, chưa biết xử lý những tình huống
khẩn cấp. Trong q trình giao tiếp, các em cịn rụt rè, ngại giao tiếp hoặc ứng
xử chưa chuẩn mực. Đồng thời trước sự bùng nổ về thông tin mạng đã phần nào
tác động đến nhận thức lệch lạc của học sinh. Làm cho các em có những ứng xử
và hành động chưa được chuẩn mực.
Với học sinh lớp 5 là lứa tuổi dậy thì, sinh sống ở vùng cịn khó khăn, các
em cần phải biết những kĩ năng sống cần thiết để phục vụ học tập, chăm sóc sức
khỏe, bảo vệ bản thân và biết giao tiếp ứng xử phù hợp với mọi người.
Vì vậy, việc giáo dục kĩ năng sống cho học sinh lớp 5 ở nhà trường là hết

sức cần thiết. Cần phải thực hiện đồng bộ, phong phú về nội dung, hình thức và
phương pháp. Phù hợp với đặc điểm lứa tuổi và điều kiện của địa phương.
2


1.2. Mục đích của việc thực hiện sáng kiến
Đối với học sinh lớp 5 trường Tiểu học xã Mường Mít, huyện Than Uyên,
giáo dục kĩ năng sống để giúp cho các em biết tự giải quyết được một số vấn đề
thiết thực trong cuộc sống hằng ngày như: tự chăm sóc sức khỏe cho bản thân,
biết tự phịng vệ, phịng tránh bị xâm hại thân thể, biết về các tệ nạn xã hội để
phịng tránh, có tình cảm chân thành, có các hành động giúp đỡ người khác, hình
thành những hành vi, thói quen lành mạnh và tích cực đồng thời loại bỏ những
hành vi, thói quen tiêu cực... Qua đó, giúp cho các em chủ động, tự tin khơng
phụ thuộc hồn tồn vào người lớn mà vẫn có thể tự bảo vệ mình, tự đưa ra các
quyết định mang tính chuẩn mực được thầy cơ, gia đình và xã hội công nhận.
Với ý nghĩa và tầm quan trọng của việc giáo dục kĩ năng cho học sinh lớp
5 là hết sức cần thiết, chúng tôi đã quyết định chọn sáng kiến “Một số biện pháp
nâng cao chất lượng giáo dục kĩ năng sống cho học sinh lớp 5” để đưa vào thực
hiện trong năm học 2017 – 2018 tại nhà trường nhằm trang bị cho học sinh lớp 5
những kiến thức, giá trị, thái độ và kĩ năng phù hợp. Tạo cơ hội thuận lợi để các
em thực hiện tốt quyền, bổn phận của mình và phát triển tồn diện về thể chất,
trí tuệ, tinh thần và đạo đức.
2. Phạm vi triển khai thực hiện
Giáo viên và học sinh lớp 5, trường Tiểu học xã Mường Mít, năm học
2017 - 2018.
3. Mô tả sáng kiến
3.1. Mô tả giải pháp trước khi tạo ra sáng kiến
3.1.1. Hiện trạng của nội dung, phương pháp, hình thức giáo dục kĩ năng
sống cho học sinh lớp 5 tại trường Tiểu học xã Mường Mít.
Nội dung giáo dục kĩ năng sống khơng phải là một mơn học chính được

quy định bởi các tiết học riêng biệt như mơn Tốn, Tiếng Việt hay như các môn
khác mà chỉ là nội dung giáo dục kĩ năng tích hợp vào một số mơn học trong
chương trình, một số hoạt động giáo dục của nhà trường.
Trong những năm qua, nội dung giáo dục kĩ năng sống cho học sinh lớp 5
của nhà trường đã được thực hiện thông qua giáo dục lồng ghép vào các môn
3


học như Tiếng Việt 5, Khoa học 5, Đạo đức 5, dạy học lồng ghép vào các tiết
Hoạt động đầu tuần, Hoạt động cuối tuần, Hoạt động ngoài giờ lên lớp. Song
phương pháp, hình thức tổ chức cịn đơn điệu, chưa phong phú. Về hình thức,
chủ yếu lồng ghép nội dung vào môn học. Giáo viên giảng dạy sử dụng phương
pháp vấn đáp trực tiếp học sinh để học sinh phân biệt được những hành vi đúng
và chưa đúng, những việc làm cần thiết, những chú ý quan trọng... chứ chưa có
các phương pháp đổi mới như trải nghiệm, giải quyết tình huống thực tế trong
học tập và trong đời sống.
Các giải pháp chính mà giáo viên đã áp dụng khi giáo dục kĩ năng sống
cho học sinh lớp 5 đó là:
Giải pháp 1: Tổ chức giáo dục lồng ghép vào một số môn học
Các môn học được giáo viên dạy lồng ghép nội dung kĩ năng sống cho
học sinh lớp 5 đó là Tiếng Việt, Khoa học, Đạo đức.
+ Đối với môn Tiếng Việt, nội dung kĩ năng sống được giáo viên dạy lồng
ghép trong các phân môn Tập đọc, Tập làm văn và Kể chuyện. Đó là các kĩ
năng: tự nhận thức; giao tiếp, ứng xử phù hợp; kiểm soát cảm xúc; ra quyết
định; thu thập xử lý thơng tin; tư duy sáng tạo; hợp tác; thuyết trình; tranh luận;
kĩ năng ứng phó, xử lý tình huống.
Về hình thức, phương pháp, được giáo viên thể hiện bằng câu hỏi tích hợp
vào các phần như luyện đọc, tìm hiểu bài, liên hệ thực tế (ví dụ ở phân mơn Tập
đọc, Kể chuyện); tìm ý để viết văn (ví dụ ở phân mơn Tập làm văn); mở rộng
vốn từ (ví dụ ở phân môn Luyện từ và câu).

Kết quả thu được là học sinh biết thêm được vốn kiến thức, kĩ năng phục
vụ cho học tập và giao tiếp, ứng xử trong đời sống. Song các em cũng nhanh
quên vì tính thực hành cịn ít.
+ Đối với mơn Khoa học, nội dung kĩ năng sống được giáo viên dạy lồng
ghép trong các bài học cụ thể được thống nhất chung. Một số kĩ năng chính đó
là: kĩ năng quan sát, nhận xét; kĩ năng phân tích, phán đốn; kĩ năng phòng tránh
tai nạn; kĩ năng sơ cứu; kĩ năng phòng tránh xâm hại; kĩ năng thuyết trình, tranh
luận... Các kĩ năng này vừa mang đặc điểm thực hành thực hiện các hành vi
4


chuẩn mực, đúng quy định vừa mang đặc điểm về xã hội như giao tiếp, ứng xử,
hòa nhập cuộc sống.
Về hình thức, phương pháp, được giáo viên lồng ghép vào các câu hỏi
hoặc hoạt động thực hành chiếm lĩnh kiến thức.
+ Đối với môn Đạo đức, nội dung cần giáo dục chủ yếu là các kĩ năng xã
hội, giao tiếp hịa nhập. Các nội dung đó được giáo viên rèn cho học sinh qua
một số bài học được thống nhất đó là kĩ năng tự nhận thức, kĩ năng đảm nhận
trách nhiệm, kĩ năng làm việc làm đúng, kĩ năng phê phán, kĩ năng đặt mục tiêu
vượt khó, kĩ năng ra quyết định, kĩ năng giúp đỡ, hợp tác, kĩ năng phân tích, kĩ
năng thuyết trình, tranh luận.
Về hình thức, phương pháp hoạt động, được giáo viên tích hợp dưới dạng
câu hỏi tìm hiểu nội dung bài, câu hỏi liên hệ thực tế và xử lý tình huống.
Kết quả thu được là học sinh biết được nhiều kĩ năng mang tính ứng xử,
giao tiếp xã hội và đạt được chuẩn mực cần thiết đối với lứa tuổi lớp 5.
Giải pháp 2: Giáo dục lồng ghép vào các tiết Hoạt động tập thể
Nội dung là các nhóm kĩ năng giao tiếp, ứng xử, hịa nhập xã hội; nhóm kĩ
thực hành, thực hiện các hành vi chuẩn mực. Các kĩ năng này tập trung vào các
tiết Hoạt động đầu tuần (sinh hoạt dưới cờ), Hoạt động cuối tuần (sinh hoạt lớp),
trong đó:

Tiết Hoạt động đầu tuần, đối với học sinh lớp 5 thường được rèn nhiều
các kĩ năng: kĩ năng tự nhận thức; kĩ năng đảm nhận trách nhiệm; kĩ năng đặt
mục tiêu vượt khó khăn vươn lên trong cuộc sống và trong học tập; kĩ năng hợp
tác; kĩ năng xử lý tình huống; kĩ năng tự chăm sóc; kĩ năng thuyết trình.
Về hình thức, phương pháp hoạt động, được giáo viên trực tuần hoặc
Tổng phụ trách Đội thiết kế sẵn dưới dạng các trò chơi, tiểu phẩm ngắn đưa vào
hoạt động chung ở mỗi điểm trường. Trong đó học sinh lớp 5 được tham gia vào
các hoạt động được giáo viên tổ chức.
Tiết Hoạt động cuối tuần, được giáo viên chủ nhiệm biên soạn nội dung
rèn kĩ năng sống như: giao tiếp, ứng xử, thuyết trình, tranh luận.
5


Về hình thức, phương pháp giáo dục, được giáo viên đưa ra, liên hệ trong
việc sơ kết đánh giá các hoạt động của từng học sinh, của lớp trong tuần qua.
Kết quả thu được sau khi thực hiện ở tiết hoạt động cuối tuần là các em
biết rút kinh nghiệm về những việc chưa làm tốt của bản thân, không ngại với
bạn bè và thầy cô khác. Các em biết học tập đức tính tốt, việc làm tốt của bạn
khác một cách trực tiếp, gần gũi hơn.
Giải pháp 3: Tổ chức giáo dục thơng qua các hoạt động ngồi giờ lên lớp.
Trong các năm học qua, việc tổ chức các hoạt động giáo dục ngoài giờ lên
lớp cho học sinh lớp 5 đã được nhà trường quan tâm và thực hiện tương đối có
hiệu quả. Việc tích hợp giáo dục kĩ năng sống cho học sinh lớp 5 được giáo viên
đưa vào 4 tiết Giáo dục ngoài giờ lên lớp/tháng và tích hợp vào các hoạt động
trị chơi, hội thi, quyên góp, thể thao, văn nghệ, trải nghiệm.
Kết quả thu được qua hoạt động giáo dục ngoài giờ là học sinh có được
một số kĩ năng cơ bản như kĩ năng giao tiếp, ứng xử, kĩ năng thuyết trình, diễn
đạt, kĩ năng giải quyết vấn đề, kĩ năng làm việc nhóm, kĩ năng quan sát, nhận
xét, kĩ năng phịng tránh tai nạn thương tích, kĩ năng vui chơi, giải trí lành mạnh.
3.1.2. Ưu điểm của giải pháp cũ

Giải pháp 1: Tổ chức giáo dục lồng ghép vào một số môn học
Trong các năm qua, tổ khối 5 của nhà trường đã lựa chọn các nội dung
cần thiết nhất, hình thức, phương pháp phù hợp với học sinh lớp 5 vùng dân tộc
để giáo dục lồng ghép vào một số môn học cụ thể.
Các môn học được giáo viên dạy lồng ghép nội dung kĩ năng sống cho
học sinh lớp 5 đó là Tiếng Việt, Khoa học, Đạo đức. Như vậy, giáo viên có sẵn
nội dung, hình thức và mơn học cụ thể để giáo dục. Giáo viên không mất nhiều
thời gian để chuẩn bị về nội dung giáo dục. Giáo viên dễ chia sẻ những kinh
nghiệm giáo dục kĩ năng sống với đồng nghiệp. Có thể một người soạn bài rồi
chia sẻ cho người khác để thực hiện.
Ở giải pháp này, giáo viên chủ yếu sử dụng biện pháp giáo dục thông qua
phương pháp đặt vấn đề rồi đi đến giải quyết bằng hình thức hỏi- đáp trực tiếp
học sinh nên không phải chuẩn bị nhiều về trực quan, đồ dùng.
6


Đối với học sinh lớp 5, các em được tham gia vào quá trình học tập, rèn
luyện và trau dồi kĩ năng một cách bài bản, đồng đều. Các em tiếp thu nội dung
giáo dục nhanh, vận dụng các nội dung vào thực tế tốt, ít bị động. Các em thích
hoạt động, đặc biệt là các hoạt động mang tính thực hành, trải nghiệm như ở
mơn Khoa học, thích tranh luận, thích được thể hiện năng lực của bản thân trước
thầy cơ và bạn bè.
Ví dụ ở mơn Khoa học, bài 18 Phòng tránh bị xâm hại, các kĩ năng sống
cần giáo dục cho học sinh được giáo viên thống nhất chung trong tổ khối, có thể
một giáo viên soạn bài rồi cho giáo viên khác cùng thực hiện.
Giải pháp 2: Giáo dục lồng ghép vào các tiết Hoạt động tập thể
Đối với tiết Hoạt động đầu tuần, ưu điểm của giải pháp này là giáo viên
lớp 5 được kết hợp với các giáo viên khối khác, kết hợp với tổng phụ trách Đội
để tổ chức các hoạt động đầu tuần cho học sinh. Đồng thời được trao đổi về nội
dung và cách tổ chức giáo dục kĩ năng sống cho học sinh của giáo viên khối khác.

Đối với học sinh, các em hào hứng hơn với việc được các thầy cô lớp
khác tổ chức các hoạt động mang nhiều nội dung, hình thức phong phú khác
nhau. Các em dễ nhớ nội dung và vận dụng sâu hơn các kĩ năng do khả năng của
giáo viên khác truyền đạt có tính mới hơn.
Đối với tiết Hoạt động cuối tuần, giáo viên được gần gũi với học sinh,
được nghe học sinh trình bày những suy nghĩ cá nhân về học tập, vui chơi, lao
động và những điều khác trong cuộc sống. Qua đó giáo viên nắm bắt được đặc
điểm của từng em để giáo dục có hiệu quả hơn. Đối với học sinh, nhờ có tiết
hoạt động cuối tuần mà các em thoải mái hơn vào các hoạt động được giáo viên
chủ nhiệm giáo dục vì đây khơng phải là tiết học chính.
Giải pháp 3: Tổ chức giáo dục thơng qua các hoạt động ngoài giờ lên lớp.
Việc tổ chức các hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp cho học sinh lớp 5
thơng qua các hoạt động trị chơi, hội thi, quyên góp, thể thao, văn nghệ, trải
nghiệm... mang lại cho học sinh các hoạt động học tập mới lạ, học sinh được rèn
các kĩ năng phù hợp với lứa tuổi và sở thích chung của các em. Kết quả thu được
là học sinh nắm vững các kĩ năng sống và vận dụng có hiệu quả cao.
7


