giao an day them van 6

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (1.45 MB, 297 trang )

(1)Chuyên đề 1: tõ vµ cÊu t¹o tõ tiÕng viÖt. A. Môc tiªu bµi häc: _ Cñng cè vµ më réng cho HS nh÷ng kiÕn thøc vÒ tõ vµ cÊu t¹o tõ tiÕng ViÖt. _ LuyÖn gi¶i mét sè bµi tËp vÒ tõ vµ cÊu t¹o tõ tiÕng ViÖt. B . CHUẨN BI. - GV:Ph¬ng ph¸p gi¶ng d¹y , SGK,tµi liÖu tham kh¶o: … - HS : SGK , đồ dùng học tập C . TIẾN TRÌNH LÊN LỚP 1. Ổn định lớp: 2. Bài cũ 3. Bài mới. _ Tõ lµ g×? * GV nhÊn m¹nh: Định nghĩa trên nêu lên 2 đặc điểm của từ: + Đặc điểm về chức năng: Từ là đơn vị dùng để đặt câu. + Đặc điểm về cấu trúc: Từ là đơn vị nhỏ nhÊt. _ §¬n vÞ cÊu t¹o tõ lµ g×? _ VÏ m« h×nh cÊu t¹o tõ tiÕng ViÖt? _ Phân biệt từ đơn với từ phức? Cho VD minh ho¹?. I. Lý thuyÕt: _ Từ là đơn vị ngôn ngữ nhỏ nhất dùng để đặt câu.. _ §¬n vÞ cÊu t¹o tõ lµ tiÕng. _ M« h×nh: ( HS tù vÏ). _ Từ đơn là từ chỉ gồm một tiếng. VÝ dô: «ng , bµ, hoa, bót, s¸ch, _ Tõ phøc lµ tõ gåm hai hoÆc nhiÒu tiÕng. VÝ dô: + «ng bµ ( 2 tiÕng) + hîp t¸c x· ( 3 tiÕng) + khÊp kha khÊp khÓnh ( 4 tiÕng) _ Dùa vµo sè lîng c¸c tiÕng trong tõ. _ Dựa vào đâu để phân loại nh vậy? _ Phân biệt từ ghép với từ láy? Cho VD minh _ Từ ghép : Là kiểu từ phức trong đó giữa c¸c tiÕng cã quan hÖ víi nhau vÒ nghÜa. ho¹? VÝ dô: hoa hång, «ng néi, hîp t¸c x·, _ Từ láy: Là kiểu từ phức trong đó giữa các tiÕng cã quan hÖ víi nhau vÒ ©m. VÝ dô: đo đỏ, sạch sành sanh, khấp kha khấp khÓnh, II. Bµi tËp: PhÇn BT tr¾c nghiÖm: 1. A 1. §¬n vÞ cÊu t¹o tõ tiÕng ViÖt lµ g×? A. TiÕng B. Tõ C. Ng÷ D. C©u 2. D 2. Tõ phøc gåm cã bao nhiªu tiÕng? A. Mét B. Hai C. NhiÒu h¬n hai.

(2) D. Hai hoÆc nhiÒu h¬n hai. 3. Trong bèn c¸ch chia lo¹i tõ phøc sau ®©y, cách nào đúng? A. Tõ ghÐp vµ tõ l¸y. B. Tõ phøc vµ tõ ghÐp. C. Tõ phøc vµ tõ l¸y. D. Từ phức và từ đơn. 4. Trong các từ sau, từ nào là từ đơn? A. ¨n B. nhµ cöa C. «ng bµ D. đi đứng 5. Tõ nµo díi ®©y lµ tõ ghÐp? A. t¬i t¾n B. lÊp l¸nh C. chim chÝch D. xinh x¾n 6. Tõ nµo díi ®©y kh«ng ph¶i lµ tõ ghÐp ph©n lo¹i? A. ¨n c¬m B. ¨n uèng C. ¨n quýt D. ¨n cam. 3. A. 4. A. 5. C. 6. B.. PhÇn BT tù luËn: Bµi tËp 1: Bµi tËp 1: Câu trên gồm 8 từ, trong đó: Hãy xác định số lợng tiếng của mỗi từ và số _ Từ chỉ có 1 tiếng: Em, đi, xem, tại, giấy. lîng tõ trong c©u sau: _ Tõ gåm 2 tiÕng: Nhµ m¸y. Em ®i xem v« tuyÕn truyÒn h×nh t¹i c©u _ Tõ gåm 3 tiÕng: C©u l¹c bé. l¹c bé nhµ m¸y giÊy. _ Tõ gåm 4 tiÕng : V« tuyÕn truyÒn h×nh. * GV híng dÉn HS: _ Xác định số lợng từ trớc. _ Sau đó mới xác định số lợng tiếng của mỗi tõ. Bµi tËp 2: Bµi tËp 2: G¹ch ch©n c¸c tõ l¸y: G¹ch ch©n díi nh÷ng tõ l¸y trong c¸c c©u sau: a. Xanh xanh b·i mÝa bê d©u a. Xanh xanh b·i mÝa bê d©u Ng« khoai biªng biÕc Ng« khoai biªng biÕc §øng bªn nµy s«ng sao nhí tiÕc §øng bªn nµy s«ng sao nhí tiÕc Sao xãt xa nh rông bµn tay Sao xãt xa nh rông bµn tay ( Hoµng CÇm) ( Hoµng CÇm) b. Lom khom díi nói tiÒu vµi chó b. Lom khom díi nói tiÒu vµi chó Lác đác bên sông chợ mấy nhà Lác đác bên sông chợ mấy nhà ( Bµ HuyÖn Thanh Quan) ( Bµ HuyÖn Thanh Quan) c. Bay vót tËn trêi xanh c. Bay vót tËn trêi xanh ChiÒn chiÖn cao tiÕng hãt ChiÒn chiÖn cao tiÕng hãt TiÕng chim nghe th¸nh thãt TiÕng chim nghe th¸nh thãt Văng vẳng khắp cánh đồng Văng vẳng khắp cánh đồng ( TrÇn H÷u Thung) ( TrÇn H÷u Thung) Bµi tËp 3: Bµi tËp 3: _ Từ láy đợc in đậm trong câu sau miêu tả Từ láy đợc in đậm trong câu sau miêu tả cái tiếng khóc. g×? _ Nh÷ng tõ l¸y cã cïng t¸c dông Êy lµ: NghÜ tñi th©n, c«ng chóa ót ngåi khãc nøc në, nghÑn ngµo, ti tØ, rng røc, tøc tëi, thót thÝt. nØ non, n·o nïng, ( Nµng ót lµm b¸nh ãt) H·y t×m nh÷ng tõ l¸y cã cïng t¸c dông Êy. Bµi tËp 4: Bµi tËp 4: C¸c tõ l¸y:.

(3) Thi t×m nhanh tõ l¸y: a. T¶ tiÕng cêi. b. T¶ tiÕng nãi. c. T¶ d¸ng ®iÖu.. a. T¶ tiÕng cêi: Ha h¶, khanh kh¸ch, hi hÝ, h« h«, nh¨n nhë, toe toÐt, khóc khÝch, s»ng sÆc, b. T¶ tiÕng nãi: Khµn khµn, «ng æng, lÌ nhÌ, lÐo nhÐo, oang oang, sang s¶ng, trong trÎo, thá thÎ, trÇm trÇm, c. T¶ d¸ng ®iÖu: Lừ đừ, lả lớt, nghêng ngang, khệnh khạng, ngật ngỡng, đủng đỉnh, vênh váo, Bµi tËp 5: a. _ Nh÷ng tõ l¸y lµ: nhanh nhÑn , ch¨m Bµi tËp 5: chØ, cÇn cï, s¸ng l¸ng. Cho c¸c tõ sau: Th«ng minh, nhanh nhÑn, ch¨m chØ, cÇn _ Nh÷ng tõ ghÐp lµ: th«ng minh, ch¨m cï, ch¨m häc, kiªn nhÉn, s¸ng l¸ng, g¬ng häc, kiªn nhÉn, g¬ng mÉu. b. Những từ đó nói lên sự chăm học và mÉu. a. H·y chØ ra nh÷ng tõ nµo lµ tõ ghÐp, nh÷ng chÞu khã cña ngêi häc sinh. Bµi tËp 6: tõ nµo lµ tõ l¸y? b. Những từ ghép và từ láy đó nói lên điều gì ë ngêi häc sinh? _ 2 tõ l¸y ba t¶ tÝnh chÊt cña sù vËt: xèp Bµi tËp 6: xåm xép, s¹ch sµnh sanh. H·y kÓ ra: _ 2 từ láy t tả thấi độ, hành động của ngời: _ 2 tõ l¸y ba t¶ tÝnh chÊt cña sù vËt. hít ha hít h¶i, khÊp kha khÊp khÓnh. _ 2 từ láy t tả thấi độ, hành động của ngời. _ 2 tõ l¸y t t¶ c¶nh thiªn nhiªn: vi va vi vu, _ 2 tõ l¸y t t¶ c¶nh thiªn nhiªn. trïng trïng ®iÖp ®iÖp. Bµi tËp 7: LÇn lît ®iÒn c¸c tõ sau: (1) côi (2) ¨n Bµi tËp 7: (3) ve §iÒn thªm c¸c tiÕng vµo chç trèng trong (4) ch¨m đoạn văn sau để tạo các từ phức, làm cho câu (5) vÊt văn đợc rõ nghĩa: (6) th¬ng Trªn c©y cao, kiÕn suèt ngµy cÆm (1) lµm (7) nh¬ tæ, tha måi. KiÕn kiÕm måi ¨n h»ng ngµy, l¹i (8) von lo cất giữ phòng khi mùa đông tháng giá không tìm đợc thức (2). Còn (3) sầu thấy kiÕn (4) chØ, (5) v¶ nh vËy th× tá vÎ (6) h¹i vµ coi thờng giống kiến chẳng biết đến thú vui ở đời. Ve sầu cứ nhởn (7), ca hát véo (8) suốt Bµi tËp 8: c¶ mïa hÌ. _ “Anh em” víi nghÜa lµ “anh cña em” Bµi tËp 8: trong 2 c©u ®Çu kh«ng ph¶i lµ tõ phøc mµ Khách đến nhà, hỏi em bé: _ Anh em có ở nhà không? (với nghĩa là anh là một tổ hợp từ gồm có 2 từ đơn. _ “ Anh em” trong c©u “Chóng t«i coi cña em). Em bÐ tr¶ lêi: nhau nh anh em” lµ tõ phøc. _ Anh em ®i v¾ng råi ¹. “Anh em” trong 2 câu này là hai từ đơn hay lµ mét tõ phøc? Trong c©u “Chóng t«i coi nhau nh anh em” thì “anh em” là hai từ đơn hay là một từ phøc? 4 . C ủng c ố :. * GV củng cố , khái quát cho HS n ội dung cơ b ản HS khắc sâu kiến thức đã học . 5 . Hướng dẫn HS về nhà :.

(4) * HS hệ thống lại kiến thức đã học chu ẩn bị cho chuyên đề sau “Tõ mîn Tiếng Việt” .. Chuyên đề 2 : tõ mîn TIẾNG VIỆT. A. Môc tiªu bµi häc: _ Cñng cè vµ më réng cho HS nh÷ng kiÕn thøc vÒ tõ mîn. _ LuyÖn gi¶i mét sè bµi tËp vÒ tõ mîn. B . Chuẩn bị *-. GV:Ph¬ng ph¸p gi¶ng d¹y , SGK,tµi liÖu tham kh¶o: - HS : SGK , đồ dùng học tập C . Tiến trình lên lớp 1. Ổn định lớp: kiểm tra sĩ số 2. Bài cũ 3. Bài mới. I. Lý thuyÕt: * GV gîi më: XÐt vÒ nguån gèc, tiÕng ViÖt cã 2 líp tõ: tõ thuÇn ViÖt vµ tõ mîn. * GV hái: * HS tr¶ lêi: _ ThÕ nµo lµ tõ thuÇn ViÖt? _ Tõ thuÇn ViÖt lµ tõ do cha «ng ta s¸ng t¹o ra. _ ThÕ nµo lµ tõ mîn? _ Tõ mîn lµ tõ cña ng«n ng÷ kh¸c nhËp vµo níc ta. _ LÊy vÝ dô vÒ tõ mîn? VÝ dô: độc lập, tự do, hạnh phúc (Hán) ti vi, ra- ®i- « (Anh) ghi đông, pê- đan (Ph¸p) _ TiÕng ViÖt chñ yÕu mîn cña ng«n ng÷ _ Trong ng«n ng÷ ViÖt do hoµn c¶nh lÞch sö nµo? V× sao? nªn tõ H¸n ViÖt chiÕm tØ lÖ kh¸ lín trong hÖ thèng tõ mîn . _ Cã mÊy c¸ch mîn? KÓ tªn? _ Cã 2 c¸ch thøc vay mîn: + Mîn hoµn toµn: Lµ mîn c¶ ý nghÜa lÉn d¹ng ©m thanh cña tõ níc ngoµi (cã thÓ thay đổi âm thanh chút ít cho phù hợp với âm thanh cña tiÕng ViÖt). VÝ dô: xµ phßng, mÝt tinh, b«n- sª- vÝch, + DÞch ý: Lµ dïng c¸c h×nh vÞ thuÇn ViÖt hay Hán Việt để dịch nghĩa cho các hình vị trong c¸c tõ Ên ¢u. VÝ dô:.

(5) _ Nªu c¸ch viÕt tõ mîn?. _ Cã nªn l¹m dông tõ mîn kh«ng?. star (tiÕng Anh) dÞch ý thµnh “ng«i sao” (chỉ ngời đẹp, diễn viên xuất sắc, cầu thủ xuÊt s¾c). “chắn bùn” đợc dịch ý từ garde- boue trong tiÕng Ph¸p. _ C¸ch viÕt tõ mîn: + Từ mợn đợc Việt hoá cao: Viết nh từ thuần ViÖt. VÝ dô: mÝt tinh, x« viÕt, + Từ mợn cha đợc Việt hoá hoàn toàn: Khi viết dùng gạch ngang để nối các tiếng với nhau. VÝ dô: ra- ®i- «, in- t¬- nÐt, _ Kh«ng nªn l¹m dông tõ mîn.. II. Bµi tËp: PhÇn bµi tËp tr¾c nghiÖm: 1. LÝ do quan träng nhÊt cña viÖc vay mîn 1. A tõ trong tiÕng ViÖt? A. TiÕng ViÖt cha cã tõ biÓu thÞ, hoÆc biÓu thÞ kh«ng chÝnh x¸c. B. Do có một thời gian dài bị nớc ngoài đô hé, ¸p bøc. C. Tiếng Việt cần có sự vay mợn để đổi mới vµ ph¸t triÓn. D. Nh»m lµm phong phó vèn tõ tiÕng ViÖt 2. Bé phËn tõ mîn nµo sau ®©y tiÕng ViÖt 2. C Ýt vay mîn nhÊt? A. Tõ mîn tiÕng H¸n. B. Tõ mîn tiÕng Anh. C. Tõ mîn tiÕng NhËt. D. Tõ mîn tiÕng Ph¸p. 3. Bé phËn tõ mîn quan träng nhÊt trong 3. B tiÕng ViÖt lµ g×? A. TiÕng H¸n. B. TiÕng Ph¸p. C. TiÕng Anh. D. TiÕng Nga. 4. Trong c¸c tõ sau, tõ nµo lµ tõ mîn? 4. B A. D«ng b·o. B. Thuû Tinh. C. Cuån cuén. D. BiÓn níc. 5. Trong c¸c tõ sau, tõ nµo kh«ng ph¶i lµ 5. D tõ H¸n ViÖt? A. S¬n hµ. B. Tæ quèc. C. Phô huynh. D. Pa- ra- b«n. PhÇn bµi tËp tù luËn: Bµi tËp 1: Bµi tËp 1: KÓ 10 tõ H¸n ViÖt mµ em biÕt. Thö gi¶i _ giang s¬n: s«ng nói. nghĩa những từ đó? _ phi c¬: m¸y bay. _ cøu ho¶: ch÷a ch¸y. _ mïi soa: kh¨n tay..

(6) Bµi tËp 2: §äc kÜ c©u sau ®©y: Viện Khoa học Việt Nam đã xúc tiến chơng trình điều tra, nghiên cứu về điều kiện tù nhiªn vïng T©y Nguyªn, mµ träng t©m là tài nguyên nớc, khí hậu, đất, sinh vật và kho¸ng s¶n. a. G¹ch díi nh÷ng tõ cßn râ lµ tõ H¸n ViÖt? b. Em cã nhËn xÐt g× vÒ tÇm quan träng cña tõ H¸n ViÖt trong tiÕng nãi cña chóng ta? Bµi tËp 3: S¾p xÕp c¸c cÆp tõ sau ®©y thµnh cÆp tõ đồng nghĩa và gạch dới các từ mợn: mì chính, trái đất, hi vọng, cattut, pianô, gắng sức, hoàng đế, đa số, xi rô, chuyên cần, bột ngọt, nỗ lực, địa cầu, vua, mong muốn, số đông, vỏ đạn, nớc ngọt, dơng cÇm, siªng n¨ng.. Bµi tËp 4: KÓ tªn mét sè tõ mîn lµm tªn gäi c¸c bé phận của xe đạp.. _ h¶i cÈu: chã biÓn. _ bÊt tö: kh«ng chÕt. _ quèc k×: cê cña níc. _ cêng quèc: níc m¹nh. _ ng nghiệp: nghề đánh cá. _ nh©n lo¹i: loµi ngêi. Bµi tËp 2: a. Những từ Hán Việt trong câu đó là: ViÖn, Khoa häc, ViÖt Nam, xóc tiÕn, ch¬ng tr×nh, ®iÒu tra, nghiªn cøu, ®iÒu kiÖn, tù nhiªn, tµi nguyªn, thiªn nhiªn, T©y Nguyªn, träng t©m, tµi nguyªn, khÝ hËu, sinh vËt, kho¸ng s¶n. b. Tõ H¸n ViÖt chiÕm sè lîng lín trong kho tõ tiÕng ViÖt. Bµi tËp 3: Các cặp từ đồng nghĩa là: m× chÝnh - bét ngät địa cầu - trái đất hi väng - mong muèn cattut - vỏ đạn pian« - d¬ng cÇm nç lùc - cè g¾ng hoàng đế – vua ®a sè – số đông xi r« - níc ngät chuyªn cÇn – siªng n¨ng Bµi tËp 4: Mét sè tõ mîn lµm tªn gäi c¸c bé phËn của xe đạp: ghi đông, phanh, lốp, pê đan, gác- đờ- bu, Bµi tËp 5: Các từ “phụ nữ”, “nhi đồng”, “phu nhân” đều là từ mợn, mang sắc thái trang trọng. Vì vậy, trong các tổ hợp từ đã nêu không thể thay chúng bằng từ đồng nghĩa.. Bµi tËp 5: a. Trong các cặp từ đồng nghĩa sau đây, từ nµo lµ tõ mîn, tõ nµo kh«ng ph¶i lµ tõ mîn? phụ nữ - đàn bà, nhi đồng trẻ em, phu nh©n vî. b. T¹i sao “ Héi liªn hiÖp phô n÷ ViÖt Nam” không thể đổi thành “Hội liên hiệp đàn bà Việt Nam”; “Báo Nhi đồng” không thể đổi thành “ Báo trẻ em”; “Thủ tớng và phu nhân” không thể đổi thành “Thủ tớng vµ vî”? Bµi tËp 6: H·y kÓ tªn mét sè tõ mîn: a. Là tên các đơn vị đo lờng. VÝ dô: mÐt Bµi tËp 6: b. Là tên một số đồ vật. Tõ mîn: VÝ dô: ra- ®i- « a. Là tên các đơn vị đo lờng: mÐt, lÝt, ki- l«- mÐt, ki- l«- gam, b. Là tên một số đồ vật: ra- ®i- «, vi- «- l«ng, 4 . C ủng c ố : * GV củng cố , khái quát cho HS n ội dung cơ b ản HS khắc sâu kiến thức đã học . 5 . Hướng dẫn HS về nhà : * HS hệ thống lại kiến thức đã học chu ẩn bị cho chuyên đề sau “NghÜa cña tõ”..

(7) Chuyên đề 3 : nghÜa cña tõ. A. Môc tiªu bµi häc: _ Cñng cè vµ më réng kiÕn thøc vÒ nghÜa cña tõ. _ LuyÖn gi¶i mét sè bµi tËp vÒ nghÜa cña tõ. B . Chuẩn bị *-. GV:Ph¬ng ph¸p gi¶ng d¹y , SGK,tµi liÖu tham kh¶o: - HS : SGK , đồ dùng học tập C . Tiến trình lên lớp 1. Ổn định lớp: kiểm tra sĩ số 2. Bài cũ 3. Bài mới. ? Tõ lµ g× ? MÆt h×nh thøc lµ g×. ? ThÕ nµo lµ mÆt néi dung. ? Vai trò của từ trong hoạt động giao tiếp nh thÕ nµo ? ? ThÕ nµo lµ quan hÖ lùa chän. ? ThÕ nµo lµ quan hÖ có ®o¹n. ? NghÜa cña tõ gåm cã nh÷ng c¸ch hiÓu nµo. I. LÝ thuyÕt: 1/ Kh¸i niÖm vÒ tõ  Từ là đơn vị hai mặt trong ngôn ngữ - MÆt h×nh thøc : mang tÝnh vËt chÊt lµ mét tËp hîp gåm 3 thµnh phÇn + H×nh thøc ng÷ ©m + H×nh thøc cÊu t¹o + H×nh thøc ng÷ ph¸p - MÆt néi dung : ( cßn gäi mÆt nghÜa ) mang tÝnh tinh thÇn vµ lµ mét tËp hîp gåm c¸c thµnh phÇn . + NghÜa biÓu vËt + NghÜa biÓu niÖm + NghÜa biÓu th¸i . V× néi dung cña tõ lµ mét tËp hîp nhiÒu nÐt nghÜa vµ mang tÝnh tinh thÇn nªn viÖc n¾m b¾t nghÜa cña tõ kh«ng dÔ dµng . - Trong hoạt động giao tiếp từ không tồn tại mét c¸ch biÖt lËp mµ thêng n»m trong nhiÒu mèi quan hÖ kh¸c nhau . + Quan hÖ lùa chän (quan hÖ däc Từ có quan hệ với từ khác trong cùng một trờng quan hệ với các từ đồng nghĩa , gần nghÜa , tr¸i nghÜa + mèi quan hÖ có ®o¹n ( quan hÖ ngang ) : -Tõ g¾n chÆt víi c¸c tõ kh¸c trong sù kÕt hîp theo qui t¾c ng÷ ph¸p t¹o thµnh côm tõ , t¹o thµnh c©u . - NghÜa cña tõ lµ kh¸i niÖm vÒ sù vËt kh¸ch quan đợc phản ánh vào tron ngôn ngữ , là tËp hîp nh÷ng nÐt nghÜa khu biÖt . 2/C¸ch hiÓu vÒ nghÜa cña tõ 1. Cho s½n mét sè tõ vµ nÐt nghÜa phï hîp víi tõng tõ nhng s¾p xÕp kh«ng theo tr×nh tù . Ví dụ : Điền từ :Đề bạt , đề cử ,đề xuất ,đề.

(8) bµo vµo chç trèng . +……….Tr×nh bÇy ý kiÕn hay nguyÖn väng lªn cÊp trªn . +………..Cử ai đó giữ chức vụ cao hơn. + ……….Giới thiệu ra để chọn hoặc bầu cử . + Đa vấn đề ra để xem xét giải quyết 2 .Chän tõ ®iÒn ,kiÓm tra viÖc hiÓu nghÜa VÝ dô : Chóng ta thµ …………hi sinh tÊt c¶ chø kh«ng chÞu mÊt níc , kh«ng chÞu lµm n« lÖ . ? ThÕ nµo lµ nghÜa cña tõ ? Cã nh÷ng c¸ch gi¶i thÝch nghÜa cña tõ 3/ Kh¸i niÖm nghÜa cña tõ: Lµ néi dung mµ tõ biÓu thÞ. nµo? - Cã 2 c¸ch gi¶i nghÜa tõ: +/ Tr×nh bµy kh¸i niÖm mµ tõ biÓu thÞ +/ Đa ra những từ đồng nghĩa hoặc trái nghÜa víi tõ cÇn gi¶i thÝch -VD:LÉm liÖt : Hïng dòng,oai nghiªm. (gi¶i nghÜa theo c¸ch ®a ra tõ tr¸i nghÜa víi nã) II. Bµi tËp: 1. Chỉ ra cách hiểu đầy đủ nhất về nghĩa Phần bài tập trắc nghiệm: cña tõ? 1. D A. NghÜa cña tõ lµ sù vËt mµ tõ biÓu thÞ. B. NghÜa cña tõ lµ sù vËt, tÝnh chÊt mµ tõ biÓu thÞ. C. NghÜa cña tõ lµ sù vËt, tÝnh chÊt, ho¹t động mà từ biểu thị. D. NghÜa cña tõ lµ néi dung mµ tõ biÓu thÞ. 2. C¸ch gi¶i thÝch nµo vÒ nghÜa cña tõ không đúng? 2. A A. Đọc nhiều lần từ cần đợc giải thích. B. Tr×nh bµy kh¸i niÖm mµ tõ biÓu thÞ. C. Dùng từ đồng nghĩa với từ cần đợc giải thÝch. D. Dùng từ trái nghĩa với từ cần đợc giải thÝch. 3. S¸ch Ng÷ v¨n 6, tËp mét gi¶i thÝch S¬n 3. A Tinh: thần núi; Thuỷ Tinh: thần nớc là đã gi¶i thÝch nghÜa cña tõ theo c¸ch nµo? A. Dùng từ đồng nghĩa với từ cần đợc giải thÝch. B. Dùng từ trái nghĩa với từ cần đợc giải thÝch. C. Tr×nh bµy kh¸i niÖm mµ tõ biÓu thÞ. D. Kh«ng theo 3 c¸ch trªn. 4. Khi gi¶i thÝch lÒnh bÒnh lµ: chØ sù vËt ë 4. B tr¹ng th¸i næi h¼n lªn mÆt níc vµ tr«i nhÑ theo làn sóng là đã giải thích nghĩa của từ theo c¸ch nµo? A. Dùng từ trái nghĩa với từ cần đợc giải thÝch. B. Tr×nh bµy kh¸i niÖm mµ tõ biÓu thÞ. C. Dùng từ đồng nghĩa với từ cần đợc giải thÝch. D. Cả 3 cách trên đều sai..

(9) PhÇn bµi tËp tù luËn: Bµi tËp 1: Gi¶i thÝch nghÜa cña tõ: _ Ngớt: giảm đi một phần đáng kể. _ R¹ng: trêi chuyÓn dÇn tõ tèi sang s¸ng. _ Chµo mµo: chim nhá, ®Çu cã tóm l«ng nhọn, đít có túm lông nhỏ, ăn các quả mềm. _ Râm ran: rộn rã liên tiếp thành từng đợt khi to khi nhá. _ T¹nh: (ma) ngõng hoÆc døt h¼n. _ Ló: để một bộ phận nhô ra khỏi vật che khuÊt. Bµi tËp 2: Bµi tËp 2: Hãy sửa lại cho đúng chính tả các từ in Cần sửa lại là: nghiªng trong nh÷ng c©u sau: _ TÝnh anh Êy rÊt ngang tµn. _ Nã ®i phÊp ph¬ ngoµi phè. _ TÝnh anh Êy rÊt ngang tµng. _ Nã ®i phÊt ph¬ ngoµi phè. Bµi tËp 3: Bµi tËp 3: Ph©n biÖt nghÜa cña c¸c cÆp tõ sau: a. “Viết” và “vẽ” đều dùng dụng cụ giống a. “ViÕt” vµ “vÏ”. nhau, nhng “viÕt” lµ t¹o ra ch÷, cßn “vÏ” lµ b. “Tát” và đấm”. t¹o ra h×nh ¶nh sù vËt. c. “GiËn” vµ “c¨m”. b. “Tát” và đấm”đều là hoạt động đánh của d. “H¬” (quÇn ¸o) vµ “ph¬i” (quÇn ¸o). tay. Nhng “tát” là đánh vào mặt bằng bàn tay xoè, còn “đấm” là đánh bằng nắm tay. c. “Giận” và “căm”khác nhau ở mức độ. “Căm” có mức độ cao hơn “giận”. d. “Hơ” (quần áo) và “phơi” (quần áo) đều là hoạt động làm khô (quần áo). Nhng “hơ” lµ ®a vµo gÇn n¬i to¶ nhiÖt, cßn “ph¬i” lµ tr¶i hoÆc gi¨ng ra chç n¾ng, chç tho¸ng cho kh«. Bµi tËp 4: Bµi tËp 4: _ Cục tác: (gà mái) kêu to sau khi đẻ hoặc Em h·y gi¶i thÝch nghÜa cña 2 tõ “côc t¸c” khi ho¶ng sî. vµ “ñn Øn” trong bµi th¬ sau: _ ủn ỉn: (lợn) kêu nhỏ (khi đòi ăn). Con gµ côc t¸c l¸ chanh Con lîn ñn Øn mua hµnh cho t«i Con chó khóc đứng khóc ngồi Mẹ ơi đi chợ mua tôi đồng riềng. Bµi tËp 5: Bµi tËp 5: LÇn lît ®iÒn c¸c tõ: Điền các từ đề bạt, đề cử, đề xuất, đề đạt vµo chç trèng cho phï hîp víi néi dung: _ đề đạt. _ …..: tr×nh bµy ý kiÕn hoÆc nguyÖn väng lªn cÊp trªn. _ đề bạt. _.....: cử ai đó giữ chức vụ cao hơn. _ đề cử. _.....: giới thiệu ra để lựa chọn và bầu cử. _ đề xuất. _.....: đa vấn đề ra để xem xét, giải quyết. Bài tập 6: ? Gi¶i thÝch nghÜa cña tõ chÝn trong c¸c c©u a) Vờn cam chín đỏ => Quả ở vào giai đoạn sau : phát triển đầy đủ nhất thờng có màu đỏ hoặc a) Vờn cam chín đỏ . vµng , cã h¬ng th¬m vÞ ngät . b) Trớc khi quyết định phải suy nghĩ cho b) chÝn ch¾n . Trớc khi quyết định phải suy nghĩ cho chín c) Ngîng chÝn c¶ mÆt . chắn => Sự suy nghĩ ở mức đầy đủ để đợc hiÖu qu¶ . Bµi tËp 1: Gi¶i thÝch nghÜa cña tõ in nghiªng trong ®o¹n v¨n sau: Ma đã ngớt. Trời rạng dần. Mấy con chim chào mào từ hốc cây nào đó bay ra hót râm ran. Ma tạnh. Phía đông, một mảng trêi trong v¾t. MÆt trêi lã ra, chãi läi trªn nh÷ng chïm l¸ bëi lÊp l¸nh. ( T« Hoµi).

(10) ? §Æt c©u víi c¸c tõ chÝn theo c¸c nÐt nghÜa trªn. c) Ngợng chín cả mặt => Màu da đỏ ửng lªn . * §Æt c©u - Trên cây, hồng xiêm đã bắt đầu chín - Gß m¸ cao chÝn nh qu¶ bå qu©n . - Tµi n¨ng cña anh Êy ®ang chÝn ré.. 4 . C ủng c ố :. * GV củng cố , khái quát cho HS n ội dung cơ b ản HS khắc sâu kiến thức đã học . V . Hướng dẫn HS về nhà : * HS hệ thống lại kiến thức đã học chu ẩn bị cho chuyên đề sau : Rèn luyện chính tả .. Chuyên đề 4 : rÌn luyÖn chÝnh t¶. A. Môc tiªu bµi häc: _ Sửa một số lỗi chính tả do ảnh hởng của cách phát âm địa phơng. _ Luyện giải một số BT về lỗi chính tả do ảnh hởng của cách phát âm địa phơng. B . Chuẩn bị *-. GV:Ph¬ng ph¸p gi¶ng d¹y , SGK,tµi liÖu tham kh¶o: - HS : SGK , đồ dùng học tập C . Tiến trình lên lớp 1. Ổn định lớp: kiểm tra sĩ số 2. Bài cũ 3. Bài mới. I. Ph©n biÖt phô ©m s / x: Bµi tËp 1: Bµi tËp 1: * GV gäi HS lªn b¶ng lµm: * HS lµm: H·y t×m: _ 5 tõ l¸y cã phô ©m ®Çu s. VÝ dô: _ 5 tõ l¸y cã phô ©m ®Çu s: s¾c s¶o, s¸ng sña, sÆc sung síng. sì, san s¸t, s¹ch sÏ. _ 5 tõ l¸y cã phô ©m ®Çu x. VÝ dô: _ 5 tõ l¸y cã phô ©m ®Çu x: xµo x¹c, xÊp xØ, xa x«i, x«n xao. xao xuyÕn, xanh xanh. Bµi tËp 2: Bµi tËp 2: * HS lµm: * GV gäi HS lªn b¶ng lµm: 5 tõ ghÐp cã phô ©m ®Çu s ®i víi phô ©m ®Çu x: s©u T×m 5 tõ ghÐp cã phô ©m ®Çu s ®i xa, soi xÐt, xuÊt s¾c, xø së, s¾c xu©n. víi phô ©m ®Çu x. VÝ dô: s¶n xuÊt. Bµi tËp 3: * HS lµm: Bµi tËp 3: §iÒn vµo chç trèng: * GV gäi HS lªn b¶ng lµm: §iÒn vµo chç trèng s¬ng hay x¬ng: _ Mét n¾ng hai s¬ng _ Mét n¾ng hai . _ Bóc lột đến tận xơng tuỷ. _ Bóc lột đến tận.tuỷ. _ Xơng đồng da sắt. _ đồng da sắt. _ Tãc s¬ng da måi. _ Tãcda måi. _ Cuộc đời sơng gió. _ Cuộc đời gió. _ C©y x¬ng rång. _ C©y rång. II. Ph©n biÖt phô ©m r / d / gi: Bµi tËp 1: Bµi tËp 1: * HS lµm:.

(11) * GV gäi HS lªn b¶ng lµm: Nèi c¸c tiÕng ë cét bªn tr¸i víi c¸c tiếng ở cột bên phải để tạo thành nh÷ng tõ ng÷ hîp nghÜa: a. ra h¹n da gia b. r©y. hiÖu bß. d©y. l¸t. bét. gi©y đàn Bµi tËp 2: * GV gäi HS lªn b¶ng lµm: §iÒn vµo chç trèng r / d / gi: _ …©y m¬ Ô m¸. _ ..Êy tr¾ng mùc ®en. _ …eo giã gÆt b·o. _ ..èi rÝt tÝt mï. _ ..anh lam th¾ng c¶nh. _ ..út dây động ừng. _ ..ơng đông kích tây. _ cê ..ong trèng më. _ ..·i ..ã ..Çm ma. _ ..ốt đặc cắn mai. Bµi tËp 3: * GV gäi HS lªn b¶ng lµm: T×m c¸c tõ ng÷ cã dïng tiÕng ë cét bªn tr¸i ®iÒn vµo c¸c « trèng: TiÕng. dµnh d¸ng da d©y. Nèi ra víi hiÖu Nèi da víi bß Nèi gia víi h¹n Nèi r©y víi bét Nối dây với đàn Nèi gi©y víi l¸t. Tõ ng÷. TiÕng. giµnh gi¸ng gia gi©y. Tõ ng÷. Bµi tËp 2: *HS lµm: §iÒn vµo chç trèng : _ D©y m¬ rÔ m¸. _ GiÊy tr¾ng mùc ®en. _ Gieo giã gÆt b·o. _ Rèi rÝt tÝt mï. _ Danh lam th¾ng c¶nh. _ Rút dây động rừng. _ Giơng đông kích tây. _ cê giong trèng më. _ D·i giã dÇm ma. _ Dốt đặc cắn mai. Bµi tËp 3: * HS lµm: C¸c tõ ng÷ cã dïng tiÕng ë cét bªn tr¸i: TiÕng. Tõ ng÷. TiÕng. Tõ ng÷. dµnh. dµnh giµnh giµnh giËt, giµnh dôm, đất dµnh riªng d¸ng bãng gi¸ng gi¸ng tr¶, gi¸ng d¸ng, chøc d¸ng ®iÖu da da dÎ, gia gia công, gia đình da diÕt d©y d©y gi©y gi©y phót, gi©y l¸t chun, d©y mùc III. Ph©n biÖt phô ©m tr / ch: Bµi tËp 1: * HS lµm:. _ K× thi chung kh¶o. Bµi tËp 1: _ Ngêi con trung hiÕu. * GV gäi HS lªn b¶ng lµm: §iÒn vµo chç trèng trung hay _ Vïng nói trungdu B¾c Bé. _ Trận bóng đá chung kết. chung: _ Tôi với anh cùng đi chung chiếc xe đạp. _ K× thi …kh¶o. Bµi tËp 2: _ Ngêi con…hiÕu. * HS lµm:.

(12) _ Vïng nói…du B¾c Bé. _ Trận bóng đá …kết. _ T«i víi anh cïng ®i…chiÕc xe đạp. Bµi tËp 2: * GV gäi HS lªn b¶ng lµm: §iÒn vµo chç trèng ch hay tr: ..èng ..¶i, ..Ëp ..÷ng, .áng ..¬, ..¬..>äi, …e…ë, …ßng …µnh, … ßn…Ünh, …ãi…ang, …«ng…ê, … ¹m…æ.. §iÒn nh sau: trèng tr¶i, chËp ch÷ng, cháng ch¬, tr¬ träi, che chë, trßng trµnh, trßn trÜnh, chãi chang, tr«ng chê, ch¹m træ. IV. Ph©n biÖt phô ©m l / n: Bµi tËp: * HS nghe – ghi.. Bµi tËp: * GV đọc cho HS nghe – ghi: Mïa xu©n, phîng ra l¸. L¸ cßn xanh um m¸t rîi, ngon lµnh nh l¸ me non. L¸ ban ®Çu cßn xÕp l¹i, cßn e; dÇn dÇn xoÌ ra cho giã ®a ®Èy lßng cËu häc trß ph¬i phíi lµm sao! CËu ch¨m lo häc hµnh, råi l©u còng v« t©m quªn mµu l¸ phîng. Mét h«m, bçng ®©u trªn nh÷ng cµnh c©y b¸o ra mét tin th¾m: mïa hoa phîng b¾t ®Çu. §Õn giê ch¬i, häc trß ng¹c nhiªn nh×n b«ng hoa në lóc nµo mµ bÊt ngê d÷ vËy? 4 . C ủng c ố :. * GV củng cố , khái quát cho HS n ội dung cơ b ản HS khắc sâu kiến thức đã học . 5 . Hướng dẫn HS về nhà : * HS hệ thống lại kiến thức đã học chu ẩn bị cho chuyên đề sau: “Truyền thuyết dân gian Việt Nam”. Chuyên đề 4 truyÒn thuyÕt DÂN GIAN VI ỆT NAM. A. Môc tiªu bµi häc: _ Ôn tập lại khái niệm về truyền thuyết và ý nghĩa của các truyền thuyết đã học. _ Tìm hiểu cơ sở lịch sử và những yếu tố tởng tợng, kì ảo trong các truyền thuyết đã học. B . Chuẩn bị *-. GV:Ph¬ng ph¸p gi¶ng d¹y , SGK,tµi liÖu tham kh¶o: - HS : SGK , đồ dùng học tập C . Tiến trình lên lớp 1. Ổn định lớp: kiểm tra sĩ số 2. Bài cũ 3. Bài mới. _ ThÕ nµo lµ truyÒn thuyÕt?. I. Kh¸i niÖm truyÒn thuyÕt: _ KÓ vÒ c¸c nh©n vËt vµ sù kiÖn lÞch sö thêi.

(13) qu¸ khø. _ Cã nhiÒu yÕu tè tëng tîng, k× ¶o. _ Cã c¬ së lÞch sö, cèt lâi sù thËt lÞch sö. _ Ngêi kÓ vµ ngêi nghe tin c©u chuyÖn lµ cã thùc dï truyÖn cã nh÷ng chi tiÕt tëng tîng, k× ¶o. _ Thể hiện thái độ và cách đánh giá của nhân dân đối với các nhân vật và sự kiện lịch sö. II. Các truyền thuyết đã học: _ Kể tên các truyền thuyết đã học trong ch- _ Con Rồng, cháu Tiên. ¬ng tr×nh Ng÷ v¨n 6? _ B¸nh chng, b¸nh giÇy. _ Th¸nh Giãng. _ S¬n Tinh, Thuû Tinh. _ Sù tÝch Hå G¬m. * GV nhÊn m¹nh: + 4 truyÒn thuyÕt ®Çu lµ truyÒn thuyÕt vÒ thời đại Hùng Vơng. + TruyÒn thuyÕt cuèi lµ truyÒn thuyÕt vÒ thêi HËu Lª. III. KiÓu v¨n b¶n vµ PTB§ cña c¸c truyÒn thuyết đã học: _ Nh÷ng v¨n b¶n trªn thuéc kiÓu v¨n b¶n _ KiÓu v¨n b¶n: Tù sù. nào? Trong những VB ấy đã sử dụng PTBĐ _ PTBĐ: Kể. nµo? IV. ý nghÜa cña c¸c truyÒn thuyÕt: 1. TruyÒn thuyÕt Con Rång, ch¸u Tiªn: _ Nªu ý nghÜa cña truyÒn thuyÕt “Con _ Gi¶i thÝch, suy t«n nguån gèc gièng nßi. Rång, ch¸u Tiªn”? _ ThÓ hiÖn ý nguyÖn ®oµn kÕt, thèng nhÊt của cộng đồng ngời Việt. 2. TruyÒn thuyÕt B¸nh chng, b¸nh giÇy: _ Gi¶i thÝch nguån gèc b¸nh chng, b¸nh _ Nªu ý nghÜa cña truyÒn thuyÕt “B¸nh ch- giÇy vµ tôc lµm 2 thø b¸nh trong ngµy TÕt. ng, b¸nh giÇy”? _ Đề cao lao động; đề cao nghề nông; đề cao sù thê kÝnh Trêi, §Êt, Tæ tiªn cña nh©n d©n ta. 3. TruyÒn thuyÕt Th¸nh Giãng: _ Thể hiện sức mạnh và ý thức bảo về đất nớc. _ Nªu ý nghÜa cña truyÒn thuyÕt “Th¸nh _ ThÓ hiÖn quan niÖm vµ íc m¬ cña nh©n Giãng”? d©n ta vÒ ngêi anh hïng cøu níc chèng ngo¹i x©m. 4. TruyÒn thuyÕt S¬n Tinh, Thuû Tinh: _ Gi¶i thÝch hiÖn tîng lò lôt hµng n¨m . _ ThÓ hiÖn søc m¹nh, mong íc chÕ ngù thiªn _ Nªu ý nghÜa cña truyÒn thuyÕt “S¬n Tinh, tai. Thuû Tinh”? _ Suy t«n, ca ngîi c«ng lao dùng níc cña c¸c vua Hïng. 5. TruyÒn thuyÕt Sù tÝch Hå G¬m: _ Gi¶i thÝch tªn gäi Hå G¬m. _ Ca ngîi tÝnh chÊt chÝnh nghÜa, tÝnh chÊt _ Nªu ý nghÜa cña truyÒn thuyÕt “Sù tÝch nh©n d©n cña cuéc khëi nghÜa Lam S¬n. Hå G¬m”? _ ThÓ hiÖn kh¸t väng hoµ b×nh cña d©n téc. V. Cèt lâi sù thùc lÞch sö cña c¸c truyÒn thuyÕt: 1. TruyÒn thuyÕt Con Rång, ch¸u Tiªn: _ Sù kÕt hîp gi÷a c¸c bé l¹c L¹c ViÖt víi ¢u L¹c vµ nguån gèc chung cña c¸c c d©n B¸ch.

(14) _ Nh÷ng sù kiÖn vµ nh©n vËt lÞch sö nµo liªn ViÖt. quan đến truyền thuyết “Con Rồng, cháu _ Đền thờ Âu Cơ. Tiªn”? _ §Òn Hïng V¬ng. _ Vùng đất Phong Châu. 2. TruyÒn thuyÕt B¸nh chng, b¸nh giÇy: _ Nh©n vËt Hïng V¬ng. _ Tôc lµm b¸nh chng, b¸nh giÇy. _ Nh÷ng sù kiÖn vµ nh©n vËt lÞch sö nµo liªn 3. TruyÒn thuyÕt Th¸nh Giãng : quan đến truyền thuyết “Bánh chng, bánh _ Đền thờ Thánh Gióng ( ở Sóc Sơn). giÇy”? _ Tre đằng ngà; ao hồ liên tiếp. _ Lµng Ch¸y. _ Nh÷ng sù kiÖn vµ nh©n vËt lÞch sö nµo liªn 4. TruyÒn thuyÕt S¬n Tinh, Thuû Tinh: quan đến truyền thuyết “Thánh Gióng”? _ Nói T¶n Viªn ( Ba V×, Hµ T©y). _ HiÖn tîng lò lôt vÉn x¶y ra hµng n¨m. _ Nh÷ng sù kiÖn vµ nh©n vËt lÞch sö nµo liªn 5. TruyÒn thuyÕt Sù tÝch Hå G¬m: quan đến truyền thuyết “Sơn Tinh, Thuỷ _ Tên ngời thật: Lê lợi, Lê Thận. Tinh”? _ Tên địa danh thật: Lam Sơn, Hồ Tả Vọng, Hå G¬m. _ Nh÷ng sù kiÖn vµ nh©n vËt lÞch sö nµo _ Thêi k× lÞch sö cã thËt: Khëi nghÜa chèng liên quan đến truyền thuyết qu©n Minh ®Çu thÕ kØ XV. “ Sù tÝch Hå G¬m”? VI. Nh÷ng chi tiÕt tëng tîng, k× ¶o trong c¸c truyÒn thuyÕt: 1. TruyÒn thuyÕt Con Rång, ch¸u Tiªn: _ L¹c Long Qu©n nßi Rång cã phÐp l¹ diÖt trõ yªu qu¸i. _ Âu Cơ đẻ ra bọc trăm trứng, nở thành trăm _ Kể tên các chi tiết tởng tợng kì ảo trong ngời con khoẻ đẹp. truyÖn “Con Rång, ch¸u Tiªn”? * Vai trß: _ Tô đậm tính chất lớn lao, đẹp đẽ của nhân vËt vµ sù kiÖn. _ C¸c chi tiÕt Êy cã vai trß g× trong truyÖn? _ Thiªng liªng ho¸ nguån gèc gièng nßi, gîi niÒm tù hµo d©n téc. _ Lµm t¨ng søc hÊp dÉn cña truyÖn. 2. TruyÒn thuyÕt B¸nh chng, b¸nh giÇy: Lang Liêu nằm mộng thấy thần đến bảo: “ Trong trời đất, không gì quý bằng hạt g¹o lµm b¸nh mµ lÔ Tiªn v¬ng”. 3. TruyÒn thuyÕt Th¸nh Giãng : _ ChØ ra c¸c chi tiÕt tëng tëng, k× ¶o trong _ Bµ mÑ mang thai 12 th¸ng míi sinh ra truyÖn “B¸nh chng, b¸nh giÇy”? Giãng. _ Lªn ba vÉn kh«ng biÕt nãi, biÕt cêi, biÕt đi, cứ đặt đâu nằm đấy. _ ChØ ra c¸c chi tiÕt tëng tîng k× ¶o trong _ C¬m ¨n mÊy còng kh«ng no, ¸o võa mÆc truyÖn “Th¸nh Giãng”? xong đã căng đứt chỉ. _ Giãng v¬n vai biÕn thµnh tr¸ng sÜ. _ Giãng nhæ tre quËt giÆc. _ Giãng vµ ngùa bay vÒ trêi. 4. TruyÒn thuyÕt S¬n Tinh, Thuû Tinh: _ PhÐp l¹ cña S¬n Tinh: vÉy tay vÒ phÝa §«ng, phÝa §«ng næi cån b·i; vÉy tay vÒ phía Tây, phía Tây nổi lên từng dãy núi đồi. _ Phép lạ của Thuỷ Tinh: gọi gió, gió đến; _ ChØ ra c¸c chi tiÕt tëng tîng k× ¶o trong h« ma, ma vÒ. truyÖn “S¬n Tinh, Thuû Tinh”? _ Mãn sÝnh lÔ: voi chÝnngµ, gµ chÝn cùa, ngùa chÝn hång mao..

(15) 5. TruyÒn thuyÕt Sù tÝch Hå G¬m: _ Ba lần thả lới đều vớt đợc duy nhất một lỡi g¬m cã ch÷ “ThuËn Thiªn”. Lìi g¬m s¸ng rùc mét gãc nhµ; chu«i g¬m n»m ë ngän ®a, ph¸t s¸ng. _ Kể tên các chi tiết tởng tợng kì ảo trong _ Lỡi gơm tự nhiên động đậy. truyÖn “Con Rång, ch¸u Tiªn”? _ Rùa vàng xuất hiện đòi gơm. * Vai trß: _ Lµm t¨ng chÊt th¬ méng vèn cã cña c¸c truyÒn thuyÕt d©n gian. _ Thiªng liªng ho¸ sù thËt lÞch sö. _ C¸c chi tiÕt Êy cã vai trß g× trong truyÖn? Bµi tËp vËn dông: I. PhÇn bµi tËp tr¾c nghiÖm: 1. TruyÒn thuyÕt lµ g×? 1. B A. Những câu chuyện hoang đờng. B. Câu chuyện với những yếu tố hoang đờng nhng có liên quan đến các sự kiện, nhân vËt lÞch sö cña mét d©n téc. C. Lịch sử dân tộc, đất nớc đợc phản ánh ch©n thùc trong c¸c c©u chuyÖn vÒ mét hay nhiÒu nh©n vËt lÞch sö. D. Cuộc sống hiện thực đợc kể lại một cách nghÖ thuËt. 2. ý nghÜa næi bËt cña h×nh tîng c¸i bäc 2. D tr¨m trøng trong truyÒn thuyÕt Con Rång, ch¸u Tiªn lµ g×? A. Giải thích sự ra đời của các dân tộc Việt Nam. B. Ca ngîi sù h×nh thµnh nhµ níc V¨n Lang. C. Tình yêu đất nớc và lòng tự hào dân tộc. D. Mäi ngêi, mäi d©n téc ViÖt Nam ph¶i th¬ng yªu nhau nh anh em mét nhµ. 3. C 3. Nh©n vËt Lang Liªu trong truyÖn B¸nh chng, b¸nh giÇy g¾n víi lÜnh vùc ho¹t động nào của ngời Lạc Việt thời kì vua Hïng dùng níc? A. Chèng giÆc ngo¹i x©m. B. §Êu tranh, chinh phôc thiªn nhiªn. C. Lao động sản xuất và sáng tạo văn hoá. D. Gi÷ g×n ng«i vua. 4. A 4. T¹i sao lÔ vËt cña Lang Liªu d©ng lªn vua cha lµ nh÷ng lÔ vËt kh«ng g× quÝ b»ng? A. LÔ vËt thiÕt yÕu cïng víi t×nh c¶m ch©n thµnh. B. LÔ vËt b×nh dÞ. C. Lễ vật quý hiếm, đắt tiền. 5. D D. LÔ vËt rÊt k× l¹. 5. Sự thực lịch sử nào đợc phản ánh trong truyÒn thuyÕt Th¸nh Giãng? A. §øa bÐ lªn ba kh«ng biÕt nãi, biÕt cêi, còng ch¼ng biÕt ®i bçng trë thµnh tr¸ng sÜ diÖt giÆc ¢n. B. Tr¸ng sÜ Th¸nh Giãng hi sinh sau khi dÑp tan giÆc ¢n x©m lîc..

(16) C. Roi s¾t g·y, Giãng nhæ tre giÕt giÆc. D. Ngay tõ buæi ®Çu dùng níc, cha «ng ta đã phải liên tiếp chống giặc ngoại xâm để bảo vệ non sông đất nớc. 6. TruyÒn thuyÕt Th¸nh Giãng ph¶n ¸nh râ nhÊt quan niÖm vµ íc m¬ g× cña nh©n d©n ta? A. Vũ khí hiện đại để giết giặc. B. Ngời anh hùng đánh giặc cứu nớc. C. Tinh thÇn ®oµn kÕt chèng x©m l¨ng? D. T×nh lµng nghÜa xãm. 7. Néi dung næi bËt nhÊt cña truyÖn S¬n Tinh, Thuû Tinh lµ g×? A. Hiện thực đấu tranh chinh phục thiên nhiªn cña tæ tiªn ta. B. C¸c cuéc chiÕn tranh chÊp nguån níc, đất đai giữa các bộ lạc. C. Sù tranh chÊp quyÒn lùc gi÷a c¸c thñ lÜnh. D. Sù ngìng mé S¬n Tinh vµ lßng c¨m ghÐt Thuû Tinh. 8. TruyÖn S¬n Tinh, Thuû Tinh ph¶n ¸nh nÐt t©m lÝ chñ yÕu nµo cña nh©n d©n lao động? A. Sî h·i tríc sù bÝ hiÓm vµ søc m¹nh cña thiªn nhiªn. B. C¨m thï sù tµn ph¸ cña thiªn nhiªn. C. Thần thánh hoá thiên nhiên để bớt sợ hãi. D. Võa sïng b¸i, võa mong íc chiÕn th¾ng thiªn nhiªn. 9. Sù tÝch Hå G¬m g¾n víi sù kiÖn lÞch sö nµo? A. Lê Thận bắt đợc lỡi gơm. B. Lê Lợi bắt đợc chuôi gơm nạm ngọc. C. Lª Lîi cã b¸u vËt lµ g¬m thÇn. D. Cuéc kh¸ng chiÕn chèng qu©n Minh gian khæ nhng th¾ng lîi vÎ vang cña nghÜa qu©n Lam S¬n. 10. G¬m thÇn Long Qu©n cho Lª Lîi mîn tîng trng cho ®iÒu g×? A. Søc m¹nh cña thÇn linh. B. Søc m¹nh cña Lª Lîi vµ nghÜa qu©n Lam S¬n. C. Søc m¹nh cña vò khÝ hiÖu nghiÖm. D. Søc m¹nh cña sù ®oµn kÕt nh©n d©n.. 6. B. 7. A. 8. D. 9. D. 10. D. C©u 1: Em hiÓu thÕ nµo lµ chi tiÕt tëng tîng, k× ¶o? H·y nãi râ vai trß cña c¸c chi tiÕt nµy II. PhÇn bµi tËp tù luËn: trong truyÖn “Con Rång, ch¸u Tiªn”? C©u 1: * Chi tiết tởng tợng, kì ảo đợc hiểu nh sau: _ Là chi tiết không có thật, đợc tác giả dân gian sáng tạo nhằm mục đích nhất định. _ Chi tiÕt tëng tîng, k× ¶o trong truyÖn cæ dân gian gắn với quan niệm mọi vật đều có linh hån, thÕ giíi xen lÉn thÇn vµ ngêi. * Vai trß cña c¸c chi tiÕt tëng tîng, k× ¶o.

(17) C©u 2: ý nghÜa cña c¸c chi tiÕt trong truyÖn “ Th¸nh Giãng”: a. TiÕng nãi ®Çu tiªn cña Giãng lµ tiÕng nãi đòi đi đánh giặc.. b. Đánh giặc xong, Gióng cởi áo giáp sắt để l¹i vµ bay th¼ng vÒ trêi.. C©u 3: Nªu ý nghÜa tîng trng cña c¸c nh©n vËt S¬n Tinh, Thuû Tinh trong truyÖn “ S¬n Tinh, Thuû Tinh”?. trong truyÖn “Con Rång, ch¸u Tiªn”: _ Tô đậm tính chất kì lạ, lớn lao, đẹp đẽ của nh©n vËt vµ sù kiÖn. _ ThÇn k× ho¸, thiªng liªng ho¸ nguån gèc giống nòi, dân tộc, để chúng ta thêm tự hào, tin yªu, t«n kÝnh tæ tiªn, d©n téc m×nh. _ Lµm t¨ng søc hÊp dÉn cña t¸c phÈm. C©u 2: ý nghÜa cña c¸c chi tiÕt trong truyÖn “ Th¸nh Giãng”: a. TiÕng nãi ®Çu tiªn cña Giãng lµ tiÕng nãi đòi đi đánh giặc. _ Ca ngợi ý thức đánh giặc, cứu nớc trong hình tợng Gióng. “Không nói là để bắt đầu nói thì nói điều quan trọng, nói lời yêu nớc, lời cứu nớc”. ý thức đối với đất nớc đợc đặt lên đầu tiên với ngời anh hùng. _ ý thức đánh giặc, cứu nớc tạo cho ngời anh hùng những khả năng, hành động khác thêng, thÇn k×. _ Giãng lµ h×nh ¶nh nh©n d©n. Nh©n d©n, lóc b×nh thêng th× ©m thÇm, lÆng lÏ còng nh Giãng ba n¨m kh«ng nãi, ch¼ng cêi. Nhng khi níc nhµ gÆp c¬n nguy biÕn, th× hä rÊt mẫn cảm, đứng ra cứu nớc đầu tiên, cũng nh Gióng, vua vừa kêu gọi, đã đáp lời cứu nớc, không chờ đến lời kêu gọi thứ hai. b. Đánh giặc xong, Gióng cởi áo giáp sắt để l¹i vµ bay th¼ng vÒ trêi. _ Gióng ra đời đã phi thờng thì ra đi cũng phi thêng. Nh©n d©n yªu mÕn, tr©n träng, muèn gi÷ m·i h×nh ¶nh ngêi anh hïng, nªn đã để Gióng trở về với cõi vô biên bất tử. Hình tợng Gióng đợc bất tử bằng cách ấy. Bay về trời, Gióng là non nớc, đất trời, là biÓu tîng cña ngêi d©n V¨n Lang. Giãng sèng m·i. _ §¸nh giÆc xong, Giãng kh«ng trë vÒ nhËn phần thởng, không hề đòi hỏi công danh. Dấu tích của chiến công, Gióng để lại cho quª h¬ng, xø së. C©u 3: _ Thuû Tinh lµ hiÖn tîng ma to, b·o lôt ghª gớm hàng năm đợc hình tợng hoá. T duy thần thoại đã hình tợng hoá sức nớc và hiện tîng b·o lôt thµnh kÎ thï hung d÷, truyÒn kiÕp cña S¬n Tinh. _ Sơn Tinh là lực lợng c dân Việt cổ đắp đê chèng lò lôt, lµ íc m¬ chiÕn th¾ng thiªn tai của ngời xa đợc hình tợng hoá. Tầm vóc vũ trô, tµi n¨ng vµ khÝ ph¸ch cña S¬n Tinh lµ biểu tợng sinh động cho chiến công của ngời Việt cổ trong cuộc đấu tranh chống bão lụt ở vïng lu vùc s«ng §µ vµ s«ng Hång. §©y cũng là kì tích dựng nớc của thời đại các vua Hùng và kì tích ấy tiếp tục đợc phát huy m¹nh mÏ vÒ sau..

(18) 4 . Củng c ố :. * GV củng cố , khái quát cho HS n ội dung cơ b ản HS khắc sâu kiến thức đã học . 5. Hướng dẫn HS về nhà : * HS hệ thống lại kiến thức đã học chu ẩn bị cho chuyên đề sau : “Văn tự sự và các vấn đề có liên quan đến văn tự sự”. ……………………………………………………………….. Chuyên đề 6. Văn tự sự và các vấn đề có liên quan đến văn tự sự A. Môc tiªu bµi häc: Gióp HS: _Cñng cè, kh¾c s©u kiÐn thøc vÒ vai trß vµ ý nghÜa cña c¸c yÕu tè nh©n vËt vµ sù viÖc trong v¨n tù sù. _ Thêm một lần nữa hiểu đợc thế nào là chủ đề của bài văn tự sự. _ LuyÖn gi¶i mét sè BT cã liªn quan. B . Chuẩn bị *-. GV:Ph¬ng ph¸p gi¶ng d¹y , SGK,tµi liÖu tham kh¶o: - HS : SGK , đồ dùng học tập C . Tiến trình lên lớp 1. Ổn định lớp: kiểm tra sĩ số 2. Bài cũ 3. Bài mới. Phần I : Sù viÖc và nh©n vËt trong v¨n tù sù A. Lý thuyÕt: 1. Sù viÖc trong v¨n tù sù: _ Sự việc trong văn tự sự đợc trình bày nh thế _ Sự việc trong văn tự sự đợc trình bày một nµo? c¸ch cô thÓ: Sù viÖc x¶y ra trong thêi gian, địa điểm cụ thể, do nhân vật cụ thể thực hiÖn, cã nguyªn nh©n, diÔn biÕn, kÕt qu¶ _ Sự việc trong văn tự sự đợc sắp xếp theo một trật tự , diễn biến sao cho thể hiện đợc t tởng mà ngời kể muốn biểu đạt. 2. Nh©n vËt trong v¨n tù sù: _ Nh©n vËt trong v¨n tù sù thùc hiÖn c¸c sù _ Nh©n vËt trong v¨n tù sù cã vai trß g×? việc và đợc thể hiện trong văn bản. _ Nh©n vËt trong v¨n tù sù gåm: nh©n vËt _ Vai trß cña nh©n vËt chÝnh vµ nh©n vËt phô chÝnh vµ nh©n vËt phô. trong v¨n tù sù? + Nhân vật chính đóng vai trò chủ yếu trong viÖc thÓ hiÖn t tëng cña v¨n b¶n. + Nh©n vËt phô gióp cho nh©n vËt chÝnh hoạt động. _ Nhân vật đợc thể hiện qua các mặt: tên _ Nhân vật trong văn tự sự đợc thể hiện qua gọi, lai lịch, tính nết, hình dáng, việc làm, c¸c mÆt nµo? 3. Chủ đề trong văn tự sự: Chủ đề là vấn đề chủ yếu mà ngời viết đặt ra trong văn bản..

(19) _ Thế nào là chủ đề văn bản?. 1. Trong v¨n tù sù, nh©n vËt cã liªn quan nh thÕ nµo víi sù viÖc? A. Liªn quan nhiÒu. B. Liªn quan Ýt. C. Liªn quan nhiÒu hoÆc Ýt. D. Kh«ng cã liªn quan g×. 2. Dòng nào dới đây nêu nhận xét đúng về vai trß cña nh©n vËt phô trong t¸c phÈm tù sù? A. Cã vai trß rÊt quan träng trong viÖc thÓ hiÖn t tëng cña t¸c phÈm. B. Kh«ng cã vai trß g× trong t¸c phÈm. C. Tuy cã vai trß thø yÕu nhng vÉn rÊt cÇn thiÕt cho sù ph¸t triÓn cña c©u chuyÖn. D. Có quan hệ đến tất cả các nhân vật khác trong t¸c phÈm. 3. Ai kh«ng ph¶i lµ nh©n vËt phô trong truyÖn B¸nh chng, b¸nh giÇy? A. Hïng V¬ng. B. Lang Liªu. C. Tiªn v¬ng. D. Trêi, §Êt, c¸c lang. 4. §©u lµ yÕu tè cã thÓ lîc bá khi kÓ vÒ nh©n vËt tù sù? A. Gọi tên, đặt tên. B. Giíi thiÖu lai lÞch, tµi n¨ng. C. KÓ viÖc lµm. D. Miªu t¶ h×nh d¸ng, ch©n dung. 5. §©u lµ sù viÖc khëi ®Çu trong truyÖn S¬n Tinh, Thuû Tinh? A. Sơn Tinh, Thuỷ Tinh cùng đến cầu hôn. B. Vua Hïng muèn kÐn cho con g¸i mét ngêi chång. C. Vua Hïng ra ®iÒu kiÖn chän rÓ. D. Vua Hùng cho Sơn Tinh đón con gái. 6. Chủ đề của một văn bản là gì? A. Lµ ®o¹n v¨n quan träng nhÊt cña v¨n b¶n. B. Lµ t tëng, quan ®iÓm cña t¸c gi¶ thÓ hiÖn trong v¨n b¶n. C. Là nội dung cần đợc làm sáng tỏ trong văn b¶n. D. Là vấn đề chủ yếu mà ngời viết muốn đặt ra trong v¨n b¶n. 7. Trong khi nêu chủ đề của truyền thuyết Sự tích Hồ Gơm, các bạn ở một lớp học đã nªu ra bèn ý kiÕn kh¸c nhau. Theo em, nhận định nào trong bốn ý kiến sau đây là đúng nhất: A. Ph¶n ¸nh qu¸ tr×nh h×nh thµnh, ph¸t triÓn lùc lîng nghÜa qu©n vµ lÝ gi¶i nguyªn nh©n th¾ng lîi cña cuéc kh¸ng chiÕn. B. Ph¶n ¸nh, gi¶i thÝch vÒ nh÷ng sù kiÖn, những di tích lịch sử liên quan đến cuộc khởi. B. Bµi tËp: I. PhÇn BT tr¾c nghiÖm: 1. C. 2. C. 3. B. 4. D. 5. B. 6. D. 7. D.

(20) nghĩa do Lê Lợi lãnh đạo. C. ThÓ hiÖn lßng tù hµo vÒ trang sö hµo hïng cña d©n téc trong c«ng cuéc gi÷ níc ®Çu thÕ kØ XV. D. Ph¶n ¸nh, gi¶i thÝch vÒ nh÷ng sù kiÖn, những di tích lịch sử liên quan đến cuộc khởi nghĩa do Lê Lợi lãnh đạo, đồng thời thể hiện lßng tù hµo vÒ trang sö hµo hïng cña d©n téc II. PhÇn BT tù luËn: trong c«ng cuéc gi÷ níc ®Çu thÕ kØ XV. Bµi tËp 1: _ Vua Hïng kÐn rÓ. Bµi tËp 1: _ Hai thần đến cầu hôn. Tãm t¾t truyÖn “ S¬n Tinh, Thuû Tinh” _ Vua Hïng ra ®iÒu kiÖn, cè ý thiªn lÖch theo sù viÖc g¾n víi c¸c nh©n vËt chÝnh. cho S¬n Tinh. _ Sơn Tinh đến trớc, đợc vợ. Thuỷ Tinh đến sau, mất Mị Nơng, đuổi theo định cớp nµng. _ Trận đánh dữ dội giữa hai thần. Kết quả: Sơn Tinh thắng, Thuỷ Tinh thua, đành rút qu©n. _ H»ng n¨m, hai thÇn vÉn kÞch chiÕn mÊy th¸ng trêi, nhng lÇn nµo Thuû Tinh còng đều thất bại, rút lui. Bµi tËp 2: S¾p xÕp l¹i nh sau: Bµi tËp 2: Hãy sắp xếp lại các sự việc sau theo đúng tr×nh tù truyÖn “Th¸nh Giãng”: _ §êi Hïng V¬ng thø s¸u cã hai vî chång _ Thánh Gióng lên ba mà chẳng biết nói, biết ông lão đã già mà vẫn cha có con. cêi. _ Th¸nh Giãng lªn ba mµ ch¼ng biÕt nãi, _ Th¸nh Giãng yªu cÇu vua cho lµm ngùa s¾t, biÕt cêi. ¸o gi¸p s¾t, roi s¾t. _ Th¸nh Giãng yªu cÇu vua cho lµm ngùa _ §êi Hïng V¬ng thø s¸u cã hai vî chång s¾t, ¸o gi¸p s¾t, roi s¾t. ông lão đã già mà vẫn cha có con. _ Th¸nh Giãng v¬n vai biÕn thµnh tr¸ng sÜ. _ Th¸nh Giãng v¬n vai biÕn thµnh tr¸ng sÜ. _ Th¸nh Giãng cìi ngùa s¾t ra trËn, giÕt _ Th¸nh Giãng cìi ngùa s¾t ra trËn, giÕt giÆc. giÆc. _ Dân nhớ công ơn lập đền thờ ngời anh hùng _ Thắng giặc, Thánh Gióng cỡi ngựa bay cøu níc. vÒ trêi. _ Thắng giặc, Thánh Gióng cỡi ngựa bay về _ Dân nhớ công ơn lập đền thờ ngời anh trêi. hïng cøu níc. Bµi tËp 3: Bµi tËp 3: a. Cho ®o¹n v¨n sau: _ C¸c nh©n vËt: DiÒu GiÊy, Giã. “…Thoắt cái Diều Giấy đã rơi gần sát ngọn _ Nghệ thuật: Nhân hoá. tre. Cuèng quýt, nã kªu lªn: b. _ B¹n Giã ¬i, thæi l¹i ®i nµo, t«i chÕt mÊt th«i. * C¸c sù viÖc: Quả bạn nói đúng, không có bạn, tôi không _ Diều Giấy bị vớng vào ngọn tre, Diều thể nào bay đợc. Cứu tôi với, nhanh lên, cứu kêu Gió cứu. t«i… _ Gió thổi mạnh để cứu Diều. Gió cũng nhận thấy điều nguy hiểm đã gần _ Diều Giấy vùng vẫy nhng không thoát ra kề Diều Giấy. Thơng hại, Gió dùng hết sức đợc. thổi mạnh. Nhng muộn mất rồi! Hai cái đuôi * Chuỗi sự việc đó có ý nghĩa: xinh đẹp của Diều Giấy đã bị quấn chặt vào Kh«ng nªn kiªu c¨ng, tù phô, nÕu kh«ng bụi tre. Gió kịp nâng Diều Giấy lên, nhng hai có sự hỗ trợ của cộng đồng và bè bạn, sẽ cái đuôi đã giữ nó lại. Diều Giấy cố vùng thất bại đau đớn. vÉy.” c. §o¹n v¨n trªn cã néi dung tù sù. ( Trích báo Nhi đồng chăm học) a. ChØ ra c¸c nh©n vËt trong ®o¹n v¨n trªn?.

(21) Ngời kể chuyện đã khéo sử dụng nghệ thuật tu từ nào để xây dựng nhân vật? b. KÓ ra c¸c sù viÖc trong ®o¹n v¨n? Chuçi sù viÖc Êy cã ý nghÜa nh thÕ nµo? c. VËy, ®o¹n v¨n trªn cã néi dung tù sù Bµi tËp 4: kh«ng? TruyÖn nh»m gi¶i thÝch, suy t«n nguån Bµi tËp 4: gèc gièng nßi vµ thÓ hiÖn ý nguyÖn ®oµn Nêu chủ đề của truyện “Con Rồng, cháu kết, thống nhất của cộng đồng ngời Việt. Tiªn”? Phần 2 : Chủ đề và dàn bài của bài văn tự sự . A . Lý thuyết 1 . Khái niệm chủ đề : (?)Chủ đề là gì ? - Chủ đề là vấn đề chủ yếu mà người viết muốn đặt ra trong văn bản ( tác phẩm ). (?) Phần mở bài của bài văn tự sự viết gì ? 2 . Dàn bài của bài văn tự sự : a) Mở bài - Có thể thể giới thiệu nhân vật và tình huống xảy ra câu chuyện …cũng có lúc người ta bắt đầu từ một sự cố nào đó , hoặc kết cục câu chuyện , số phận câu chuyện rồi ngược lên kể lại từ đầu . (?) Thân bài ? b) Thân bài - Kể các tình tiết làm nên câu chuyện . Nếu tác phẩm chuyện có nhiều nhân vật thì các tình tiết lồng vào nhau , đan xen nhautheo diễn biến câu chuyện . c) Kết bài (?) Kết bài ? - Câu chuyện kể đi vào kết cục . Sự việc kết thúc , tình trạng và số phận nhân vật được nhận diện khá rõ . B . Bài tập 1 . Nhận định nào không đúng về chủ đề I . Bài tập phần trắc nghiệm . của bài văn tự sự ? A . Chủ đề là vấn đề mà người kể thể hiện trong câu chuyện , còn gọi là ý chính . B . Chủ đề là điều mà câu chuyện tập trung đề cao , ngợi ca , khẳng định . B. C . Chủ đề là yếu tố liên kết các phần của bài văn tự sự lại với nhau , thấm nhuần trong các sự việc , trong mâu thuẫn và cách giải quyết mâu thuẫn của truyện . D . Chủ đề có thể không được làm nổi bật qua các sự việc được kể . 2 .Chủ đề của văn bản là gì ? A . Câu chuyện và ý nghĩa của câu chuyện nói đến . B . Là diễn biến và kết cục của câu chuyện ..

(22) C . Là những suy nghĩ , tư tưởng , tình cảm của tác giả . D . Là vấn đề chủ yếu được tác giả nêu lên trong văn bản . Bài tập 1 : Đọc kĩ văn bản về Tuệ Tĩnh ( Ngữ văn 6 Tập I trang 44 ) và trả lời các câu hỏi sau : a) Chủ đề của văn bản là gì ? Chủ đề đó được thể hiện như thế nào trong văn bản ? b) Trong các nhan đề sau , nhan đề nào phù hợp nhất với chủ đề của văn bản ? Vì sao / A . Danh y Tuệ Tĩnh . B . Y đức của Tuệ Tĩnh . C . Tình cảm của Tuệ Tĩnh với người bệnh . D . Tuệ Tĩnh và hai người bệnh .. D. II . Bài tập tự luận. a) Chủ đề của văn bản Tuệ Tĩnh là : Y đức của Tuệ Tĩnh . - Chủ đề đó được câu chuyện tập trung đề cao , ngợi ca , khẳng định , thấm nhuần trong các sự việc , trong mâu thuẫn và cách giải quyết mâu thuẫn của truyện thể hiện qua các sự việc được kể trong văn bản . b) D .. Phần 3 : Tìm hiểu đề và lập dàn ý một số đề văn tự sự. A. Lý thuyÕt: 1 . Đề , tìm hiểu đề - Mỗi đề văn đều mang sắc thái riêng , có yêu cầu riêng rất cụ thể > Ta phải đọc kĩ đầu đề , tìm hiểu kĩ lời văn , trên cơ sở đó tìm ra yêu cầu của đề ( Luận đề ) - Cần tránh vội vã hấp tấp khi đọc đề văn . 2 . Cách làm bài văn tự sự . a) Lập ý - Là suy nghĩ , định hướng , xác định nội dung sẽ viết theo yêu cầu của đề , cụ thể là : xác định nhân vật , sự việc , tình tiết , diễn biến , kết quả và ý nghĩa của truyện. Nếu là truyện sáng tạo , ta còn nghĩ về đặt tên truyện . b) Lập dàn ý - Là sắp xếp các tình tiết , diễn biến câu chuyện , việc gì kể trước , việc gì kể sau … hình thành cốt truyện để người đọc có thể §Ò 1: nắm bắt được câu chuyện , hiểu được , cảm KÓ buæi lÔ chµo cê ®Çu n¨m (hoÆc ®Çu nhận được ý nghĩa truyện . tuÇn ) ë trêng em. c) Viết thành bài văn theo bố cục ba Yªu cÇu: Hãy tìm hiểu đề và lập bài ý cho đề văn phần : Mở bài – thõn bài - kết bài . B. Bµi tËp vËn dông: trªn. §Ò 1: * GV gợi ý các câu hỏi để HS tìm hiểu đề: _ §Ò v¨n trªn thuéc kiÓu bµi nµo? _ Néi dung tù sù lµ g×? 1. Tìm hiểu đề:.

(23) * GV cho HS thảo luận nhóm để lập dàn ý cho đề bài trên.. §Ò 2: H·y kÓ chuyÖn vÒ mét ngêi b¹n tèt. a. Tìm hiểu đề bài trên. b. Tìm ý cần thiết phục vụ đề bài. c. Lập dàn ý cho đề bài. d. TËp viÕt mét ®o¹n v¨n. e. ViÕt thµnh bµi tù sù hoµn chØnh.. _ KiÓu bµi: Tù sù. _ Néi dung: Buæi lÔ chµo cê ®Çu n¨m (hoÆc ®Çu tuÇn ) ë trêng em. 2. LËp dµn ý: a. Më bµi: _ Giới thiệu đối tợng kể: buổi lễ chào cờ đầu tuÇn ë trêng em. _ Thời gian, địa điểm của buổi chào cờ. _ Ên tîng chung vÒ buæi chµo cê: rÊt nghiªm trang. b. Th©n bµi: _ C«ng viÖc chuÈn bÞ tríc khi chµo cê: + ChuÈn bÞ cê. + Bµn ghÕ. + C¸c líp xÕp hµng. _ Néi dung cña buæi chµo cê: + Chµo cê, h¸t quèc ca. + Nh÷ng sù viÖc diÔn ra trong buæi chµo cê. c. KÕt bµi: _ KÕt thóc buæi chµo cê. _ T¸c dông, ý nghÜa cña buæi lÔ chµo cê. §Ò 2: a. Tìm hiểu đề: _ Bớc 1: Đọc kĩ đề, gạch dới các từ quan träng . H·y kÓ chuyÖn vÒ mét ngêi b¹n tèt. _ Bớc 2: Xác định: + ThÓ lo¹i: KÓ chuyÖn ( Tù sù). + Nọi dung: Một bạn tốt ( nội dung về đời thêng). b. T×m ý: ( Dựa vào tình huống đã chọn để tìm ý). c. LËp dµn ý: * Më bµi: Giíi thiÖu hoµn c¶nh diÔn ra c©u chuyÖn vµ xuÊt hiÖn nh©n vËt. * Th©n bµi: Kể diễn biến truyện (gồm các sự việc đã lùa chän). * KÕt bµi: KÕt qu¶ cña sù viÖc. T×nh b¹n bÒn v÷ng m·i m·i. d. ViÕt mét ®o¹n v¨n tù sù dùa vµo dµn bµi đã lập. e. ViÕt toµn bµi v¨n.. Phần 4: Híng dÉn hs viÕt mét sè ®o¹n v¨n tù sù _ Em hiÓu thÕ nµo lµ ®o¹n v¨n?. A. Lý thuyÕt: _ §o¹n v¨n lµ phÇn v¨n b¶n tÝnh tõ chç viÕt _ Đoạn văn có câu chủ đề không? hoa lùi đầu dòng đến chỗ chấm xuống dòng. _ Câu chủ đề thờng đứng ở vị trí nào trong _ Đoạn văn thờng có câu chủ đề. ®o¹n v¨n? + §øng ®Çu ®o¹n. * GV híng dÉn HS c¸ch viÕt ®o¹n v¨n theo + HoÆc cuèi ®o¹n. kiÓu: _ DiÔn dÞch..