Đối với giáo viên, các thầy cô thu được kết quả giáo dục như mong muốn,
đạt được mục tiêu giáo dục đề ra. Giáo viên tham gia các hoạt động cùng học
sinh một cách gắn kết.
Ví dụ qua các hoạt động quyên góp ủng hộ, giáo viên đã giáo dục cho các
em kĩ năng làm việc nhóm, các em hiểu được sự khó khăn của các bạn khác qua
đó các em biết giữ gìn đồ dùng cẩn thận hơn, yêu quý bạn bè và những người
gặp khó khăn nhiều hơn.
3.1.3. Nhược điểm của giải pháp cũ
Giải pháp 1: Tổ chức giáo dục lồng ghép vào một số mơn học
Do có sự thống nhất về nội dung, hình thức giáo dục ngay từ đầu năm học
nên giáo viên mất tính chủ động trong dạy học. Ở mỗi bài, mỗi môn học thời

gian dành cho giáo dục kĩ năng sống là rất ít dẫn đến hình thức tổ chức khơng
phong phú, bị động về phương pháp giáo dục. Trong các hoạt động, giáo viên là
chủ đạo. Giáo viên áp đặt sẵn về nội dung giáo dục, học sinh chỉ trả lời khi giáo
viên đặt câu hỏi. Giáo viên thường đưa ra kĩ năng giáo dục mang tính chuẩn
mực bắt buộc, chưa để cho học sinh được bày tỏ quan điểm cá nhân.
Đối với học sinh lớp 5, chưa có sự sáng tạo trong quá trình tham gia các
hoạt động học tập. Các em ít được bày tỏ quan điểm cá nhân về các nội dung do
giáo viên đưa ra.
Ví dụ mơn Khoa học, bài 18 Phòng tránh bị xâm hại. Giáo viên thường
kết luận một chiều có tính bắt buộc như: “để không bị xâm hại, chúng ta không
nghe theo người lạ, khơng đi đêm một mình...” Chứ chưa để cho học sinh được
bày tỏ quan điểm riêng của mình là: “trong một tình huống bắt buộc vì sự sống
cịn thì chúng ta vẫn phải đi vào buổi đêm hoặc vẫn phải làm theo u cầu của
người lạ”.
Ví dụ mơn Đạo đức, bài 2 Có trách nhiệm về việc làm của mình. Giáo
viên thường giáo dục kĩ năng sống gắn với việc học tập là nhắc nhở các em tự
chuẩn bị bài, tự học ở nhà, có đủ đồ dùng, biết tham gia các hoạt động của tổ,
của lớp... Các kĩ năng này mang tính bắt buộc song nó cũng gây áp lực cho học
sinh. Giáo viên chưa tìm hiểu hồn cảnh của mỗi em, có thể có em nhà nghèo
8


chưa có điều kiện để có đủ đồ dùng như cơ giáo u cầu, có thể có em phải làm
nhiều việc giúp gia đình nên chưa có thời gian cho học tập.
Giải pháp 2: Giáo dục lồng ghép vào các tiết Hoạt động tập thể
Đối với hoạt động đầu tuần, nội dung giáo dục kĩ năng sống được thực
hiện chung cho tất cả học sinh ở các lớp của mỗi điểm trường nên học sinh lớp 5
ở mỗi điểm trường đều phải thực hiện chung với học sinh lớp dưới. Có nhiều nội
dung các em đã biết, đã thành thục. Nên khi tổ chức chung các hoạt động, các
em dễ nhàm chán. Nhược điểm thứ hai là học sinh lớp 5 đã lớn, các em thường

chỉ thích các hoạt động sôi nổi. Nhưng thời gian cho tiết hoạt động đầu tuần có ít
nên khơng thể tổ chức đa dạng các hình thức phong phú được... Đó là những
nhược điểm của giải pháp này.
Giải pháp 3: Tổ chức giáo dục thông qua các hoạt động ngoài giờ lên lớp.
Nhược điểm của giải pháp này là giáo viên phải mất nhiều thời gian để
nghiên cứu kết hợp các hoạt động giáo dục ngoài giờ với giáo dục kĩ năng sống
sao cho phù hợp. Giáo viên và học sinh cần phải chuẩn bị kĩ lưỡng về đồ dùng
phục vụ cho các hoạt động, chi phí bỏ ra nhiều. Người tổ chức các hoạt động
cũng phải dự kiến nhiều phương án có thể xảy ra và dự kiến các tình huống cần
xử lý để đạt hiệu quả cao.
Ví dụ để tổ chức một buổi giao lưu Tiếng Việt cho học sinh lớp 5 thì các
thầy cô phải xây dựng phương án từ đầu năm học. Giáo viên mất thời gian tổ
chức tập luyện, chuẩn bị cho học sinh. Phải bỏ ra nguồn kinh phí đáng kể cho
các hoạt động đó.
Vậy để nắm bắt được chất lượng giáo dục kĩ năng sống thông qua các giải
pháp mà giáo viên đã thực hiện trong thời gian trước khi áp dụng giải pháp mới,
chúng tôi tiến hành điều tra, khảo sát đối với 65 học sinh/4 lớp/4 điểm trường tại
trường Tiểu học xã Mường Mít, đầu năm học 2017 – 2018 với các kĩ năng cơ
bản và thu được kết quả như sau:
* Nội dung, hình thức khảo sát:
Nhóm tác giả đã tiến hành quan sát, điều tra, tìm hiểu thơng qua các hoạt
động học tập, vui chơi, lao động và một số hoạt động tập thể khác của học sinh
9


trong và ngồi phạm vi nhà trường.
Thơng qua việc khảo sát học sinh bằng “phiếu hỏi”. Học sinh trả lời các
câu hỏi trên phiếu bằng sự hiểu biết của các em, khơng có sự tư vấn của thầy cơ,
bạn bè hay của người khác.
Sau một quá trình tìm hiểu về thực trạng kĩ năng sống cơ bản của các em,

chúng tôi thu được kết quả như sau:
Thực hiện
đảm bảo

Nội dung khảo sát

Chưa thực hiện
đảm bảo

Tổng

Tỉ lệ

Tổng

Tỉ lệ

1. Kĩ năng làm chủ bản thân.

số
42/65

%
64,6

số
23/65

%
35,4

2. Kĩ năng giao tiếp, ứng xử.

52/65

80

13/65

20

3. Kĩ năng thuyết trình, diễn đạt.

40/65

61,5

25/65

38,5

4. Kĩ năng giải quyết vấn đề.

43/65

66,2

22/65

33,8

5. Kĩ năng học, tự học.

52/65

80

13/65

20

6. Kĩ năng làm việc nhóm.

37/65

56,9

28/65

43,1

7. Kĩ năng quan sát, nhận xét.

40/65

61,5

25/65

38,5

8. Kĩ năng phịng chống bị xâm hại.

35/65

53,8

30/65

46,2

9. Kĩ năng phòng tránh tai nạn thương tích.

42/65

64,6

23/65

35,4

10. Kĩ năng vui chơi, giải trí.

47/65

72,3

18/65

27,7

Đánh giá chung từ kết quả điều tra, khảo sát trên cho thấy phương pháp,
hình thức tổ chức các hoạt động giáo dục kĩ năng sống cho học sinh lớp 5 mang
lại chưa đồng đều. Một số kĩ năng cơ bản như kĩ năng làm việc nhóm, kĩ năng
phịng chống bị xâm hại, kĩ năng thuyết trình, diễn đạt, kĩ năng quan sát, nhận
xét có kết quả chưa cao.
Vậy từ những ưu, nhược điểm đã phân tích ở trên, chúng tơi thấy rằng để
nâng cao được chất lượng giáo dục kĩ năng sống cho học sinh lớp 5 của nhà
trường thì giáo viên phải biết lựa chọn nội dung phù hợp, đổi mới về phương
pháp, hình thức tổ chức giáo dục. Làm cho học sinh có hứng thú hơn khi tham
10


gia các hoạt động học tập, lao động và vui chơi. Qua đó sẽ rèn được cho học
sinh các kĩ năng sống cơ bản, cần thiết để phục vụ cho các em.
Qua q trình nghiên cứu, chúng tơi mạnh dạn đề xuất một số biện pháp
nâng cao chất lượng giáo dục kĩ năng sống cho học sinh lớp 5 tại trường Tiểu
học xã Mường Mít, năm học 2017 - 2018.
3.2. Mơ tả giải pháp sau khi có sáng kiến
3.2.1. Tính mới, sự khác biệt của giải pháp mới so với giải pháp cũ
Tính mới
Đặc trưng của giáo dục kĩ năng sống cho học sinh lớp 5 là cung cấp và rèn
các kĩ năng để phục vụ cho việc học tập, lao động, vui chơi và phục vụ đời sống
hằng ngày cho học sinh bằng những việc làm, hành động, cử chỉ, thái độ có tính
chuẩn mực, đúng đắn, phù hợp với từng môi trường xã hội cụ thể.
Giúp cho các em ngày càng hoàn thiện và phát triển đồng đều hơn cả về
tri thức, nhân cách và kĩ năng sống.
Vì vậy vừa kết hợp sự kế thừa của các giải pháp cũ, ở giải pháp mới này,
chúng tơi cịn tiến hành giáo dục kĩ năng sống cho học sinh lớp 5 thông qua các
hoạt động khác như sinh hoạt Sao nhi đồng, hoạt động đầu giờ, giữa giờ, hoạt