(24) _ Quy n¹p. _ Mãc xÝch. _ Song hµnh ( GV minh ho¹ b»ng mét sè ®o¹n v¨n ) Bµi tËp 1: B. Bµi tËp thùc hµnh: ViÕt ®o¹n nhËt kÝ ngµy ( kho¶ng 6 – 8 c©u). Bµi tËp 2: Thö tËp viÕt mét ®o¹n v¨n tù sù. Néi dung tuú chän. ®o¹n v¨n dïng ng«i kÓ thø ba, thỉnh thoảng xen ngôi kể thứ nhất để diÔn t¶ néi t©m (6- 8 c©u). Bµi tËp 3: Viết đoạn văn ngắn từ 6 đến 8 câu, ngời viết đóng vai cô út kể lại lần mang cơm cho Sä Dõa vµ ph¸t hiÖn Sä Dõa kh«ng ph¶i ngêi phµm trÇn. Phần 5: Ngôi kể và lời kể trong văn tự sự A . Lý thuyết 1 . Ngôi kể và lời kể trong văn tự sự (?) Thế nào là ngôi kể ? - Ngôi kể là vị trí giao tiếp mà người kể sử dụng để kể chuyện . 2 . Các ngôi kể thường gặp trong văn tự sự a) Ngôi kể thứ 3 : (?) Nêu đặc điểm của ngôi kể thứ 3 ? - Khi gọi nhân vật bằng tên gọi của chúng , người kể tự dấu mình đi , tức là kể theo ngôi thứ 3 ; nhừ thế mà người kể có thể kể linh hoạt kể tự do ,kể những gì diễn ra với nhân vật . - Các truyện cổ dân gian , truyện văn xuôi trung đại trong SGK ngữ văn 6 đều được kể theo ngôi thứ 3 . * VÝ dô minh ho¹ (?) Nêu đặc điểm của ngôi kể thứ 1 ? - TruyÒn truyÕt "con Rång, ch¸u Tiªn": §îc kÓ theo ng«i thø ba. b) Ngôi kể thứ nhất . - Khi xưng “ tôi ” là kể theo ngôi thứ nhất , người kể có thể trực tiếp những gì mình nghe , mình thấy , mình trải qua , có thể trực tiếp (?) Em hiểu gì về lời kể trong văn tự sự ? nói lên suy nghĩ , tình cảm của mình . - Ví dụ : " Bởi tôi ăn uống điều độ và làm viÖc cã chõng mùc nªn t«i chãng lín l¾m. Chẳng bao lâu, tôi đã trở thành một chµng dÕ thanh niªn cêng tr¸ng. §«i cµng t«i mÉm bãng. Nh÷ng c¸i vuèt ë ch©n, ë khoeo cø cøng dÇn vµ nhän ho¾t. ThØnh tho¶ng, muèn thö sù lîi h¹i cña nh÷ng chiÕc vuốt, tôi co cẳng lên, đạp phanh phách và các ngän cá.Nh÷ng ngän cá g·y r¹p, y nh cã nh¸t dao võa lia qua. §«i c¸nh t«i, tríc kia.

(25) ng¾n hñn ho¼n, b©y giê thµnh c¸i ¸o dµi kÝn xuèng tận chấm đuôi. Mỗi khi tôi vũ lên, đã nghe tiÕng phµnh ph¹ch gißn gi·." ( T« Hoµi, DÕ MÌn phiªu lu kÝ) Đoạn văn trên đợc kể theo ngôi kể thứ nhất. Căn cứ vào từ "tôi"- đại từ xng hô. 3 . Lời kể trong văn tự sự . - Ngôi kể thể hiện diễn biến cốt truyện . - Ngôn ngữ tả : tả nhân vật , tả khung cảnh – làm nền , làm phông cho câu chuyện . - Ngôn ngữ nhân vật : lời đối thoại , độc thoại . - - Lêi v¨n giíi thiÖu nh©n vËt: giíi thiÖu tªn, hä, lai lÞch, tinh t×nh, tµi n¨ng,h×nh d¹ng, quan hÖ, ý nghÜa cña nh©n vËt. - Khi kể việc thì kể các hành động, việc làm, kết quả và sự thay đổi do các hành động ấy đem l¹i. B . Bài tập vật dụng I . Trắc nghiệm Hãy khoanh tròn vào chữ cái đứng trước câu trả lời đúng . 1.C 1 . Khi dùng ngôi kể thứ nhất , người kể không có được lợi thế nào ? A . Trực tiếp thể hiện tình cảm cá nhân . B . Có thể nói ra những gì mình biết , mình thấy . C . Có thể kể linh hoạt , tự do hơn . D .Lời kể có sắc thái tình cảm hơn . 2 . Dòng nào không nói đúng về cách kể theo ngôi thứ ba ? A . Là cách kể mà người kể giấu mình . B . Là cách kể kín đáo , gọi sự vật bằng tên của chúng . C . Người kể chuyện có thể kể linh hoạt , tự do . D . Kể theo ngôi thứ ba , người kể dễ dàng bộc lộ nhận xét cá nhân . 1. Kể lại chuyện “ Thạch Sanh ” bằng các ngôi kể sau : - Đoạn 1 : Ngôi thứ 3 . - Đoạn 2 : Ngôi thứ 1 - Thạch Sanh . - Đoạn 3 : Ngôi thứ 1 - L ý Th ông .. 2.D. II . Tự luận.

(26) 2 . Mượn lời “ Bút thần ” kể lại chuyện “ Cây bút thần ” theo ngôi thứ nhất ? Nhận xét hai ngôi kể trên ? Phần 6 : Một số bài tập về văn tự sự (?) H·y kÓ l¹i truyÒn thuyÕt “ Con Rång ,ch¸u tiªn”b»ng lêi v¨n cña em. Bài tập 1 :. (?) GV cho HS đọc lại đề ,xác định nội dung * LËp dµn ý : yêu cầu của đề sau đó đọc văn bản . Cho h/s th¶o luËn nhãm . - T×m ý chÝnh cña v¨n b¶n . - §¹i diÖn nhãm tr×nh bµy . 1 -Më bµi :Giíi thiÖu nguån gèc L¹c Long - Gv chèt l¹i c¸c ý c¬ b¶n sau: Qu©n vµ ©u C¬ . 2-Th©n bµi : -L¹c Long Qu©n vµ ¢u c¬ kÕt thµnh vî chång ,sèng ë cung ®iÖn Long Trang . - ¢u C¬ sinh ra c¸i bäc tr¨m trøng sau në thµnh tr¨m con trai ,lín nhanh ,kháe m¹nh nh thÇn . -Lạc Long Quân không ở lâu trên cạn đợc ,họ bèn chia đôi số con :Ngời xuống biển ,ngời lªn rõng chia nhau cai qu¶n c¸c ph¬ng . -Ngêi con trëng cña ¢u C¬ lªn lµm vua lÊy hiệu Hùng Vơng ,đặt tên nớc là Văn Lang . 3-KÕt bµi . -Ngêi ViÖt Nam tù xng lµ Con Rång ,ch¸u Tiªn. Bài tập 2 :. ( ? ) Dùa vµo ý 1 phÇn th©n bµi em h·y viÕt thµnh thµnh ®o¹n v¨n hoµn chØnh. - Gv híng dÉn Hs viÕt Yªu cÇu ph¶i kÓ b»ng lêi v¨n cña em, kh«ng đợc kể nguyên vẹn nh văn bản vì vậy bài làm ph¶i cã sù s¸ng t¹o. - Chú ý cách dùng từ, đặt câu chính xác, có c¶m xóc, lêi v¨n ph¶i trong s¸ng cã søc thuyÕt phôc. - Hs viÕt bµi, Gv theo dâi. - Gv gäi Hs tr×nh bµy bµi viÕt. Hs c¶ líp nhËn xÐt u khuyÕt ®iÓm. Gv đọc một đoạn mẫu: “Lạc Long Quân thờng lên cạn giúp dân diệt trừ yêu quai, còn nàng Âu Cơ xinh đẹp nghe nói miền đất lạc Việt có nhiều hoa thơm cỏ lạ bèn tìm đến thăm. ở đó nàng gặp Lạc Long Quân, họ đem lßng yªu nhau råi 2 ngêi kÕt duyªn thµnh vî chång hä sèng víi nhau h¹nh phóc trong cung ®iÖn Long Trang..

(27) H·y kÓ l¹i truyÖn “ S¬n Tinh Thñy Tinh” b»ng lêi v¨n cña em. *Gv hớng dẫn Hs đọc lại đề, tìm hiểu đề - ThÓ lo¹i: tù sù - Néi dung: TruyÒn thuyÕt “S¬n Tinh Thñy Tinh” * Gv híng dÉn Hs t×m ý, lËp dµn ý ? TruyÖn “ S¬n Tinh Thñy Tinh” cã bè côc mÊy phÇn? ? PhÇn më bµi giíi thiÖu c¸i g×? ? PhÇn th©n bµi cã nh÷ng néi dung nµo?. ? Phần kết bài kết thúc vấn đề gì? - Hs viÕt bµi hoµn chØnh – Gv theo dâi. - Gọi đại diện Hs lên trình bày – Gv hớng dÉn Hs trong líp nhËn xÐt, bæ sung.. Bài tập 3 1) LËp dµn ý a. Më bµi: Giíi thiÖu nh©n vËt vµ sù viÖc. b. Th©n bµi: - 2 thần đến cầu hôn - Vua Hïng yªu cÇu sÝnh lÔ - Sơn Tinh mang sính lễ đến trớc lấy đợc vợ, Thủy Tinh đến sau không lấy đợc vợ, đuổi theo đánh nhau với Sơn Tinh để cớp lại Mị Nơng. - Cuéc giao tranh gi÷a 2 thÇn diÔn ra quyÕt liÖt. Cuèi cïng, Thñy Tinh thua ph¶i rót qu©n vÒ. c. KÕt bµi: HiÖn tîng lò lôt hµng n¨m x¶y ra 2 ) ViÕt bµi:. (?) KÓ l¹i c©u chuyÖn mµ em biÕt trong Bài tập 4 cuéc sèng h»ng ngµy Hớng dẫn Hs tìm hiểu đề 1 . Tìm hiểu đề: - ThÓ lo¹i tù sù: Néi dung truyÖn Th¹ch Sanh. H×nh thøc b»ng lêi kÓ cña em. 2 . LËp dµn ý: - Gv híng dÉn Hs t×m ý, lËp dµn ý. a) Më bµi:. Yªu cÇu: Më bµi giíi thiÖu nh©n vËt vµ sù -giíi thiÖu vÒ c©u chuyÖn vµ nh©n vËt , hoÆc viÖc sù viÖc mµ em biÕt . b). Th©n bµi: - Th©n bµi kÓ diÔn biÕn truyÖn .nªu diÔn biÕn c©u chuyÖn ?TruyÖn cã diÔn biÕn nh thÕ nµo? ? Diễn biến truyện đợc sắp xếp theo thứ tự nµo? Tr×nh bµy diÔn biÕn truyÖn theo thø tù cña truyÖn. c). KÕt bµi:. ? TruyÖn cã kÕt thóc nh thÕ nµo? - nªu kÕt thóc c©u chuyÖn vµ ý nghÜa . - KÕt bµi: KÕt thóc c©u chuyÖn Hs viÕt, Gv theo dâi . 3 Bµi viÕt: Hs viÕt bµi (?) KÓ vÒ 1 kØ niÖm thêi th¬ Êu kh«ng phai Bài tập 5 mê cña em. - GV Hớng dẫn Hs tìm hiểu đề 1 . Tìm hiểu đề: ? §Ò bµi y/c nh÷ng g×? ? ThÓ lo¹i: Tù sù ? Nôi dung: Kể về 1 kỉ niệm đáng nhớ. Híng dÉn Hs t×m ý,lËp dµn ý, ? Phần mở bài nêu đợc yêu cầu gi? 2 . LËp dµn ý: ? Th©n bµi:diÔn biÕn c©u chuyÖn x¶y ra nh a) Më bµi: - Giíi thiÖu kØ niÖm tuæi th¬ cña em (Gîi ý: 1 thÕ nµo? lần đi chơi, 1 lần đợc điểm tốt, 1 lần gây ? KØ niÖm Êy x¶y ra vµo thêi gian nµo?.

(28) ? Nguyên nhân xảy ra câu truyện đó là gì? truyÖn hiÓu lÇm, .....) - T©m tr¹ng cña em: Tríc, trong vµ sau khi b) Th©n bµi: - KÓ diÔn biÕn kØ niÖm xảy ra câu chuyện đó ? DiÔn biÕn c©u truyÖn - Tác động của câu chuyện đó đối với em Hs viÕt, Gv theo dâi. c) KÕt bµi: - Cảm xúc của em khi nghĩ về kỉ niệm đó 3. Bµi viÕt: (?) Kể về một tấm gơng tốt hay giúp đỡ bạn Hs viết bài hoàn chỉnh . bÌ mµ em biÕt. Bài tập 6 * GV cho Hs đọc lại đề. 1 . Tìm hiểu đề (?) §Ò bµi y/c lµm g×? (?) ThÓ lo¹i: Tù sù (?) Néi dung: G¬ng ngêi tèt Gv h/d Hs lËp dµn ý 2 . LËp dµn ý: Hs lËp dµn ý – Tr×nh bµy. Dµn ý cña Hs yªu cÇu (?) Më bµi Më bµi: (?) Thân bài phải đạt đợc những nội dung a) - Giíi thiÖu tªn ngêi, viÖc tèt. nµo? b) Th©n bµi: * Giíi thiÖu chung kh¸i qu¸t vÒ b¹n (hoµn c¶nh, h×nh d¸ng, tÝnh nÕt, trang phôc,...) - KÓ vÒ viÖc lµm cña b¹n + Gióp b¹n häc ë líp, ë nhµ + Gióp b¹n cã hoµn c¶nh khã kh¨n. + Thái độ của bạn khi giúp bạn.... (?) KÕt bµi: t×nh c¶m, suy nghÜ cña em - T×nh c¶m cña em víi b¹n. Hs viÕt bµi, Gv theo dâi c) KÕt bµi: - Bài viết của Hs yêu cầu đảm bảo đủ các ý - Cảm nghĩ của mình về ngời bạn ấy chính đã nêu trong 3 phần mở, thân, kết của 3 . Bài viết: dµn ý - Trong qu¸ tr×nh Hs lµm bµi, cã thÓ cho 1 vµi em lªn b¶ng tr×nh bµy tõng phÇn VÝ dô: + PhÇn më bµi 1 hs + PhÇn th©n bµi: PhÇn giíi thiÖu kh¸i qu¸t vÒ hoµn c¶nh, h×nh d¸ng, tÝnh t×nh (1 Hs) PhÇn kÓ vÒ viÖc lµm cña b¹n (1 Hs) + PhÇn kÕt bµi: 1Hs Gv híng dÉn hs nhËn xÐt tõng phÇn. Bài tập 7 : (?) Kể về một người bạn m à em quen ? (GV: Híng dÉn cho HS lµm bài tập ). a, Më bµi: Trong mét lÇn ®i häc muén, ph¶i đứng ngoài cổng trờng trong khi các bạn đang chào cờ, tôi đã quen Hoa - một cô bạn cũng đi muộn, phải đứng chờ ngoài cổng nh mình. b/ Th©n bµi - Lý do: Vì đau bụng nên em đến trờng muén... - T×nh huèng: xin b¸c b¶o vÖ víi lý do chÝnh đáng nhng cũng không đợc, tức quá đá hòn sỏi, kh«ng may vµo ch©n mét b¹n còng ®i muén nh em.....

(29) + Lời xin lỗi của em với bạn đó - Kết bạn thân với bạn đó: giới thiệu tên mình, qua đó hỏi tên bạn để kết thân. + Ngời bạn đó tên Lan, ở xóm 2, đang học lớp 6C... + Lan rÊt dÞu dµng, giäng nãi nghe rÊt Êm... + §«i m«i lóc nµo còng në nô cêi.... - Lan nhanh nhÑn trong mäi lÜnh vùc... nhÊt lµ trong häc tËp: Bµi khã hái Lan, b¹n Êy gi¶ng nhanh mµ l¹i dÔ hiÓu...chÝnh v× thÕ mµ t×nh b¹n gi÷a em vµ Lan cµng g¾n bã h¬n... c, KÕt bµi. Tôi rất vui khi đợc làm bạn với Lan. Lµm b¹n víi Lan, t«i häc tõ b¹n Êy bao nhiªu ®iÒu. T«i vµ Lan m·i m·i lµ b¹n th©n cña nhau. Bài tập 8: a, Më bµi " Ngời thầy nh một con đò Em h·y kÓ vÒ thÇy gi¸o(c« gi¸o) cña em ? §a kh¸ch sang s«ng råi mét m×nh quay trë GV: Yêu cầu của đề là gì? lại"đó là hình ảnh thầy giáo mà tôi không HS: KÓ vÒ thÇy gi¸o( c« gi¸o) mµ em kÝnh bao giê quªn - thÇy Hïng mÕn. b, Th©n bµi GV: Theo em më bµi nªn nãi nh÷ng g×? - H×nh d¸ng: ThÇy kho¶ng 40 tuæi, vÉn cßn HS: Giíi thiÖu kh¸i qu¸t vÒ ngêi thÇy gi¸o nhanh nhÑn... (c« gi¸o) mµ em kÝnh mÕn hoÆc yªu quý. + Lµ mét «ng gi¸o lµng, cã kho¶ng 15 n¨m trong nghÒ... + ¡n mÆc gi¶n dÞ... GV:Th©n bµi em nãi vÒ ®iÒu g×? - KØ niÖm: HS:- Ph¸c qua vµi nÐt vÒ h×nh d¸ng bªn ngoµi + b¶n th©n t«i lµ mét HS dèt... của thầy giáo(cô giáo): giản dị, nhanh nhẹn... + Đợc thầy để ý và quan tâm nhiều hơn: - kÓ chi tiÕt nh÷ng kû niÖm th©n thiÕt g¾n bã ngoài giờ lên lớp, những lúc ở nhà thầy đến nhà víi thÇy gi¸o(c« gi¸o): trong häc t©p, trong kÌm ... đời sống... + KÕt qu¶:n¨m Êy t«i tõ mét HS dèt v¬n lªn lµ HS giái cña líp... +Trong cuéc sèng thêng ngµy: thÇy sèng rÊt đạm bạc, yêu cây cảnh, luôn chăm sóc th¬ng yªu nh÷ng ngêi trong g®... c, KÕt bµi T«i tÊt biÕt ¬n thÇy. Nhê thÇy mµ t«i häc giái h¬n rÊt nhiÒu.NÕu mai ®©y thµnh c«ng trong c«ng viÖc th× em sÏ m·i m·i nhí ¬n ngêi thÇy mµ em yªu GV: PhÇn kÕt bµi em thÓ hiÖn ®iÒu g×? quý. HS: Mong gi÷ m·i h×nh ¶nh cña thÇy gi¸o(c« Bài tập 9 gi¸o) kÝnh mÕn. Tæ tiªn ngêi ViÖt xa lµ Hïng V¬ng lËp níc Văn Lang đóng đô ở Phong Châu . Vua Hùng lµ con trai cña Long Qu©n vµ ¢u C¬ L¹c H·y kÓ c©u chuyÖn kho¶ng 10 dßng gi¶i thÝch v× sao ngêi ViÖt Nam ta tù xng lµ con Long Qu©n ngêi L¹c ViÖt m×nh rång , thêng sang ch¬i ë thuû phñ . ¢n C¬ lµ con g¸i thÇn rång ch¸u tiªn n«ng gièng tiªn ë trªn nói ph¬ng b¾c . Hä lÊy nhau . Ân Cơ đẻ ra một cái bọc trăm trứng nở ra 100 con . Ngêi con trëng đîc gäi lµ vua Hùng ,đời đời nối tiếp làm vua .Để tởng nhớ tæ tiªn m×nh ngêi ViÖt Nam tù xng lµ con.

(30) rång ch¸u tiªn . 4 . Củng c ố :. * GV củng cố , khái quát cho HS n ội dung cơ b ản HS khắc sâu kiến thức đã học . 5. Hướng dẫn HS về nhà : * HS hệ thống lại kiến thức đã học chu ẩn bị cho chuyên đề sau : “ Truyện cổ tích ”. ………………………………………… Chuyên đề 7 :. TRUYỆN CỔ TÍCH VIỆT NAM A. Môc tiªu bµi häc: _ ¤n tËp vµ cñng cè kiÕn thøc vÒ truyÖn cæ tÝch. _ Luyện giải một số câu hỏi về một số truyện cổ tích đã học. B . Chuẩn bị *-. GV:Ph¬ng ph¸p gi¶ng d¹y , SGK,tµi liÖu tham kh¶o: - HS : SGK , đồ dùng học tập C . Tiến trình lên lớp 1. Ổn định lớp: kiểm tra sĩ số 2. Bài cũ 3. Bài mới. (?) Cæ tÝch lµ g×?. (?) §Æc ®iÓm tiªu biÓu cña cæ tÝch?. TruyÖn cæ tÝch gåm mÊy lo¹i?. So s¸nh truyÒn thuyÕt vµ truyÖn cæ tÝch?. A. Lý thuyết 1. §Þnh nghÜa: - TruyÖn cæ tÝch lµ lo¹i truyÖn d©n gian kÓ vÒ cuộc đời của một số kiểu nhân vật quen thuéc: nh©n vËt bÊt h¹nh, nh©n vËt dòng sÜ, nh©n vËt cã tµi n¨ng k× l¹, nh©n vËt th«ng minh, nh©n vËt ngèc nghÕch, nh©n vËt lµ động vật. - Truyện cổ tích thờng có yếu tố hoang đờng thÓ hiÖn íc m¬, niÒm tin cña nh©n d©n vÒ chiến thắng cuối cùng của cái thiện đối với cái ác, cái tốt đối với cái xấu, sự công bằng đối với sự bất công. 2. Ph©n lo¹i: - TruyÖn cæ tÝch vÒ loµi vËt - TruyÖn cæ tÝch thÇn k× - TruyÖn cæ tÝch sinh ho¹t. 3. So s¸nh truyÒn thuyÕt vµ truyÖn cæ tÝch: - Gièng nhau: + §Òu cã yÕu tè tëng tîng, k× ¶o; + Cã nhiÒu chi tiÕt( m« tÝp) gièng nhau: sù ra đời thần kì, nhân vật có những tài năng phi thêng… - Kh¸c nhau: + TruyÒn thuyÕt kÓ vÒ c¸c nh©n vËt, sù kiÖn lịch sử và thể hiện cách đánh giá của nhân dân… còn cổ tích kể về cuộc đời của một số loại nhân vật nhất định và thể hiện quan niÖm, íc m¬ cña nh©n d©n. + Truyền thuyết đợc cả ngời kể lẫn ngời nghe tin lµ nh÷ng c©u chuyÖn cã thËt; cßn.

(31) (?) Kể tên các truyện cổ tích mà em đã học?. _ Nh÷ng v¨n b¶n trªn thuéc kiÓu v¨n b¶n nào? Trong những VB ấy đã sử dụng PTBĐ nµo?. _ Nh©n vËt Th¹ch Sanh thuéc kiÓu nh©n vËt nµo? _ Nh©n vËt em bÐ ( truyÖn Em bÐ th«ng minh) thuéc kiÓu nh©n vËt nµo? _ Nh©n vËt M· L¬ng thuéc kiÓu nh©n vËt nµo? _ Nhân vật ông lão đánh cá thuộc kiểu nhân vËt nµo?. (?) H·y nªu nh÷ng nÐt chÝnh vÒ nôi dung vµ nt cña mét sè truyÖn cæ tÝch VN vµ níc ngoài mà em đã học và đọc thêm?. truyÖn cæ tÝch C¶ ngêi kÓ lÉn ngêi nghe coi lµ nh÷ng c©u chuyÖn kh«ng cã thËt. 4. Những truyện cổ tích đã học: _ Th¹ch Sanh. _ Em bÐ th«ng minh. _ C©y bót thÇn. _ Ông lão đánh cá và con cá vàng. 5. KiÓu v¨n b¶n vµ PTB§ cña c¸c truyÒn thuyết đã học: _ KiÓu v¨n b¶n: Tù sù. _ PTB§: KÓ. 6. Xác định kiểu nhân vật trong các truyện cổ tích đã học: _ Nh©n vËt Th¹ch Sanh: KiÓu nh©n vËt dòng sÜ. _ Nh©n vËt em bÐ ( truyÖn Em bÐ th«ng minh): KiÓu nh©n vËt th«ng minh. _ Nh©n vËt M· L¬ng: KiÓu nh©n vËt cã tµi n¨ng k× l¹. _ Nhân vật ông lão đánh cá: Kiểu nhân vật ngèc nghÕch. II. Nh÷ng nÐt chÝnh vÒ néi dung vµ nghÖ thuËt cña mét sè truyÖn cæ tÝch ViÖt Nam vµ níc ngoµi: 1) Th¹ch Sanh: * NghÖ thuËt: - TruyÖn cã nhiÒu chi tiÕt tëng tîng thÇn k× độc đáo và giàu ý nghĩa. - KÕt cÊu, cèt truyÖn m¹ch l¹c, s¾p xÕp t×nh tiÕt khÐo lÐo, hoµn chØnh. * Néi dung ý nghÜa: - Ngîi ca nh÷ng chiÕn c«ng rùc rì vµ phÈm chất cao đẹp của ngời anh hùng- dũng sĩ dân gian b¸ch chiÕn b¸ch th¾ng Th¹ch Sanh. - Thể hiện ớc mơ, niềm tin về đạo đức, công lí xã hội và lí tởng nhân đạo, yêu hòa bình cña nh©n d©n ta. 2. Em bÐ th«ng minh: * NghÖ thuËt: - Hình thức câu đố hay, bát ngờ, lí thú. - T¹o t×nh huèng bÊt ngê vµ x©u chuçi sù kiÖn. * Néi dung ý nghÜa: - Truyện đề cao sự thông minh và trí khôn d©n gian. - T¹o nªn tiÕng cêi vui vÎ, hån nhiªn. 3) C©y bót thÇn: * NghÖ thuËt: - Chi tiết tởng tợng thần kì, đặc sắc. - Cèt truyÖn li k×. - Giäng kÓ khi trang nghiªm,khi hµi híc, dÝ dám. * Néi dung ý nghÜa: - ThÓ hiÖn quan niÖm cña nh©n d©n ta vÒ c«ng lÝ x· héi. - Khẳng định tài năng phải phục vụ nhân.

(32) d©n, phôc vô chÝnh nghÜa, chèng l¹i c¸i ¸c; nghÖ thuËt ch©n chÝnh thuéc vÒ nh©n d©n. - ThÓ hiÖn íc m¬, niÒm tin cña nh©n d©n vÒ kh¶ n¨ng k× diÖu cña con ngêi. 4. Ông lão đánh cá và con cá vàng: * NghÖ thuËt: - Tơng phản, đối lập; trùng lặp, tăng cấp - Sö dông yÕu tè tëng tîng, k× ¶o. * Néi dung ý nghÜa: Ca ngîi lßng biÕt ¬n ngêi nh©n hËu vµ nªu ra bài học đích đáng cho kẻ tham lam, bội b¹c. III. C¶m nhËn mét sè nh©n vËt cæ tÝch: 1. Th¹ch Sanh: - KiÓu nh©n vËt dòng sÜ cã tµi n¨ng k× l¹. - Ra đời và lớn lên rất kì lạ. - Tr¶i qua nhiÒu thö th¸ch, khã kh¨n: + Sù hung b¹o cña thiªn nhiªn + Sự thâm độc của kẻ xấu + Sù x©m lîc cña kÎ thï. - Cã nhiÒu phÈm chÊt quÝ b¸u: + ThËt thµ, chÊt ph¸c. + Vô t, hết lòng giúp đỡ ngời khác. + Dòng c¶m, tµi n¨ng, cã søc kháe phi thêng. + Yªu chuéng hßa b×nh, c«ng lÝ. - Lµ chµng dòng sÜ d©n gian b¸ch chiÕn b¸ch thắng, đại diện cho cái thiện. - Lµ nh©n vËt lÝ tëng mµ nh©n d©n íc ao vµ ngìng mé. 2. Em bÐ th«ng minh: - KiÓu nh©n vËt th«ng minh, tµi giái. - Con ngêi thî cµy nhng th«ng minh, mu trÝ. - Giải đố hay, độc đáo, bất ngờ. - Nhanh nhÑn, cøng cái. - §øa trÎ ®Çy b¶n lÜnh, øng xö nhanh, khÐo lÐo, hån nhiªn vµ ng©y th¬. 3. M· L¬ng: - KiÓu nh©n vËt cã tµi n¨ng k× l¹. - CËu bÐ må c«i, th«ng minh, say mª häc vÏ. - Khæ luyÖn thµnh tµi. - Đợc thần linh giúp đỡ. - Nh©n hËu, yªu th¬ng ngêi nghÌo. - Dòng c¶m, mu trÝ, th«ng minh, c¨m ghÐt cêng quyÒn vµ b¹o lùc. - Là ngời nghệ sĩ chân chính đợc nhân dân yªu mÕn vµ ngìng mé. IV. ý nghĩa của các truyện cổ tích đã học: 1. TruyÖn Th¹ch Sanh: _ Thể hiện ớc mơ, niềm tin về đạo đức và c«ng lÝ x· héi. _ Thể hiện t tởng nhân đạo, yêu hoà bình cña nh©n d©n ta. 2. TruyÖn Em bÐ th«ng minh: _ §Ò cao trÝ kh«n d©n gian. _ T¹o tiÕng cêi vui vÎ. 3. TruyÖn C©y bót thÇn:.

(33) _ ThÓ hiÖn quan niÖm cña nh©n d©n vÒ c«ng lí xã hội, về mục đích của tài năng nghệ thuËt. _ ThÓ hiÖn íc m¬ vÒ kh¶ n¨ng k× diÖu cña con ngêi. 4. Truyện Ông lão đánh cá và con cá vàng: _ Ca ngợi lòng biết ơn đối với những con ngời nhân hậu. _ Đa ra bài học đích đáng cho những kẻ tham lam béi b¹c.. Bµi tËp vËn dông:. 1. NhËn xÐt nµo nªu chÝnh x¸c vÒ nguån gèc xuÊt th©n cña Th¹ch Sanh? A. Tõ thÕ giíi thÇn linh. B. Tõ nh÷ng ngêi chÞu nhiÒu ®au khæ. C. Tõ chó bÐ må c«i. D. Từ những ngời đấu tranh quật khởi. 2. Thái độ và tình cảm nào của nhân dân lao động không đợc thể hiện qua hình tợng Th¹ch Sanh? A. Yªu mÕn, tù hµo vÒ con ngêi cã phÈm chÊt nh Th¹ch Sanh. B. íc m¬ h¹nh phóc, íc m¬ cã nh÷ng ®iÒu k× diệu làm thay đổi cuộc đời. C. Ca ngîi søc m¹nh thÓ lùc vµ trÝ tuÖ cña ngêi n«ng d©n. D. LÝ tëng ho¸ nh©n vËt theo tiªu chuÈn, nguyÖn väng cña m×nh. 3. TruyÖn Th¹ch Sanh thÓ hiÖn íc m¬ g× cña nhân dân lao động? A. Søc m¹nh cña nh©n d©n. B. C«ng b»ng x· héi. C. C¸i thiÖn chiÕn th¾ng c¸i ¸c. D. C¶ 3 íc m¬ trªn. 4. Nh©n vËt chÝnh trong truyÖn Em bÐ th«ng minh” lµ ai? A. Hai cha con em bÐ. B. Em bÐ. C. Viªn quan. D. Nhµ vua. 5. Mục đích chính của truyện Em bé thông minh lµ g×? A. G©y cêi. B. Phª ph¸n nh÷ng kÎ ngu dèt. C. Khẳng định sức mạnh của con ngời. D. Ca ngợi, khẳng định trí tuệ, tài năng của con ngêi. 6. Søc hÊp dÉn cña truyÖn Em bÐ th«ng minh chủ yếu đợc tạo ra từ đâu? A. Hành động nhân vật. B. Ng«n ng÷ nh©n vËt. C. T×nh huèng truyÖn. D. Lêi kÓ cña truyÖn. 7. Cuộc đấu tranh trong truyện Cây bút. I. PhÇn bµi tËp tr¾c nghiÖm: 1. B. 2. C. 3. C. 4. B. 5. D. 6. C. 7. D.

(34) thần là cuộc đấu tranh nào? A. Chống bọn địa chủ. B. Chèng bän vua chóa. C. Chèng ¸p bøc bãc lét. D. Chống lại những kẻ tham lam, độc ác. 8. ớc mơ nổi bật của nhân dân lao động 8. A trong truyÖn C©y bót thÇn lµ g×? A. VÒ kh¶ n¨ng k× diÖu cña con ngêi. B. Thay đổi hiện thực. C. Sèng yªn lµnh. D. Tho¸t khái ¸p bøc bãc lét. 9. Yêú tố cơ bản nào đã tạo ra sự hấp dẫn 9. D của truyện Ông lão đánh cá và con cá vàng? A. Nh©n ho¸. B. Cêng ®iÖu. C. LÆp. D. KÞch tÝnh. 10. T¸c dông lín nhÊt cña bót ph¸p miªu t¶ rong truyện cổ tích Ông lão đánh cá và con 10.A c¸ vµng lµ g×? A. Làm cho không khí truyện thay đổi. B. TruyÖn cã thªm nhiÒu t×nh tiÕt. C. TruyÖn ng¾n gän h¬n., lêi Ýt ý nhiÒu. D. Truyện có nhiều phơng thức diễn đạt hay h¬n. C©u 1: Trong truyÖn “Th¹ch Sanh”, hai nh©n vËt Thạch Sanh và Lí Thông luôn đối lập nhau về tính cách và hành động. Hãy chỉ ra những đối lập đó? C©u 2: Trong truyện “Cây bút thần”, vì sao Mã Lơng chỉ vẽ cho ngời nghèo dụng cụ lao động mà không vẽ cho họ sản phẩm lao động? Qua đây, em có nhận xét gì về mục đích của tài năng nghệ thuật đối với cuộc sống con ngời?. C©u 3: TruyÖn “Em bÐ th«ng minh” hÊp dÉn em v× nh÷ng lÝ do nµo?. 4 . Củng c ố :. II. PhÇn bµi tËp tù luËn: C©u 1: Sự đối lập về tính cách và hành động của hai nh©n vËt Th¹ch Sanh vµ LÝ Th«ng: _ Th¹ch Sanh: l¬ng thiÖn, tèt bông. ( DÉn chøng ) _ Lí Thông: độc ác, mu mẹo. ( DÉn chøng ). C©u 2: _ Trong truyÖn “C©y bót thÇn”, M· L¬ng chỉ vẽ cho ngời nghèo dụng cụ lao động mà không vẽ cho họ sản phẩm lao động. Vì: Mã Lơng là ngời lao động nên coi trọng lao động, tin ở lao động sẽ làm ra cña c¶i. _ Qua đây, ta có thể nhận xét về mục đích của tài năng nghệ thuật đối với cuộc sống con ngêi: + Nghệ thuật phải đợc nuôi dỡng từ thực tÕ. + NghÖ thuËt ph¶i cã Ých cho nh©n d©n, ph¶i phôc vô nh©n d©n. + Nghệ thuật phải chiến đấu tiêu diệt cái ¸c. C©u 3: _ V× truyÖn ca ngîi trÝ th«ng minh h¬n ngêi cña mét em bÐ n«ng d©n. _ V× truyÖn kÓ rÊt vui, g©y cêi. _ Vì các lời giải đố tự nhiên, hóm hỉnh..

(35) * GV củng cố , khái quát cho HS n ội dung cơ b ản HS khắc sâu kiến thức đã học . 5. Hướng dẫn HS về nhà : * HS hệ thống lại kiến thức đã học chu ẩn bị cho chuyên đề sau : “Từ và cụm từ Tiếng. Việt” …………………………………………… Chuyên đê 8:. TỪ VÀ CỤM TỪ TIẾNG VIỆT A. Mục tiêu bài học: - Giúp học sinh hiểu đợc đặc điểm danh từ và các loại danh từ. Danh từ chỉ đơn vị, danh từ chỉ sự vËt. - Nhận diện đợc danh từ và phân tích đợc các loại danh từ. - Giúp HS củng cố và nâng cao kiến thức về động từ, khái niệm và cấu tạo của CĐT. -Biết phát hiện và vận dụng động từ vào bài làm văn của mình. -Biết cách sử dụng động từ, CĐT khi nói, viết. - §éc lËp, tÝch cùc t×m hiÓu. B . Chuẩn bị *-. GV:Ph¬ng ph¸p gi¶ng d¹y , SGK,tµi liÖu tham kh¶o: - HS : SGK , đồ dùng học tập C . Tiến trình lên lớp 1. Ổn định lớp: kiểm tra sĩ số 2. Bài cũ 3. Bài mới. Phần I: Danh từ - Cụm danh từ. I. Lý thuyết 1. Đặc điểm của danh từ (?) Danh tõ lµ g× ?. (?) Danh từ có đặc điểm gì ?. ( ? ) Danh từ chỉ đơn vị là gì?. - Danh tõ lµ tõ chØ ngêi, chØ vËt, hiÖn tîng, kh¸i niÖm danh tõ gåm 2 loại: + Danh tõ riªng dïng lµm tªn riªng: Ví dụ: TrÇn Hng §¹o, Hµ Néi... + Danh tõ chung chØ ngêi, chØ vËt nãi chung Ví dụ: núi, sông, bàn , ghế… - Danh tõ cã kh¶ n¨ng kÕt hîp víi nh÷ng tõ chØ sè lîng ë phÝa tríc, c¸c tõ:nµy, kia, ấy, đó ... ở phía sau và một số từ ngữ khác để lập thành cụm danh từ - Danh tõ thêng lµm chñ ng÷ ë trong c©u. Khi lµm vÞ ng÷ danh tõ thêng cã tõ là đứng trớc. 2. Danh từ chỉ đơn vị và danh từ sự vật. a. Danh từ chỉ đơn vị. - Nêu tên đơn vị dùng để tính, đếm, đo lờng sự vật. - Danh từ chỉ đơn vị đợc chia làm hai nhãm:.

(36) (?)ThÕ nµo lµ danh tõ chØ sù vËt ?. (?) ThÕ nµo lµ côm danh tõ ? Cho vÝ dô ? (?) Em h·y so s¸nh nghÜa cña côm danh tõ vµ nghÜa cña danh tõ? (?)Theo em côm danh tõ cã cÊu tróc ntn?. + Danh từ chỉ đơn vị tự nhiên + Danh từ chỉ đơn vị quy ớc: chính xác, íc chõng. b. Danh tõ chØ sù vËt. Nªu tªn tõng lo¹i hoÆc tõng c¸ thÓ ngêi, vËt, hiÖn tîng, kh¸i niÖm. 3. Cụm danh từ - Lµ lo¹i tæ hîp tõ do danh tõ víi 1 sè tõ ng÷ phô thuéc nã t¹o thµnh. VD: Mét tóp lÒu n¸t bªn bê biÓn. - Nghĩa của cụm danh từ đầy đủ hơn nghÜa cña danh tõ. - Hoạt động nh một danh từ. Phần trước t1 t2 Ba. Phần trung tâm T1 T2 làng. Phần sau s1. s2 ấy. II. Bài tập Bài tập 1: Khoanh vào câu trả lời đúng nhất? 1. Dòng nào dới đây nêu đúng mô hình cấu tróc cña côm danh tõ? A. Côm danh tõ lµ tæ hîp tõ cß m« h×nh cÊu tróc phøc t¹p h¬n danh tõ . B. Côm danh tõ lµ tæ hîp danh tõ cã m« h×nh cÊu tróc gåm 2 phÇn: PhÇn tríc vµ phÇn trung t©m. C. Côm danh tõ lµ lo¹i tæ hîp danh tõ cã m« h×nh cÊu tróc gåm 2 phÇn: PhÇn trung t©m vµ phÇn sau. D. Côm danh tõ lµ lo¹i tæ hîp danh tõ cã m« h×nh cÊu tróc gåm 3 phÇn: PhÇn tríc, phÇn trung t©m vµ phÇn sau. 2. Trong các cụm danh từ sau, cụm nào có đủ cÊu tróc 3 phÇn? A. Mét lìi bóa. B. Chµng trai kh«i ng« tuÊn tó Êy. C. TÊt c¶ c¸c b¹n HS líp 6. D. ChiÕc thuyÒn c¾m cê ®u«i nheo. 3. Trong c¸c côm danh tõ sau côm nµo chØ cã mét thµnh tè trong phÇn trung t©m? A. Mét chµng trai kh«i ng« tuÊn tó. B. Tóp lÒu. C. Nh÷ng em HS. D. ChiÕc thuyÒn c¾m cê ®u«i nheo.. 1.D. 2. C. 3. B. * G¹ch díi nh÷ng danh tõ trong c©u sau? " C©y bót thÇn lµ truyÖn cæ tÝch vÒ nh©n vËt cã tµi n¨ng kú l¹" Bài tập 2:.