động ngoài giờ lên lớp, trải nghiệm, hoạt động ngoại khóa, giáo dục kĩ năng
sống trực tiếp cho học sinh thông qua giao tiếp, qua lao động, vui chơi cùng các em.
Sự khác biệt của giải pháp mới so với giải pháp cũ
Giải pháp cũ
Giải pháp mới
Giải pháp 1: Tổ chức giáo dục lồng Giải pháp 1: Tổ chức giáo dục lồng
ghép vào một số môn học

ghép vào một số môn học

+ Chỉ tích hợp nội dung kĩ năng sống + Các mơn học đều có thể được tích
ở một số mơn, số bài.

hợp giáo dục kĩ năng sống linh hoạt.

+ Hình thức: giáo viên là chủ đạo đưa + Hình thức: giáo viên kết hợp giáo
ra các yêu cầu, học sinh thực hiện dục và rèn kĩ năng cho học sinh, học
theo yêu cầu của giáo viên.

sinh là chủ đạo trong các hoạt động.

+ Phương pháp giáo dục: chủ yếu đôn + Phương pháp giáo dục: vấn đáp,
đốc, nhắc nhở hằng ngày.

điều tra, trò chơi, thực hành.
11


+ Kết quả thu được: học sinh chỉ nêu

+ Kết quả thu được: học sinh biết nêu

được các kĩ năng qua tiết học.
và vận dụng các kĩ năng vào thực tế.
Giải pháp 2: Giáo dục lồng ghép vào Giải pháp 2: Giáo dục lồng ghép vào
các tiết Hoạt động tập thể

các tiết Hoạt động tập thể

+ Về nội dung các kĩ năng cần giáo + Về nội dung các kĩ năng cần giáo
dục: chủ yếu tập trung vào phục vụ dục và rèn luyện cho học sinh được
học tập, lao động, vui chơi trong mở rộng nhiều lĩnh vực trong và ngồi
phạm vi nhà trường.

nhà trường.

+ Hình thức: chủ yếu giáo dục thơng

+ Hình thức: tổ chức giáo dục và rèn

qua tiết Hoạt động đầu tuần, Hoạt các kĩ năng thông qua nhiều hoạt động
động cuối tuần.

khác nhau như Hoạt động đầu tuần,
hoạt động Đội trước giờ học, giờ ra
chơi, Hoạt động cuối tuần, sinh hoạt
Sao nhi đồng.

+ Phương pháp: sử dụng chủ yếu các + Phương pháp: sử dụng phương pháp
phương pháp vấn đáp và trò chơi.

nêu gương, thực hành, trò chơi, điều
tra, vấn đáp.

+ Kết quả thu được: học sinh chỉ nắm + Kết quả thu được, học sinh dễ tiếp
được một số kĩ năng chính, ít được thu được các kĩ năng mới, củng cố
vận dụng vào thực tiễn.

được nhiều kĩ năng đã học, dễ áp

dụng vào thực tiễn.
Giải pháp 3: Tổ chức giáo dục thông Giải pháp 3: Tổ chức giáo dục thông
qua các hoạt động ngoài giờ lên lớp.

qua các hoạt động ngoài giờ lên lớp.

+ Về nội dung, chủ yếu là các nhóm + Về nội dung, có nhiều kĩ năng sống
kĩ năng sống để giúp học sinh tự học, được giáo dục và kết hợp rèn luyện.
tự chăm sóc bản thân, kĩ năng thuyết Các nội dung này được giáo viên dạy
trình, tranh luận. Các nội dung này học linh hoạt áp dụng tùy vào từng
được thống nhất và áp dụng đại trà.

hình thức tổ chức.

+ Hình thức tổ chức: giáo dục kĩ năng + Hình thức tổ chức: giáo dục kết hợp
sống trong giờ học Hoạt động giáo rèn kĩ năng sống thông qua các hoạt
12


dục ngoài giờ lên lớp (4 tiết/tháng) là động ngoài giờ lên lớp do nhà trường

chủ yếu.

và lớp tổ chức là chủ yếu.

+ Phương pháp giáo dục: gồm phương + Phương pháp giáo dục: phương
pháp vấn đáp, trò chơi, thực hành.

pháp đặt vấn đề, điều tra, vấn đáp, trò
chơi, thực hành, nêu gương.

+ Kết quả thu được: học sinh tiếp thu + Kết quả thu được, học sinh tiếp thu
được các kĩ năng cơ bản. Ít được tham được các kĩ năng mới, củng cố được
gia các hoạt động ngoài giờ.

các kĩ năng đã học từ trước. Được
tham gia nhiều các hoạt động đa dạng.

3.2.2. Các giải pháp mới áp dụng
Giải pháp 1: Tổ chức giáo dục lồng ghép vào một số môn học
* Nội dung giải pháp
Giúp cho giáo viên dạy ở lớp 5 nắm được những kĩ năng sống cần thiết để
giáo dục cho học sinh, các bài dạy cần tích hợp, các hình thức tổ chức, phương
pháp giáo dục linh hoạt, có hiệu quả nhất cho học sinh ở từng lớp, phù hợp với
từng thời điểm.
Giúp cho học sinh có được những kĩ năng sống cần thiết, dễ vận dụng
vào quá trình học tập, lao động, vui chơi và các hoạt động hằng ngày.
* Các bước thực hiện
Bước 1, Lựa chọn những kĩ năng sống cần thiết nhất, phù hợp với học
sinh vùng dân tộc.
Giáo viên giảng dạy ở lớp 5 thực hiện ngay từ đầu năm học và có sự điều

chỉnh bổ sung trong q trình giáo dục. Lựa chọn các kĩ năng sống cần thiết để
giáo dục cho các em nhằm mục đích nâng cao chất lượng học tập, lao động, vui
chơi và phục vụ cuộc sống hằng ngày.
Ví dụ mơn Tiếng Việt, được lựa chọn ở các phân môn Tập đọc, Tập làm
văn, Kể chuyện, Luyện từ và câu hoặc Chính tả để giáo dục các kĩ năng sống
như trong giao tiếp, ứng xử phù hợp, rèn tính cẩn thận, rèn các đức tính tốt...
Ví dụ mơn Kĩ thuật, được lựa chọn một số bài để vận dụng một số kĩ năng
13


thực hành.
Ví dụ mơn Khoa học, lựa chọn các kĩ năng có tính thực hành, trải nghiệm,
làm việc nhóm để giáo dục thơng qua một số bài học cụ thể.
Ví dụ môn Đạo đức, lựa chọn các bài để giáo dục nhóm kĩ năng giao tiếp,
ứng xử có văn hóa.
Bước 2, Xác định các phương pháp, hình thức tổ chức để giáo dục kĩ năng
sống cho học sinh.
Về phương pháp, hình thức giáo dục được giáo viên thống nhất sử dụng
ngay từ đầu năm học và trong quá trình giáo dục có sự điều chỉnh để phù hợp
với đặc điểm của mỗi bài học, đặc điểm lớp học.
Ví dụ để tích hợp vào các mơn học đã chọn thì hình thức chủ yếu là hoạt
động cá nhân, hoạt động nhóm. Dùng phương pháp đặt vấn đề, vấn đáp, thực
hành, trò chơi.
Bước 3, Tổ chức các hoạt động giáo dục cho học sinh
Căn cứ vào thời khóa biểu, nội dung giáo dục kĩ năng sống đã lựa chọn,
giáo viên tiến hành giảng dạy kiến thức, kĩ năng theo mục tiêu bài học đồng thời
tổ chức giáo dục kĩ năng sống lồng ghép vào bài học đó.
Ví dụ 1, mơn Khoa học, bài 18 Phòng tránh bị xâm hại.
Đối với giải pháp mới này, giáo viên tổ chức cho học sinh xem vi deo về
tình huống kẻ xấu gạ gẫm lơi kéo trẻ em, đặt vấn đề về các tình huống có thể

xảy ra. Tiếp theo học sinh được bày tỏ quan điểm cá nhân trong từng nhóm nhỏ
về cách xử lý các tình huống mà các em được xem vi deo hoặc nghe giáo viên
nêu. Ở mỗi tình huống, các em được tranh luận, phân tích rõ đó là việc nên làm
hay không nên làm để tránh bị xâm hại. Các em đi đến thống nhất về cách giải
quyết tình huống đó. Như vậy, thơng qua tình huống, các em được tự rút ra các
kĩ năng sống cần thiết. Các em được thuyết trình trước lớp. Cuối cùng giáo viên
mới đi đến kết luận và rèn các kĩ năng cho các em, để các em biết cách xử lý.
Ví dụ vào buổi đêm, khơng may người nhà em bị ốm thì em phải vượt qua
sự sợ hãi của bản thân để đi gọi người thân ở chỗ khác, tìm y tá thôn bản về
khám, chữa cho người thân. Hoặc khi bị bọn cướp dọa cướp của và giết thì kĩ
14


năng đầu tiên là chấp hành theo yêu cầu của bọn cướp để cho chúng cướp được
của chứ tuyệt đối khơng được chống cự thì sẽ dễ bị chúng giết, quá trình làm
theo yêu cầu của bọn chúng cần bình tĩnh và nhớ được một số đặc điểm của
chúng, để sau khi bọn chúng đi thì ta sẽ báo người lớn hoặc cơng an.
Ví dụ 2, mơn Tập đọc, bài Người gác rừng tí hon.
Đối với giải pháp mới này, giáo viên kết hợp vận dụng câu hỏi trong sách
giáo khoa để giáo dục kĩ năng xử lý tình huống như cậu bé trong bài. Đồng thời
giáo viên đưa thêm tình huống vào phần củng cố bài học: “Khi em nhìn thấy
một tên trộm lẻn vào nhà hàng xóm ăn trộm đồ vật, em sẽ làm gì?”. Lúc đó cho
học sinh được trao đổi trong nhóm, mỗi nhóm cử đại diện nêu cách xử lý của
nhóm mình, học sinh được tranh luận và đưa ra giải pháp xử lý hợp lý để đảm
bảo an toàn cho em mà vẫn bắt được tên trộm. Sau cùng, giáo viên mới đưa ra
những kĩ năng xử lý tình huống cần thiết cho học sinh để các em vận dụng có
hiệu quả.
Ví dụ 3, môn Kĩ thuật, bài Cắt khâu thêu
Đối với giải pháp mới, giáo viên vừa hướng dẫn kĩ thuật cắt, khâu, thêu
theo nội dung bài học, giáo viên vừa đặt vấn đề về những kĩ năng cần cho cuộc

sống để học sinh giải quyết. Học sinh tự nhận thức, nêu cách giải quyết và đi
đến kết luận.
Ví dụ giáo viên đặt vấn đề “Khi quần áo của em bị rách, em sẽ làm gì?”.
Học sinh sẽ nêu các cách giải quyết như: “ bảo bố mẹ mua mới, tự khâu lại, nhờ
người khác khâu lại...” Lúc này giáo viên định hướng: “Các em đã được học cắt,
khâu ở lớp. Vậy các em sẽ tự khâu khi quần áo rách, nếu chỗ đó khó khâu thì sẽ
nhờ người khác khâu hộ để khơng bị lãng phí của cải” Khi đó học sinh sẽ rút ra
được bài học, cần phải sử dụng đồ dùng cẩn thận, có thể tự sửa lại đồ dùng bị
hỏng, khơng nên lãng phí...
Hình ảnh giáo dục kĩ năng sống thơng qua mơn Kĩ thuật (xem phụ lục).
Ví dụ 4, môn Đạo đức, bài Tôn trọng phụ nữ
Hướng dẫn các em biết giao tiếp, ứng xử với bà mẹ, chị em gái, cô giáo,
các bạn gái và những người phụ nữ khác ngoài xã hội một cách phù hợp.
15


Hình ảnh học sinh tham gia phần thi giao tiếp ứng xử (xem phụ lục).
* Các điều kiện cần thiết để áp dụng giải pháp
Để thực hiện được giải pháp này thành cơng, đối với giáo viên phải có
kiến thức hiểu biết về xã hội, có vốn kĩ năng sống phong phú, cách truyền đạt và
phương pháp dạy học linh hoạt; thứ hai, có phương tiện, trực quan hỗ trợ.
Đối với học sinh, các em cần phải có các kĩ năng cần thiết như nghe, đọc,
quan sát, phân tích, thuyết trình và kĩ năng làm việc nhóm để hỗ trợ.
Giải pháp 2: Giáo dục lồng ghép vào các tiết Hoạt động tập thể
* Nội dung giải pháp
Giúp cho giáo viên và Tổng phụ trách Đội nắm được nội dung, hình thức,
phương pháp khi giáo dục và rèn kĩ năng sống cho học sinh lớp 5 thông qua các
hoạt động tập thể được tổ chức phù hợp với từng lớp, từng thời điểm.
Giúp cho học sinh có được các kĩ năng sống cần thiết thông qua các hoạt
động tập thể một cách sinh động, vui vẻ và bổ ích.

* Các bước thực hiện
Bước 1, xây dựng kế hoạch thực hiện cho từng tuần, từng tháng, năm học.
+ Giáo viên dạy lớp 5 phối hợp với Tổng phụ trách Đội tổ chức giáo dục
kĩ năng sống thông qua các tiết Hoạt động đầu tuần của từng tháng; thông qua
các hoạt động của Đội đầu giờ, giữa giờ, sinh hoạt Sao nhi đồng của từng tuần.
Ví dụ tuần 2 chủ điểm tháng 9, triển khai tun truyền Luật An tồn giao
thơng cho học sinh ở các điểm trường tại buổi sinh hoạt dưới cờ đầu tuần thì
chúng tơi lồng ghép giáo dục kĩ năng phịng tránh tai nạn; kĩ năng xử lý tình
huống, đảm nhận trách nhiệm vào cùng buổi hoạt động tuyên truyền đó.
Ví dụ tuần 3 chủ điểm tháng 10, tổ chức cho học sinh xem phim về tấm
gương học sinh nghèo vượt khó. Thơng qua đó, chúng tơi giáo dục kĩ năng sống
cho học sinh biết đặt mục tiêu vượt qua khó khăn, vươn lên trong cuộc sống và
trong học tập, kĩ năng tự tin vào cuộc sống.
+ Đối với các tiết Hoạt động cuối tuần, nội dung kĩ năng sống cần giáo
dục được giáo viên chủ nhiệm tổ chức cùng với các hoạt động tập thể của lớp
theo từng tuần.
16