(37) * LiÖt kª mét sè danh tõ chØ sù vËt mµ em biÕt. " C©y bót thÇn lµ truyÖn cæ tÝch vÒ nh©n §Æt c©u víi mét trong nh÷ng danh tõ Êy? vËt cã tµi n¨ng kú l¹" Bài tập 3: - Nhµ, ca, bµn, ghÕ, chai, lä... c©u: * Hãy liệt kê những từ loại chuyên đứng trớc Dt -+Đặt Nhµ cöa cña anh sao bÈn thÕ. chỉ ngời, đồ vật? +C¸i bµn nµy cã bèn ch©n. Bài tập 4: Từ loại chuyên đứng trớc DT chỉ ngời: anh, chÞ, «ng, ngµi... * Hãy liệt kê các DT chỉ đơn vị quy ớc chính xác, - Từ loại chuyên đứng trớc DT chỉ đồ íc chõng? v©t: hoa, qu¶, tê, chiÕc... Bµi tËp 5. - DT chỉ đơn vị quy ớc chính xác: Kilô- gam, tạ, tấn, met... - DT chỉ đơn vị quy ớc ớc chừng: vài, đàn, mớ... Phần II: Động từ - Cụm động từ (?) §éng tõ lµ g×? I. Lý thuyết 1. Đặc điểm của động từ - Là những từ chỉ hành động, trạng thái cña sù vËt. (?) Gi÷a DT vµ §T cã sù kh¸c biÖt nh thÕ nµo? - Ví dụ: (DT: - Chạy, làm, ném… + Không kết hợp với đã, sẽ. đang, cũng, vẫn, chớ, đừng... + Thêng lµm chñ ng÷ trong c©u. + Khi làm VN phải có từ là đứng trớc. -Có khả năng kết hợp với đã, sẽ, đang, - §T: + Có khả năng kết hợp với đã, sẽ, đang, cũng, cũng, vẫn, hãy, chớ, đừng... +Thêng lµm VN trong c©u. vẫn, hãy, chớ, đừng... + Khi lµm chñ ng÷, mÊt kh¶ n¨ng kÕt +Thêng lµm VN trong c©u. + Khi làm chủ ngữ, mất khả năng kết hợp với đã, hợp với đã, sẽ, đang, cũng, vẫn, hãy, chớ, đừng... ) sẽ, đang, cũng, vẫn, hãy, chớ, đừng... ) (?) Có nh÷ng lo¹i động từ nµo? 2. C¸c lo¹i động từ: - ĐT tình thái( thờng đòi hỏi các ĐT kh¸c ®i kÌm). - ĐT chỉ hành động, trạng thái(Không đòi hỏi các ĐT khác đi kèm). Bao gồm 2 lo¹i nhá: + ĐT chỉ hành động( trả lời câu hỏi Lµm g×?) + §T chØ tr¹ng th¸i( tr¶ lêi c©u hái Lµm sao?, ThÕ nµo?) 3. Cụm động từ (?)ThÕ nµo lµ cụm động từ ? - Cụm động từ là tổ hợp từ do động từ kết hợp với một số từ ngữ phụ thuộc nó tạo thành. - Ví dụ: Viên quan ấy đã đi nhiều nơI. - Cụm động từ có ý nghĩa đầy đủ và có cấu tạo phức tạp hơn động từ, hoạt động.

(38) (?) Em h·y nªu cÊu t¹o cña C§T? (?) Phô ng÷ tríc bæ sung cho §T c¸c ý nghÜa g×?. trong c©u nh mét động từ. - CÊu t¹o: * 3 phÇn: PhÇn tríc PhÇn trung t©m PhÇn sau. * PN tríc. động (?)Phô ng÷ sau bæ sung cho §T nh÷ng g×?. Quan hÖ thêi gian Sù tiÕp diÔn t¬ng tù Sù khuyÕn khÝch hoÆc ng¨n c¶n hành động. Sự khẳng định hoặc phủ định hành. *Phụ ngữ sau. động. §èi tîng Híng §Þa ®iÓm Thêi gian Mục đích Nguyªn nh©n Ph¬ng tiÖn vµ c¸ch thøc hµnh. - Mô hình cụm động từ: Phần Phần trung Phần sau trước tâm ( Động từ ) t1 t2 T1 T2 s1 s2 II. Bài tập Bµi tËp 1 Khoanh vào câu trả lời đúng nhất? 1. Nhận định nào sau đây không đúng về cụm 1. B động từ ? A. Hoạt động trong câu nh một động từ. B. Hoạt động trong câu không nh một động từ. C. Do một động từ và một số tà ngữ phụ thuộc nó t¹o thµnh. D. Có ý nghĩa đầy đủ hơn và cấu trúc phức tạp hơn động từ. 2. D 2. Dßng nµo sau ®©y kh«ng cã cụm động từ ? A. Viên quan ấy đã đi nhiều nơi. B. Thằng bé còn đang đùa nghịch ở sau nhà. C. Ngêi cha cßn ®ang cha biÕt tr¶ lêi ra sao. D. Ngµy h«m Êy, nã buån. 3. Trong cụm động từ, c¸c phô ng÷ ë phÇn phô tríc kh«ng cã t¸c dông bæ sung cho động từ 3. D c¸c ý nghÜa nµo? A. Quan hÖ thêi gian. B. Sù tiÕp diÔn t¬ng tù. C. Sự khẳng định hoặc phủ định hành động. D. Chỉ cách thức hành động. 4. Cho cụm động từ: “®ang ®i nhiÒu n¬I”, em.

(39) h·y cho biÕt phÇn phô tríc trong cụm động từ 4. D bæ sung ý nghÜa cô thÓ nµo cho động từ? A. Sự khẳng định hoặc phủ định hành động B. Quan hÖ thêi gian. C. Sự khuyến khích hoặc ngăn cản hành động D. Sù tiÕp diÔn. 5. Dßng nµo sau ®©y kh«ng phï hîp víi đặc điểm của ĐT? A. Thêng lµm VN trong c©u. 5. D B. Có khả năng kết hợp với đã, sẽ, đang, còng, vÉn, chí. C. Khi lµm CN mÊt kh¶ n¨ng kÕt hîp víi đã, sẽ, đang, cũng, vẫn, chớ. D. Thêng lµm thµnh phÇn phô trong c©u. 6. §T lµ nh÷ng tõ kh«ng tr¶ lêi cho c©u hái 6. A nµo sau ®©y? A. C¸i g×? B. Lµm g×? C. ThÕ nµo? D. Lµm sao? Xác định và phân loại các ĐT trong các câu sau: a. Anh d¸m lµm kh«ng? b. Nã toan vÒ quª. c. Nam §Þnh ®i Hµ Néi d. B¾c muèn viÕt th. e. §«ng ph¶i thi l¹i. g. S¬n cÇn häc ngo¹i ng÷. h. Hà nên đọc sách. i. Giang đừng khóc. Bài tập 2: + ĐT tình thái: dám, định, muốn, phải, cần, nên, đừng. + ĐT hành động: làm, về, đi, viêt, thi, học, đọc, khóc Phần III. Tính từ - Cụm tính từ. I. Lý thuyết 1. §Æc ®iÓm tÝnh tõ - Tớnh từ là những từ chỉ đặc điểm tính chất của sự vật, hành động trạng thái. - Ví dụ: + Xanh ng¾t /nh÷ng hµng me + BÇu trêi/ l¹i trong xanh - TÝnh tõ cã thÓ lµm vÞ ng÷, chñ ng÷ trong c©u. - Tính từ kết hợp với các từ: đã, sẽ, đang, cũng, vẫn... để tạo thành cụm tính từ - Có 2 lo¹i tÝnh tõ : + Tính từ chỉ đặc điểm tơng đối(có thể kết hợp với các từ chỉ mức độ) + Tính từ chỉ đặc điểm tuyệt đối(không thể kết hợp với từ chỉ mức độ). 2. Cụm tính từ: - Cụm tính từ: có 3 phÇn : phÇn tríc phÇn trung t©m phÇn sau - Phần trước: BiÓu thÞ vÒ quan hÖ thêi gian, Sự tiếp diễn tơng tự, mức độ của đặc điểm, tính chất, sự khẩng định hay phủ định... - Phần sau: BiÓu thÞ vÒ vÞ trÝ, sù so s¸nh, mức độ, phạm vi hay nguyên nhân của đặc điểm, tính chất... II. Bài tập Bµi tËp 1 GV: Cho ®o¹n v¨n sau:.

(40) " Trong c¸c gièng vËt, tr©u lµ kÎ vÊt v¶ nhất. Sớm tinh mơ đã bị goi dậy đi cày, ®i bõa, ¸ch kho¸c lªn vai, d©y ch·o x©u ®¨ng mòi.Th«i th× tuú chñ, miÖng qu¸t, tay đánh, trâu chỉ một lòng chăm chỉ làm lụng, không kể ruộng cạn đồng sâu, ngầy m ngµy n¾ng, chØ mong lóa ng« t¬i tốt đền ơn chủ" Em h·y cho biÕt ®o¹n v¨n trªn cã mÊy tÝnh tõ? A. ChÝn B. T¸m C. B¶y D. S¸u Bµi tËp 2: Díi ®©y lµ n¨m c©u cña n¨m «ng thÇy bãi: - Nó sun sun nh con đỉa. - Nó chần chẫn nh cái đòn càn. - Nã bÌ bÌ nh c¸i qu¹t thãc. - Nó sừng sững nh cái cột đình. - Nã tun tñn nh c¸i chæi xÓ cïn. Em h·y nhËn xÐt viÖc dïng c¸c tÝnh tõ vµ phô ng÷ so s¸nh trong nh÷ng c©u trªn cã t¸c dông phª b×nh vµ g©y cêi nh thÕ nµo? Bài tập 3: T×m côm tÝnh tõ trong c¸c c©u sau? - Nó sun sun nh con đỉa. - Nó chần chẫn nh cái đòn càn. - Nã bÌ bÌ nh c¸i qu¹t thãc. - Nó sừng sững nh cái cột đình. - Nã tun tñn nh c¸i chæi xÓ cïn Bài tập 4: GV: Cho ®o¹n v¨n sau: " Trong c¸c gièng vËt nu«i, tr©u lµ kÎ vÊt vả nhất. Sớm tinh mơ đã bị gọi dậy đi cày, đi bõa, ¸ch kho¸c lªn vai, d©y ch·o x©u đằng mũi.Thôi thì tuỳ chủ, miệng quat, tay đánh, trâu chỉ một lòng chăm chỉ làm lụng, không kể ruộng cạn đồng sâu, ngày m ngµy n¨ng, chØ mong lóa ng« t¬i tốt để đền ơn chủ" Em h·y cho biªt ®o¹n v¨n trªn cã mÊy cum tÝnh tõ? A. Hai B. Bèn C. N¨m D. S¸u Bài tập 5: Dßng nµo sau ®©y cha ph¶i lµ mét côm tính từ có đầy đủ cấu trúc 3 phần? A. VÉn cßn khoÎ m¹nh l¸m B. RÊt ch¨m chØ lµm lông C. Cßn trÎ D. §ang sung søc nh thanh niªn..

(41) 4 . Củng c ố :. * GV củng cố , khái quát cho HS n ội dung cơ b ản HS khắc sâu kiến thức đã học . 5. Hướng dẫn HS về nhà : * HS hệ thống lại kiến thức đã học chu ẩn bị cho chuyên đề sau : “Phong cách ngôn ngữ. và các biện pháp tu từ Tiếng Việt. ………………………………………… Chuyên đề 9: PHONG CÁCH NGÔN NGỮ VÀ BIỆN PHÁP TU TỪ TIẾNG VIỆT A. Mục tiêu bài học: - Củng cố kiến thức về phép tu từ so sánh đã học - Më réng, n©ng cao kiÕn thøc: cÊu t¹o cña phÐp so s¸nh. - BÝªt sö dông phÐp so s¸nh hîp lý, cã hiÖu qu¶. - Gi¸o dôc ý thøc sö dông tõng÷, h×nh ¶nh so s¸nh khi t¹o lËp v¨n b¶n B . Chuẩn bị *-. GV:Ph¬ng ph¸p gi¶ng d¹y , SGK,tµi liÖu tham kh¶o: - HS : SGK , đồ dùng học tập C . Tiến trình lên lớp 1. Ổn định lớp: kiểm tra sĩ số 2. Bài cũ 3. Bài mới. _ ThÕ nµo lµ so s¸nh?. _ LÊy vÝ dô minh ho¹?. _ Nªu cÊu t¹o cña phÐp so s¸nh?. _ Ph©n tÝch cÊu t¹o cña phÐp so s¸nh trong vÝ dô trªn?. I. So sánh A. Lý thuyÕt: 1. §Þnh nghÜa: So sánh là đối chiếu sự vật , sự việc này với sự vật, sự việc khác có nét tơng đồng để làm tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt. VÝ dô: CÇu Thª Hóc cong cong nh con t«m dÉn vào đền Ngọc Sơn. 2. CÊu t¹o cña phÐp so s¸nh: 4 phÇn _ Vế A ( sự vật, sự việc đợc so sánh). _ Ph¬ng diÖn so s¸nh. _ Tõ ng÷ so s¸nh. _ Vế B ( sự vật, sự việc dùng để so sánh). VÝ dô: Ph¬ng Vế A diÖn so (Sù vËt s¸nh đợc so s¸nh ) CÇu Thª cong Hóc cong. Tõ ng÷ so s¸nh nh. Vế B ( Sù vËt dùng để so s¸nh) con t«m. 3. C¸c kiÓu so s¸nh: _ KÓ tªn c¸c kiÓu so s¸nh? Nh÷ng tõ ng÷ so 2 kiÓu sánh thuộc các kiểu đó? _ So s¸nh ngang b»ng: lµ, nh, y nh, gièng nh,.

(42) _ PhÐp so s¸nh cã nh÷ng t¸c dông nµo?. tùa nh, tùa nh lµ, bao nhiªu bÊy nhiªu, _ So s¸nh kh«ng ngang b»ng: h¬n, h¬n lµ, kh«ng b»ng, cha b»ng, ch¼ng b»ng, 4. T¸c dông cña phÐp so s¸nh: _ T¸c dông gîi h×nh, gióp cho viÖc miªu t¶ sù vật, sự việc đợc cụ thể, sinh động. _ T¸c dông biÓu hiÖn t tëng, t×nh c¶m s©u s¾c.. B. Bµi tËp: Bµi tËp 1: a. _ VÕ A: TriÖu qu©n Bµi tËp 1: Ph©n tÝch cÊu t¹o cña phÐp so s¸nh trong _ VÕ B: c¸t _ T: b»ng nh÷ng c©u díi ®©y: b. a. An D¬ng thua trËn ch¹y ra, _ VÕ A: ¸o chµng, ngùa chµng TriÖu qu©n b»ng c¸t h»ng hµ ®uæi theo. _ VÕ B: r¸ng pha, tuyÕt in ( Thiªn Nam ng÷ lôc ) _ T: tùa, nh lµ b. áo chàng đỏ tựa ráng pha, _ PD: đỏ, sắc trắng Ngùa chµng s¾c tr¾ng nh lµ tuyÕt in. c. ( Chinh phô ng©m ) _ VÕ A: Th©n em _ VÕ B: ít trªn c©y c. Th©n em nh ít trªn c©y _ T: nh Cµng t¬i ngoµi vá cµng cay trong lßng. _ PD: Èn ( sè phËn trí trªu, ®Çy nghÞch lÝ ) ( Ca dao ) Bµi tËp 2: a. _ Tõ ng÷ so s¸nh: lµ Bµi tËp 2: T×m tõ ng÷ so s¸nh trong nh÷ng c©u díi ®©y _ So s¸nh ngang b»ng. b. vµ cho biÕt chóng thuéc kiÓu so s¸nh nµo? _ Tõ ng÷ so s¸nh: nh a. Giã thæi lµ chæi trêi _ So s¸nh ngang b»ng. Níc ma lµ ca trêi c. ( Tôc ng÷ ) _ Tõ ng÷ so s¸nh: bao nhiªu bÊy nhiªu b. Th©n em nh cñ Êu gai _ So s¸nh ngang b»ng. Ruét trong th× tr¾ng, vá ngoµi th× ®en. d. ( Ca dao ) _ Tõ ng÷ so s¸nh: chõng nh c. Qua đình ngả nón trông đình, §×nh bao nhiªu ngãi th¬ng m×nh bÊy _ So s¸nh ngang b»ng. nhiªu. e. ( Ca dao ) _ Tõ ng÷ so s¸nh: cßn h¬n d. N¬i B¸c n»m, réng mªnh m«ng, _ So s¸nh kh«ng ngang b»ng. Chõng nh n¨m th¸ng, non s«ng tô vµo. ( Giang Qu©n ) e. Thµ r»ng ¨n b¸t c¬m rau Cßn h¬n c¸ thÞt nãi nhau nÆng lêi. II. Nhân hoá ( Ca dao ) A. Lý thuyết 1. Khái niệm - Nhân hoá là gọi hoặc tả con vật, cây cối, đồ (?) Thế nào là nhân hoá ? vật…bằng những từ ngữ vốn được dùng để gọi hoặc tả con người, làm cho thế giới loài vật, cây cối, đồ vật …trở nên gần gũi với con người, biểu thị được những suy nghĩ, tình cảm của con người. - Ví dụ: “Vì sương nên núi bạc đầu.

(43) (?) Có mấy kiểu nhân hoá ? Lấy ví dụ minh hoạ ?. (?) Nhân hoá có giá trị và ý nghĩa gì ?. Biển lay bởi gió hoa sầu vì mưa” ( Ca dao ) 2. Các kiểu nhân hoá a) Dùng những từ vốn gọi người để gọi vật. * “ Chị Điệp nhanh nhảu: - Bồ các là bác chim ri. Chim ri là dì sáo sậu. Sáo sậu là cậu sáo đen. Sáo đen là em tu hú. Tu hú là chú bồ các…”. b) Dùng những từ vốn chỉ hoạt động tính chất của người để chỉ hoạt động tính chất của vật. - “Tôi đưa tay ôm nước vào lòng Sông mở nước ôm tôi vào dạ.” c) Trò chuyện xưng hô với vật như với người. - “Đã dậy chưa hả trầu? Tao hái vài lá nhé Cho bà và cho mẹ Đừng lụi đi trầu ơi ! ” 3. Giá trị và ý nghĩa - Biện pháp nghệ thuật nhân hoá được sử dụng làm cho thơ văn giàu hình tượng và biểu cảm: cảnh vật được nói đến mang tình người và hồn người, gợi cho người đọc bao liên tưởng thú vị. B. Bài tập Bài tập 1. 1. Những hình ảnh nào sau đây không phải là hình ảnh nhân hoá ? A. Cây dừa sải tay bơi. 1. C. B. Cỏ gà rung tai. C. Bố em đi cày về. D. Kiến hành quân đầy đường. 2. Phép nhân hoá trong câu sau được tạo ra bằng cách nào ? “Cứ chốc chốc tôi ( Dế Mèn ) lại trịnh trọng và khoan thai đưa cả hai chân lên vuốt râu”. A. Dùng những từ vốn chỉ hoạt động tính chất của người để chỉ hoạt động tính chất của vật. 2. A B. Dùng những từ vốn gọi người để gọi vật. C. Trò chuyện xưng hô với vật như với người. D. Dùng từ chỉ tâm tư tình cảm của người để.

(44) chỉ tâm tư tình cảm của vật. 3. Tác giả sử dụng biện pháp gì trong câu thơ sau: “Tôi giơ tay ôm nước vào lòng Sông mở nước ôm tôi vào dạ”. A. Nhân hoá, B. So sánh, C. Ẩn dụ, D. Điệp ngữ. - HS tự viết, GV theo dõi hướng dẫn gợi ý .. (?) Thế nào là ẩn dụ ?. (?) Có mấy kiểu ẩn dụ ? Lấy ví dụ minh hoạ ?. Dòng nào nêu đúng phương thức ẩn dụ của câu thơ: “Đầu tường lửa lựu lập loè đơm bông” ? A. Ẩn dụ hình thức. B. Ẩn dụ cách thức. C. Ẩn dụ chuyển đổi cảm giác. D. Ẩn dụ phẩm chất Chỉ ra phép so sánh và ẩn dụ trong đoạn thơ sau : “Vân xem trang trọng khác vời Khuôn trăng đầy đặn, nét ngài nở nang Hoa cười, ngọc thốt đoan trang Mây thua nước tóc, tuyết nhường màu ra”.. 3. A Bài tập 2 Viết một đoạn văn khoảng 10 – 12 câu ( Chủ đề mùa xuân ) trong đó có sử dụng phép nhân hoá ? III. Ẩn dụ A. Lý thuyết 1.Khái niệm - Ẩn dụ là gọi tên sự vật, hiện tượng này bằng tên sự vật hiện tượng kháccó nét tương đồng với nó nhằm tăng sức gợi hình gợi cảm cho lời văn. - Ví dụ: “Thuyền ơi có nhớ bến chăng Bến thì một dạ khăng khăng đợi thuyền”. ( Ca dao ) 2. Các kiểu ẩn dụ a) Ẩn dụ hình tượng “Hoa tàn mà lại thêm tươi Trăng tàn mà lại hơn mười rằm xưa”. b) Ẩn dụ bổ xung ( còn gọi là ẩn dụ chuyển đổi cảm giác ) “Ngoài thềm rơi chiếc lá đa Tiếng rơi nghe mỏng như là rơi nghiêng”. B. Bài tập Bài tập 1. B Bài tập 2 - Phép so sánh: Khuôn trăng, nét ngài, mây, nước tóc, tuyết, màu ra”. - Phép ẩn dụ: thua, nhường. - Chú ý: Thua, nhường là so sánh và cũng là ẩn dụ..

(45) Bài tập 3: Chỉ ra phương thức ẩn dụ trong những câu thơ sau: a) “Ngoài thềm rơi chiếc lá đa Tiếng rơi nghe mỏng như là rơi nghiêng”. b) Người cha mái tóc bạc Đốt lửa cho anh nằm. c) Ngày ngày mặt trời đi qua trên lăng Thấy một Mặt Trời trong lăng rất đỏ - HS tự viết, GV theo dõi hướng dẫn gợi ý .. (?) Thế nào là hoán dụ ?. (?) Có mấy kiểu hoán dụ ? Lấy ví dụ minh hoạ ?. - Ẩn dụ chuyển đổi cảm giác. - Ẩn dụ phẩm chất. - Ẩn dụ phẩm chất. Bài tập 4: Viết một đoạn văn khoảng 10 – 12 câu ( Chủ đề mùa thu ) trong đó có sử dụng phép ẩn dụ ? IV. Hoán dụ A. Lý thuyết 1. Khái niệm - Hoán dụ là gọi tên sự vật, hiện tượng, khái niệm bằng tên của một sự vật, hiện tượng, khái niệm khác có qua hệ gần gũi với nó nhằm tăng sức gợi hình gợi cảm cho sự diễn đạt. - Ví dụ: “Núi không đè nổi vai vươn tới Lá ngụy trang gieo với gió đèo”. ( Lên Tây Bắc- Tố Hữu ) 2. Các kiểu hoán dụ: a) Lấy bộ phận để gọi toàn thể. - “Những bàn chân từ than bụi lầy bùn Đã đứng dưới mặt cách mạng.” ( Ta đi tới – Tố Hữu ) b) Lấy vật bị chứa đựng để gọi vật chứa đựng - “Một lá về đâu xa thăm thẳm Nghìn nhà trong xuống bé con con”. ( Vịnh núi An Lão – Nguyễn Khuyến ) c) Lấy dấu hiệu sự vật để gọi sự vật - “Áo chàm đưa buổi phân li Cầm tay nhau biết nói gì hôm nay” ( Việt Bắc – Tố Hữu ) d) Lấy cái cụ thể để gọi cái trừu tượng - “Ờ đã chín năm rồi đấy nhỉ Kháng chiến ba ngàn ngày không nghỉ Bắp chân đầu gối vẫn săn gân”. B. Bài tập.

(46) Bài tập 1 1. Trong những câu sau, câu nào không sử dụng phép hoán dụ ? A. Áo chàm đưa buổi phân li. 1. B. B. Người Cha mái tóc bạc. C. Ngày Huế đổ máu. D. Bàn tay ta làm nên tất cả. 2. Dòng nào sau đây không nêu đúng tên gọi của những kiểu hoán dụ thường gặp ? A. Lấy bộ phận để gọi toàn thể. B. Lấy vật bị chứa đựng để gọi vật chứa đựng 2. C. C. Chuyển đổi tên gọi của sự vật trên quan hệ tương đồng. Bài tập 2 D. Lấy cái cụ thể để gọi cái trừu tượng. Phân biệt ẩn dụ và hoán dụ ?. Giống Khác nhau. Xác định và chỉ rõ mối quan hệ của biện pháp hoán dụ trong khổ thơ sau : Em đã sống bởi vì em đã thắng ! Cả nước bên em, bên giường nệm trắng, Hát cho em nghe như tiếng mẹ ngày xưa, Sông Thu Bồn giọng hát đò đưa…. Ẩn dụ. Hoán dụ. - Gọi tên sự vật, hiện tượng này bằng tên sự vật, hiện tượng khác. - Dựa vào mối - Dựa vào mối quan hệ tương quan hệ tương đồng ( qua so cận ( gần gũi ) sánh ngầm ) đi đôi với về: nhau: + Hình thức. + Bộ phận – + Cách thức. toàn thể. + Phẩm chất. + Vật chứa – + Cảm giác. Vật bị chứa. + Dấu hiệu – Sự vật . + Cụ thể - trừu tượng.. Bài tập 3 - Phép hoán dụ: Cả nước. - Quan hệ: Vật chứa ( cả nước ) và vật được chứa ( nhân dân Việt Nam sống trên đất nước Việt Nam ). Bài tập 4:. Viết một đoạn văn khoảng 10 – 12 câu ( Chủ - HS tự viết, GV theo dõi hướng dẫn gợi ý . đề mùa đông ) trong đó có sử dụng phép.

(47) hoán dụ ? 4 . Củng c ố :. * GV củng cố , khái quát cho HS nội dung cơ b ản HS khắc sâu kiến thức đã học . 5. Hướng dẫn HS về nhà : * HS hệ thống lại kiến thức đã học chuẩn bị cho chuyên đề sau : “Văn miêu tả và các vấn. đề có liên quan đến văn miêu tả.”. ****************************************************. Chuyên đề 10: VĂN MIÊU TẢ VÀ CÁC VẤN ĐỀ CÓ LIÊN QUAN ĐẾN VĂN MIÊU TẢ Chuyên đề 11:đ tõ nhiÒu nghÜa vµ hiÖn tîng chuyÓn nghÜa cña tõ A. Môc tiªu bµi häc: _ Cñng cè vµ më réng cho HS nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n vÒ tõ nhiÒu nghÜa vµ hiÖn tîng chuyÓn nghÜa cña tõ. _ LuyÖn gi¶i mét sè BT vÒ tõ nhiÒu nghÜa vµ hiÖn tîng chuyÓn nghÜa cña tõ. B . Chuẩn bị *-. GV:Ph¬ng ph¸p gi¶ng d¹y , SGK,tµi liÖu tham kh¶o: - HS : SGK , đồ dùng học tập C . Tiến trình lên lớp 1. Ổn định lớp: kiểm tra sĩ số 2. Bài cũ 3. Bài mới. A. Lý thuyÕt: - Tõ cã thÓ cã 1 hay nhiÒu nghÜa. - Chuyển nghĩa là hiện tợng thay đổi nghĩa.

(48) cña tõ,t¹o ra nh÷ng tõ nhiÒu nghÜa. -Trong tõ nhiÒu nghÜa cã:nghÜa chuyÓn vµ nghÜa gèc Bµi tËp 1: B. Bµi tËp vËn dông: Trong c¸c nghÜa sau ®©y cña tõ “s¾c”, Bµi tËp 1: nghÜa nµo lµ nghÜa chÝnh, nghÜa nµo lµ nghÜa Trong c¸c nghÜa cña tõ “s¾c”, nghÜa (1) lµ chuyÓn: nghÜa chÝnh, nghÜa (2),(3) lµ nghÜa chuyÓn. (1) ( Đồ dùng để cắt, chặt, thái,) có lỡi mỏng và bén làm cho dễ đứt các vật đem cắt, chặt: Dao s¾c. R×u s¾c. (2) (Con mắt) rất tinh nhanh: Chị ta có đôi m¾t s¾c. (3) Tinh và giỏi: Nhận định sắc. Bµi tËp 2: Tõ “chÕt” trong c©u §ång hå chÕt” nghÜa Bµi tËp 2: lµ g×? NghÜa nµy gièng vµ kh¸c nghÜa chÝnh Tõ “chÕt” trong c©u §ång hå chÕt” nghÜa nh thÕ nµo? là: Không hoạt động đợc nữa, do bị h hỏng hoÆc do quªn kh«ng lªn d©y cãt. NghÜa nµy vµ nghÜa chÝnh cã chç gièng nhau là: cả 2 nghĩa đều chỉ hiện tợng mất khả năng hoạt động của vật. Khác nhau ở chç: nghÜa chÝnh chØ viÖc kÕt thóc sù sèng của một sinh vật (các loài động vật, kể cả con ngêi, c¸c loµi thùc vËt), cßn nghÜa chuyÓn cña “chÕt” trong §ång hå chÕt” biểu thị hiện tợng mất khả năng hoạt động cña mét lo¹i m¸y mãc. Bµi tËp 3: Bµi tËp 3: §Æt 3 c©u cã tõ “chÝn” víi 3 nghÜa sau Có thể đặt 3 câu sau: ®©y: _ Chóng ta nªn ¨n qu¶ chÝn, kh«ng nªn ¨n (1) (Qu¶, h¹t) ë vµo giai ®o¹n ph¸t triÓn ®Çy qu¶ xanh. đủ nhất, thờng có màu đỏ hoặc vàng, có h- _ Em vừa nấu chín nồi cơm thì bạn Lan ¬ng th¬m, vÞ ngon. sang ch¬i. (2) ( Thức ăn) đợc nấu nớng kĩ đến mức ăn _ Muốn trả lời tốt câu hỏi của thầy giáo thì đợc, trái với “sống”. ph¶i suy nghÜ thËt chÝn. (3) Sự suy nghĩ ở mức đầy đủ để có đợc hiệu qu¶. Bµi tËp 4: Bµi tËp 4: Ph©n tÝch nghÜa cña c¸c tõ nhiÒu nghÜa sau ®©y (qua c¸c c©u vÝ dô): a. b¸t: a. b¸t: _ Nhµ s¹ch th× m¸t, b¸t s¹ch th× ngon. (1) _ bát (1): đồ dùng có dạng bán cầu để đựng _ Mçi b÷a nã ¨n ba b¸t c¬m. (2) c¬m , canh. _ bát (2): đơn vị đo bằng bát. b. lßng: b. lßng: _ Lßng lîn ¨n rÊt ngon. (1) _ lßng (1): nh÷ng bé phËn trong bông cña _ Ai còng c¶m phôc tÊm lßng nh©n hËu cña con vËt giÕt thÞt dïng lµm thøc ¨n. bµ cô. (2) _ lßng (2): bông d¹ con ngêi, tøc lµ t×nh c¶m, tinh thÇn cña con ngêi. c. ch¹y: c. ch¹y: _ Anh Nam ch¹y rÊt nhanh. (1) _ ch¹y (1): di chuyÓn th©n thÓ b»ng nh÷ng _ B¸c c«ng nh©n ®ang ch¹y m¸y.(2) bíc nhanh. _ Nhà nó rất nghèo phải chạy ăn từng bữa. _ chạy (2): điều khiển cho máy hoạt động. (3) _ chạy (3): gấp rút lo liệu để mau chóng có đợc, đạt đợc cái đang rất cần, rất muốn. Bµi tËp 5: Bµi tËp 5: “XÊu” lµ mét tõ nhiÒu nghÜa. ë nghÜa nµo “XÊu” víi c¸c nghÜa sau ®©y th× tr¸i.

(49) th× “ xÊu” cã tõ tr¸i nghÜa víi “tèt”?. nghÜa víi “tèt”: a. Xấu về giá trị, phẩm chất, đáng chê ( hàng xấu, đất xấu). b. Thuéc lo¹i cã thÓ g©y h¹i, mang l¹i ®iÒu kh«ng hay (b¹n xÊu, thêi tiÕt xÊu, t×nh h×nh xÊu). c. Trái với đạo đức (hành vi xấu). Bµi tËp 6: Bµi tËp 6: Hãy tìm thêm cho mỗi hiện tợng chuyển a. Chỉ sự vật chuyển thành chỉ hành động : nghÜa sau ®©y 3 vÝ dô minh ho¹: hép s¬n – s¬n cöa; c¸i bµo – bµo gç; c©n a. Chỉ sự vật chuyển thành chỉ hành động : muối – muối da. c¸i ca – ca gç. b. Chỉ hành động chuyển thành chỉ đơn vị: b. Chỉ hành động chuyển thành chỉ đơn vị: đang bó lúa – gánh ba bó lúa; cuộn bức g¸nh cñi ®i – mét g¸nh cñi. tranh – ba cuén giÊy; ®ang n¾m c¬m – hai n¾m c¬m. Bài tập 7 : ? Gi¶i thÝch nghÜa cña tõ chÝn trong c¸c c©u a) sau : Vờn cam chín đỏ => Quả ở vào giai đoạn a) Vờn cam chín đỏ . ph¸t triển đầy đủ nhất thờng có màu đỏ hoặc b) Trớc khi quyết định phải suy nghĩ cho vµng , cã h¬ng th¬m vÞ ngät . chÝn ch¾n . b) c) Ngîng chÝn c¶ mÆt . Trớc khi quyết định phải suy nghĩ cho chín chắn => Sự suy nghĩ ở mức đầy đủ để đợc hiÖu qu¶ . c) Ngợng chín cả mặt => Màu da đỏ ửng lªn . ? §Æt c©u víi c¸c tõ chÝn theo c¸c nÐt nghÜa * §Æt c©u trªn - Trên cây, hồng xiêm đã bắt đầu chín - Gß m¸ cao chÝn nh qu¶ bå qu©n . - Tµi n¨ng cña anh Êy ®ang chÝn ré. 4 . Củng c ố :. * GV củng cố , khái quát cho HS n ội dung cơ b ản HS khắc sâu kiến thức đã học . 5. Hướng dẫn HS về nhà : * HS hệ thống lại kiến thức đã học chu ẩn bị cho chuyên đề sau : “Truyện cổ tích Việt. Nam”. Buæi 12.. «n tËp vÒ sè tõ, lîng tõ, chØ tõ. A. Môc tiªu bµi häc: _ ¤n tËp vµ cñng cè nh÷ng kiÕn thøc vÒ sè tõ, lîng tõ, chØ tõ. _ LuyÖn gi¶i mét sè c©u hái vÒ sè tõ, lîng tõ, chØ tõ..

(50) B. Néi dung kiÕn thøc: Hoạt động của thầy. Hoạt động của trò A. Lý thuyÕt: I. Sè tõ: 1. §Þnh nghÜa: _ ThÕ nµo lµ sè tõ? Cho vÝ dô? Sè tõ lµ nh÷ng tõ chØ sè lîng vµ thø tù sù vËt. VÝ dô: Tôi là con thứ hai trong gia đình. ST 2. Ph©n lo¹i: _ Sè tõ chia lµm mÊy lo¹i ( KÓ tªn)? Mçi 2 lo¹i. lo¹i cho mét vÝ dô? _ Sè tõ chØ sè lîng sù vËt: Số từ đứng trớc danh từ. _ Sè tõ chØ thø tù sù vËt: Số từ đứng sau danh từ. II. Lîng tõ: 1. §Þnh nghÜa: _ ThÕ nµo lµ lîng tõ? Cho VD? Lîng tõ lµ nh÷ng tõ chØ lîng Ýt hay nhiÒu cña sù vËt. VÝ dô1: Hai đứa tôi mỗi ngời một ngả. LT VÝ dô 2: Tất cả trờng hôm nay đợc nghỉ LT häc. 2. Ph©n lo¹i: _ Lîng tõ chia lµm mÊy lo¹i? §ã lµ nh÷ng 2 lo¹i. lo¹i nµo? _ Lîng tõ chØ ý nghÜa toµn thÓ: c¶, tÊt c¶, tÊt th¶y, _ Lîng tõ chØ ý nghÜa tËp hîp hay ph©n phèi: nh÷ng, c¸c, mäi, mçi, tõng, III. ChØ tõ: _ ChØ tõ lµ g× ? Cho vÝ dô? Chỉ từ là những từ dùng để trỏ vào sự vật, nhằm xác định vị trí của sự vật trong không gian hoÆc thêi gian. VÝ dô 1: Håi Êy, ë Thanh Ho¸ cã mét ngêi Chỉ từ ( định vị sự vật trong t.gian) làm nghề đánh cá tên là Lê Thận. VÝ dô 2: Ngoµi kia, c¸c b¹n häc sinh ®ang n« Chỉ từ ( định vị sự vật trong k.gian) đùa. B. Bµi tËp vËn dông: Bµi tËp 1: Bµi tËp 1: T×m sè tõ trong nh÷ng c©u sau vµ cho biÕt chóng thuéc lo¹i nµo? a. Sè tõ : mét ( chØ sè lîng sù vËt ). a. ¢u C¬ ë l¹i mét m×nh nu«i con, th¸ng ngµy chê mong, buån tñi. ( Con Rång, ch¸u Tiªn ) b. Sè tõ: n¨m m¬i (chØ sè lîng sù vËt ). b. Nay ta ®a n¨m m¬i con xuèng biÓn, nµng ®a n¨m m¬i con lªn nói, chia nhau cai qu¶n c¸c ph¬ng..

(51) ( Con Rång, ch¸u Tiªn ) c. Hïng V¬ng lóc vÒ giµ, muèn truyÒn ng«i, nhng nhµ vua cã nh÷ng hai m¬i ngêi con trai, kh«ng biÕt chän ai cho xøng đáng. ( B¸nh chng, b¸nh giÇy) d. Tục truyền đời Hùng Vơng thứ sáu, ở lµng Giãng cã hai vî chång «ng l·o ch¨m chỉ làm ăn và có tiếng là phúc đức. ( Th¸nh Giãng ) Bµi tËp 2: T×m lîng tõ trong nh÷ng c©u sau vµ cho biÕt chóng thuéc lo¹i nµo? a. Nh÷ng hån TrÇn Phó v« danh.. c. Sè tõ: hai m¬i (chØ sè lîng sù vËt ).. d. _ Sè tõ : s¸u (chØ thø tù sù vËt ). _ Sè tõ: hai (chØ sè lîng sù vËt ). Bµi tËp 2: a. Lîng tõ: nh÷ng ( chØ ý nghÜa tËp hîp).. b. Lîng tõ: mäi ( chØ ý nghÜa ph©n phèi). b. T«i cïng mäi ngêi ®ang lµm viÖc trong nhµ m¸y. c. Lîng tõ: c¸c ( chØ ý nghÜa tËp hîp). c. Tra nay, các em đợc về nhà cơ mà! d. Lîng tõ: c¶ ( chØ ý nghÜa toµn thÓ ). d. C¶ hai ngêi cïng mÆc ¸o hoa. e. Lîng tõ: tõng ( chØ ý nghÜa ph©n phèi ). e. LÇn lît tõng ngêi ®ang vµo líp. Bµi tËp 3: Bµi tËp 3: §iÓm kh¸c nhau gi÷a tõng vµ mçi: Qua hai vÝ dô sau, em thÊy nghÜa cña tõng _ tõng: mang ý nghÜa lÇn lît theo tr×nh tù, vµ mçi cã g× kh¸c nhau? hết cá thể này đến cá thể khác. a. Thần dùng phép lạ bốc từng quả đồi, dời _ mỗi: mang ý nghĩa nhấn mạnh, tách riêng tõng d·y nói… tõng c¸ thÓ, kh«ng mang ý nghÜa lÇn lît. ( S¬n Tinh, Thuû Tinh ) b. Mét h«m, bÞ giÆc ®uæi, Lª Lîi vµ c¸c tíng rót lui mçi ngêi mét ng¶. ( Sù tÝch Hå G¬m ) Bµi tËp 4: Bµi tËp 4: ý nghÜa vµ chøc vô cña c¸c chØ tõ nh sau: Tìm chỉ từ trong những câu sau. Xác định ý nghÜa vµ chøc vô cña c¸c chØ tõ Êy. a. Êy: a. Vua cha ngÉm nghÜ rÊt l©u råi chän hai _ §Þnh vÞ sù vËt trong kh«ng gian. thø b¸nh Êy ®em tÕ Trêi, §Êt cïng Tiªn v- _ Lµm phô ng÷ sau trong côm danh tõ. ¬ng. ( B¸nh chng, b¸nh giÇy) b. Êy: b. Tõ Êy trong t«i bõng n¾ng h¹ _ §Þnh vÞ sù vËt trong thêi gian. MÆt trêi ch©n lÝ chãi qua tim. _ Lµm tr¹ng ng÷ . ( Tố Hữu ) c. đó: c. Từ đó nhuệ khí của nghĩa quân ngày _ Định vị sự vật trong thời gian. mét t¨ng. _ Lµm tr¹ng ng÷ . ( Sù tÝch Hå G¬m ) Bµi tËp 5: §iÒn nh÷ng tõ sau vµo chç trèng trong nh÷ng c©u th¬ díi ®©y: mÊy, mét, tõng, hai, đây, đấy, hai, năm, mời. _ ..............duyên..........nợ âu đành phận ..............n¾ng ...........ma d¸m qu¶n c«ng. _ Råi B¸c ®i dÐm ch¨n ........... ngêi .......... ngêi mét. _ Yªu nhau ............. nói còng trÌo .......... sông cũng lội............đèo cũng qua. _ ............ đông thì...........bên tây, ...........cha cã vî, ........ nay cha chång..

(52) Buæi 13.. rÌn luyÖn chÝnh t¶. A. Môc tiªu bµi häc: _ Sửa một số lỗi chính tả do ảnh hởng của cách phát âm địa phơng. _ Luyện giải một số BT về lỗi chính tả do ảnh hởng của cách phát âm địa phơng. B. Néi dung kiÕn thøc: Hoạt động của thầy. Hoạt động của trò I. Ph©n biÖt phô ©m s / x: Bµi tËp 1: * HS lµm:. Bµi tËp 1: * GV gäi HS lªn b¶ng lµm: H·y t×m: _ 5 tõ l¸y cã phô ©m ®Çu s. VÝ dô: _ 5 tõ l¸y cã phô ©m ®Çu s: s¾c s¶o, s¸ng sña, sÆc sì, san s¸t, s¹ch sÏ. sung síng. _ 5 tõ l¸y cã phô ©m ®Çu x. VÝ dô: _ 5 tõ l¸y cã phô ©m ®Çu x: xµo x¹c, xÊp xØ, xa x«i, xao xuyÕn, xanh xanh. x«n xao. Bµi tËp 2: * HS lµm: Bµi tËp 2: 5 tõ ghÐp cã phô ©m ®Çu s ®i víi phô ©m ®Çu x: s©u * GV gäi HS lªn b¶ng lµm: T×m 5 tõ ghÐp cã phô ©m ®Çu s ®i xa, soi xÐt, xuÊt s¾c, xø së, s¾c xu©n. víi phô ©m ®Çu x. VÝ dô: s¶n xuÊt. Bµi tËp 3: * HS lµm: §iÒn vµo chç trèng: Bµi tËp 3: * GV gäi HS lªn b¶ng lµm: §iÒn vµo chç trèng s¬ng hay x¬ng: _ Mét n¾ng hai s¬ng _ Bóc lột đến tận xơng tuỷ. _ Mét n¾ng hai . _ Xơng đồng da sắt. _ Bóc lột đến tận.tuỷ. _ Tãc s¬ng da måi. _ đồng da sắt. _ Cuộc đời sơng gió. _ Tãcda måi. _ C©y x¬ng rång. _ Cuộc đời gió. II. Ph©n biÖt phô ©m r / d / gi: _ C©y rång. Bµi tËp 1: * HS lµm: Bµi tËp 1: Nèi ra víi hiÖu * GV gäi HS lªn b¶ng lµm: Nèi c¸c tiÕng ë cét bªn tr¸i víi c¸c Nèi da víi bß tiếng ở cột bên phải để tạo thành Nối gia với hạn Nèi r©y víi bét nh÷ng tõ ng÷ hîp nghÜa: Nối dây với đàn a. Nèi gi©y víi l¸t ra h¹n da gia b. r©y. hiÖu bß. d©y. l¸t. bét. gi©y đàn Bµi tËp 2: * GV gäi HS lªn b¶ng lµm: §iÒn vµo chç trèng r / d / gi: _ …©y m¬ Ô m¸. _ ..Êy tr¾ng mùc ®en. _ …eo giã gÆt b·o. _ ..èi rÝt tÝt mï. _ ..anh lam th¾ng c¶nh.. Bµi tËp 2: *HS lµm: §iÒn vµo chç trèng : _ D©y m¬ rÔ m¸. _ GiÊy tr¾ng mùc ®en. _ Gieo giã gÆt b·o. _ Rèi rÝt tÝt mï. _ Danh lam th¾ng c¶nh. _ Rút dây động rừng..

(53) _ ..út dây động ừng. _ ..ơng đông kích tây. _ cê ..ong trèng më. _ ..·i ..ã ..Çm ma. _ ..ốt đặc cắn mai. Bµi tËp 3: * GV gäi HS lªn b¶ng lµm: T×m c¸c tõ ng÷ cã dïng tiÕng ë cét bªn tr¸i ®iÒn vµo c¸c « trèng: TiÕng. dµnh d¸ng da d©y. Tõ ng÷. TiÕng. Tõ ng÷. giµnh gi¸ng gia gi©y. Bµi tËp 1: * GV gäi HS lªn b¶ng lµm: §iÒn vµo chç trèng trung hay chung: _ K× thi …kh¶o. _ Ngêi con…hiÕu. _ Vïng nói…du B¾c Bé. _ Trận bóng đá …kết. _ T«i víi anh cïng ®i…chiÕc xe đạp. Bµi tËp 2: * GV gäi HS lªn b¶ng lµm: §iÒn vµo chç trèng ch hay tr: ..èng ..¶i, ..Ëp ..÷ng, .áng ..¬, ..¬..>äi, …e…ë, …ßng …µnh, … ßn…Ünh, …ãi…ang, …«ng…ê, … ¹m…æ. Bµi tËp: * GV đọc cho HS nghe – ghi: Mïa xu©n, phîng ra l¸. L¸ cßn xanh um m¸t rîi, ngon lµnh nh l¸ me non. L¸ ban ®Çu cßn xÕp l¹i, cßn e; dÇn dÇn xoÌ ra cho giã ®a ®Èy lßng cËu häc trß ph¬i phíi lµm sao! CËu ch¨m lo häc hµnh, råi l©u còng v« t©m quªn mµu l¸ phîng. Mét h«m, bçng ®©u trªn nh÷ng cµnh c©y b¸o ra mét tin th¾m: mïa hoa phîng b¾t ®Çu.. _ Giơng đông kích tây. _ cê giong trèng më. _ D·i giã dÇm ma. _ Dốt đặc cắn mai. Bµi tËp 3: * HS lµm: C¸c tõ ng÷ cã dïng tiÕng ë cét bªn tr¸i: TiÕng. Tõ ng÷. dµnh. dµnh giµnh dôm, dµnh riªng bãng gi¸ng d¸ng, d¸ng ®iÖu da dÎ, gia da diÕt. TiÕng. Tõ ng÷. giµnh giËt, giµnh đất d¸ng gi¸ng tr¶, gi¸ng chøc da gia c«ng, gia đình d©y d©y gi©y gi©y chun, phót, d©y gi©y mùc l¸t III. Ph©n biÖt phô ©m tr / ch: Bµi tËp 1: * HS lµm: _ K× thi chung kh¶o. _ Ngêi con trung hiÕu. _ Vïng nói trungdu B¾c Bé. _ Trận bóng đá chung kết. _ Tôi với anh cùng đi chung chiếc xe đạp. Bµi tËp 2: * HS lµm: §iÒn nh sau: trèng tr¶i, chËp ch÷ng, cháng ch¬, tr¬ träi, che chë, trßng trµnh, trßn trÜnh, chãi chang, tr«ng chê, ch¹m træ. IV. Ph©n biÖt phô ©m l / n: Bµi tËp: * HS nghe – ghi..

(54) §Õn giê ch¬i, häc trß ng¹c nhiªn nh×n b«ng hoa në lóc nµo mµ bÊt ngê d÷ vËy?. Buæi 14.. «n luyÖn vÒ so s¸nh. A. Môc tiªu bµi häc: _ Cñng cè vµ më réng kiÕn thøc vÒ biÖn ph¸p so s¸nh. _ LuyÖn gi¶i mét sè bµi tËp vÒ biÖn ph¸p so s¸nh. B. Néi dung kiÕn thøc: Hoạt động của thầy _ ThÕ nµo lµ so s¸nh?. _ LÊy vÝ dô minh ho¹?. _ Nªu cÊu t¹o cña phÐp so s¸nh?. Hoạt động của trò I. Lý thuyÕt: 1. §Þnh nghÜa: So sánh là đối chiếu sự vật , sự việc này với sự vật, sự việc khác có nét tơng đồng để làm tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt. VÝ dô: CÇu Thª Hóc cong cong nh con t«m dÉn vµo đền Ngọc Sơn. 2. CÊu t¹o cña phÐp so s¸nh: 4 phÇn _ Vế A ( sự vật, sự việc đợc so sánh). _ Ph¬ng diÖn so s¸nh. _ Tõ ng÷ so s¸nh. _ Vế B ( sự vật, sự việc dùng để so sánh). VÝ dô: VÕ A. _ Ph©n tÝch cÊu t¹o cña phÐp so s¸nh trong vÝ dô trªn?. CÇu Thª Hóc. Ph¬ng diÖn so s¸nh. cong cong. Tõ ng÷ so s¸nh. nh. VÕ B. con t«m. 3. C¸c kiÓu so s¸nh: 2 kiÓu _ So s¸nh ngang b»ng: lµ, nh, y nh, gièng nh, tùa nh, tùa nh lµ, bao nhiªu bÊy nhiªu, _ KÓ tªn c¸c kiÓu so s¸nh? Nh÷ng tõ _ So s¸nh kh«ng ngang b»ng: h¬n, h¬n lµ, kh«ng b»ng, cha b»ng, ch¼ng b»ng, ngữ so sánh thuộc các kiểu đó? 4. T¸c dông cña phÐp so s¸nh: _ T¸c dông gîi h×nh, gióp cho viÖc miªu t¶ sù vËt, sự việc đợc cụ thể, sinh động. _ T¸c dông biÓu hiÖn t tëng, t×nh c¶m s©u s¾c. II. Bµi tËp: _ PhÐp so s¸nh cã nh÷ng t¸c dông Bµi tËp 1: nµo? a. _ VÕ A: TriÖu qu©n.

(55) _ VÕ B: c¸t _ T: b»ng b. Bµi tËp 1: _ VÕ A: ¸o chµng, ngùa chµng Ph©n tÝch cÊu t¹o cña phÐp so s¸nh _ VÕ B: r¸ng pha, tuyÕt in trong nh÷ng c©u díi ®©y: _ T: tùa, nh lµ a. An D¬ng thua trËn ch¹y ra, _ PD: đỏ, sắc trắng TriÖu qu©n b»ng c¸t h»ng hµ ®uæi c. theo. _ VÕ A: Th©n em ( Thiªn Nam ng÷ lôc ) _ VÕ B: ít trªn c©y b. áo chàng đỏ tựa ráng pha, _ T: nh Ngùa chµng s¾c tr¾ng nh lµ tuyÕt _ PD: Èn ( sè phËn trí trªu, ®Çy nghÞch lÝ ) in. Bµi tËp 2: ( Chinh phô ng©m ) c. Th©n em nh ít trªn c©y Cµng t¬i ngoµi vá cµng cay trong a. lßng. _ Tõ ng÷ so s¸nh: lµ ( Ca dao ) _ So s¸nh ngang b»ng. b. _ Tõ ng÷ so s¸nh: nh Bµi tËp 2: _ So s¸nh ngang b»ng. T×m tõ ng÷ so s¸nh trong nh÷ng c. c©u díi ®©y vµ cho biÕt chóng thuéc _ Tõ ng÷ so s¸nh: bao nhiªu bÊy nhiªu kiÓu so s¸nh nµo? _ So s¸nh ngang b»ng. a. Giã thæi lµ chæi trêi Níc ma lµ ca trêi d. ( Tôc ng÷ ) _ Tõ ng÷ so s¸nh: chõng nh b. Th©n em nh cñ Êu gai _ So s¸nh ngang b»ng. Ruét trong th× tr¾ng, vá ngoµi th× ®en. e. ( Ca dao ) _ Tõ ng÷ so s¸nh: cßn h¬n c. Qua đình ngả nón trông đình, _ So s¸nh kh«ng ngang b»ng. §×nh bao nhiªu ngãi th¬ng m×nh bÊy nhiªu. ( Ca dao ) d. N¬i B¸c n»m, réng mªnh m«ng, Chõng nh n¨m th¸ng, non s«ng tô vµo. ( Giang Qu©n ) e. Thµ r»ng ¨n b¸t c¬m rau Cßn h¬n c¸ thÞt nãi nhau nÆng lêi. ( Ca dao _ So s¸nh kh«ng ngang b»ng..

(56) Buæi 1.. V¨n b¶n nhËt dông. A. Môc tiªu bµi häc: Giúp HS nắm đợc: _ Kh¸i niÖm v¨n b¶n nhËt dông. _ Các vấn đề nhật dụng đã học. _ Cñng cè vµ më réng nh÷ng kiÕn thøc vÒ v¨n b¶n nhËt dông trong ch¬ng tr×nh Ng÷ v¨n 7. _ Lµm mét sè bµi tËp vÒ v¨n b¶n nhËt dông. B. Néi dung kiÕn thøc: Hoạt động của thầy _ Nh¾c l¹i kh¸i niÖm v¨n b¶n nhËt dông?. _ Lớp 6 em đã đợc học những vấn đề nhật dụng nào? Kể tên các văn b¶n t¬ng øng?. _ Lớp 7 em đã đợc học những văn b¶n nhËt dông nµo? C¸c v¨n b¶n ấy đề cập đến những vấn đề nào?. Hoạt động của trò A. Kh¸i niÖm v¨n b¶n nhËt dông. “V¨n b¶n nhËt dông” kh«ng ph¶i lµ mét kh¸i niệm chỉ thể loại, hoặc chỉ kiểu văn bản. Nói đến “văn bản nhật dụng” trớc hết là nói đến tính chất của nội dung văn bản đó. Đó là những bài viết có nội dung gần gũi, bức thiết đối với cuộc sống trớc mắt của con ngời và cộng đồng trong xã hội hiện đại nh: thiên nhiên, môi trờng, năng lîng, d©n sè, quyÒn trÎ em, ma tuý, V¨n b¶n nhËt dông cã thÓ ding tÊt c¶ c¸c thÓ lo¹i còng nh c¸c kiÓu v¨n b¶n. B. Các vấn đề nhật dụng đã học. * Líp 6: _ Di tÝch lÞch sö ( V¨n b¶n “ CÇu Long Biªnchøng nh©n lÞch sö”). _ Danh lam th¾ng c¶nh (V¨n b¶n “§éng Phong Nha”). _ Thiªn nhiªn, m«i trêng (V¨n b¶n “Bøc th cña thủ lĩnh da đỏ”). * Líp 7: Nội dung chính là những vấn đề về quyền trẻ em, nhµ trêng, phô n÷, v¨n ho¸- gi¸o dôc. _ V¨n b¶n “ Cæng trêng më ra”. _ V¨n b¶n “MÑ t«i”. -> Khai thác những nội dung có liên quan đến vấn đề ngời mẹ và nhà trờng. _ V¨n b¶n “ Cuéc chia tay cña nh÷ng con bóp bª”. -> §Ò tµi vÒ quyÒn trÎ em. C. Các văn bản nhật dụng đã học trong ch ơng tr×nh Ng÷ v¨n 7. I. V¨n b¶n Cæng trêng më ra (LÝ Lan). 1. ThÓ lo¹i: Bót kÝ- biÓu c¶m. 2. Néi dung: Bµi v¨n ghi l¹i t©m tr¹ng cña mét ngêi mÑ trong đêm chuẩn bị cho con bớc vào ngày khai trờng đầu tiên. 3. Nh©n vËt chÝnh: Ngêi mÑ.. _ Văn bản “Cổng trờng mở ra” đợc viết theo thể loại nào? 4. Ng«i kÓ:.

(57) _ Nªu néi dung chÝnh cña v¨n b¶n Ng«i thø nhÊt ( ngêi mÑ) “Cæng trêng më ra”? 5. DiÔn biÕn t©m tr¹ng cña ngêi mÑ. _ Suốt buổi tối mẹ đã hồi hộp, bồn chồn suốt đêm trằn trọc không ngủ đợc. Vì: + MÑ v« cïng th¬ng yªu con. _ V¨n b¶n trªn cã nh©n vËt chÝnh + MÑ nhí l¹i nh÷ng Ên tîng tuæi thiÕu thêi ®i häc không? Nếu có, đó là nhân vật của mẹ. nµo? _ Trong đêm không ngủ ấy, ngời mẹ đã: _ Truyện đợc kể ở ngôi thứ mấy? + Giúp con chuẩn bị đồ dùng học tập, quần áo, giµy mò,cho ngµy mai. + Mẹ dọn dẹp nhà cửa, mẹ đã làm một vài việc lÆt vÆt cho riªng mÑ. _ Vì sao trong đêm trớc ngày khai + Mẹ tự nhủ mình cũng cần đi ngủ sớm. giảng để con vào học lớp 1, ngời -> Thật ra, tất cả những việc làm đó chẳng có khó mẹ đã không ngủ đợc? khăn, phức tạp gì, chủ yếu là để thể hiện nỗi lòng cña ngêi mÑ giµu t×nh c¶m. _ T©m tr¹ng ngêi mÑ: + Có gì đó khác thờng: “không tập trung vào _ Trong đêm không ngủ ấy, ngời việc gì cảkhông định làm những việc ấy tối nay”. NghÜa lµ ngêi mÑ còng ch¼ng kh¸c bao mẹ đã nghĩ gì, làm gì? nhiêu với đứa con: đang phân tâm, đang xúc động, đang đắm chìm trong hồi ức và suy tởng trớc một sự kiện lớn sắp đến với đứa con yêu dấu cña m×nh. + Bao nhiêu suy nghĩ của mẹ đều hớng vào con, mÑ h×nh dung ra t©m tr¹ng cña con: Håi hép, h¸o høc, nh¹y c¶m, vui síng. + Tin con, không lo lắng gì, mọi sự chuẩn bị đã chu đáo cả cho con ngày khai trờng, nhng mẹ vẫn suy nghĩ triền miên: mẹ nghĩ đến tuổi thơ, đến thời cắp sách đến trờng, đến ngày khai giảng mà _ Tâm trạng của ngời mẹ đợc diễn mẹ đã từng trải qua. + Mẹ nhớ đến bà ngoại, cũng nh mấy chục năm t¶ cô thÓ nh thÕ nµo? sau con sẽ nhớ đến mẹ nh đêm nay, nh buổi sớm ngày mai. Quá khứ, hiện tại và tơng lai đã hoà đồng trong suy tởng của mẹ bây giờ. + Mẹ nghĩ và liên tởng đến ngày khai trờng ở NhËt B¶n- ngµy lÔ cña toµn x· héi vµ mong sao ë nớc mình rồi cũng đợc nh vậy. Vì ngày khai trờng là biểu hiện của sự quan tâm, chăm sóc của ngời lớn, của toàn xã hội đối với trẻ em, đối với tơng lai. Tãm l¹i: Bµ mÑ trong bµi lµ ngêi mÑ s©u s¾c, t×nh c¶m, tÕ nhÞ, hiÓu biÕt. 6. ý nghĩa nhan đề văn bản Cổng trờng mở ra. ThÕ giíi k× diÖu cña hiÓu biÕt phong phó, cña nh÷ng t×nh c¶m míi, con ngêi míi, quan hÖ míi sẽ mở ra, sẽ đến với con. II. Văn bản Mẹ tôi (ét-môn-đô đơ A-mi-xi). 1. ThÓ lo¹i: Th tõ - biÓu c¶m. 2. Néi dung: Qua bøc th cña ngêi bè göi cho En-ri-c«, truyện đã khắc hoạ vẻ đẹp cao quý và thiêng liªng cña h×nh tîng ngêi mÑ, ca ngîi vai trß to lớn của ngời mẹ đối với con, và đặc biệt là nhắc.

(58) nhë nh÷ng ngêi con ph¶i biÕt yªu th¬ng, kÝnh träng vµ biÕt ¬n cha mÑ. 3. Nh©n vËt chÝnh: Ngêi cha. V×: HÇu hÕt lêi nãi trong v¨n b¶n nµy lµ lêi t©m t×nh cña ngêi cha. 4. Ng«i kÓ: Ng«i thø nhÊt ( chó bÐ )- “t«i” kÓ chuyÖn díi d¹ng nhËt kÝ. 5. T×m hiÓu chi tiÕt bøc th: _ Tóm lại, bà mẹ trong bài là ngời a. Nguyên nhân và mục đích viết th: mÑ nh thÕ nµo? _ Nguyên nhân: Chú bé đã nói hỗn với mẹ lúc cô giáo đến thăm. _ Nêu ý nghĩa nhan đề văn bản “Cæng trêng më ra”? _ Mục đích: Để cảnh cáo, phê phán một cách nghiêm khắc thái độ sai trái của chú bé. b. T©m tr¹ng cña cha tríc lçi lÇm cña con: _ Trớc sai lầm của con, ngời cha rất đau đớn và bực bội.Ông nghiêm khắc phê bình thái độ vô lễ của đứa con mà ông vô cùng yêu quý. Ông nói døt kho¸t nh mÖnh lÖnh: ViÖc nh thÕ kh«ng bao giờ đợc tái phạm nữa. _ Văn bản “Mẹ tôi” đợc viết theo _ Tác giả so sánh sự hỗn láo của đứa con nh một thÓ lo¹i nµo? nh¸t dao ®©m vµo tim ngêi bè lµ muèn thÓ hiÖn _ Nªu néi dung chÝnh cña v¨n b¶n t©m tr¹ng ®au xãt vµ bÊt ngê cña ngêi bè do hËu “MÑ t«i”? quả tội lỗi của đứa con đối với mẹ và đối với chÝnh «ng. §ã lµ sù xóc ph¹m s©u s¾c. _ Trong lòng ngời cha đã bùng lên cơn tức giận thật khó kìm nén khi nghĩ đến tình thơng yêu, hi sinh vô bờ của ngời mẹ đối với đứa con lần đầu tiên tỏ ra vô ơn, bội bạc đối với chính ngời đã sinh ra m×nh. _ Nhân vật chính trong văn bản _ Ngời cha đã chỉ cho con thấy đợc: nµy lµ ai? + Nçi buån th¶m nhÊt cña mçi con ngêi. §ã lµ _ Vì sao có thể xác định nh thế? khi mÊt mÑ. + T×nh yªu th¬ng, kÝnh träng cha mÑ lµ t×nh c¶m _ Truyện đợc kể ở ngôi thứ mấy? thiªng liªng h¬n c¶. _ Ngời cha đã hình dung trong suốt cuộc đời ngời con, ngời mẹ đóng vai trò to lớn: + Thêi th¬ Êu, lóc con èm ®au, ngêi mÑ cã thÓ hi sinh tất cả, có thể chịu đựng để nuôi con, cứu con. _ Nguyªn nh©n nµo khiÕn cho ngêi + Khi con kh«n lín vµ trëng thµnh, mÑ vÉn lµ ngcha ph¶i viÕt th cho con trai? êi che chë, lµ cç dùa tinh thÇn, lµ nguån an ñi cña _ Mục đích viết để làm gì? con.. _ T©m tr¹ng cña cha tríc lçi lÇm của đứa con nh thế nào? _ Trong bức th, ngời cha yêu cầu đứa con: + Từ nay không đợc nói nặng lời với mẹ, dù chỉ mét lêi, mét lÇn. + Thµnh khÈn xin lçi mÑ. _ T¹i sao nhµ v¨n viÕt: Sù hçn l¸o + CÇu xin mÑ h«n con..

(59) cña con nh mét nh¸t dao ®©m vµo tim bè vËy?. _ Chi tiÕt “chiÕc h«n cña mÑ sÏ xo¸ ®i dÊu vÕt vong ©n béi nghÜa trªn tr¸n con” mang ý nghÜa tợng trng. Bởi đó là cái hôn tha thứ, cái hôn của lßng mÑ bao dung, c¸i h«n xo¸ ®i nçi ©n hËn cña đứa con và làm dịu đi nỗi đau của ngời mẹ, cái h«n trong níc m¾t cña c¶ hai mÑ con. _ ý kiến trên đúng một phần, nếu theo mạch tình c¶m vµ t©m tr¹ng cña ngêi cha trong bøc th. _ Từ sai lầm của đứa con, ngời cha _ Nhng ý kiến ấy cũng có phần cực đoan, cứng đã chỉ cho con thấy đợc những rắn quá nếu chỉ căn cứ vào khuyết điểm hiện tại ®iÒu g×? cña chó bÐ. _ Đó là một cách giáo dục con cơng quyết, đòi hái con ph¶i suy nghÜ tíi hËu qu¶ nghiªm träng cña khuyÕt ®iÓm nÕu cø tiÕp tôc t¸i ph¹m vµ ph¸t triÓn trong t¬ng lai. _ Ngêi cha thÓ hiÖn sù quyÕt liÖt trong t×nh c¶m _ Ngời cha đã hình dung trong dù với đứa con mà ông yêu thơng nhất. suốt cuộc đời ngời con, ngời mẹ đóng vai trò nh thế nào?. * GV më réng vÒ 2 c©u th¬ cña ChÕ Lan Viªn trong bµi th¬ “Con cß”: Con dï lín vÉn lµ con cña mÑ Đi suốt đời, lòng mẹ vẫn theo con. _ Trong bức th, ngời cha bắt đứa con lập tức phải làm gì để nhận lỗi, để đợc mẹ tha thứ? Bµi tËp thùc hµnh: * BT trªn líp: I. PhÇn BT Tr¾c nghiÖm: 1. D * GV gi¶i thÝch: §©y lµ c¸ch biÓu hiÖn c«ng khai vµ nång nhiÖt cña ngêi ch©u ¢u. Ngời châu á thì kín đáo, tế nhị h¬n. _ Chi tiÕt “chiÕc h«n cña mÑ sÏ xo¸ ®i dÊu vÕt vong ©n béi nghÜa trªn tr¸n con” cã ý nghÜa g×?. 2. C.

(60) _ Cã ý kiÕn cho r»ng: Ngêi bè thµ r»ng kh«ng cã con, cßn h¬n lµ they con bội bạc với mẹ. đó là thái độ quá cứng rắn, cực đoan, thiên lÖch. 3. D Em có đồng ý với ý kiến đó kh«ng? V× sao?. * GV chèt: 1. H×nh ¶nh ngêi cha: _ HÕt lßng th¬ng yªu vî con. _ Nghiêm khắc, công bằng, độ lợng và tế nhị trong việc giáo dục con. 2. Hình ảnh ngời mẹ qua thái độ vµ t©m t×nh cña ngêi cha: _ HÕt lßng th¬ng yªu, hi sinh v× con. _ Đau đớn, xót xa vì khuyết điểm cña con. _ S½n sµng tha thø khi con thËt sù ¨n n¨n, söa ch÷a. 3. H×nh ¶nh ngêi con – chó bÐ ph¹m khuyÕt ®iÓm víi mÑ: _ Xúc động chân thành khi đọc th cña bè. _ QuyÕt t©m söa lçi. Bµi tËp thùc hµnh: * BT trªn líp: I. PhÇn BT Tr¾c nghiÖm: 1. V¨n b¶n “Cæng trêng më ra” viÕt vÒ néi dung g×? A. Miªu t¶ quang c¶nh ngµy khai trêng. B. Bµn vÒ vai trß cña nhµ trêng trong viÖc gi¸o dôc thÕ hÖ trÎ. C. KÓ vÒ t©m tr¹ng cña mét chó bÐ trong ngày đầu tiên đến trờng. D. T¸i hiÖn l¹i nh÷ng t©m t t×nh cảm của ngời mẹ trong đêm trớc ngµy khai trêng vµo líp Mét cña con. 2. §ªm tríc ngµy khai trêng, t©m tr¹ng cña ngêi con nh thÕ nµo? A. PhÊp pháng, lo l¾ng. B. Thao thức, đợi chờ. C. V« t, thanh th¶n. D. C¨ng th¼ng, håi hép.. 4. B. 5. C. 6. C. 7. C.

(61) 3. C©u v¨n nµo sau ®©y thÓ hiÖn râ nhÊt tÇm quan träng to lín của nhà trờng đối với thế hệ trẻ? A. MÑ nghe nãi ë NhËt, ngµy khai trêng lµ ngµy lÔ cña toµn x· héi. Ngời lớn nghỉ việc để đa trẻ con đến trờng, đờng phố đợc dọn quang đãng và trang trí tơi vui. B. TÊt c¶ quan chøc nhµ níc vµo buổi sáng ngày khai trờng đều chia nhau đến dự lễ khai giảng ở khắp c¸c trêng häc lín nhá. C. C¸c quan chøc kh«ng chØ ngåi trªn hµng ghÕ danh dù mµ nh©n dÞp nµy cßn xem xÐt ng«i trêng, gÆp gì víi Ban gi¸m hiÖu, thÇy, c« gi¸o vµ phô huynh häc sinh D. ThÕ giíi nµy lµ cña con, bíc qua c¸nh cæng trêng lµ mét thÕ giíi k× diÖu sÏ më ra. 4. ét-môn-đô đơ A-mi-xi là ngời níc nµo? A. Nga B. ý C. Ph¸p D. Anh 5. Cha cña En-ri-c« lµ ngêi nh thÕ nµo? A. RÊt yªu th¬ng vµ nu«ng chiÒu con. B. Lu«n nghiªm kh¾c vµ kh«ng tha thø cho lçi lÇm cña con. C. Yªu th¬ng, nghiªm kh¾c vµ tÕ nhÞ trong viÖc gi¸o dôc con. D. Lu«n lu«n thay mÑ En-ri-c« giải quyết mọi vấn đề trong gia đình. 6. C©u v¨n nµo trùc tiÕp bµy tá thái độ của ngời cha đối với Enri-cô? A. Sù hçn l¸o cña con nh mét nh¸t dao ®©m vµo tim bè vËy! B. Thật đáng xấu hổ và nhục nhã cho kẻ nào chà đạp lên tình yêu thơng đó. C. Nhí l¹i ®iÒu Êy, bè kh«ng thÓ nén đợc cơn tức giận đối với con. D. Bố sẽ không thể vui lòng đáp lại cái hôn của con đợc. 7. MÑ cña En-ri-c« lµ ngêi nh thÕ nµo? A. RÊt chiÒu con. B. RÊt nghiªm kh¾c víi con. C. Yªu th¬ng vµ hi sinh tÊt c¶ v× con. D. Kh«ng tha thø cho lçi lÇm cña con.. II. PhÇn BT Tù luËn: 1. V¨n b¶n “ Cæng trêng më ra” kh«ng cã cèt truyÖn mµ chñ yÕu lµ nãi vÒ t©m tr¹ng ngêi mÑ. Trong văn bản có 2 nhân vật là ngời mẹ và đứa con. Nhng ngêi nãi lµ ngêi mÑ. Bµ mÑ kh«ng trùc tiếp nói với con ( vì lúc đó đứa con đã ngủ) mà thùc chÊt ®ang nãi víi chÝnh m×nh, ®ang «n l¹i kØ niệm mà mình đã trải qua. Cách viết này có 2 tác dông: _ T¹o nªn chÊt giäng t©m t×nh cã t¸c dông truyÒn c¶m cao. _ Lµm næi bËt t©m tr¹ng vµ nh÷ng kØ niÖm s©u kÝn, thiÕt tha mµ b×nh thêng khã cã thÓ nãi trùc tiÕp b»ng giäng ®iÖu Êy. 2. C©u v¨n thÓ hiÖn vai trß to lín cña gi¸o dôc trong nhà trờng. Gọi đó là “ Thế giới kì diệu”vì nhµ trêng lµ: _ N¬i cung cÊp cho ta nh÷ng tri thøc vÒ thÕ giíi vµ con ngêi. _ N¬i gióp ta hoµn thiÖn nh©n c¸ch: vÒ lÏ sèng, t×nh th¬ng, quan hÖ xö thÕ, _ Nơi ta đợc sống trong mối quan hệ trong sáng vµ mÉu mùc: t×nh thÇy trß. 3. Trong v¨n b¶n “MÑ t«i”, ngêi bè gãp ý vµ nãi với con phải lễ độ và biết ơn mẹ. Ông không chän c¸ch nãi trùc tiÕp mµ l¹i viÕt th. V×: _ Ngời bố để cho con trai có điều kiện bình tĩnh lắng nghe ý kiến và biết đợc thái độ của bố. _ Bảo đảm sự kín đáo, tế nhị, chỉ ngời nói và ngời nghe biÕt víi nhau ; ngêi nghe kh«ng bÞ mÊt lßng tù träng, kh«ng r¬i vµo t×nh tr¹ng tù ¸i khi bÞ gãp ý. _ Ngời con, sau khi đọc th, có thì giờ suy ngẫm về hành vi của mình để sửa chữa. 4. Nhân vật “tôi” xúc động vô cùng khi đọc th bè, v×: _ Bố nhắc đến nhiều kỉ niệm về mẹ. _ Bố yêu cầu rất nghiêm, rất đúng. _ Nh÷ng lêi ch©n t×nh vµ s©u s¾c cña bè. _ Cµng th¬ng mÑ, th¬ng bè cµng giËn m×nh ch¼ng ra g×! * BT ë nhµ: 1. HS tù viÕt ®o¹n v¨n.. 2. §óng lµ trong v¨n b¶n nµy, ngêi viÕt th lµ ngêi bè nhng mäi lêi kÓ l¹i híng vÒ ngêi mÑ. Ngêi bè kh«ng nãi vÒ m×nh, kh«ng nãi nhiÒu vÒ con trai mà chủ yếu nói về tình yêu thơng và đức hi sinh.

(62) II. PhÇn BT Tù luËn: 1. V¨n b¶n “ Cæng trêng më ra” cã cèt truyÖn kh«ng? Ngêi nãi trong v¨n b¶n nµy lµ ai vµ ®ang nãi víi ai? Nªu t¸c dông cña c¸ch viÕt nµy?. 2. H·y b×nh luËn c©u nãi: §i ®i con, hãy can đảm lên, thế giới nµy lµ cña con, bíc qua c¸nh cæng trêng lµ mét thÕ giíi k× diÖu sÏ më ra”.. 3. Trong v¨n b¶n “MÑ t«i”, ngêi bè góp ý và nói với con phải lễ độ và biÕt ¬n mÑ. Em h·y cho biÕt: T¹i sao «ng kh«ng chän c¸ch nãi trùc tiÕp mµ l¹i viÕt th?. 4. Theo em, v× sao nh©n vËt “t«i” xúc động vô cùng khi đọc th bố?. * BT ë nhµ: 1. H·y nhí l¹i vµ viÕt thµnh ®o¹n. vô bờ của ngời mẹ dành cho con. Vì thế, nếu đặt tên là “ Bố tôi” thì sẽ không nêu lên đợc tinh thần của văn bản. Việc đặt tên “Một lỗi lầm không thÓ tha thø cña t«i” cã phÇn hîp lÝ v× v¨n b¶n nãi về chuyện cậu bé En-ri-cô thiếu lễ độ với mẹ khi cô giáo đến thăm. Nhng nhan đề này cũng chỉ nói đợc một phần nội dung trong khi nội dung quan trọng nhất là nói về sự cao đẹp của ngời mẹ. Bởi vậy, nhan đề “ Mẹ tôi” là hợp lí nhất. 3. Đoạn văn cần nêu đợc các ý chính: _ Ngêi mÑ lµ ngêi hÕt lßng th¬ng yªu, lo l¾ng, hi sinh cho con, bao dung, độ lợng, sẵn sàng tha thứ khi con nhËn ra khuyÕt ®iÓm vµ quyÕt t©m söa ch÷a. _ Lßng kÝnh yªu vµ biÕt ¬n cha mÑ lµ t×nh c¶m tù nhiªn, gÇn gòi vµ thiªng liªng cÇn rÌn luyÖn suèt đời..

(63) văn về một kỉ niệm đáng nhớ nhất trong ngµy khai trêng ®Çu tiªn cña m×nh. 2. Về cách đặt tên cho văn bản “MÑ t«i”, cã 2 ý kiÕn sau: a. Nên đặt tên là “Bố tôi” vì ông là ngêi viÕt th cho En-ri-c«. b. Nên đặt tên là “Một lỗi lầm kh«ng thÓ tha thø cña t«i” th× hîp lÝ h¬n. H·y nªu ý kiÕn cña em.. 3. ViÕt mét ®o¹n v¨n ng¾n (kho¶ng 5-6 c©u) tr×nh bµy c¶m nhËn cña em vÒ h×nh ¶nh vµ vai trß cña ngêi mÑ qua 2 v¨n b¶n nhËt dông “ Cæng trêng më ra” vµ “MÑ t«i”? Buæi 2.. V¨n b¶n nhËt dông. A. Môc tiªu bµi häc: Gióp HS : _ TiÕp tôc cñng cè vµ më réng nh÷ng kiÕn thøc vÒ v¨n b¶n nhËt dông trong ch¬ng tr×nh Ng÷ v¨n 7. _ Lµm mét sè bµi tËp vÒ v¨n b¶n nhËt dông. B. Néi dung kiÕn thøc: Hoạt động của thầy. Hoạt động của trò III. V¨n b¶n Cuéc chia tay cña nh÷ng con bóp bª” (Kh¸nh Hoµi). 1. ThÓ lo¹i: TruyÖn ng¾n.. _ V¨n b¶n “Cuéc chia tay cña những con búp bê” đợc viết theo 2. Néi dung: thÓ lo¹i nµo? Cuéc chia tay cña 2 anh em Thµnh vµ Thuû khi _ Nêu nội dung chính của văn bản hạnh phúc gia đình tan vỡ. “Cuéc chia tay cña nh÷ng con 3. Nh©n vËt chÝnh: 2 anh em Thµnh vµ Thuû. bóp bª”? _ Nh thÕ, nh©n vËt chÝnh trong cuéc chia tay nµy lµ ngêi anh, ngêi 4. Ng«i kÓ: Ng«i thø nhÊt ( ngêi anh xng “t«i”) em hay c¶ hai anh em? 5. Hai anh em vµ nh÷ng cuéc chia tay. _ Khi nghe mẹ giục chia đồ chơi: _ Truyện đợc kể ở ngôi thứ mấy?.