Ví dụ ở tiết Hoạt động cuối tuần tháng 10, tại lớp 5A1, giáo viên chủ
nhiệm đã đưa nội dung giáo dục kĩ năng sống cùng với sinh hoạt lớp. Giáo viên
chủ nhiệm đã rèn các kĩ năng tiết kiệm điện, kĩ năng sử dụng điện an toàn, cho
học sinh thơng qua việc cho học sinh đóng tiểu phẩm ngắn về sử dụng điện lãng
phí ở nhà.
Ví dụ ở tiết Hoạt động cuối tuần tháng 11, tại lớp 5A3, giáo viên chủ nhiệm
cho học sinh bình chọn những bạn có nhiều thành tích trong học tập, rèn luyện
thi đua chào mừng ngày Nhà giáo Việt Nam. Thơng qua đó, giáo viên đã rèn
được kĩ năng làm việc nhóm, tranh luận, kĩ năng thuyết trình cho học sinh.
Bước 2, Chuẩn bị cho các hoạt động giáo dục kĩ năng sống.
Theo kế hoạch hoạt động Đội ở mỗi tuần, mỗi điểm trường, Tổng phụ

trách Đội hoặc giáo viên dạy lớp 5 ở điểm trường đó bám vào nội dung đã xây
dựng để chuẩn bị về nội dung kĩ năng cần giáo dục, chuẩn bị về hình thức,
phương pháp, cơ sở vật chất, con người tham gia hoạt động giáo dục kĩ năng.
Đối với học sinh, các em được giáo viên giao chuẩn bị về cơ sở vật chất,
tham gia vào các hoạt động giáo dục đó.
Ví dụ tuần 2, tháng 9, để triển khai tun truyền Luật An tồn giao thơng
cho học sinh có hiệu quả thì giáo viên xây dựng kịch bản, nội dung chương trình
tuyên truyền giáo dục kĩ năng sống. Phân công học sinh chuẩn bị mũ bảo hiểm,
xe đạp... để tham gia đóng tiểu phẩm trong hoạt động tun truyền đó.
Ví dụ ở hoạt động giữa giờ ra chơi, để giáo dục kĩ năng sống cho học sinh
thông qua các trị chơi dân gian thì giáo viên phải nhắc học sinh chuẩn bị về
dụng cụ để tham gia chơi đó.
Ví dụ ở tiết Hoạt động cuối tuần, để rèn các kĩ năng sử dụng điện an toàn
và tiết kiệm điện cho học sinh trong giờ sinh hoạt lớp thì giáo viên phải chuẩn bị
hình thức, phương pháp giáo dục. Đồng thời phân công học sinh chuẩn bị một số
đồ điện như dây điện, ấm đun nước, bóng điện.
Bước 3, thực hiện giáo dục kĩ năng sống cho học sinh.
Sau khi chuẩn bị về nội dung, hình thức, phương pháp giáo dục các kĩ
năng sống cho học sinh theo kế hoạch từng tuần, từng tháng, chúng tôi tiến hành
17


giáo dục cho học sinh theo kế hoạch đó. Ở mỗi tuần, mỗi tháng có sự điều chỉnh
bổ sung về nội dung, hình thức hoặc phương pháp để phù hợp với học sinh.
Ví dụ giáo dục kĩ năng phịng tránh tai nạn thơng qua buổi tun truyền
về Luật An tồn giao thông ở mỗi điểm trường, chúng tôi tiến hành cho học sinh
lớp 5 tham gia vào quá trình tương tác, xử lý các tình huống do chúng tơi nêu ra.
Sau đó để cho học sinh được tự nhận biết hành vi nào đúng, hành vi nào sai, làm
thế nào để không bị tai nạn giao thông. Cuối cùng các em rút ra bài học và tự
trình bày trước các bạn. Nếu học sinh chưa nêu được những việc làm cần thiết

để phòng tránh tai nạn hoặc trả lời chưa chính xác, chúng tơi tiến hành trợ giúp
các em.
Hình ảnh hướng dẫn học học sinh lớp 5A3 phòng tránh tai nạn đuối nước
(xem phụ lục).
Ví dụ giáo dục kĩ năng làm việc nhóm, kĩ năng giao tiếp, ứng xử đúng
mực thơng qua các trị chơi dân gian như trị kéo co ở hoạt động giờ ra chơi, bịt
mắt đánh trống... ở buổi Hoạt động đầu tuần. Chúng tôi tiến hành hướng dẫn
cách chơi, kĩ thuật kéo co, nhắc nhở học sinh về lời nói, cử chỉ, hành động trước,
trong và sau khi kéo co xong. Quá trình học sinh tham gia chơi chúng tơi quan
sát và có những nhận xét, nhắc nhở phù hợp với những bạn có hành vi chưa
đúng mực (bởi các em dễ bày tỏ thái độ khi bị thua hoặc thắng cuộc).
Hình ảnh một số trị chơi tổ chức cho học sinh lớp 5 ở các điểm trường
(xem phụ lục).
Ví dụ trong tiết Hoạt động cuối tuần tháng 12, giáo viên chủ nhiệm ở các
lớp 5 phát động phong trào “Áo ấm tặng bạn mùa đông”. Thơng qua đó, giáo
dục học sinh các kĩ năng sống như biết giúp đỡ, chia sẻ với bạn khi bạn gặp khó
khăn. Đồng thời rèn cho học sinh kĩ năng trình bày quan điểm cá nhân trong
việc giúp đỡ bạn. Hướng dẫn học sinh nhận ra được đây là việc làm tốt và cần
phải tuyên truyền để làm thường xuyên thực hiện.
Ảnh học sinh lớp 5 tặng quà các em lớp 2, lớp 3 trong nhà trường (xem
phụ lục).
18


Ví dụ trong buổi tổ chức sinh hoạt Sao nhi đồng, giáo viên giáo dục học
sinh các kĩ năng sống như biết tổ chức hoạt động, biết đoàn kết, yêu thương,
giúp đỡ mọi người xung quanh. Qua hoạt động sinh hoạt Sao nhi đồng đó, học
sinh biết rút ra được những kĩ năng cần thiết như tổ chức hoạt động nhóm nhỏ,
biết chia sẻ, biết giúp đỡ, hướng dẫn các em nhỏ trong nhà trường và người khác.
Hình ảnh học sinh lớp 5, tham gia sinh hoạt Sao nhi đồng cùng các em nhỏ

(xem phụ lục).
* Các điều kiện cần thiết để áp dụng giải pháp
Để giải pháp này áp dụng có hiệu quả, thứ nhất, chúng tơi cần phải phối
hợp với Tổng phụ trách Đội, giáo viên chủ nhiệm lớp 5, giáo viên trực tuần của
các điểm trường để thống nhất về nội dung, hình thức tổ chức, phương pháp
giáo dục ở từng tuần, từng tháng.
Thứ hai, chuẩn bị về cơ sở vật chất, đồ dùng, tài liệu truyền thông... cho
các hoạt động giáo dục ở các tiết hoạt động tập thể, các tiết hoạt động đầu giờ,
giữa giờ và các buổi sinh hoạt Sao nhi đồng.
Thứ ba, cần chọn giáo viên có kĩ năng truyền thơng tốt, có kĩ năng tổ chức
các hoạt động tập thể cho học sinh.
Thứ tư, giáo viên và học sinh thường xuyên phải duy trì các hoạt động tập
thể này để tạo sức lan tỏa cho các bạn khác, lớp khác.
Giải pháp 3: Tổ chức giáo dục thơng qua các hoạt động ngồi giờ lên lớp.
* Nội dung giải pháp
Giúp cho giáo viên dạy lớp 5, Tổng phụ trách Đội nắm được nội dung,
hình thức, phương pháp khi giáo dục kĩ năng sống cho học sinh thông qua các
tiết học Hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp và tổ chức các hoạt động ngoài giờ
lên lớp trong và ngoài nhà trường cho học sinh lớp 5 ở các điểm trường.
* Các bước thực hiện
Bước 1, xây dựng kế hoạch thực hiện giáo dục kĩ năng sống cho học sinh
lớp 5.
Ở giải pháp này, nội dung giáo dục kĩ năng sống được thực hiện thơng qua
4 tiết học Giáo dục ngồi giờ lên lớp và các hoạt động được thực hiện trong và
19


ngoài nhà trường.
Đối với các tiết học Giáo dục ngoài giờ lên lớp (4 tiết/tháng), giáo viên
dạy lựa chọn nội dung kĩ năng sống cần giáo dục có trong các nhóm kĩ năng đã