(64) _ Thành và Thuỷ có thái độ, tâm tr¹ng nh thÕ nµo khi nghe mÑ giôc chia đồ chơi?. _ Tại sao các em lại có thái độ và t©m tr¹ng nh thÕ?. _ ViÖc t¸c gi¶ miªu t¶ c¶nh thiªn nhiªn, sinh ho¹t buæi s¸ng t¬i vui, ríu ran nh thế nhằm mục đích gì?. _ T×m nh÷ng chi tiÕt chøng tá hai anh em Thµnh vµ Thuû rÊt th¬ng yªu nhau?. _ Trong truyÖn cã mÊy cuéc chia tay? Cuéc chia tay nµo lµm em cảm động nhất, vì sao?. + Thuỷ: kinh hoàng, sợ hãi, đau đớn, run lên bần bật, nức nở suet đêm. + Thµnh: cè nÐn m×nh nhng níc m¾t vÉn tu«n trµo nh suèi, ít ®Çm c¶ gèi vµ tay ¸o. -> Vì: Chia đồ chơi là giờ chia tay hai anh em đã đến. Chúng rất thơng yêu nhau, không hề muốn ph¶i xa nhau nhng kh«ng thÓ sèng cïng nhau n÷a. Chóng kh«ng sao hiÓu næi bè mÑ chóng l¹i bá nhau nh vậy? Đối với chúng, nhất là đối với đứa em g¸i, ®iÒu nµy thËt khñng khiÕp! _ Anh em Thµnh, Thuû cµng nhá, cµng ngoan ngo·n, th¬ng yªu nhau, ch¨m sãc nhau trong bÊt hạnh càng gợi lên trong ngời đọc lòng trắc ẩn, thơng xót, càng bực, trách sự vô trách nhiệm và ích kØ cña cha mÑ chóng. _ ViÖc t¸c gi¶ miªu t¶ c¶nh thiªn nhiªn, sinh ho¹t buổi sáng tơi vui, ríu ran nh thế nhằm mục đích khắc sâu thêm hoàn cảnh bất thờng, trớ trêu, đáng thơng cảm của hai đứa trẻ. _ Hai anh em Thµnh vµ Thuû rÊt th¬ng yªu nhau: + Em mang kim chỉ ra tận sân vận động để vá áo cho anh. + Chiều nào anh cũng đi đón em. Hai anh em nắm tay nhau võa ®i võa trß chuyÖn. + Nhêng nhau kh«ng chia bóp bª. + Anh dẫn em đến trờng chào cô giáo và các bạn. + Đau đớn, khóc lặng ngời khi phải chia xa. + Anh nh×n theo m·i bãng em nhá liªu xiªu trÌo lªn xe t¶i vÒ quª víi bµ ngo¹i. _ Thùc chÊt trong truyÖn cã nhiÒu cuéc chia tay: + Cuéc chia tay gi÷a bè vµ mÑ. §©y lµ cuéc chia tay không đợc miêu tả trực tiếp nhng lại đóng vai trò đầu mối dẫn đến tất cả các cuộc chia tay khác. + Cuộc chia tay giữa các đồ chơi của hai anh em. + Cuéc chia tay gi÷a c« gi¸o, c¸c b¹n vµ bÐ Thuû. + Cuéc chia tay gi÷a hai anh em. Ba cuộc chia tay sau đều rất cảm động, đầy lu luyến, đầm đìa nớc mắt, đau đớn và rất đáng thơng. Trong đó, cuộc chia tay thứ t giữa hai anh em là đặc biệt cảm động. Cuộc chia tay giữa cô giáo, c¸c b¹n vµ bÐ Thuû cã t¸c dông lµm t¨ng thªm sù cảm động đó. Còn cuộc chia tay của những con bóp bª ( thùc chÊt hai con VÖ SÜ vµ Em Nhá kh«ng ph¶i chia tay) lµ mét c¸ch t¹o t×nh huèng bÊt ngê, hÊp dÉn l¹i phï hîp víi t©m lÝ trÎ em rÊt thÝch ch¬i bóp bª. 6. Bµi häc rót ra tõ c©u chuyÖn: _ Vai trò quan trọng của gia đình đối với sự phát triÓn cña tuæi th¬. _ Vai trò và trách nhiệm của cha mẹ đối với con c¸i. _ §¶m b¶o quyÒn sèng h¹nh phóc cña trÎ em. 7. ý nghĩa nhan đề văn bản Cuộc chia tay của nh÷ng con bóp bª. Búp bê vốn là đồ chơi thân thiết của tuổi nhỏ, thêng gîi lªn sù ngé nghÜnh, trong s¸ng, ng©y th¬, v« téi. Nh÷ng con bóp bª trong truyÖn còng nh hai.

(65) anh em Thµnh, Thuû trong s¸ng, v« t, kh«ng cã téi lỗi gì thế mà đành phải chia tay. Tên truyện đã gợi ra một tình huống buộc ngời đọc phải theo dõi và góp phần thể hiện đợc ý định mà ngời viết muốn thÓ hiÖn. Bµi tËp thùc hµnh: * BT trªn líp: I. PhÇn BT Tr¾c nghiÖm: 1. C. 2. B _ Theo em, tõ c©u chuyÖn ®au xãt và cảm động trên có thể rút ra nh÷ng bµi häc g×? 3. D. _ Nêu ý nghĩa nhan đề văn bản “Cuéc chia tay cña nh÷ng con bóp bª”? 4. C. Bµi tËp thùc hµnh: 5. D * BT trªn líp: I. PhÇn BT Tr¾c nghiÖm: 1. Nh©n vËt chÝnh trong truyÖn “Cuéc chia tay cña nh÷ng con bóp bª” lµ ai? A. Ngêi mÑ B. C« gi¸o 6. B C. Hai anh em D. Nh÷ng con bóp bª 2. TruyÖn “Cuéc chia tay cña những con búp bê” đợc kể theo ng«i nµo? A. Ngêi em B. Ngêi anh C. Ngêi mÑ D. Ngêi kÓ chuyÖn v¾ng mÆt 7. C 3. T¹i sao l¹i cã cuéc chia tay gi÷a hai anh em?.

(66) A. V× cha mÑ chóng ®i c«ng t¸c xa B. V× cha mÑ chóng kh«ng th¬ng yªu nhau. C. Vì chúng đợc nghỉ học. D. V× cha mÑ chóng chia tay nhau. 4. KÕt thóc truyÖn, cuéc chia tay nào đã không xảy ra? A. Cuéc chia tay gi÷a hai anh em. B. Cuéc chia tay gi÷a ngêi cha vµ ngêi mÑ. C. Cuéc chia tay gi÷a hai con bóp bª. D. Cuéc chia tay gi÷a bÐ Thuû víi c« gi¸o vµ b¹n bÌ. 5. Nçi bÊt h¹nh cña bÐ Thuû trong c©u chuyÖn lµ g×? A. Xa ngêi anh trai th©n thiÕt. B. Xa ng«i nhµ tuæi th¬. C. Không đợc tiếp tục đến trờng. D. Gåm c¶ A,B,C. 6. Thông điệp nào đợc gửi gắm qua c©u chuyÖn? A. H·y t«n träng nh÷ng ý thÝch cña trÎ em. B. Hãy để trẻ em đợc sống trong mái ấm gia đình. C. Hãy hành động vì trẻ em. D. Hãy tạo điều kiện để trẻ em ph¸t triÓn nh÷ng tµi n¨ng s½n cã. 7. T¹i sao nh©n vËt t«i l¹i “kinh ng¹c thÊy mäi ngêi vÉn ®i l¹i b×nh thêng vµ n¾ng vÉn vµng ¬m trïm lªn c¶nh vËt”? A. V× lÇn ®Çu tiªn em nh×n thÊy mọi ngời và cảnh vật trên đờng phè. B. V× em c¶m nhËn thÊy s¾p cã bão trên đờng phố. C. V× d«ng b·o ®ang d©ng trµo trong t©m hån em trong khi cuéc sèng vÉn diÔn ra thêng nhËt. D. V× em thÊy xa l¹ víi mäi ngêi xung quanh. II. PhÇn BT Tù luËn: 1. V¨n b¶n “Cuéc chia tay cña nh÷ng con bóp bª” lµ c©u chuyÖn vÒ nh÷ng cuéc chia tay (chia tay bóp bª, chia tay líp häc, chia tay anh em). Theo em, đó có phải là những cuéc chia tay b×nh thêng kh«ng? V× sao?. II. PhÇn BT Tù luËn: 1.. _ §ã lµ nh÷ng cuéc chia tay kh«ng b×nh thêng. _ V×: Nh÷ng ngêi tham gia vµo cuéc chia tay nµy đều không có lỗi. Đó là những cuộc chia tay không đáng có. 2.. _ T×nh c¶m ruét thÞt cña con ngêi sÏ kh«ng bao giê mÊt, c¶ trong buån khæ. _ T×nh anh em m·i trong s¸ng. 3. _ C¸ch kÓ chuyÖn tõ ng«i thø nhÊt ch©n thËt vµ cảm động. _ Các sự việc đợc kể theo trình tự thời gian và phù hîp víi t©m lÝ trÎ em. * BT ë nhµ: 1. Tãm t¾t truyÖn “Cuéc chia tay cña nh÷ng con bóp bª”: Hai anh em Thµnh vµ Thuû cïng sinh ra, lín lªn trong một gia đình khá giả. Cả hai rất thơng yêu nhau. Nhng råi bè mÑ li dÞ, Thµnh vµ Thuû ph¶i chÞu c¶nh xa l×a. MÑ b¾t Thµnh vµ Thuû ph¶i chia nhau đồ chơi. Không thể chịu nổi nỗi đau đớn, hai anh em đã khóc và nhờng nhau từng thứ đồ chơi, đặc biệt là hai con búp bêVệ Sĩ và Em Nhỏ. Thơng em, Thành đã dành cả haicon búp bê cho Thuỷ. Thành còn dẫn em đến trờng để chia tay cô giáo, b¹n bÌ. Khi trë vÒ nhµ, chuÈn bÞ lªn xe theo mÑ, Thuỷ bỗng quyết định để hai con búp bê lại cho anh. Thành đã khóc và hứa với ễm không bao giờ để hai con búp bê ngồi cách xa nhau. 2. Trang nhật kí phải diễn tả đợc: _ Đau đớn đến tột cùng khi biết rằng đã phải xa mÑ, xa em m·i m·i. _ Thơng em, nhớ em và trách giận bố mẹ đã gây ra c¶nh chia li nµy. _ Høa víi em ( còng chÝnh lµ tù høa víi lßng m×nh). 2. C©u chuyÖn chia tay buån b· 3. nhng vẫn ấm áp tình anh em ruột _ kinh (sợ): kinh hoàng, kinh động,.

(67) thÞt. _ thiÕt (s¾t): thiÕt gi¸p, thiÕt xa, Điều đó gợi cho em nghĩ gì về _ đột (bất ngờ): đột nhiên, đột biến, t×nh c¶m ruét thÞt cña con ngêi? 3. Em học tập đợc gì từ cách kể chuyÖn cña t¸c gi¶ trong v¨n b¶n “Cuéc chia tay cña nh÷ng con bóp bª”? * BT ë nhµ: 1. Tãm t¾t truyÖn “Cuéc chia tay cña nh÷ng con bóp bª” b»ng mét ®o¹n v¨n ng¾n ( kho¶ng 7-10 c©u).. 2. Chia tay mẹ và em, Thành đã quay vµo nhµ vµ ghi l¹i c¶m xóc cña m×nh trong mét trang nhËt kÝ. Em h·y tëng tîng vµ ghi l¹i trang nhËt kÝ Êy?. 3. T×m c¸c tõ H¸n ViÖt cã yÕu tè: kinh (sợ), thiết (sắt), đột (bất ngờ).. Buæi 3. A. Môc tiªu bµi häc: Gióp HS :. Tõ ghÐp.

(68) _ Cñng cè nh÷ng kiÕn thøc vÒ tõ ghÐp. _ Luyện giải những bài tập có liên quan đến từ ghép. B. Néi dung kiÕn thøc: Hoạt động của thầy. Hoạt động của trò I. Kh¸i niÖm tõ ghÐp: Từ ghép là một kiểu từ phức trong đó giữa các _ ThÕ nµo lµ tõ ghÐp? tiÕng cã quan hÖ víi nhau vÒ mÆt nghÜa. VÝ dô: _ LÊy vÝ dô vÒ tõ ghÐp? Nhà cửa, hoa hồng, ăn uống, xe đạp,… II. C¸c lo¹i tõ ghÐp: 2 lo¹i _ Tõ ghÐp chÝnh phô. _ Cã mÊy lo¹i tõ ghÐp? KÓ tªn? _ Từ ghép đẳng lập. 1. Tõ ghÐp chÝnh phô: _ Tõ ghÐp chÝnh phô lµ tõ ghÐp gåm tiÕng chÝnh vµ tiÕng phô; tiÕng chÝnh lµm chç dùa cho tiÕng phô _ ThÕ nµo lµ tõ ghÐp chÝnh phô? vµ tiÕng phô bæ sung nghÜa cho tiÕng chÝnh. VÝ dô: Xe đạp -> xe: chính, đạp: phụ. Rau muèng -> rau: chÝnh, muèng: phô. _ VÞ trÝ c¸c tiÕng trong tõ ghÐp chÝnh phô: _ LÊy VD vÒ tõ ghÐp chÝnh phô? + Trong tõ ghÐp chÝnh phô thuÇn ViÖt: tiÕng chÝnh đứng trớc, tiếng phụ đứng sau. VÝ dô: M¸y bay, xe bß,… _ Cho biÕt vÞ trÝ c¸c tiÕng trong tõ + Trong tõ ghÐp chÝnh phô H¸n ViÖt: trËt tù c¸c ghÐp chÝnh phô? tiÕng phøc t¹p h¬n (sÏ häc ë bµi Tõ H¸n ViÖt). 2. Từ ghép đẳng lập: _ Từ ghép đẳng lập là từ ghép trong đó các tiếng có vai trò ngang hàng nhau, bình đẳng về mặt ngữ ph¸p. VÝ dô: Nhµ cöa, quÇn ¸o, «ng bµ, tèt t¬i,… _ Trật tự các tiếng trong từ ghép đẳng lập có thể đổi chỗ cho nhau (Ví dụ: quần áo, nhà cửa, lo âu có thể đổi thành áo quần, cửa nhà, âu lo) nhng _ Thế nào là từ ghép đẳng lập? kh«ng ph¶i lµ phæ biÕn. _ Các tiếng trong từ ghép đẳng lập phải cùng ph¹m trï tõ lo¹i. VÝ dô: _ Lấy VD về từ ghép đẳng lập? + Cïng ph¹m trï danh tõ: nhµ cöa, tr©u bß, bµn ghÕ,… + Cùng phạm trù động từ: ăn uống, đi đứng, tắm giÆt,… _ Cho biÕt vÞ trÝ c¸c tiÕng trong tõ III. NghÜa cña tõ ghÐp: ghép đẳng lập? 1. NghÜa cña tõ ghÐp chÝnh phô: Tõ ghÐp chÝnh phô cã tÝnh chÊt ph©n nghÜa. NghÜa cña tõ ghÐp chÝnh phô hÑp h¬n nghÜa cña tiÕng chÝnh. VÝ dô: _ Các tiếng trong từ ghép đẳng lập + Cá thu là chỉ một loại cá ( nghĩa hẹp hơn nghĩa cã cïng ph¹m trï tõ lo¹i kh«ng? cña tiÕng chÝnh c¸). + Rau muèng lµ chØ mét lo¹i rau (nghÜa hÑp h¬n nghÜa cña tiÕng chÝnh rau). 2. Nghĩa của từ ghép đẳng lập: Từ ghép đẳng lập có tính chất hợp nghĩa. Nghĩa.

(69) _ NghÜa cña tõ ghÐp chÝnh phô?. _ Nghĩa của từ ghép đẳng lập?. của từ ghép đẳng lập khái quát hơn nghĩa của các tiÕng t¹o nªn nã. VÝ dô: NghÜa cña nhµ cöa kh¸i qu¸t h¬n nghÜa cña c¸c tiÕng nhµ vµ cöa. Bµi tËp thùc hµnh: * BT trªn líp: I. PhÇn BT Tr¾c nghiÖm: 1. §óng. 2. Sai 3. C. Bµi tËp thùc hµnh: * BT trªn líp: I. PhÇn BT Tr¾c nghiÖm: 1. Tõ ghÐp chÝnh phô lµ tõ ghÐp gåm tiÕng chÝnh vµ tiÕng phô; tiÕng chÝnh lµm chç dùa cho tiÕng phô vµ tiÕng phô bæ sung nghÜa cho tiÕng chÝnh. A. §óng B. Sai 2. Từ ghép đẳng lập là từ ghép trong đó các tiếng không có vai trß ngang hµng nhau. A. §óng B. Sai 3. Trong c¸c tõ sau ®©y, tõ nµo lµ tõ ghÐp chÝnh phô? A. s¸ch vë B. bót thíc C. nhµ ¨n D. bµn ghÕ 4. Trong c¸c tõ sau ®©y, tõ nµo không phải là từ ghép đẳng lập? A. đi đứng B. chim chÝch C. häc hái D. mêi chµo 5. Nối cột A với cột B để tạo thµnh tõ ghÐp chÝnh phô hîp nghÜa: A B bót t«i xanh m¾t ma bi v«i gÆt thÝch ng¾t mïa ng©u. 4. B. 5. Nãi nh sau: _ bót bi _ xanh ng¾t _ ma ng©u _ v«i t«i _ thÝch m¾t _ mïa gÆt. 6.. a. ¸o quÇn, ¸o dµi. b. s¸ch vë, vë míi. c. níc nhµ, níc cam. d. vui cêi, vui tai. e. rau da, da chuét. g. tr¾ng ®en, ®en nh¸nh. II. PhÇn BT Tù luËn: 1. XÕp vµo b¶ng nh sau: Tõ ghÐp CP xoµi tîng, nh·n lång, chim s©u, xe đạp, nhµ.

(70) 6. Điền thêm các tiếng (đứng trớc hoặc sau ) để tạo thành từ ghép chính phụ và từ ghép đẳng lập. VÝ dô: nhµ: cöa nhµ (tõ ghÐp đẳng lập); nhà ăn ( từ ghép chính phô) a. ¸o:…………………………… b. vë:……………………………. c. níc:………………………… d. cêi:…………………………. e. da:………………………….. g. ®en:………………………….. II. PhÇn BT Tù luËn: 1. H·y xÕp c¸c tõ ghÐp díi ®©y vµo b¶ng ph©n lo¹i: Häc hµnh, nhµ cöa, xoµi tîng, nhãn lồng, chim sâu, làm ăn, đất cát, xe đạp, vôi ve, nhà khách, nhµ nghØ. Tõ ghÐp CP Tõ ghÐp §L 2. Trong c¸c tõ ghÐp sau ®©y: tíng tá, ăn nói, đi đứng, binh lính, giang sơn, ăn uống, đất nớc, quÇn ¸o, vui t¬i, söa ch÷a, chê đợi, hát hò từ nào có thể đổi trật tự gi÷a c¸c tiÕng? V× sao? 3. Vì sao không thể đổi vị trí các tiÕng trong c¸c tõ: cha con, giµu nghÌo, vua t«i, thëng ph¹t, v÷ng m¹nh? 4. So s¸nh nghÜa cña tõng tiÕng trong nhãm c¸c tõ ghÐp sau ®©y: a. sửa chữa, đợi chờ, trông nom, t×m kiÕm, gi¶ng d¹y. b. gang thÐp, l¾p ghÐp, t¬i s¸ng. c. trên dới, buồn vui, đêm ngày, nhá to, sèng chÕt. 5. Gi¶i thÝch nghÜa cña tõ ghÐp in ®Ëm trong c¸c c©u sau: a. Mäi ngêi ph¶i cïng nhau g¸nh v¸c viÖc chung. b. Đất nớc ta đang trên đà thay da đổi thịt. c. Bµ con lèi xãm ¨n ë víi nhau rÊt hoµ thuËn. d. ChÞ Vâ ThÞ S¸u cã mét ý chÝ s¾t đá trớc quân thù. * BT ë nhµ: 1. Em h·y t×m c¸c tõ ghÐp chÝnh phụ và từ ghép đẳng lập trong 15 dßng ®Çu cña v¨n b¶n “ Cæng trêng më ra”? 2. So s¸nh nghÜa cña c¸c tõ ghÐp m¸t tay, nãng lßng, gang thÐp (Anh Êy lµ mét chiÕn sÜ gang. kh¸ch, nhµ nghØ. Tõ ghÐp §L Häc hµnh, nhµ cửa, làm ăn, đất c¸t, v«i ve. 2. sơn giang, áo quần, tơi vui, đợi chờ, hò hát.. 3. §©y lµ do thãi quen vµ do phong tôc v¨n ho¸ cña ngêi ViÖt (c¸i lín nãi tríc, c¸i nhá nãi sau; c¸i tèt nãi tríc, c¸i xÊu nãi sau,…) 4. a. C¸c tiÕng trong tõ ghÐp cïng nghÜa. b. C¸c tiÕng trong tõ ghÐp gÇn nghÜa. c. C¸c tiÕng trong tõ ghÐp tr¸i nghÜa. 5. Các từ đợc in đậm đều có nghĩa chuyển: a. Chỉ sự đảm đơng, chịu trách nhiệm. b. ChØ mét quèc gia. c. ChØ c¸ch c xö. d. ChØ sù cøng r¾n..

(71) thÐp), tay ch©n ( mét tay ch©n th©n tÝn) víi nghÜa cña nh÷ng tiÕng t¹o nªn chóng?. Buæi 4.. Tõ l¸y. A. Môc tiªu bµi häc: Gióp HS : _ Cñng cè nh÷ng kiÕn thøc vÒ tõ l¸y. _ Luyện giải những bài tập có liên quan đến từ láy. B. Néi dung kiÕn thøc: Hoạt động của thầy. Hoạt động của trò I. Kh¸i niÖm tõ l¸y: Từ láy là một kiểu từ phức trong đó các tiếng có _ ThÕ nµo lµ tõ l¸y? quan hÖ víi nhau vÒ mÆt ©m. II. C¸c lo¹i tõ l¸y: 2 lo¹i _ Tõ l¸y toµn bé. _ Cã mÊy lo¹i tõ l¸y? KÓ tªn? _ Tõ l¸y bé phËn. 1. Tõ l¸y toµn bé: _ L¸y toµn bé gi÷ nguyªn thanh ®iÖu. _ Cã mÊy trêng hîp l¸y toµn bé VÝ dô: (KÓ tªn)? LÊy VD minh ho¹? xanh xanh, đùng đùng, ào ào,… _ Láy toàn bộ có sự biến đổi thanh điệu. VÝ dô: đo đỏ, tim tím, khe khẽ,… _ Láy toàn bộ có biến đổi phụ âm cuối. VÝ dô: nêm nîp, t«n tèt, khang kh¸c, khanh kh¸ch , … 2. Tõ l¸y bé phËn: _ L¸y bé phËn phô ©m ®Çu. VÝ dô: mï mê, vªnh v¸o, long lanh, rung rinh, nhÝ nh¶nh, chËp chên,… _ Cã mÊy trêng hîp l¸y bé phËn _ L¸y bé phËn vÇn. (KÓ tªn)? LÊy VD minh ho¹? VÝ dô: l¾t nh¾t, lØnh cØnh, cµu nhµu, co ro,… III. NghÜa cña tõ l¸y: 1. NghÜa cña tõ l¸y toµn bé: NghÜa cña tõ l¸y toµn bé cã nh÷ng s¾c th¸i nghÜa sau so víi nghÜa cña tiÕng gèc: _ NghÜa gi¶m nhÑ. VÝ dô: đo đỏ, xanh xanh, khe khẽ,… _ NghÜa nhÊn m¹nh, t¨ng cêng. _ NghÜa cña tõ l¸y toµn bé? VÝ dô: m©y mÈy, th¨m th¼m,… _ NghÜa liªn tôc. VÝ dô: l¾c l¾c, gâ gâ, gËt gËt,….

(72) _ NghÜa cña tõ l¸y bé phËn?. 2. NghÜa cña tõ l¸y bé phËn: NghÜa cña tõ l¸y bé phËn cã s¾c th¸i riªng so víi nghÜa cña tiÕng gèc. _ Cụ thể hoá: cụ thể, gợi tả, xác định hơn so với tiÕng gèc. VÝ dô: + khê kh¸c víi khê kh¹o. + dÔ kh¸c víi dÔ d·i. + tèi kh¸c víi tèi t¨m. + lÆng kh¸c víi lÆng lÏ. … _ NghÜa thu hÑp. VÝ dô: + xanh kh¸c víi xanh xao. + l¹nh kh¸c víi l¹nh lïng. _ Mét sè vÇn vµ ©m ®Çu trong tõ l¸y cã gi¸ trÞ ng÷ nghÜa: + VÇn um thÓ hiÖn tr¹ng th¸i thu hÑp. VÝ dô: chóm chÝm, tóm tôm,… + Vần âp diễn tả trạng thái không ổn định. VÝ dô: thËp thß, mÊp m«, gËp ghÒnh,… + ¢m ®Çu tr diÔn t¶ tr¹ng th¸i kh«ng hµi hoµ ªm dÞu. VÝ dô: tr»n träc, tróc tr¾c, trÖu tr¹o, … Bµi tËp thùc hµnh: * BT trªn líp: I. PhÇn BT Tr¾c nghiÖm: 1. D. 2. C Bµi tËp thùc hµnh: * BT trªn líp: I. PhÇn BT Tr¾c nghiÖm: 1. Tõ l¸y lµ g×? A. Tõ cã nhiÒu tiÕng cã nghÜa. 3. D B. Tõ cã c¸c tiÕng gièng nhau vÒ phô ©m ®Çu. C. Tõ cã c¸c tiÕng gièng nhau vÒ phÇn vÇn. D. Tõ cã sù hoµ phèi ©m thanh dùa trªn mét tiÕng cã nghÜa. 4. B 2. Trong nh÷ng tõ sau, tõ nµo kh«ng ph¶i lµ tõ l¸y? A. xinh x¾n B. gÇn gòi. C. đông đủ. D. dÔ dµng. 3. Trong nh÷ng tõ sau, tõ nµo lµ.

(73) tõ l¸y toµn bé? A. m¹nh mÏ. II. PhÇn BT Tù luËn: B. Êm ¸p. Bµi tËp 1: C. mong manh. D. th¨m th¼m. xanh xanh, xanh Tõ l¸y 4. NghÜa cña tõ l¸y cã vÇn ªnh xao, xÊu xa, xÊu xÝ, (trong nh÷ng tõ lªnh khªnh, bÊp m¸u me, t«n tèt, ®o bênh, chênh vênh, lênh đênh) có đỏ, mơ màng. đặc điểm chung gì? Tõ ghÐp m¸u mñ, hoµng h«n, A. ChØ sù vËt cao lín, v÷ng vµng. tèt t¬i, häc hái, häc B. ChØ nh÷ng g× kh«ng v÷ng vµng, hµnh, m¬ méng. kh«ng ch¾c ch¾n. Bµi tËp 2: C. Chỉ vật dễ bị đổ vỡ. D. ChØ nh÷ng vËt nhá bÐ, yÕu ít. Tõ l¸y toµn ngêi ngêi,hiu hiu, II. PhÇn BT Tù luËn: loang lo¸ng,th¨m bé Bµi tËp 1: th¼m. S¾p xÕp c¸c tõ sau ®©y thµnh hai nhãm tõ l¸y vµ tõ ghÐp: xanh Tõ l¸y bé long lanh, khã xanh, xanh xao, xÊu xa, xÊu xÝ, phËn kh¨n, vi vu, nhá m¸u me, m¸u mñ, hoµng h«n, nh¾n, bån chån, t«n tèt, tèt t¬i, häc hái, häc hµnh, linh tinh, lÊp đo đỏ, mơ màng, mơ mộng. l¸nh. Bµi tËp 2: H·y xÕp c¸c tõ l¸y sau ®©y vµo b¶ng ph©n lo¹i: long lanh, khã kh¨n, vi vu, nhá nh¾n, ngêi ngêi, bån chån, hiu hiu, linh tinh, loang lo¸ng, lÊp l¸nh, th¨m th¼m. Tõ l¸y toµn bé Tõ l¸y bé phËn. Bµi tËp 3: Buån tr«ng cöa bÓ chiÒu h«m, ThuyÒn ai thÊp tho¸ng c¸nh buåm xa xa? Buån tr«ng ngän níc míi sa, Hoa tr«i man m¸c biÕt lµ vÒ ®©u? Buån tr«ng néi cá rÇu rÇu, Chân mây mặt đất một màu xanh xanh. Buån tr«ng giã cuèn mÆt duÒnh, Çm Çm tiÕng sang kªu quanh ghÕ ngåi. ( NguyÔn Du). _ Tõ l¸y toµn bé: xa xa, man m¸c, rÇu rÇu, xanh xanh, Çm Çm. _ Tõ l¸y bé phËn: thÊp tho¸ng. Bµi tËp 4: Bµi tËp 3: §iÒn vµo chç trèng nh sau: G¹ch ch©n díi tõ l¸y trong ®o¹n thơ sau và cho biết đó là kiểu từ a.dâng d¹c, dong dáng: l¸y nµo? _ Ngời nhảy xuống đất đầu tiên là một ngời trai Buån tr«ng cöa bÓ chiÒu h«m, ThuyÒn ai thÊp tho¸ng c¸nh buåm xa trÎ, dong dáng cao. xa? _ Th kÝ dâng d¹c c¾t nghÜa. Buån tr«ng ngän níc míi sa, b. hïng hôc, hïng hæ, hïng hån: Hoa tr«i man m¸c biÕt lµ vÒ ®©u? _ LÝ trëng hïng hæ chÜa bµn tay vµo mÆt chÞ DËu. Buån tr«ng néi cá rÇu rÇu, _ Minh có đôi mắt sáng, khuôn mặt cơng nghị và Chân mây mặt đất một màu xanh xanh. giäng nãi hïng hån. Buån tr«ng giã cuèn mÆt duÒnh, Çm Çm tiÕng sang kªu quanh ghÕ ngåi. _ Nã lµm hïng hôc nh tr©u hóc bê. ( NguyÔn Du) Bµi tËp 5: C¸c tõ mÆt mòi, tãc tai, r©u ria, khu«n khæ, Bµi tËp 4: ngän ngµnh, t¬i tèt, nÊu níng, ngu ngèc, häc §iÒn c¸c tõ sau vµo chç trèng hái, mÖt mái, n¶y në lµ tõ ghÐp. cho hîp nghÜa: a.dâng d¹c, dong dáng: Bµi tËp 6: _ Ngời nhảy xuống đất đầu tiên là §Æt c©u: mét ngêi trai trÎ,…cao. _ ChÞ t«i cã d¸ng ngêi nhá nh¾n. _ Th kÝ…c¾t nghÜa. _ TÝnh t×nh cña cËu Êy kh«ng nhá nhÆt mµ rÊt cëi b. hïng hôc, hïng hæ, hïng hån:.

(74) _ LÝ trëng…chÜa bµn tay vµo mÆt chÞ DËu. _ Minh có đôi mắt sáng, khuôn mÆt c¬ng nghÞ vµ giäng nãi… _ Nã lµm …nh tr©u hóc bê.. më. _ Bé Mi nói nhỏ nhẻ vào tai mẹ để đợc đi chơi. _ T«i ®©u cã nhá nhen nh cËu tëng. _ Trªn trêi cao, mét c¸nh chim nhá nhoi ®ang bay về phơng Nam để tránh rét. Bµi tËp 7:. ( HS tù viÕt ®o¹n v¨n) Bµi tËp 5: C¸c tõ mÆt mòi, tãc tai, r©u ria, khu«n khæ, ngän ngµnh, t¬i tèt, nÊu níng, ngu ngèc, häc hái, mÖt mái, n¶y në lµ tõ l¸y hay tõ ghÐp? * BT ë nhµ: Bµi tËp 6: Bµi tËp 1: §Æt c©u víi mçi tõ: nhá nh¾n, nhá nhÆt, nhá nhÎ, nhá nhen, nhá nhoi. a. Các từ đó thuộc kiểu từ láy toàn bộ. b. Các từ láy đó có sắc thái nghĩa giảm nhẹ so với nghÜa cña tiÕng gèc. Bµi tËp 2: C¸c tõ l¸y: häc hiÕc, ¨n iÕc, lµm liÕc, ch¬i chiÕc, ¸o iÕc. Bµi tËp 3: _ Các tiếng này đều có nghĩa: + chiÒn: toµ nhµ gièng chïa. Bµi tËp 7: + nê: trạng thái no đến khó chịu. ViÕt ®o¹n v¨n ng¾n ( tõ 5 – 7 + rít: r¬i bÊt ngê. c©u) nãi vÒ t©m tr¹ng cña em khi _ C¸c tõ nµy v× vËy kh«ng ph¶i tõ l¸y mµ lµ tõ đợc điểm cao môn Ngữ văn, trong ghép. đó có sử dụng các từ láy để chỉ t©m tr¹ng. * BT ë nhµ: Bµi tËp 1: Cho c¸c tõ l¸y chØ mµu s¾c: xanh xanh, đo đỏ, tim tím, trăng tr¾ng. a. Các từ đó thuộc kiểu từ láy nào? b. Các từ láy đó có sắc thái nghĩa nh thÕ nµo so víi nghÜa cña tiÕng gèc? Bµi tËp 2: T×m 5 tõ l¸y theo mÉu sau: häc hiÕc. Bµi tËp 3: C¸c tiÕng chiÒn (trong chïa chiÒn), nª (trong no nª), rít (trong r¬i rít) cã nghÜa lµ g×? C¸c tõ chïa chiÒn, no nª, r¬i rít lµ tõ l¸y hay tõ ghÐp?.

(75) Buæi 5.. Ca dao- d©n ca. A. Môc tiªu bµi häc: Gióp HS : _ Hiểu đợc khái niệm ca dao – dân ca. _ Nắm đợc các chủ đề trong ca dao – dân ca. B. Néi dung kiÕn thøc: Hoạt động của thầy _ ThÕ nµo lµ ca dao, d©n ca?. _ Néi dung chñ yÕu cña ca dao lµ ph¶n ¸nh ®iÒu g×?. _ Th«ng thêng, trong ca dao thêng xuÊt hiÖn nh÷ng lo¹i nh©n vËt tr÷ t×nh nµo?. _ C¸c bµi ca dao thêng dµi hay ng¾n? _ Ca dao thêng sö dông thÓ th¬ nµo?. Hoạt động của trò I. Kh¸i niÖm ca dao – d©n ca: 1. Ca dao, d©n ca lµ nh÷ng bµi th¬- bµi h¸t tr÷ t×nh cña quÇn chóng nh©n d©n, do nh©n d©n s¸ng t¸c, tr×nh diÔn vµ lu hµnh truyÒn miÖng trong d©n gian từ đời này qua đời khác. _ Ca dao: Là phần lời của bài ca, có thể đọc nh đọc thơ trữ tình. _ D©n ca: Lµ phÇn lêi kÕt hîp víi ©m nh¹c d©n gian. 2. Néi dung: _ Chñ yÕu ph¶n ¸nh t©m t, t×nh c¶m, kh¸t väng, nçi niÒm cña con ngêi. VÝ dô: Anh ®i anh nhí quª nhµ, Nhí canh rau muèng, nhí cµ dÇm t¬ng, Nhí ai d·i n¾ng dÇm s¬ng, Nhớ ai tát nớc bên đờng hôm nao. -> Nçi nhí quª nhµ - nhí nh÷ng mãn ¨n b×nh dÞ: + Canh rau muèng. + Cµ dÇm t¬ng. Nçi nhí quª g¾n liÒn víi nçi nhí ngêi th¬ng: + D·i n¾ng dÇm s¬ng. + Tát nớc bên đờng. _ Th«ng thêng, trong ca dao thêng xuÊt hiÖn nh÷ng lo¹i nh©n vËt tr÷ t×nh sau: + Trong gia đình: ngời mẹ, ngời vợ, ngời chồng, ngêi con,… + Trong quan hÖ t×nh b¹n, t×nh yªu: chµng trai, c« g¸i,… + Trong quan hÖ x· héi: ngêi d©n thêng, ngêi phô n÷, ngêi thî, quan hÖ chñ – tí,… 3. NghÖ thuËt: _ Ng¾n gän nhng c¸ch ph« diÔn t×nh c¶m hÕt søc phong phó: Thêng chØ gåm 2 dßng hoÆc 4 dßng. _ Thêng sö dông c¸c thÓ th¬ lôc b¸t vµ song thÊt lôc b¸t lµ chÝnh: ChiÕm h¬n 90%. _ Lặp lại là nét đặc đặc trng tiêu biểu: Lặp lại kết cÊu, lÆp l¹i dßng th¬ më ®Çu, lÆp l¹i h×nh ¶nh truyÒn thèng, ng«n ng÷. VÝ dô: LÆp l¹i h×nh ¶nh: + Cây đa cũ, bến đò xa Bé hµnh cã nghÜa n¾ng ma còng chê. + Trăm năm đành lỗi hẹn hò, Cây đa bến cũ, con đò khác xa. LÆp l¹i ng«n ng÷: + Ai vÒ HËu Léc, Phó §iÒn, Nhí ®©y Bµ TriÖu trËn tiÒn xung phong. + Ai vÒ Gia §Þnh th× vÒ,.

(76) _ Ngôn ngữ thơ có gì đáng chú ý?. _ C¸c nh©n vËt tr÷ t×nh thêng xuÊt hiÖn trong ca dao vÒ t×nh c¶m gia đình là những nhân vật nào? _ Hä trùc tiÕp bµy tá ®iÒu g× trong quan hệ gia đình?. _ Ca dao về chủ đề này thờng sử dông biÖn ph¸p tu tõ nµo?. _ Tõ ng÷ vµ h×nh ¶nh cã g× chó ý? _ Ca dao chủ đề này mợn không gian, thời gian để làm gì?. Níc trong g¹o tr¾ng, dÔ bÒ lµm ¨n. _ Ng«n ng÷ võa giµu chÊt th¬ võa gÇn gòi víi lêi ¨n tiÕng nãi h»ng ngµy cña nh©n d©n. II. Những chủ đề chính trong ca dao: 1. Chủ đề về tình cảm gia đình: _ C¸c nh©n vËt tr÷ t×nh thêng xuÊt hiÖn lµ nh÷ng ngêi con, ngêi ch¸u, ngêi vî, ngêi chång,… Hä trùc tiÕp bµy tá suy nghÜ, t©m t, t×nh c¶m cña m×nh về các mối quan hệ trong gia đình. Đó là lòng biết ơn vô hạn đối với công lao trời biển của cha mẹ, là t×nh c¶m dµnh cho tæ tiªn «ng bµ, lµ t×nh anh em keo s¬n g¾n bã, lµ nçi nhí th¬ng da diÕt cña ngêi con g¸i lÊy chång xa quª. _ NghÖ thuËt: + C¸ch dïng h×nh ¶nh so s¸nh phong phó, võa cô thÓ, võa giµu tÝnh gîi h×nh vµ biÓu c¶m. VÝ dô1: C«ng cha nh nói Th¸i S¬n NghÜa mÑ nh níc trong nguån ch¶y ra. VÝ dô 2: Ngã lªn nuéc l¹t m¸i nhµ Bao nhiªu nuéc l¹t nhí «ng bµ bÊy nhiªu. + C¸ch dïng tõ ng÷ méc m¹c, nh÷ng h×nh ¶nh gÇn gòi, th©n thiÕt ( cï lao, nuéc l¹t, b¸c mÑ,…) + Cách mợn không gian, thời gian để diễn tả tâm tr¹ng con ngêi ( chiÒu chiÒu, ngâ sau) … 2. Chủ đề về tình yêu quê h ơng, đất nớc, con ngời. _ Nhân vật trữ tình trực tiếp bày tỏ tình cảm đối với quê hơng đất nớc. Đó là những danh lam thắng cảnh, những tên núi, tên sông, những vùng địa linh nh©n kiÖt, nh÷ng c«ng tr×nh v¨n ho¸, lÞch sö næi tiÕng,…Èn trong mçi bµi ca dao lµ niÒm tù hµo d©n téc, lµ t×nh yªu tha thiÕt dµnh cho quª h¬ng, xø së, con ngêi. VÝ dô 1: §ång §¨ng cã phè K× Lõa, Cã nµng T« ThÞ, cã chïa Tam Thanh. VÝ dô 2: §ång Th¸p Mêi cß bay th¼ng c¸nh, Níc Th¸p Mêi lÊp l¸nh c¸ t«m. _ NghÖ thuËt: + Giäng ®iÖu tha thiÕt, tù hµo. + Hình thức đối đáp, mời gọi,… + Dùng từ ngữ địa phơng (vô, ni, tê,…) + C¸c c©u hái tu tõ, c¸c h×nh ¶nh so s¸nh. … 3. Chủ đề than thân: _ Nh©n vËt tr÷ t×nh thêng lµ ngêi n«ng d©n, ngêi ®i ë, ngêi phô n÷…Hä than cho nçi c¬ cùc v× nghÌo khổ, đói rách; than cho kiếp đời ở đợ, làm thuê đau đớn, tủi nhục; than cho những thiệt thòi bất hạnh, rủi ro trong cuộc đời. Đó là những lời than đẫm nớc mắt, vút lên từ những số phận cay đắng luôn gặp nhiều khó khăn, trắc trở, bị chà đạp, vùi dập xuống tận đáy cùng của xã hội. Có những lúc.