thống nhất để tích hợp phù hợp với học sinh của mỗi lớp, mỗi thời điểm.
Ví dụ ở chủ điểm tháng 10- Vòng tay bạn bè, các lớp tổ chức cho học sinh
học tập bài Tham gia các hoạt động nhân đạo để rèn kĩ năng ứng phó với các
tình huống khẩn cấp.
Đối với các hoạt động ngoài giờ lên lớp tổ chức trong và ngoài nhà trường
(lao động, vui chơi, trải nghiệm, hội thi, câu lạc bộ, viết thư, quyên góp, hái hoa
dân chủ, chiến dịch, điều tra...), chúng tôi áp dụng theo kế hoạch đã xây dựng từ
đầu năm kết hợp với hoạt động chuyên mơn và hoạt động của Liên đội.
Ví dụ trong kế hoạch hoạt động ngoài giờ lên lớp tháng 9, chúng tơi giáo
dục kĩ năng làm việc nhóm, tư duy sáng tạo, thuyết trình thơng qua việc tổ chức
cho học sinh lớp 5 được trải nghiệm bày cỗ trung thu. Hoặc trong kế hoạch hoạt
động ngoài giờ lên lớp tháng 12, chúng tơi tổ chức giáo dục kĩ năng phịng tránh
tai nạn, kĩ năng làm việc phối hợp, kĩ năng đặt mục tiêu, hồn thành mục tiêu đề
ra thơng qua việc cho học sinh lớp 5 tham gia giải bóng đá mi ni cấp trường.
Bước 2, chuẩn bị cho công tác giáo dục kĩ năng sống.
Căn cứ vào kế hoạch hoạt động của cơng tác Đội, kế hoạch thực hiện của
nhóm. Chúng tôi chuẩn bị về nội dung kĩ năng sống cần giáo dục phù hợp với
hình thức, phương pháp của từng hoạt động. Chuẩn bị về cơ sở vật chất, thiết bị,
con người khi tham gia. Ở mỗi nội dung giáo dục kĩ năng khác nhau, hoạt động
khác nhau thì sự chuẩn bị khác nhau.
Ví dụ để dạy học bài Tham gia các hoạt động nhân đạo chúng tôi cần
chuẩn bị máy tính, máy chiếu, tư liệu về trận lũ lịch sử tại huyện Mù Cang Chải
– Yên Bái, phân chia mỗi lớp dạy ở một buổi khác nhau.
Ví dụ để tổ chức giải bóng đá mi ni cho học sinh lớp 5, chúng tôi phải
chuẩn bị về sân bãi, điều lệ thi đấu, giải thưởng, người huấn luyện, người giáo
dục các kĩ năng sống cho các em. Các em chuẩn bị về trang phục, kĩ thuật chơi
bóng, kĩ năng phòng tránh tai nạn...
20

Bước 3, tổ chức giáo dục kĩ năng sống cho học sinh.
Đối với các tiết dạy Giáo dục ngoài giờ lên lớp theo quy định 4 tiết/tháng,
chúng tôi tiến hành lồng ghép nội dung kĩ năng sống cần giáo dục vào từng bài
học một cách linh hoạt.
Ví dụ khi dạy bài Tham gia các hoạt động nhân đạo để rèn kĩ năng ứng
phó với các tình huống khẩn cấp. Đầu tiên, chúng tôi cho học sinh xem vi deo,
cảm nhận về trận lũ lụt ở Mù Cang Chải xảy ra đầu tháng 8 năm 2017 trên máy
chiếu. Sau đó cho học sinh tự đánh giá về mức độ thiệt hại về con người, tài sản,
mơi trường sống ở vùng đó. Giáo viên đặt vấn đề:
+ Nếu chúng ta ở trong hồn cảnh đó thì chúng ta sẽ làm gì?
+ Khi hết mưa lũ chúng ta cần phải làm gì trước, làm gì sau?
+ Khi thấy các bạn ở Mù Cang Chải bị như vậy chúng ta cần làm gì?
+ Việc giúp đỡ và chia sẻ những khó khăn với các bạn ở đó để làm gì?
Từ các tình huống được xem, được gợi ý, các em được bày tỏ ý kiến cá
nhân về kĩ năng sinh tồn khi gặp thiên tai bất ngờ. Giáo viên gợi ý để học sinh đi
đến thống nhất là cần phải làm gì khi gặp thiên tai như lũ lụt, giơng lốc, cháy
rừng, mưa bão...
Hình ảnh tiết học Hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp (xem phụ lục).
Ví dụ tổ chức hoạt động ngồi giờ lên lớp trong nhà trường. Nhân dịp rằm
Trung thu, chúng tôi tổ chức cho học sinh lớp 5 ở các điểm trường được trải
nghiệm bày cỗ trung thu. Ở mỗi lớp, lại được chia thành các tổ. Mỗi tổ được
thầy cô phát cho một lượng bánh kẹo, hoa quả, học sinh tự chuẩn bị các dụng cụ
khác để bày mâm cỗ trung thu. Các tổ được thi với nhau về nét đẹp của mâm cỗ,
cách trình bày, ý nghĩa của mâm cỗ trung thu. Qua các hoạt động đó, các thầy cô
đã giáo dục cho học sinh lớp 5 kĩ năng làm việc nhóm, tư duy sáng tạo, thuyết
trình, tiết kiệm chống lãng phí, bảo vệ mơi trường, đồn kết yêu quý các em nhỏ.
Hình ảnh học sinh vui tết Trung thu của nhà trường (xem phụ lục)
Ví dụ tổ chức giáo dục kĩ năng sống thông qua các hoạt động lao động
như chăm sóc cây xanh, vườn hoa, vệ sinh trường lớp, chúng tôi hướng dẫn các
em về kĩ năng làm từng việc, kĩ năng phòng tránh tai nạn khi lao động, kĩ năng

21


làm việc nhóm. Qua đó, các em có thêm vốn kiến thức về tự nhiên, xã hội, có
thêm được nhiều các kĩ năng khi làm việc để có hiệu quả.
Hình ảnh học sinh lớp 5 các điểm trường chăm sóc cây xanh (xem phụ lục).
Ví dụ tổ chức hoạt động ngoài giờ lên lớp ngoài phạm vi nhà trường trong
tháng 12, chúng tơi tổ chức giải bóng đá mi ni cho học sinh khối 5. Qua các hoạt
động chuẩn bị, huấn luyện, hướng dẫn thi đấu và cổ vũ, động viên cho các đội,
chúng tôi đã giáo dục, hướng dẫn các kĩ năng phòng tránh tai nạn, kĩ năng làm
việc phối hợp, kĩ năng đặt mục tiêu, hoàn thành mục tiêu đề ra cho học sinh.
Hình ảnh học sinh lớp 5 tham gia giải bóng đá mi ni năm học 2017 – 2018
(xem phụ lục)
Ví dụ tổ chức chiến dịch chăm sóc sức khỏe cho học sinh được thực hiện
vào tháng 1. Các thầy cô đã cho học sinh được trải nghiệm về công tác khám,
chữa bệnh tại trạm y tế xã. Hướng dẫn các em thực hành các kĩ năng tự chăm
sóc sức khỏe cho bản thân như rửa mặt, đánh răng, rửa tay bằng xà phòng đúng
cách. Qua các hoạt động trải nghiệm đó, các em biết cách phịng bệnh về mắt,
đường tiêu hóa, bệnh răng miệng. Biết được khi bị bệnh thì phải đến trạm y tế,
bệnh viện để khám chữa bệnh chứ không được tin vào cúng bái.
Một số hình ảnh trải nghiệm của học sinh về chăm sóc sức khỏe (xem phụ
lục).
Ví dụ trong tháng 9, chúng tôi tổ chức giáo dục cho học sinh lớp 5 kĩ năng
biết chia sẻ khó khăn, giúp đỡ bạn bị tật nguyền thông qua hoạt động vẽ tranh
tuyên truyền và có những việc làm cụ thể để giúp đỡ những bạn khuyết tật cùng
lớp, cùng trường. Qua đó, các em biết cảm thơng, chia sẻ những khó khăn, hằng
ngày biết giúp đỡ bạn bị tật nguyền có thêm nghị lực vào cuộc sống.
Hình ảnh học sinh lớp 5 vẽ tranh cổ động “Hãy giúp đỡ bạn bị tật nguyền”
(xem phụ lục)
* Các điều kiện cần thiết để áp dụng giải pháp