(77) _ Nhân vật trữ tình trong ca dao về tởng chừng nh ngời lao động hoàn toàn tuyệt vọng tình yêu quê hơng, đất nớc, con trớc số phận. Thực ra, họ vốn là những con ngời ngêi trùc tiÕp bµy tá ®iÒu g×? sống rất lạc quan yêu đời. Vậy mà số phận đã buộc họ phải cất lên những lời than đau đớn, tủi nhôc, chua ch¸t, xãt xa. §»ng sau lêi than Êy lµ ý nghĩa tố cáo, phê phán chế độ XH phong kiến bất c«ng, v« lÝ. _ NghÖ thuËt: + Dïng kh¸ nhiÒu nghÖ thuËt Èn dô, mîn h×nh ¶nh nh÷ng con vËt quen thuéc, nhá bÐ, yÕu ít, thiÖt thòi (con cò, con kiến, con tằm, con rùa,…) để gợi liên tởng tới thân phận, cuộc đời của con ngời. VÝ dô1: Con kiÕn mµ leo cµnh ®a Leo ph¶i cµnh céc leo ra leo vµo. Con kiến mà leo cành đào Leo ph¶i cµnh céc leo vµo leo ra. VÝ dô 2: Th¬ng thay th©n phËn con rïa ở đình đội hạc, lên chùa đội bia. _ NghÖ thuËt næi bËt cña chïm ca + Ng«n ng÷ méc m¹c, gi¶n dÞ, dïng nhiÒu h×nh dao về tình yêu quê hơng, đất nớc, ảnh gợi cảm (lận đận, lên thác xuống ghềnh, bể ®Çy ao c¹n, giã dËp sãng dåi,…). con ngêi lµ g×? + Sö dông m« tÝp quen thuéc: Th¬ng thay, Th©n em,… 4. Chủ đề châm biếm: _ Nội dung chủ yếu tập trung phơi bày các hiện tợng, các mâu thuẫn ngợc đời hoặc phê phán những _ Nhân vật trữ tình là ai? Họ than thói h tật xấu, những hạng ngời và những hiện tợng đáng cời trong xã hội. vÒ ®iÒu g×? VÝ dô: Bµ giµ ®i chî cÇu §«ng, Bãi xem mét quÎ lÊy chång lîi ch¨ng? ThÇy bãi xem quÎ nãi r»ng: Lîi th× cã lîi nhng r¨ng kh«ng cßn. _ C¸c nh©n vËt thêng xuÊt hiÖn: thÇy bãi, thÇy cóng, thÇy phï thuû, nh÷ng ngêi cã quyÒn cã chøc (cai lÖ, lÝ trëng, quan l¹i,…), kÓ c¶ nh÷ng kÎ l êi biếng, nghiện ngập trong quần chúng lao động. _ NghÖ thuËt: + Nh÷ng thñ ph¸p Èn dô, tîng trng. + Thñ ph¸p nãi ngîc. + Lối nói cờng điệu, phóng đại. …. _ Về nghệ thuật có gì đáng chú ý?.

(78) _ Néi dung chñ yÕu cña chïm ca dao nµy lµ g×?. _ C¸c nh©n vËt nµo thêng xuÊt hiện trong ca dao về chủ đề châm biÕm?. _ Nh÷ng nÐt næi bËt vÒ nghÖ thuËt của chùm ca dao về chủ đề châm biÕm?.

(79) Ngµy d¹y: 20 /10/2008 Buæi 6.. Ca dao- d©n ca. A. Môc tiªu bµi häc: Gióp HS : _ Tiếp tục củng cố khái niệm và các chủ đề ca dao – dân ca. _ Vận dụng vào phân tích một số bài ca dao theo chủ đề. B. Néi dung kiÕn thøc: Hoạt động của thầy Bµi ca dao 1: C«ng cha nh nói ngÊt trêi, NghÜa mÑ nh níc ë ngoµi biÓn §«ng. Nói cao biÓn réng mªnh m«ng, Cï lao chÝn ch÷ ghi lßng con ¬i! _ Ngời nói là ai và ngời đó đang nãi víi ai, trong hoµn c¶nh nµo? _ Néi dung t×nh c¶m cña bµi nµy lµ g×?. Hoạt động của trò I. Nh÷ng c©u h¸t vÒ t×nh c¶m gia đình: Bµi ca dao 1:. _ §©y lµ lêi cña cha mÑ nãi víi con qua h×nh thøc h¸t ru. _ Néi dung : Nh¾c nhë con vÒ c«ng lao trêi biÓn cña cha mÑ vµ nhắn nhủ con không bao giờ đợc quªn c«ng lao Êy. _ Những biện pháp nghệ thuật độc _ Nghệ thuật: đáo đợc sử dụng? + So s¸nh: C«ng cha – nói ngÊt trêi NghÜa mÑ – níc ë ngoµi biÓn §«ng -> §Æt c«ng lao cha mÑ ngang tÇm víi vò trô. + Cách nói đối xứng và quen thuộc trong truyÒn thèng cña nh©n d©n ta: công cha đối với nghĩa mẹ. + H×nh ¶nh “ Cï lao chÝn ch÷” cã t¸c dông: võa cô thÓ ho¸ c«ng lao cña cha mÑ võa t¨ng thªm ©m hëng thµnh kÝnh vµ chÊt giäng t©m t×nh. Bµi ca dao 2: Bµi ca dao 2: Chiều chiều ra đứng ngõ sau, Tr«ng vÒ quª mÑ ruét ®au chÝn chiÒu..

(80) _ Ngêi nãi lµ ai vµ nãi trong hoµn _ Ngêi nãi lµ ngêi phô n÷ lÊy c¶nh nµo? chång xa ®ang nãi víi mÑ, nhí mÑ da diÕt. _ Tình cảm trong bài này có gì đặc _ Tình cảm trong bài ca dao này biÖt? rÊt buån, ngêi nãi kh«ng biÕt chia sÎ cïng ai. _ T©m tr¹ng cña ngêi con g¸i nhí mÑ g¾n víi thêi gian chiÒu chiÒu vµ kh«ng gian ngâ sau. + Thêi gian chiÒu chiÒu: thêi gian cuèi ngµy, thêng gîi nçi mong nhớ, vắng vẻ, cô đơn. Bài ca dao này không nói đến một buổi chiều cụ thể nào đó mà đã có biết bao buæi chiÒu buån nh thÕ. Thêi gian ở đây cứ lặp đi lặp lại. Thông thờng, khi chiều đến, các thành viên trong gia đình đoàn tụ trong ngôi nhµ Êm cóng cña m×nh. Nhng ngêi con g¸i “xuÊt gi¸ tßng phu” nh cánh chim lu lạc nơi đất khách quê ngêi. Hai ch÷ chiÒu chiÒu cho thÊy thêi gian ngãng nh×n cø dµi m·i, dµi m·i. C©u th¬ nh mét niÒm kh¾c kho¶i, nghÑn ngµo. + Kh«ng gian ngâ sau: hÑp, khuÊt, v¾ng. Kh«ng gian nµy gîi niÒm c« đơn và thân phận ngời phụ nữ trong x· héi xa: Hä ph¶i che giÊu niÒm riªng cña m×nh, kh«ng d¸m than thë víi mäi ngêi. _ Cách nói độc đáo: Mở đầu bằng chiÒu chiÒu vµ khÐp l¹i b»ng chÝn chiÒu. ë ®©y, nçi ®au pha lÉn niÒm tª t¸i. _ Từ cảnh ngộ của ngời phụ nữ _ Tác giả dân gian đã cho ta hiểu trong bµi ca dao nµy, em cã suy h¬n th©n phËn cña ngêi phô n÷ xa: nghÜ g× vÒ th©n phËn cña ngêi phô Khi lÊy chång, hä ph¶i phô thuéc n÷ tríc ®©y? vào chồng (gia đình chồng). Con đờng về với quê mẹ, thăm nom cha mẹ lúc già yếu gần nh bị đóng chÆt. _ H¼n lµ trong thêi gian sèng ë nhµ chång, ngêi phô n÷ nµy kh«ng hạnh phúc. Vì thế mới ra đứng ngâ sau, kh«ng biÕt bµy tá nçi niềm cùng ai, Có lẽ đã lâu lắm ngời phụ nữ này cha đợc về quê mẹ nên mới khắc khoải đến thế ( chiều chiều ra đứng), mới tê tái đến thế ( ruột đau chín chiều). Bài ca dao thªm mét lÇn n÷a cho ta thÊy chiÒu s©u t×nh c¶m cña ngêi con lÊy chång xa dµnh cho mÑ. Bµi ca dao 3: Bµi ca dao 3: Ngã lªn nuéc l¹t m¸i nhµ,.

(81) Bao nhiªu nuéc l¹t nhí «ng bµ bÊy nhiªu. _ Bµi ca dao nãi lªn t×nh c¶m cña _ Ai là ngời nói trong bài ca dao con cháu đối với ông bà. Lời ngời nµy? nãi lµ lêi cña bËc díi (cã thÓ lµ con ch¸u) víi «ng bµ ( hoÆc ngêi th©n nhng lµ bËc trªn). _ C¸ch bµy tá t×nh c¶m trong bµi _ Phân tích cách bày tỏ tình cảm ca dao này rất độc đáo: độc đáo trong bài ca này? + Ngã lªn: gîi t×nh c¶m t«n kÝnh. + §èi tîng nhí lµ «ng bµ, cßn h×nh ¶nh so s¸nh lµ nuéc l¹t m¸i nhµ. §©y lµ h×nh ¶nh võa gÇn gòi võa cô thÓ, råi trªn nÒn cô thÓ Êy mà nói đến những vấn đề sâu xa. Nuéc l¹t m¸i nhµ thêng rÊt nhiÒu, chúng gắn bó với nhau để tạo ra sự bÒn v÷ng cña ng«i nhµ. ë ®©y, h×nh ¶nh nµy gîi lªn sù g¾n bã s©u s¾c vÒ huyÕt thèng, t×nh c¶m vµ công ơn to lớn của ông bà đối với con ch¸u (m¸i nhµ lµ h×nh ¶nh gîi nhắc đến gia đình). _ C¸ch thøc so s¸nh: T¸c gi¶ sö dông lèi so s¸nh t¨ng cÊp: bao nhiªu…bÊy nhiªu. Nçi nhí vµ niÒm t«n kÝnh cµng ngµy cµng s©u s¾c. _ Ng«n ng÷ th¬ gi¶n dÞ, h×nh thøc so s¸nh kh«ng qu¸ phøc t¹p nhng đạt giá trị hiệu quả giáo dục cao, ®i vµo lßng ngêi mét c¸ch tù nhiªn. Bµi ca dao 4: Bµi ca dao 4: Anh em nµo ph¶i ngêi xa, Cïng chung b¸c mÑ, mét nhµ cïng th©n. Yªu nhau nh thÓ tay ch©n, Anh em hoµ thuËn, hai th©n vui vÇy. * Bài ca dao nói đến tinh thần _ Bµi ca dao nµy cã ph¶i lµ lêi ®oµn kÕt anh em. Tuy nhiªn, t¸c khuyên đoàn kết giữa anh em giả còn nói đến mối quan hệ gắn trong mét nhµ kh«ng? V× sao? bó máu thịt anh em, đó là tiền đề _ Hãy phân tích các biện pháp để nhắc nhở anh em phải biết đoàn nghệ thuật đợc sử dụng trong bài kết, hoà thuận. ca dao nµy? * NghÖ thuËt: _ ThÓ th¬ lôc b¸t gîi ©m ®iÖu t©m t×nh, nh¾n nhñ. _ Sự gắn bó anh em đợc diễn tả b»ng nh÷ng h×nh ¶nh nãi vÒ t×nh ruét thÞt: + Dùng hình thức phủ định (nào phải ngời xa) để khẳng định: Cïng chung b¸c mÑ, mét nhµ cïng th©n. C¸ch nãi nµy nhÊn m¹nh t×nh anh em ruét thÞt: chung cha mẹ, chung mái nhà, đắng ngọt.

(82) Bµi tËp thùc hµnh: 1. T×m nh÷ng c©u ca dao cã kÕt cÊu bao nhiªu…bÊy nhiªu?. 2. Trong ca dao thêng xuÊt hiÖn m« tÝp chiÒu chiÒu. H·y t×m nh÷ng c©u ca dao cã m« tÝp Êy?. 3. T×m nh÷ng c©u ca dao nãi vÒ c«ng cha, nghÜa mÑ?. vui buån cã nhau. Mèi quan hÖ mật thiết giữa anh em đợc so sánh víi tay, ch©n. Kh«ng thÓ cã c¸i nµy mµ thiÕu c¸i kia, tay ch©n lµ nh÷ng bé phËn kh«ng thÓ thiÕu cña mét c¬ thÓ thèng nhÊt. + Quan hÖ nh©n – qu¶: Anh em hoµ thuËn (nh©n) hai th©n vui vÇy (qu¶). Bµi tËp thùc hµnh: 1. Nh÷ng c©u ca dao cã kÕt cÊu bao nhiªu…bÊy nhiªu: _ Qua đình ngả nón trông đình §×nh bao nhiªu ngãi th¬ng m×nh bÊy nhiªu. _ Qua cÇu dõng bíc tr«ng cÇu CÇu bao nhiªu nhÞp, d¹ em sÇu bÊy nhiªu. … 2. Nh÷ng c©u ca dao lµm theo m« tÝp chiÒu chiÒu: _ Chiều chiều ra đứng bến sông Trông về quê mẹ mà không có đò. _ Chiều chiều ra đứng bờ ao Tr«ng c¸ c¸ lÆn, tr«ng sao sao mê. 3. Nh÷ng c©u ca dao nãi vÒ c«ng cha, nghÜa mÑ: _ C«ng cha nÆng l¾m ai ¬i! NghÜa mÑ b»ng trêi chÝn th¸ng cu mang. _ C«ng cha nh nói Th¸i S¬n, NghÜa mÑ nh níc trong nguån ch¶y ra. … 4.. 4. Cả bốn bài ca dao trên đều nói về tình cảm gia đình, nhng mỗi bài l¹i thÓ hiÖn nh÷ng nÐt riªng trong _ Bµi 1: ¥n nghÜa c«ng lao cha t×nh c¶m. H·y chØ ra nÐt riªng vÒ t×nh c¶m mÑ. _ Bµi 2: Nçi nhí mÑ n¬i quª nhµ. trong mçi bµi? _ Bµi 3: Nçi nhí vµ yªu kÝnh «ng bµ. _ Bµi 4: T×nh anh em ruét thÞt. 5. Gièng nhau: 5. C¶ 4 bµi ca dao trªn cã g× gièng _ ThÓ th¬ lôc b¸t. _ Giäng ®iÖu t©m t×nh, nh¾n nhñ. nhau trong hình thức diễn đạt? _ C¸c h×nh ¶nh quen thuéc, gÇn gòi. _ §Òu lµ lêi nãi, lêi t©m sù tõ mét ngêi. ( GV cho HS lµm thªm c¸c BT trong Vë BT Ng÷ v¨n vµ S¸ch BT tr¾c nghiÖm Ng÷ v¨n).

(83) Ngµy d¹y: 27 /10/2008 Buæi 7.. Ca dao- d©n ca. A. Môc tiªu bµi häc: Gióp HS : _ Tiếp tục củng cố khái niệm và các chủ đề ca dao – dân ca. _ Vận dụng vào phân tích một số bài ca dao theo chủ đề. B. Néi dung kiÕn thøc: Hoạt động của thầy. Hoạt động của trò I. Nh÷ng c©u h¸t vÒ t×nh yªu quª hơng, đất nớc, con ngời: Bµi ca dao 1:. Bµi ca dao 1: Rñ nhau xem c¶nh KiÕm Hå, Xem cÇu Thª Hóc, xem chïa Ngäc S¬n, §µi Nghiªn, Th¸p Bót cha mßn, Hái ai g©y dùng nªn non níc nµy? _ T×m c¸c danh tõ riªng trong bµi ca dao? _ C¸c danh tõ riªng: KiÕm Hå, cÇu Thª Hóc, chïa Ngäc S¬n, _ Các danh từ riêng đó cho ta thấy Đài Nghiên, Tháp Bút. địa danh đợc nhắc tới trong bài ca -> Danh lam thắng cảnh của Hà dao là địa danh nào? Néi. _ ở đây, vẻ đẹp của Hà Nội đợc nhắc tới là vẻ đẹp của truyền thống _ Vẻ đẹp của Hà Nội đợc nhắc tới lịch sử hay vẻ đẹp của truyền là vẻ đẹp của truyền thống văn thèng v¨n ho¸? V× sao em nghÜ ho¸. V×: thÕ? + Hå G¬m gîi truyÒn thuyÕt cña Lª Lîi tr¶ g¬m thÓ hiÖn tinh thÇn chuéng hoµ b×nh..

(84) _ C¶nh ë ®©y rÊt ®a d¹ng: cã hå, cầu, chùa, đài và tháp. Chúng hợp l¹i thµnh mét kh«ng gian th¬ méng vµ thiªng liªng. ChÝnh vÎ đẹp của những địa danh ấy khiến cho mäi ngêi h¸o høc muèn “rñ nhau” đến xem. Theo em, côm tõ “rñ nhau” trong bµi ca dao cã ý nghÜa g×? _ C©u cuèi cña bµi ca lµ mét c©u hái tu tõ: “ Hái ai g©y dùng nªn non níc nµy?” Lêi ca nµy gîi nhiÒu c¸ch hiÓu: + Khẳng định công lao dựng nớc cña «ng cha ta. + Ca ngîi bµn tay tµi hoa cña «ng cha ta đã tạo nhiều vẻ đẹp cho Hà Néi. + Nh¾c nhë mäi ngêi híng vÒ Hµ Néi, ch¨m sãc vµ b¶o vÖ c¸c di s¶n văn hoá của Thủ đô. Em chän c¸ch hiÓu nµo? _ Nh vậy, bài ca dao này đã khơi gîi trong em t×nh c¶m g×?. Bµi ca dao 2: §êng v« xø HuÕ quanh quanh, Non xanh níc biÕc nh tranh ho¹ đồ. Ai v« xø HuÕ th× v«… _ T×m tõ l¸y trong bµi ca dao nµy? _ Tõ l¸y nµy gîi t¶ kh«ng gian nh thÕ nµo cña xø HuÕ? _ T×m c¸c tÝnh tõ trong bµi ca dao? _ Các tính từ này gợi tả vẻ đẹp nào cña phong c¶nh HuÕ? _ C©u ca dao 2 sö dông biÖn ph¸p tu tõ nµo? T¸c dông cña biÖn ph¸p Êy?. + Cầu Thê Húc là nét đẹp kiến tróc. + Chùa Ngọc Sơn là nét đẹp tâm linh. + §µi Nghiªn, Th¸p Bót lµ nÐt đẹp truyền thống học hành. _ Côm tõ “rñ nhau” cã nhiÒu ý nghÜa: + Ph¶n ¸nh kh«ng khÝ tÊp nËp cña kh¸ch tham quan Hµ Néi. + Sức hấp dẫn của cảnh đẹp Hà Néi. + T×nh c¶m yªu quÝ, tù hµo cña tÊt cả mọi ngời đối với Hà Nội. _ C©u “ Hái ai g©y dùng nªn non níc nµy?” cã thÓ hiÓu theo 3 c¸ch: + Khẳng định công lao dựng nớc cña «ng cha ta. + Ca ngîi bµn tay tµi hoa cña «ng cha ta đã tạo nhiều vẻ đẹp cho Hà Néi. + Nh¾c nhë mäi ngêi híng vÒ Hµ Néi, ch¨m sãc vµ b¶o vÖ c¸c di s¶n văn hoá của Thủ đô. _ Bài ca dao này đã khơi gợi trong em t×nh c¶m: + Yªu quý. + Tù hµo. + Muốn đợc đến thăm Hà Nội. Bµi ca dao 2:. _ Tõ l¸y: quanh quanh. -> Gợi tả không gian rộng, đờng uèn khóc mÒm m¹i dÉn vÒ HuÕ. _ TÝnh tõ: xanh, biÕc. -> Gợi tả vẻ đẹp nên thơ, tơi mát, sống động. _ BiÖn ph¸p so s¸nh: “ nh tranh hoạ đồ”. -> Vẻ đẹp Huế hiện lên nh một bøc tranh s¬n thuû h÷u t×nh. _ Từ đó, xứ Huế hiện lên nh thế _ Cảnh trí mềm mại, êm dịu, tơi nµo trong tëng tîng cña em? mát, khoáng đạt, hứa hẹn những điều tốt đẹp. _ §¹i tõ “ai” trong bµi ca nµy cã ý _ §¹i tõ “ai”: nghÜa g×? + Chỉ ngời bất kì, chỉ số đông. + Lµ lêi mêi, lêi nh¾n göi. _ Lêi ca “ Ai v« xø HuÕ th× v«” _ Lêi ca “ Ai v« xø HuÕ th× v«” to¸t lªn ý nghÜa nh¾n göi nµo? to¸t lªn ý nghÜa: Lêi mêi chµo mäi ngời hãy đến với Huế..

(85) _ Theo em, cã nh÷ng t×nh c¶m nµo _ T×nh c¶m Èn chøa trong lêi chµo Èn chøa trong lêi chµo mêi, nh¾n mêi, nh¾n göi: gửi đó? + T×nh yªu víi HuÕ. + NiÒm tù hµo vÒ HuÕ. + Lòng tin mọi ngời sẽ đến Huế. + Con ngêi HuÕ muèn kÕt giao b¹n bÌ. Bµi ca dao 3: Bµi ca dao 3: Đứng bên ni đồng, ngó bên tê đồng, mênh mông bát ngát. Đứng bên tê đồng, ngó bên ni đồng, bát ngát mênh mông. Thân em nh chẽn lúa đòng đòng, PhÊt ph¬ díi ngän n¾ng hång ban mai. _ Nhận xét cấu tạo đặc biệt của 2 _ Cấu tạo đặc biệt của 2 câu đầu: câu đầu trong bài ca ( về ngôn từ, + Các nhóm từ ở dòng sau lặp, đảo nhÞp ®iÖu)? và đối xứng với các nhóm từ ở dßng tríc. + NhÞp 4/ 4/ 4 lÆp l¹i. _ Phép lặp, đảo, đối đó có tác dụng -> Tác dụng: g× trong viÖc gîi h×nh, gîi c¶m cho + Gîi h×nh: T¹o Ên tîng c¶nh c¸nh bµi ca? đồng lúa bạt ngàn xanh tốt. + Gîi c¶m: BiÓu hiÖn c¶m xóc phấn chấn yêu quê hơng, yêu đời cña ngêi n«ng d©n. _ Hai câu cuối của bài ca dao đã _ Hai câu cuối của bài ca dao đã sö dông biÖn ph¸p tu tõ nµo? ChØ sö dông biÖn ph¸p so s¸nh: râ biÖn ph¸p Êy trong c©u ca? thân em – chẽn lúa đòng đòng _ Giải thích nghĩa của hình ảnh _ Lúa đòng đòng: lúa sắp trổ lúa đòng đòng? b«ng, s¾p trëng thµnh, th©n lóa b¾t ®Çu cong xuèng, h¹t lóa non s¾p mÈy c¨ng, ngËm s÷a ngät lµnh. _ V× sao t¸c gi¶ l¹i so s¸nh th©n _ T¸c gi¶ so s¸nh th©n em víi em với chẽn lúa đòng đòng? chẽn lúa đòng đòng vì 2 hình ảnh này có sự tơng đồng: nét trẻ trung ph¬i phíi vµ søc sèng ®ang xu©n. _ Em có nhận xét gì về khả năng _ Gợi tả vẻ đẹp thon thả và sức gîi t¶ cña h×nh ¶nh so s¸nh: sèng thanh xu©n ®Çy høa hÑn cña Thân em nh chẽn lúa đòng ngời thôn nữ giữa cánh đồng lúa đòng bát ngát trong một buổi sáng đẹp PhÊt ph¬ díi ngän n¾ng hång trêi. ban mai. * GV b×nh: Bµi ca dao gåm cã 4 c©u. Hai c©u trªn thuÇn t¶ c¶nh, hai c©u díi t¶ ngêi trong c¶nh. ThÓ th¬ ®ang tõ tù do, c©u dµi, nhÞp chËm, khoan thai chuyển về thể thơ lục bát đều đặn. Mô típ “ thân em” thờng gặp trong kiÓu lo¹i tiÕng h¸t than th©n nhng ë ®©y l¹i mang mµu s¾c cã phÇn kh¸c. §ã kh«ng ph¶i lµ t©m tr¹ng buån b·, than thë v× lo l¾ng cho sè phËn, v× duyªn kiÕp t¬ng lai mµ lµ t©m tr¹ng hån nhiªn, trÎ.

(86) trung t¬i míi, s¸ng l¸ng tinh s¹ch, rùc rì trµn trÒ. Cã c¶m xóc Êy lµ do Ên tîng cña h×nh ¶nh so s¸nh “nh chẽn lúa đòng đòng, phất ph¬ díi ngän n¾ng hång ban mai” ®em l¹i. _ Nh thế, cả bài ca dao này đã phản ánh những vẻ đẹp nào của lµng quª? _ Từ vẻ đẹp đó, bài ca đã toát lên t×nh c¶m g×?. _ Cả bài ca dao này đã phản ánh những vẻ đẹp của làng quê: + Vẻ đẹp của cánh đồng quê. + Vẻ đẹp của con ngời nơi thôn quª. _ Từ vẻ đẹp đó, bài ca đã toát lên t×nh c¶m: + Yêu quý, tự hào về vẻ đẹp và sức sèng cña quª h¬ng, con ngêi. + Tin tởng vào cuộc sống tốt đẹp ở lµng quª.. Bµi tËp thùc hµnh: 1. Côm tõ “rñ nhau” lµ mét m« Bµi tËp thùc hµnh: 1. Nh÷ng c©u ca dao më ®Çu b»ng tÝp quen thuéc trong ca dao. H·y t×m nh÷ng c©u ca dao më côm tõ “rñ nhau”: Ch¼ng h¹n: ®Çu b»ng côm tõ “rñ nhau”? + Rñ nhau ®i t¾m hå sen Níc trong bãng m¸t h¬ng chen c¹nh m×nh. + Rñ nhau ®i cÊy ®i cµy B©y giê khã nhäc cã ngµy phong lu. + Rñ nhau xuèng biÓn mß cua §em vÒ nÊu qu¶ m¬ chua trªn rõng. 2. ChØ ra c¸c tõ l¸y trong 3 bµi ca … dao trªn? Ph©n tÝch cÊu t¹o cña c¸c 2. C¸c tõ l¸y: + quanh quanh ( Tõ l¸y toµn bé). từ láy đó? + mªnh m«ng ( Tõ l¸y bé phËn) + b¸t ng¸t (Tõ l¸y bé phËn) + đòng đòng ( Từ láy toàn bộ) 3. Trong 3 bµi ca dao trªn, nh÷ng + phÊt ph¬ ( Tõ l¸y bé phËn) bµi ca dao nµo ph¶n ¸nh t×nh yªu 3. Trong 3 bµi ca dao trªn, bµi ca quê hơng, đất nớc; bài ca dao nào dao 1,2 phản ánh tình yêu quê hphản ánh tình yêu quê hơng, đất n- ơng, đất nớc; bài ca dao 3 phản ớc kết hợp với tình yêu con ngời? ánh tình yêu quê hơng, đất nớc kết 4. Nh÷ng bµi ca dao trªn cã chung hîp víi t×nh yªu con ngêi? hình thức diễn đạt nào? 4. Nh÷ng bµi ca dao trªn cã chung hình thức diễn đạt: _ PhÇn nhiÒu lµ th¬ lôc b¸t. 5. Theo em, nh÷ng bµi ca dao trªn _ Thêng dïng lèi hái mêi, nh¾n thuéc kiÓu v¨n b¶n tù sù hay biÓu göi. 5. KiÓu v¨n b¶n BiÓu c¶m. c¶m? 6. §äc bµi ca dao sau: Hỡi cô tát nớc bên đàng Sao cô múc ánh trăng vàng đổ đi? 6. ¸nh tr¨ng em ch¼ng thiÒu g× Anh có thóc giống em thì đổi cho? _ Bµi ca dao nµy cã thÓ xÕp vµo.

(87) những bài ca dao về chủ đề tình yêu quê hơng, đất nớc, con ngời đợc không? _ Bµi ca dao cã mÊy nh©n vËt tr÷ t×nh? _ Bµi ca dao nµy sö dông h×nh thøc nµo? _ Phân tích nét đặc sắc trong việc sö dông h×nh ¶nh ë bµi ca dao trªn? ( GV cho HS lµm thªm c¸c BT trong Vë BT Ng÷ v¨n vµ S¸ch BT tr¾c nghiÖm Ng÷ v¨n). _ Bµi ca dao nµy cã thÓ xÕp vµo những bài ca dao về chủ đề tình yêu quê hơng, đất nớc, con ngời. _ Bµi ca dao cã mÊy nh©n vËt tr÷ t×nh: chµng trai, c« g¸i. _ Bµi ca dao nµy sö dông h×nh thøc hỏi - đáp.. Ngµy d¹y: Buæi 10.. «n tËp kiÓm tra 1 tiÕt tiÕng viÖt. A. Môc tiªu bµi häc: Gióp HS : Trên cơ sở ôn tập để giúp HS định hình lại kiến thức. Từ đó , làm tốt bài KT 1 tiết tiếng Việt. Cô thÓ lµ: _ Ôn tập những về Phó từ, Câu trần thuật đơn ( đã học ở lớp 6). _ Ôn tập những kiến thức cơ bản nhất về tiếng Việt đã học ở lớp 7 từ đầu năm đến nay. _ LuyÖn gi¶i mét sè BT cã liªn quan. B. Néi dung kiÕn thøc: Hoạt động của thầy C©u 1: ThÕ nµo lµ tõ ghÐp? Ph©n biÖt tõ ghép chính phụ và từ ghép đẳng lËp? Cho VD minh ho¹? C©u 2: ThÕ nµo lµ tõ H¸n ViÖt? Tõ ghÐp H¸n ViÖt chia ra lµm mÊy lo¹i? KÓ tªn? Cho VD minh ho¹? C©u 3: ThÕ nµo lµ phã tõ? Ph©n lo¹i phã tõ? Cho VD minh ho¹?. Hoạt động của trò A. Lý thuyÕt.. C©u 3: * Phã tõ lµ nh÷ng tõ chuyªn ®i kèm với động từ, tính từ để bổ sung ý nghĩa cho động từ, tính từ. * Phã tõ chia ra lµm 2 lo¹i: _ Phó từ đứng trớc động từ, tính từ: Bæ sung c¸c ý nghÜa: + Chỉ quan hệ thời gian: đã, đang, tõng, míi, s¾p, sÏ..

(88) VÝ dô: T«i s¾p ph¶i chia tay c¸c b¹n. + Chỉ mức độ: thật, rất, cực kì, h¬i, kh¸,.. VÝ dô: C« Êy tr«ng kh¸ xinh. + ChØ sù tiÕp diÔn t¬ng tù: còng, vẫn, đều, cứ, còn, nữa, cùng,… + Chỉ sự phủ định: không, cha, ch¼ng,… VÝ dô: T«i kh«ng hiÓu lÝ do g× nã bá häc. + Chỉ sự cầu khiến: hãy, đừng, chớ, … VÝ dô: Đừng hành động theo cách đó thì tèt h¬n. _ Phó từ đứng sau động từ, tính từ: Bæ sung c¸c ý nghÜa: + Chỉ mức độ: lắm, quá,… + Chỉ kết quả và hớng: mất, đợc, vµo, ra, ®i,… + Chỉ khả năng: bỗng, chợt, đợc, lu«n,… C©u 4: Thế nào là đại từ? Phân loại đại tõ? Cho VD minh ho¹? C©u 5: ThÕ nµo lµ quan hÖ tõ? Cho VD minh ho¹? C©u 6: Thế nào là từ đồng nghĩa? Từ đồng nghĩa chia ra làm mấy loại? Phân biệt các loại đó? Cho VD minh ho¹?. C©u 6: * Từ đồng nghĩa là những từ có nghÜa gièng nhau hoÆc gÇn gièng nhau. * Từ đồng nghĩa chia làm 2 loại: _ Từ đồng nghĩa hoàn toàn: Là những từ đồng nghĩa không phân biÖt nhau vÒ s¾c th¸i nghÜa. VÝ dô: heo-lîn, thi sÜ- nhµ th¬, tr¸i-qu¶, … _ Từ đồng nghĩa không hoàn toàn: Là những từ đồng nghĩa có sắc thái nghÜa kh¸c nhau. VÝ dô: đớp-ăn-xơi, bỏ mạng-chết-hi sinh,… C©u 7: * Tõ tr¸i nghÜa lµ nh÷ng tõ cã C©u 7: nghÜa tr¸i ngîc nhau. Thế nào là từ trái nghĩa, từ đồng Ví dụ: ©m? Cho VD minh ho¹? giµ-trÎ, cò-míi, lín-nhá,… * Từ đồng âm là những từ giống nhau vÒ ©m thanh nhng nghÜa kh¸c xa nhau vµ kh«ng liªn quan g× víi nhau..

(89) VÝ dô: Tõ “kho” cã 2 nghÜa kh¸c xa nhau: động từ, chỉ một kiểu nấu nớng; danh từ, chỉ nơi dùng để chứa hàng, đồ đạc. C©u 8: * Câu trần thuật đơn là câu do một C©u 8: cụm C- V tạo thành, dùng để giới Thế nào là câu trần thuật đơn? thiệu, tả hoặc kể về một sự việc, sự Phân biệt các kiểu câu trần thuật vật hay để nêu một ý kiến. đơn? Cho VD minh hoạ? * Câu trần thuật đơn chia ra làm 2 lo¹i: _ Câu trần thuật đơn có từ là. _ Câu trần thuật đơn không có từ lµ. a. Câu trần thuật đơn có từ là. _ §Æc ®iÓm: + VÞ ng÷ do tõ lµ kÕt hîp víi danh tõ ( côm danh tõ ) t¹o thµnh. Ngoµi ra, tổ hợp giữa từ là với động từ (côm §T) hoÆc tÝnh tõ (côm TT), … còng cã thÓ lµm vÞ ng÷. + Khi vị ngữ biểu thị ý phủ định, nã kÕt hîp víi c¸c côm tõ kh«ng ph¶i, cha ph¶i. _ Ph©n lo¹i: 4 kiÓu. + Câu định nghĩa. VÝ dô: Từ là đơn vị ngôn ngữ nhỏ nhất dùng để đặt câu. + C©u giíi thiÖu. VÝ dô: Bà đỡ Trần là ngời huyện Đông TriÒu. + C©u miªu t¶. VÝ dô: Ngày thứ năm trên đảo Cô Tô là mét ngµy trong trÎo, s¸ng sña. + Câu đánh giá. VÝ dô: DÕ MÌn trªu chÞ Cèc lµ d¹i. b. Câu trần thuật đơn không có từ lµ. _ §Æc ®iÓm: + Vị ngữ thờng do động từ hoặc cụm động từ, tính từ hoặc cụm tính tõ t¹o thµnh. VÝ dô: Phó «ng mõng l¾m. + Khi vị ngữ biểu thị ý phủ định, nã kÕt hîp víi c¸c tõ kh«ng, cha. VÝ dô: Chóng t«i tô héi ë gãc s©n. -> Chóng t«i kh«ng tô héi ë gãc s©n..

(90) _ Ph©n lo¹i: 2 lo¹i + C©u miªu t¶: Lµ nh÷ng c©u dïng để miêu tả hành động, trạng thái, đặc điểm,…của sự vật nêu ở chủ ng÷. Trong câu miêu tả, CN đứng trớc VN. VÝ dô: §»ng cuèi b·i, hai cËu bÐ con tiÕn l¹i. + C©u tån t¹i: Lµ nh÷ng c©u dïng để thông báo về sự xuất hiện, tồn t¹i hoÆc tiªu biÕn cña sù vËt. Trong câu tồn tại, VN đứng trớc CN. VÝ dô: §»ng cuèi b·i, tiÕn l¹i hai cËu bÐ con. B. Bµi tËp: Bµi tËp 1: C¸c phã tõ lµ: Bµi tËp 1: a. đã ( Chỉ quan hệ thời gian) Chỉ ra phó từ trong những câu sau b. không ( Chỉ sự phủ định). và cho biết ý nghĩa của các phó từ c. lắm ( Chỉ mức độ ). đó? d. đừng ( Chỉ sự cầu khiến). a.Bạn ấy đã làm xong bài tập To¸n. b. T«i kh«ng ph¶i lµ häc sinh h. c. Bông hoa này đẹp lắm! d. Anh đừng hút thuốc trong Bài tập 2: a. Những từ đồng nghĩa: phßng. Bµi tËp 2: t×m, sôc, kh¸m ph¸, s¨n lïng, trãc b. Việc sử dụng những từ đồng Cho ®o¹n v¨n sau: Sau khi tìm khắp gian ngoài và nghĩa đó làm rõ tính chất cuộc bắt buồng trong không thấy một ai, họ ngời phải đi xem đá bóng của xuèng bÕp chäc tay thíc vµo cãt chÝnh quyÒn bï nh×n nh thÕ nµo? thãc vµ bå trÊu. Råi hä sôc ra mÐ sau nhµ. VÉn v« hiÖu. Nhng bçng cã tiÕng trÎ con khãc thÐt lªn th× hai anh tuÇn míi kh¸m ph¸ ra chç ngêi trèn. Cuộc săn lùng dù riết đến đâu cũng không sao tróc đủ một trăm ngời đi xem đá bóng. a. Gạch chân những từ đồng nghĩa trong ®o¹n v¨n? b. Phân tích để làm rõ tác dụng của việc dùng từ đồng nghĩa kể Bài tập 3: trªn? C¸c tõ tr¸i nghÜa lµ: Bµi tËp 3: T×m c¸c tõ tr¸i nghÜa trong a. lµnh – r¸ch nh÷ng c©u sau: a. Lá lành đùm lá rách. b. lë – båi ( Tôc ng÷ ) đục – trong b. Dßng s«ng bªn lë bªn båi.

(91) Bên lở thì đục, bên bồi thì trong. ( Ca dao ) c. Dï ai ®i ngîc vÒ xu«i Nhí ngµy giç Tæ mång mêi th¸ng ba. ( Ca dao ) Bµi tËp 4: Tìm từ đông âm trong bài ca dao sau. Em hiểu nghĩa của mỗi từ đó nh thÕ nµo? Bµ giµ ®i chî CÇu §«ng Bãi xem mét quÎ lÊy chång lîi ch¨ng? ThÇy bãi xem quÎ ph¸n r»ng: Lîi th× cã lîi nhng r¨ng ch¼ng cßn. Bµi tËp 5: §äc kÜ ®o¹n v¨n sau råi tr¶ lêi c¸c c©u hái ë bªn díi. …§å ch¬i cña chóng t«i còng ch¼ng cã nhiÒu. T«i dµnh hÇu hÕt cho em: bé tó l¬ kh¬, bµn c¸ ngùa, nh÷ng con èc biÓn vµ bé chØ mµu. Thuỷ chẳng quan tâm đến chuyện đó, mắt nó cứ ráo hoảnh nhìn vào kho¶ng kh«ng, thØnh tho¶ng l¹i nÊc lªn khe khÏ. Nhng khi t«i võa lÊy hai con bóp bª tõ trong tñ ra, đặt sang hai phía thì em bỗng tru trÐo lªn giËn d÷… ( Kh¸nh Hoµi ) a. Thống kê các đại từ, quan hệ từ, phó từ và từ Hán Việt đợc sử dông trong ®o¹n v¨n? b. Xác định các câu trần thuật đơn có trong đoạn văn?. c. ®i ngîc – vÒ xu«i. Bµi tËp 4: _ Từ đồng âm là từ lợi. _ Gi¶i nghÜa: + Lîi (1): Ých lîi. + Lîi (2), (3): phÇn thÞt c¾m vµo r¨ng.. Bµi tËp 5:. a. _ Các đại từ là: chúng tôi, tôi, đó, nã, em. _ C¸c quan hÖ tõ lµ: cña, cho, vµ, nhng, võa, th×. _ C¸c phã tõ lµ: còng, ch¼ng, cø, vµo, l¹i, ra, lªn. _ C¸c tõ H¸n ViÖt lµ: Thuû, quan t©m. b. Các câu trần thuật đơn là: _ §å ch¬i cña chóng t«i còng ch¼ng cã nhiÒu. _ T«i dµnh hÇu hÕt cho em: bé tó l¬ kh¬, bµn c¸ ngùa, nh÷ng con èc biÓn vµ bé chØ mµu..