Đối với giáo viên tổ chức các hoạt động giáo dục kĩ năng sống lồng ghép
trong các tiết học Giáo dục ngồi giờ lên lớp thì cần phải lựa chọn kĩ năng cần
giáo dục phù hợp với từng bài cụ thể, linh hoạt trong cách tổ chức giáo dục cho
22


học sinh. Giáo viên cần phải chuẩn bị chu đáo.
Đối với các hoạt động giáo dục ngoài giờ tổ chức trong và ngoài phạm vi
nhà trường, giáo viên hoặc Tổng phụ trách Đội cần lên kế hoạch cụ thể cho từng
tháng, hoạt động của từng tuần cho từng điểm trường. Thơng qua đó, người tổ
chức là các giáo viên dạy ở lớp 5 và giáo viên hỗ trợ các hoạt động sẽ chuẩn bị
về nội dung kĩ năng, hình thức, đồ dùng, phương tiện... để giáo dục.
Học sinh cần phải thực hiện theo hướng dẫn của giáo viên. Học sinh
thường xuyên vận dụng các kĩ năng đã được rèn luyện vào thực tiễn.
4. Hiệu quả do sáng kiến đem lại
4.1. Hiệu quả kinh tế
Việc áp dụng các giải pháp về nâng cao chất lượng giáo dục kĩ năng sống
cho học sinh đã mang lại hiệu quả về kinh tế đó là:
Đối với giáo viên, các hoạt động giáo dục kĩ năng sống đều được lồng
ghép vào các môn học, các hoạt động tập thể, các hoạt động ngoài giờ lên lớp
nên không phải tổ chức riêng thành từng tiết, từng buổi. Từ đó nhà trường khơng
phải trả tiền dạy thừa giờ. Các phương tiện phục vụ công tác giáo dục kĩ năng
cho học sinh như máy tính, máy chiếu, những đồ dùng khác được giáo viên sử
dụng từ những đồ dùng của cá nhân, của nhà trường, không phải đi thuê, tài liệu
truyền thông tự giáo viên biên soạn từ các nguồn trên Internet.
Đối với học sinh, các em được học tập kiến thức, kết hợp với rèn luyện kĩ
năng sống thông qua các môn học, các hoạt động tập thể một cách thoải mái,
không cần phải học thêm tiết.
4.2. Hiệu quả kĩ thuật
Thông qua các hoạt động giáo dục và rèn kĩ năng sống cho học sinh mà

giáo viên đã rèn được cho học sinh tính nền nếp, kỉ cương. Từ đó, giáo viên đỡ
vất vả trong việc dạy học, rèn nền nếp hằng ngày. Giúp cho học sinh tham gia
các hoạt động tập thể một cách chủ động, sáng tạo. Hình thành thói quen làm
việc khoa học, vui chơi lành mạnh và an toàn cho học sinh.
4.3. Hiệu quả xã hội
23


Trong quá trình tham gia giáo dục kĩ năng sống cho học sinh, các thầy cô
nắm bắt được nhiều thông tin về học sinh của mình. Từ đó, các thầy cô hiểu và
đồng cảm với các em, chia sẻ những khó khăn mà các em gặp phải từ đó dễ cảm
thơng và có biện pháp giáo dục học sinh tốt hơn.
Đối với học sinh, qua quá trình được các thầy cô hướng dẫn, rèn luyện các
kĩ năng sống cần thiết, các em đã tự tin, mạnh dạn, chăm ngoan, học tập tốt hơn;
biết giúp đỡ bạn bè, người gặp khó khăn và có được tinh thần, thái độ tốt để
chuẩn bị bước vào học ở cấp Trung học cơ sở.
Sau quá trình nghiên cứu và áp dụng đối với học sinh lớp 5 tại 4 lớp/4
điểm trường, chúng tôi thấy rằng chất lượng giáo dục kĩ năng sống đã được nâng
lên rõ rệt, thể hiện qua bảng số liệu như sau:

Nội dung khảo sát

1. Kĩ năng làm chủ bản thân.
2. Kĩ năng giao tiếp, ứng xử.
3. Kĩ năng thuyết trình, diễn đạt.
4. Kĩ năng giải quyết vấn đề.
5. Kĩ năng học, tự học.
6. Kĩ năng làm việc nhóm.
7. Kĩ năng quan sát, nhận xét.
8. Kĩ năng phòng chống bị xâm hại.

9. Kĩ năng phịng tránh tai nạn thương tích.
10. Kĩ năng vui chơi, giải trí.

Trước khi áp

Sau khi áp dụng

dụng sáng kiến
Thực hiện

sáng kiến
Thực hiện

đảm bảo
Tổng
Tỉ lệ

đảm bảo
Tổng
Tỉ lệ

số
42/65
52/65
40/65
43/65
52/65
37/65
40/65
35/65

42/65
47/65

số
60/65
65/65
62/65
60/65
65/65
60/65
65/65
65/65
65/65
65/65

%
64,6
80
61,5
66,2
80
56,9
61,5
53,8
64,6
72,3

%
92,3
100

95,4
92,3
100
92,3
100
100
100
100

5. Đánh giá về phạm vi ảnh hưởng của sáng kiến
Một số biện pháp nâng cao chất lượng giáo dục kĩ năng sống cho học sinh
lớp 5 đã thực hiện thành công tại trường Tiểu học xã Mường Mít trong năm học
này. Các giải pháp là nền tảng trong việc giáo dục kĩ năng sống cho học sinh tiểu
học. Đồng thời sáng kiến có thể áp dụng được với tất cả các lớp ở các đơn vị
trường tiểu học trong toàn huyện từ năm học 2017 – 2018 trở đi.
24


6. Các thơng tin cần được bảo mật: Khơng có.
7. Kiến nghị, đề xuất
Đối với lãnh đạo cấp trên quan tâm, có kế hoạch chỉ đạo cụ thể về cơng
tác giáo dục kĩ năng sống cho các đơn vị trường.
Đối với Ban giám hiệu nhà trường, đầu tư thêm hệ thống truyền thông cho
các điểm trường như loa đài để tiện cho việc tổ chức các hoạt động, các buổi
tuyên truyền, giáo dục cho học sinh.
Đối với đội ngũ giáo viên, Tổng phụ trách Đội, các thầy cô cần học hỏi,
tìm tịi, sáng tạo các hình thức giáo dục kĩ năng sống phù hợp với đối tượng học
sinh vùng dân tộc.
8. Tài liệu kèm
Ảnh chụp một số hoạt động giáo dục kĩ năng sống cho học sinh lớp 5 của

nhóm tác giả (xem phụ lục).
Trên đây là toàn bộ nội dung và hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm do
chính nhóm chúng tơi thực hiện. Chúng tơi xin cam đoan không sao chép hoặc
vi phạm bản quyền./.
XÁC NHẬN CỦA CƠ QUAN,
ĐƠN VỊ ÁP DỤNG SÁNG KIẾN

NHĨM TÁC GIẢ SÁNG KIẾN

Ngơ Mạnh Hùng

Vàng Thị Huyến

Đỗ Thị Tâm
PHỤ LỤC
ẢNH MINH HỌA CÁC HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC KĨ NĂNG SỐNG
CHO HỌC SINH LỚP 5, TRƯỜNG TIỂU HỌC XÃ MƯỜNG MÍT

25