(92) Ngµy d¹y: Buæi 11.. «n tËp v¨n biÓu c¶m. A. Môc tiªu bµi häc: Gióp HS : _ ¤n tËp l¹i nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n vÒ v¨n biÓu c¶m. _ Lập dàn ý một số đề văn biểu cảm. B. Néi dung kiÕn thøc: Hoạt động của thầy _ ThÕ nµo lµ v¨n biÓu c¶m?. _ V¨n biÓu c¶m cßn gäi lµ v¨n g×? Vµ gåm nh÷ng thÓ lo¹i nµo? _ T×nh c¶m trong v¨n biÓu c¶m thêng lµ nh÷ng t×nh c¶m nµo? _ Văn biểu cảm có những đặc ®iÓm g×?. _ Em h·y tr×nh bµy c¸ch lµm mét bµi v¨n biÓu c¶m?. _ H·y nªu c¸c c¸ch lËp ý thêng gÆp trong bµi v¨n biÓu c¶m?. Hoạt động của trò A. Lý thuyÕt. _ Văn biểu cảm là văn bản viết ra nhằm biểu đạt tình cảm, cảm xúc, sự đánh giá của con ngời đối với thế giới chung quanh và khêu gợi lòng đồng cảm nơi ngời đọc. _ V¨n biÓu c¶m cßn gäi lµ v¨n tr÷ t×nh. Gåm nh÷ng thÓ lo¹i v¨n häc nh th¬ tr÷ t×nh, ca dao tr÷ t×nh, tuú bót,… _ T×nh c¶m trong v¨n biÓu c¶m thêng lµ nh÷ng t×nh cảm đẹp, thấm nhuần t tởng nhân văn nh yêu con ngời, yêu thiên nhiên, yêu đất nớc, ghét những thói tầm thờng, độc ác, vô nhân đạo,… _ Văn biểu cảm có những đặc điểm: + Mỗi bài văn biểu đạt một nội dung chủ yếu. Để biểu đạt tình cảm ấy, ngời viết có thể chọn một hình ảnh có ý nghĩa ẩn dụ, tợng trng,…để gửi gắm tình c¶m, t tëng cña m×nh. + Bµi v¨n biÓu c¶m thêng cã bè côc 3 phÇn nh nh÷ng bµi v¨n kh¸c. + T×nh c¶m trong v¨n biÓu c¶m ph¶i ch©n thùc, trong s¸ng, râ rµng. _ C¸c bíc tiÕn hµnh lµm mét bµi v¨n biÓu c¶m: 4 bíc 1. Tìm hiểu đề và tìm ý: Đọc kĩ đề và xác định đối tợng biểu cảm và tình cảm cho bài làm. Đặt câu hỏi để tìm ý. 2. LËp dµn bµi: S¾p xÕp c¸c ý theo bè côc 3 phÇn (Më bµi, Th©n bµi, KÕt bµi). 3. ViÕt bµi: C¨n cø vµo dµn ý, ta viÕt thµnh bµi v¨n (bộc lộ tình cảm, suy nghĩ, thái độ của mình về vấn đề đó). 4. Sửa bài: Viết xong ta đọc lại; sửa các lỗi chính tả, dùng từ, đặt câu, dựng đoạn,… _ C¸c c¸ch lËp ý thêng gÆp trong bµi v¨n biÓu c¶m: 4 c¸ch + Liªn hÖ hiÖn t¹i víi t¬ng lai. + Håi tëng qu¸ khø vµ suy nghÜ vÒ hiÖn t¹i. + Tëng tîng t×nh huèng, høa hÑn, mong íc..

(93) _ Trong v¨n biÓu c¶m, ngoµi yÕu tè biÓu c¶m ra, bµi v¨n cßn thêng sö dông nh÷ng yÕu tè nµo? Nh÷ng yếu tố đó có vai trò gì trong bài v¨n? * GV chia líp thµnh 4 nhãm, cho HS th¶o luËn: Lập dàn ý cho đề bài sau: Mỗi mùa xuân, hạ, thu, đông đều gîi trong em nh÷ng c¶m nghÜ riªng. H·y ph¸t biÓu c¶m nghÜ của em về một mùa nào đó.. + Võa quan s¸t võa suy ngÉm. _ Trong v¨n biÓu c¶m, ngoµi yÕu tè biÓu c¶m ra, bµi v¨n cßn thêng sö dông nh÷ng yÕu tè tù sù vµ miªu t¶. YÕu tè tù sù, miªu t¶ cã mÆt trong v¨n biÓu c¶m nhằm để gợi ra đối tợng biểu cảm và gửi gắm cảm xóc. B. §Ò bµi thùc hµnh: * HS th¶o luËn råi cã thÓ tr×nh bµy: Dµn bµi thø nhÊt: Mïa xu©n A. Më bµi: _ Em yªu mïa xu©n v× rÊt nhiÒu lÏ: thêi tiÕt tèt cho c©y cá, nhiÒu niÒm vui. _ Em thÝch mïa xu©n cßn v× nã g¾n víi ngµy TÕt. B. Th©n bµi: _ Mïa xu©n b¾t ®Çu: + Mïa xu©n b¾t ®Çu sau nh÷ng tr¸i ph¸o hoa rùc rì, lung linh của đêm giao thừa. + Ma xu©n nhÑ nhµng kho¸c tÊm ¸o xu©n m¬ mµng lên trời đất, lên cây cối và mái tóc các cô gái. + Trời vẫn rét, cái rét ngọt khiến mọi ngời đi đón giao thừa đợc diện áo đẹp. + S¸ng ra nh×n c©y bµng ®Çu ngâ, hµng c©y phîng ven đờng,…đã đâm nhiều lộc biếc… _ Th¸ng giªng- th¸ng cña héi xu©n cña biÕt bao niÒm vui ®Çm Êm: + Sau giao thõa, mäi ngêi vÒ nhµ: chóc TÕt ngêi giµ, mõng tuæi trÎ em,… + Sáng mồng một, ngoài đồng không hối hả ngời đi lµm mµ th th¸i, nhén nhÞp ngêi ®i chóc TÕt. + Chî, cöa hµng nghØ hÕt, trõ hµng hoa: hoa khoe muôn màu (đào, cúc, hồng, phong lan,…). + Vïng nµo còng cã héi xu©n: Mång 5 TÕt héi §èng Đa ở Hà Nội, mồng 10 đến 15 tháng giêng hội Lim ë B¾c Ninh,… _ Th¸ng ba- xu©n chÝn: + Hết ma phùn: nhà cửa hong khô, đờng sá sạch sẽ, con ngêi khoan kho¸i,… + B¾t ®Çu n¾ng míi: s¸ng hång, råi vµng ãng,… + C©y cèi xanh m¬n mën, c©y s÷a, c©y c¬m nguéi, cây sấu, bằng lăng, dâu da xoan,…che mát đờng đi, råi hoa b¾t ®Çu në… + Chim chãc, ong bím bay vÒ ®em theo giai ®iÖu du d¬ng, ªm ¸i… + Con ngời và muôn loài nh đợc uống liều thuốc bổ håi sinh… C. KÕt bµi: _ Em thấy mình thật may mắn đợc là ngời miền Bắc, vì chỉ miền Bắc có mùa xuân với đúng nghĩa của nó. _ Nh s¬n ca em muèn h¸t vang khóc nh¹c xu©n. Dµn bµi thø hai: Mïa h¹ A. Më bµi: _ Nớc ta có bốn mùa xuân, hạ, thu, đông tơng đối rõ. _ Mỗi mùa đều có món quà thiên nhiên độc đáo, nhng em thích nhất là mùa hè. B. Th©n bµi: _ Häc sinh ai ch¼ng reo vui khi hoa phîng në b¸o hiệu hè đến..

(94) _ Chóng em bËn rén, lo toan cho thi cö, n¸o nøc vui t¬i trong lÔ tæng kÕt, cã nçi nhí b¹n bÌ, cã niÒm vui tho¶i m¸i nghØ ng¬i,… _ Sau n¾ng g¾t lµ nh÷ng c¬n ma rµo m¸t mÎ, c¶nh s¾c, nhiÒu ®iÒu hÊp dÉn. _ Nh÷ng hoa qu¶ th¬m ngon, nh÷ng thøc quµ thó vÞ. _ Hè cũng là dịp ta đợc hoà nhập trong thiên nhiên nhiều hơn: vào rừng lang thang, đêm ngắm trăng,… C. KÕt bµi: _ Hè đến với nhiều ánh sáng, niềm vui,… _ Cuéc sèng réng më, ®Çu ãc th gi·n, søc khoÎ t¨ng cêng, khiÕn chóng em kh«ng ngÇn ng¹i bíc vµo n¨m häc míi. Dµn bµi thø ba: Mïa thu A. Më bµi: _ Một vài dấu hiệu nhận ra mùa thu đến. _ C¶m nghÜ chung cña em vÒ mïa thu. B. Th©n bµi: _ Mét t×nh yªu dÞu nhÑ, th¬ méng gîi lªn bëi thiªn nhiên mùa thu đáng yêu: + Kh«ng khÝ lµ sù giao hoµ cña mïa h¹ vµ mïa đông. + Thiªn nhiªn cã mét vÎ míi l¹: bÇu trêi cao xanh, h¬ng hoa s÷a nång nµn, kh«ng gian ph¶ng phÊt c¸i mïi th¬m m¸t cña lóa nÕp non,… _ Mïa thu ®em vÒ bao niÒm vui cho tuæi th¬ bëi TÕt Trung thu với cốm, hang, na, chuối, bánh trái, đồ ch¬i,… _ Mïa thu lÞch sö l¹i trë vÒ gîi bao niÒm tù hµo, biÕt ¬n,… _ Mùa thu đến với bao háo hức trong ngày tựu trờng, khai gi¶ng n¨m häc míi,… C. KÕt bµi: _ Cã biÕt bao nhµ v¨n, nhµ th¬ s¸ng t¸c vÒ mïa thu. _ Cßn em, em yªu mïa thu v× thiªn nhiªn gîi c¶m, vì Trung thu rộn rã, vì khai giảng đông vui,… Dàn bài thứ t: Mùa đông A. Më bµi: _ Mäi ngêi cã c¶m t×nh víi mïa xu©n, h¹, thu mµ Ýt ngời nghĩ đến mùa đông. _ Tuy nhiên, mùa đông không phải không khơi gợi nh÷ng c¶m xóc buån vui lÉn lén. B. Th©n bµi: _ Trớc hết, mùa đông gợi nhắc ngời ta nhớ đến sự kÕt thóc: + Cuộc vui nào cũng đến hồi tàn, thế là buồn: Cây cèi buån (rông l¸), chia tay c¸c loµi chim ®i tr¸nh rét, buồn đến héo hắt, xơ xác! Con ngời khổ sở vì rét, đi đâu, làm gì cũng ngại. Buồn đến nao lòng khi gÆp b¹n nghÌo ®i b¸n b¸o, b¸n b¸nh m× trªn phè,… Mong mùa đông hết nhanh. + Sự kết thúc cũng còn để lại những suy ngẫm: Có vui vì sau một năm đã lớn hơn về mọi mặt. Có hối tiÕc v× cã lóc m¶i ch¬i, phÝ thêi gian, häc sót ®i,… Nu«i quyÕt t©m míi, thÇm høa hÑn,… _ Thứ đến, mùa đông không phải cảnh vật đều đáng ghÐt:.

(95) + Không có mùa đông làm gì có những ngày chuẩn bÞ TÕt vµ giµu nghÌo g× th× còng cã phót ®oµn tô gia đình. + Không có mùa đông làm gì có giao thừa để ngắm pháo hoa, đón giao thừa, lúc này mà nóng thì chắc ch¼ng ai thÝch. ( ë thµnh phè Hå ChÝ Minh TÕt mµ nóng là có rất nhiều ngời lên Đà Lạt đón xuân). _ Giá mà nớc mình có tuyết vào đêm Nô-en thì lại đợc yêu mùa đông thêm chút. C. KÕt bµi: _ C¶m nghÜ th× cã yªu cã ghÐt, thÕ th× t«i chän mïa đông để bày tỏ cảm nghĩ. _ Hãy cùng suy nghĩ về mùa đông với tôi, các bạn nhÐ.. Ngµy d¹y:.

(96) Buæi 12.. «n tËp v¨n biÓu c¶m. A. Môc tiªu bµi häc: Gióp HS : _ Cñng cè nh÷ng kiÕn thøc vÒ v¨n biÓu c¶m. _ Tiếp tục lập dàn ý một số đề văn biểu cảm. B. Néi dung kiÕn thøc: Hoạt động của thầy * GV chia líp thµnh 4 nhãm, cho HS th¶o luËn: Nhãm 1,2: Lập dàn ý cho đề bài: C¶m nghÜ vÒ mét loµi hoa em thÝch.. Hoạt động của trò * HS th¶o luËn råi cã thÓ tr×nh bµy: Dµn bµi thø nhÊt: Hoa phîng A. Më bµi: _ Hoa phîng g¾n víi häc trß, lu«n b¸o hiÖu nh÷ng mốc quan trọng trong đời sống của ngời học trò. _ Do đó, hoa phợng thờng làm nảy sinh nhiều cảm xóc trong lßng ngêi häc trß. B. Th©n bµi: _ Hoa phợng báo hiệu mùa hè đến, với học trò nó gîi nhiÒu c¶m nghÜ: + Lo l¾ng cho «n tËp, thi cö,… + Håi hép chê kÕt qu¶ cña nh÷ng k× thi… + Chờ đón những ngày nghỉ hấp dẫn… _ Hoa phîng chØ në trong hÌ nhng vÉn gîi cho häc trß híng tíi n¨m häc sau. _ Hoa phîng cña chóng em trong hÌ kh«ng buån. C. KÕt bµi: _ Suy ngÉm vÒ hoa phîng: Mïa hÌ nhiÒu hoa tr¸i, sao chỉ hoa phợng đợc mang tên “ hoa học trò”? _ Cã thÓ liªn tëng më réng thªm… Dàn bài thứ hai: Hoa đu đủ A. Më bµi: _ Hoa đu đủ chẳng nổi tiếng nhng em rất thích. _ Nã g¾n bã víi em trong nh÷ng ngµy hÌ ë quª víi nh÷ng trß ch¬i thó vÞ. B. Th©n bµi: _ Tả dáng hoa, cánh hoa và hơng thơm để diễn tả c¶m xóc võa l¹ võa yªu thÝch cña em. _ Kể về đồ chơi và trò chơi làm từ hoa đu đủ để bày tá niÒm thÝch thó kh«ng thÓ cã khi ch¬i nh÷ng trß ch¬i ë thµnh phè. _ Hoa đu đủ và những trò chơi thú vị ấy gợi cho em một ớc mơ đẹp. C. KÕt bµi: _ M¬ íc cã thÓ kh«ng thµnh hiÖn thùc, nhng vÉn ®em l¹i cho em niÒm khao kh¸t míi l¹. _ Dù thế nào em vẫn mãi nhớ hoa đu đủ. Dµn bµi thø ba: Hoa hång A. Më bµi: _ Ngêi ta thÝch hoa hång v× nã cã rÊt nhiÒu ý nghÜa cao sang. _ Em thÝch hoa hång v× nh÷ng lÏ rÊt thêng t×nh nhng kh«ng kÐm bÊt ngê. B. Th©n bµi: _ Nhí l¹i håi bÐ lÇn ®Çu tiªn nh×n thÊy bã hoa hång cña mÑ, em rÊt ng¹c nhiªn v× c¸nh cña nã kh«ng xoÌ hÕt ra mµ cuén vµo nhau. _ Nhí lÇn bè dÉn em vµo mét cöa hµng b¸n hoa, em.

(97) lại ngạc nhiên đến sững sờ khi đứng trớc cả một phßng toµn hoa hång, nhng kh«ng ph¶i lµ mµu hång, mà lại là màu nhung đỏ, màu trắng, màu vàng,… _ Liên tởng đến ý nghĩa của loài hoa: bông hoa màu hồng nh trái tim đằm thắm, thuỷ chung; hoa hồng nhung nh tÊm lßng cao c¶, nh©n hËu; hoa hång tr¾ng nh t©m hån trong tr¾ng, tinh khiÕt; hoa hång vµng nh ¸nh n¾ng vµng rùc søc sèng míi,… _ Hoa hång tuy cã nhiÒu mµu s¾c nhng h¬ng th¬m chØ cã mét: th¬m m¸t vµ ngät ngµo, gièng nh loµi ngời màu da, hình dạng, sắc tộc khác nhau nhng đều cã b¶n chÊt l¬ng thiÖn, th¬m th¶o. _ Hoa hång còng cã c¸ tÝnh: cã lo¹i gai gãc, s¾c s¶o, cã lo¹i hiÒn tõ kh«ng gai, còng nh con ngêi cã ngêi khã tÝnh, ngêi xuÒ xoµ; nhng còng nh hoa hång, ai cũng đẹp nết. _ L¹i nhí mét lÇn em häc mÑ tØa hoa, tØa l¸ cho bã hoa hồng lắm gai, em lỡ để gai hồng đâm vào ngón tay, một giọt máu rơi xuống cánh hoa, máu cũng đỏ th¾m nh c¸nh hoa, em nghÜ: + Ngêi trång hoa, h¸i hoa cho ta h¹nh phóc hëng c¸i đẹp há chẳng cực lắm sao? + Nhìn lên đài tởng niệm các anh hùng liệt sĩ, chân đài là vờn hồng thắm sắc cờ, những bông hồng trồng trên mảnh đất Việt Nam anh hùng này có màu đỏ hệt nh máu các anh thấm trên từng tấc đất quê hơng. C. KÕt bµi: _ Hoa hồng sẽ mãi là biểu tợng đẹp của con ngời, của đất nớc. _ Hoa hồng cũng thắm trên khăn quàng đỏ của các đội viên Thiếu niên Tiền phong Hồ Chí Minh. Dµn bµi chung vÒ ngêi th©n A. Më bµi: _ Một điều gì đó gợi nhắc đến ngời thân ấy. _ Niềm cảm xúc sâu đậm nhất trong em về ngời đó. B. Th©n bµi: _ H×nh ¶nh con ngêi Êy hiÖn lªn víi nÐt th©n th¬ng nhÊt mµ em kh«ng bao giê quªn. _ Nhí l¹i nh÷ng kØ niÖm g¾n bã víi ngêi Êy… _ NiÒm th¬ng c¶m s©u s¾c nhÊt cña em. _ Sù c¶m hiÓu, kh©m phôc,… _ Nh÷ng suy nghÜ vÒ tr¸ch nhiÖm, t×nh c¶m cña m×nh: nuèi tiÕc hoÆc ©n hËn,… _ Nh÷ng mong muèn hoÆc íc hÑn,… C. KÕt bµi: _ Nçi lßng cña em mong göi g¾m. _ Lêi nh¾n göi thÊm thÝa cho mäi ngêi hoÆc ngÉm nghĩ về vai trò của tình cảm gia đình đối với một đời ngêi,….

(98) Nhãm 3,4: Lập dàn ý cho đề bài: C¶m nghÜ vÒ mét ngêi th©n («ng, bµ, cha, mÑ, anh, chÞ, b¹n, thÇy gi¸o, c« gi¸o…).. Ngµy d¹y: Buæi 13..

(99) Thµnh ng÷. A. Môc tiªu bµi häc: Gióp HS : _ Cñng cè vµ më réng nh÷ng kiÕn thøc vÒ thµnh ng÷. _ LuyÖn gi¶i mét sè BT vÒ thµnh ng÷. B. Néi dung kiÕn thøc: Hoạt động của thầy _ ThÕ nµo lµ thµnh ng÷? _ Nghĩa của thành ngữ đợc hiểu th«ng qua c¸c phÐp chuyÓn nghÜa nµo? _ Tõ so s¸nh trong VD trªn lµ tõ nµo? _ H×nh ¶nh Èn dô trong VD trªn lµ h×nh ¶nh nµo? _ H×nh ¶nh ho¸n dô trong VD trªn lµ h×nh ¶nh nµo?. _ Nh÷ng tõ nµo trong VD trªn mang tính chất nghịch đối? _ Dùa vµo cÊu t¹o, ngêi ta chia thµnh ng÷ ra lµm mÊy lo¹i? KÓ tªn?. _ Trong lêi ¨n tiÕng nãi h»ng ngµy, sö dông thµnh ng÷ cã t¸c dông g×?. Hoạt động của trò A. Lý thuyÕt: * Thµnh ng÷ lµ lo¹i côm tõ cã cÊu tạo cố định, biểu thị một ý nghĩa hoµn chØnh. * Nghĩa của thành ngữ đợc hiểu th«ng qua: _ PhÐp so s¸nh. Ví dụ: Lừ đừ nh ông từ vào đền. -> Tõ so s¸nh: nh. _ PhÐp Èn dô. VÝ dô: Nu«i ong tay ¸o. -> H×nh ¶nh Èn dô ong chØ kÎ xÊu. _ PhÐp ho¸n dô. VÝ dô: §Çu tr©u mÆt ngùa. -> H×nh ¶nh ho¸n dô ®Çu, mÆt chØ con ngêi ( KiÓu ho¸n dô: lÊy bé phận để chỉ toàn thể). _ PhÐp nãi qu¸. VÝ dô: R¸n sµnh ra mì. _ Phép nghịch đối. Ví dụ: Trống đánh xuôi, kèn thổi ngîc. -> Các từ nghịch đối: xuôi – ngợc. * Dùa vµo cÊu t¹o, ngêi ta chia thµnh ng÷ ra 3 lo¹i: _ Thành ngữ đối xứng. VÝ dô: §Çu voi ®u«i chuét; Lªn voi xuèng chã;... _ Thµnh ng÷ so s¸nh. Ví dụ: Nhanh nh chớp; Lừ đừ nh ông từ vào đền;… _ Thµnh ng÷ thêng. VÝ dô: V¹ch ¸o cho ngêi xem lng; ếch ngồi đáy giếng;… * Sö dông thµnh ng÷: _ Trong lêi ¨n tiÕng nãi h»ng ngµy: + T¹o s¾c th¸i tao nh·, tr¸nh rêm rµ th« tôc, lµm cho lêi nãi bãng bÈy mang s¾c th¸i v¨n ch¬ng. VÝ dô1: §Ó diÔn t¶ t×nh thÕ cña những kẻ yếu bị dồn vào bớc đờng cïng kh«ng lèi tho¸t, cã thÓ dïng mét thµnh ng÷ ng¾n gän: chuét ch¹y cïng sµo. VÝ dô2: §Ó diÔn t¶ sù thÊt b¹i mÊt mát không đáng có, có thể dùng mét thµnh ng÷ ng¾n gän: s«i háng báng kh«ng..

(100) + Bày tỏ thái độ, tình cảm đối với sự vật đợc nói tới. VÝ dô: Thµnh ng÷ §Çu voi ®u«i chuét. -> Bày tỏ thái độ chê bai. _ Trong văn thơ luôn đòi hỏi tính hàm súc cô đọng nên thành ngữ đợc dùng rất nhiều. _ V× sao trong v¨n th¬ thµnh ng÷ VÝ dô1: lại đợc sử dụng nhiều? Th©n em võa tr¾ng l¹i võa trßn B¶y næi ba ch×m víi níc non. ( Hå Xu©n H¬ng) VÝ dô2: Níc non lËn ®Ën mét m×nh Th©n cß lªn th¸c xuèng ghÒnh bÊy nay. ( Ca dao ) B. bµi tËp: I. PhÇn BT Tr¾c nghiÖm: 1. B 1. Thµnh ng÷ lµ: A. Mét côm tõ cã vÇn cã ®iÖu. B. Một cụm từ có cấu tạo cố định vµ biÓu thÞ mét ý nghÜa hoµn chØnh. C. Mét tæ hîp tõ cã danh tõ hoÆc động từ, tính từ làm trung tâm. D. Mét kÕt cÊu chñ – vÞ vµ biÓu thÞ mét ý nghÜa hoµn chØnh. 2. Trong nh÷ng dßng sau ®©y, dßng nµo kh«ng ph¶i lµ thµnh ng÷? A. V¾t cæ chµy ra níc. B. Chó ăn đá, gà ăn sỏi. C. NhÊt níc, nh× ph©n, tam cÇn, tø gièng. D. Lanh chanh nh hµnh kh«ng muèi. 3. Xác định vai trò ngữ pháp của thµnh ng÷ trong c©u: Mẹ đã phải một nắng hai sơng vì chóng con. A. Chñ ng÷. B. VÞ ng÷. C. Bæ ng÷. D. Tr¹ng ng÷. 4. Thµnh ng÷ nµo sau ®©y cã ý nghÜa lµ “ý tëng viÓn v«ng, thiÕu thù tÕ, thiÕu tÝnh kh¶ thi”? A. §eo nh¹c cho mÌo. B. ThÇy bãi xem voi. C. Đẽo cày giữa đờng. D. ếch ngồi đáy giếng.. 2. C. 3. B. 4. A. I. PhÇn BT Tù luËn: Bµi tËp 1: §iÒn c¸c thµnh ng÷ hoµn chØnh:.

(101) Bµi tËp 1: Em h·y ®iÒn thªm vµo chç trèng những yếu tố để các thành ngữ sau đợc hoàn chỉnh. ®em con…; r¸n sµnh…; hån xiªu…; mét mÊt…; chã c¾n…; tiÕn tho¸i…; th¾t lng…; giËn c¸…; mÑ trßn…; giËt gÊu…. Bµi tËp 2: T×m nh÷ng thµnh ng÷ cã cÊu tróc đối xứng trong các thành ngữ sau ®©y: Một nắng hai sơng; Dai nh đỉa đói; Mèo mả gà đồng; Miệng hùm gan sứa; Ruột để ngoài da; Xanh vỏ đỏ lòng; Vào sống ra chết; Mò kim đáy bể; Thầy bói xem voi; Quyền rơm vạ đá; Đàn g¶y tai tr©u. Bµi tËp 3: T×m vµ nªu ý nghÜa cña c¸c thµnh ng÷ trong nh÷ng c©u sau: a. S¶n xuÊt mµ kh«ng tiÕt kiÖm kh¸c nµo giã vµo nhµ trèng. ( Hå ChÝ Minh) b. N¨m Thä vèn lµ mét th»ng ®Çu bß ®Çu bíu. ( Nam Cao ). _ §em con bá chî. _ R¸n sµnh ra mì. _ Hån xiªu ph¸ch l¹c. _ Mét mÊt mét cßn. _ Chã c¾n ¸o r¸ch. _ TiÕn tho¸i lìng nan. _ Th¾t lng buéc bông. _ GiËn c¸ chÐm thít. _ MÑ trßn con vu«ng. _ GiËt gÊu v¸ vai. Bµi tËp 2: Các thành ngữ có cấu trúc đối xøng lµ: _ Mét n¾ng hai s¬ng. _ Mèo mả gà đồng. _ MiÖng hïm gan søa. _ Xanh vỏ đỏ lòng. _ Vµo sèng ra chÕt. _ Quyền rơm vạ đá. Bµi tËp 3: a. Thµnh ng÷ “giã vµo nhµ trèng” chØ sù kÐm hiÖu qu¶. b. Thµnh ng÷ “®Çu bß ®Çu bíu” chØ tÝnh bíng bØnh, ¬ng ng¹nh, kh«ng cÇn suy nghÜ, kh«ng nghe ai. c. Thµnh ng÷ “gan vµng d¹ s¾t” chỉ sự trung thành tuyệt đối, thái độ kiên trung trớc kẻ thù.. c. MÆc dÇu bÞ tra tÊn d· man nhng anh NguyÔn V¨n Trçi vÉn gan d. Thµnh ng÷ “ tai bay v¹ giã ” chØ vµng d¹ s¾t kh«ng khai nöa lêi. tai ho¹ bÊt ngê, kh«ng biÕt tríc. d. Pha kÓ ®Çu ®u«i c¸i tai bay v¹ giã mµ m×nh võa bÞ cho anh rÓ nghe. Bµi tËp 4: ( NguyÔn C«ng Hoan) Thµnh ng÷ Thµnh ng÷ Thµnh ng÷ Bµi tËp 4: đối xøng so s¸nh thêng Cho c¸c thµnh ng÷: Một nắng Dai nh đỉa Trăm voi Một nắng hai sơng; Dai nh đỉa hai sơng; đói; Lúng không đợc đói;Trăm voi không đợc một bát Trông mặt túng nh một bát nnớc xáo; Chuột sa chĩnh gạo; đặt tên; gà mắc tóc ớc xáo; Chuét sa §òa mèc chßi m©m son; Tr«ng §©m bÞ chÜnh g¹o; mặt đặt tên; Đâm bị thóc chọc bị thóc chọc §òa mèc gạo; Nớc đổ lá khoai; Lúng túng bị gạo; chßi m©m nh gà mắc tóc; Nớc đến chân mới son; Níc nh¶y. đổ l¸ H·y ®iÒn c¸c thµnh ng÷ trªn vµo khoai; Níc đến b¶ng ph©n lo¹i díi ®©y: Thµnh ng÷ đối xứng. Thµnh ng÷ so s¸nh. Thµnh ng÷ thêng. ch©n míi nh¶y..

(102) Ngµy d¹y: Buæi 9.. Từ loại: đại từ, quan hệ từ.. A. Môc tiªu bµi häc: Gióp HS : _ Củng cố và mở rộng những kiến thức về đại từ, quan hệ từ. _ LuyÖn gi¶i mét sè BT cã liªn quan. B. Néi dung kiÕn thøc: Hoạt động của thầy. Hoạt động của trò A. Lý thuyÕt: I. §¹i tõ: * §Þnh nghÜa: Đại từ là từ dùng để trỏ ngời, sự _ Thế nào là đại từ? vật, hoạt động, tính chất…đợc nói đên trong một ngữ cảnh nhất định của lời nói hoặc dùng để hỏi. _ Lấy ví dụ về đại từ? VÝ dô: + t«i, tao, tí, mµy, chóng t«i, nã,… ( đại từ dùng để trỏ). + ai, bao nhiêu, thế nào,… ( đại từ dùng để hỏi). * Chức vụ của đại từ trong câu: _ §¹i tõ cã thÓ gi÷ chøc vô g× _ Lµm chñ ng÷. trong c©u? VÝ dô: Nam häc giái. Nã cßn khÐo tay n÷a. _ Lµm vÞ ng÷. VÝ dô: KÎ g©y ra vô tai n¹n bá ch¹y lµ h¾n. _ Lµm phô ng÷. VÝ dô: + TiÕng nã ng¸y to nh sÊm. ( Làm định ngữ) + Chóng t«i th¬ng nã. ( Lµm bæ ng÷) * Ph©n lo¹i: 2 lo¹i _ Đại từ chia làm mấy loại? Kể _ Đại từ để trỏ. tªn? _ Đại từ để hỏi..

(103) _ Đại từ để trỏ gồm những loại nµo? Cho VD?. _ Đại từ để hỏi gồm những loại nµo? Cho VD?. _ ThÕ nµo lµ quan hÖ tõ?. _ LÊy VD vÒ quan hÖ tõ?. _ Quan hệ từ đợc sử dụng nh thế nµo trong khi nãi vµ viÕt? Cho VD?. _ Em h·y cho biÕt mét sè quan hÖ từ đợc dùng thành cặp?. 1. Từ nào là đại từ trong câu ca dao sau:. a. Đại từ dùng để trỏ: _ Trá ngêi, trá sù vËt ( Cßn gäi lµ đại từ xng hô): tôi, tao, tớ, chúng t«i, chóng tao, mµy, hä, nã,… _ Trá sè lîng: bÊy, bÊy nhiªu,… _ Trỏ hoạt động, tính chất, sự việc: vËy, thÕ,… b. Đại từ dùng để hỏi: _ Hái ngêi, trá sù vËt: ai, g×,… _ Hái vÒ sè lîng: bao nhiªu, mÊy, … _ Hỏi về hoạt động, tính chất, sự viÖc: sao, thÕ nµo,… II. Quan hÖ tõ: * §Þnh nghÜa: Quan hệ từ là những từ dùng để biÓu thÞ c¸c ý nghÜa quan hÖ nh së h÷u, so s¸nh, nh©n qu¶,…gi÷a c¸c bé phËn cña c©u, gi÷a c©u víi c©u trong ®o¹n v¨n. VÝ dô: + QuyÓn s¸ch nµy cña t«i. ( Quan hÖ tõ së h÷u) + Th©n em nh h¹t ma sa. ( Quan hÖ tõ so s¸nh) * Sö dông quan hÖ tõ: _ Khi nãi hoÆc viÕt, cã nh÷ng trêng hîp b¾t buéc ph¶i ding quan hÖ tõ. VÝ nÕu kh«ng cã quan hÖ tõ thì câu văn sẽ đổi nghĩa hoặc kh«ng râ nghÜa. VÝ dô: + Nã lµ con gµ cña mÑ. -> NÕu bá quan hÖ tõ cña th× c©u văn sẽ thay đổi nghĩa. + Thuý Vân có khuôn mặt đẹp nh tr¨ng r»m. -> NÕu bá quan hÖ tõ nh th× c©u v¨n sÏ kh«ng râ nghÜa. _ Bên cạnh đó, cũng có những trờng hợp không bắt buộc ding quan hÖ tõ. VÝ dô: Tôi yêu đất nớc tôi ( thay vì nói: Tôi yêu đất nớc của tôi). * Mét sè quan hÖ tõ dïng thµnh cÆp: NÕu …th×… V× …nªn… Tuy…nhng… HÔ…th×… B. bµi tËp: I. PhÇn BT Tr¾c nghiÖm: 1. A.

(104) Ai đi đâu đấy hỡi ai, Hay là trúc đã nhớ mai đi tìm? A. ai C. mai B. tróc D. nhí 2. Đại từ vừa tìm đợc ở câu trên dùng để làm gì? A. Trá ngêi C. Hái ngêi B. Trá vËt D. Hái vËt 3. Tõ b¸c trong vÝ dô nµo sau ®©y đợc dùng nh một đại từ xng hô? A. Anh Nam lµ con trai cña b¸c t«i. B. Ngêi lµ Cha, lµ B¸c, lµ Anh. C. Bác đợc tin rằng/ Cháu làm liên l¹c. D. Bác ngồi đó lớn mênh mông. 4. Trong câu “ Tôi đi đứng oai vệ”, đại từ tôi thuộc ngôi thứ mÊy? A. Ng«i thø hai. B. Ng«i thø ba sè Ýt. C. Ng«i thø nhÊt sè nhiÒu. D. Ng«i thø nhÊt sè Ýt. 5. §¹i tõ nµo sau ®©y kh«ng ph¶i hái vÒ kh«ng gian? A. ë ®©u C. N¬i ®©u B. Khi nµo D. Chç nµo 6. §¹i tõ nµo sau ®©y kh«ng cïng lo¹i? A. Nµng C. H¾n B. Hä D. Ai 7. ThÕ nµo lµ quan hÖ tõ? A. Lµ tõ chØ ngêi vµ vËt. B. Là từ chỉ hoạt động, tính chất cña ngêi vµ vËt. C. Lµ tõ chØ c¸c ý nghÜa quan hÖ gi÷a c¸c thµnh phÇn c©u vµ gi÷a c©u víi c©u. D. Lµ tõ mang ý nghÜa t×nh th¸i. 8. Trong c¸c dßng sau, dßng nµo cã sö dông quan hÖ tõ? A. võa tr¾ng l¹i võa trßn B. b¶y næi ba ch×m C. tay kÎ nÆn D. gi÷ tÊm lßng son 9. Quan hÖ tõ h¬n trong c©u sau biÓu thÞ ý nghÜa quan hÖ g×? Lßng chµng ý thiÕp ai sÇu h¬n ai? A. Së h÷u C. Nh©n qu¶ B. So s¸nh D. §iÒu kiÖn. 2. C. 3. C. 4. D. 5. B. 6. D. 7. C. 8.A. 9. B. I. PhÇn BT Tù luËn: Bµi tËp 1: Bµi tËp 1: Các từ cô, tôi, cậu, chú là đại từ Em hãy chỉ ra các đại từ có vì đều chỉ ngôi thứ hai. ở đây, ngời trong VB “ Nh÷ng c©u h¸t ch©m ta dïng danh tõ chØ quan hÖ th©n biếm”? Vì sao đó là những đại từ? thuộc làm đại từ. Bµi tËp 2: Bµi tËp 2: C¸c tõ c«, chó, cËu, d×, b¸c,….

(105) BÐ Lan hái mÑ: “ MÑ ¬i, t¹i sao bè mÑ b¶o con gäi bè mÑ chÞ Xoan lµ b¸c cßn gäi bè mÑ em Giang là chú, dì, trong khi đó họ chØ lµ hµng xãm mµ kh«ng cã hä hµng víi nhµ m×nh?”. Em h·y thay mÆt mÑ bÐ Lan gi¶i thÝch cho bÐ râ? Bµi tËp 3: Cïng tuæi víi c« Hoa sao cã ngêi gäi c« lµ mµy, mi cã ngêi l¹i gäi lµ cËu, cã ngêi gäi lµ c« trong khi tiếng Anh mà em học để chỉ ngôi thø hai ngêi ta thêng chØ sö dông mét tõ?. Bµi tËp 4: Söa l¹i quan hÖ tõ trong c¸c c©u sau cho đúng. a. Đợi tôi viết xong và anh hãy đọc nhÐ. b. Buæi s¸ng mÑ t«i dËy thæi c¬m mà cha tôi và tôi đi đánh răng rửa mÆt. c. Con chã cña t«i tuy xÊu m·, l«ng xï, ngêi to bÌ mÆc dï nã trung thµnh víi chñ. Bµi tËp 5: Em h·y nhËn xÐt ý nghÜa cña tõ víi trong c¸c c©u sau: a. Trớc mặt cô giáo, con đã thiếu lễ độ với mẹ. ( ét-môn-đô đơ A-mi-xi) b. Bè víi mÑ rÊt th¬ng con. ( Kh¸nh Hoµi) c. Anh høa víi em kh«ng bao giê để chúng nó ngồi cách xa nhau. ( Kh¸nh Hoµi) d. Việc học quả là khó nhọc đối víi con. ( ét-môn-đô đơ A-mi-xi) Bµi tËp 6: CÆp quan hÖ tõ nÕu…th×…trong c©u sau biÓu thÞ quan hÖ g×? Thay cặp quan hệ từ đó bằng một quan hệ từ khác (mà vẫn giữ đợc quan hÖ ý nghÜa trong c©u)? NÕu Thuý KiÒu lµ mét ngêi yÕu ®uèi th× Tõ H¶i lµ kÎ hïng m¹nh.. vốn là danh từ đợc dùng nh đại từ chỉ quan hệ thân thuộc. ở đây, ngời ta sử dụng nh vậy để tỏ thái độ th©n mËt theo ý chñ quan cña m×nh. Bµi tËp 3: Ng«n ng÷ tiÕng Anh còng nh mét sè ng«n ng÷ kh¸c (Nga, Ph¸p, …) cã tÝnh kh¸ch quan cao, do vËy ngời ta chỉ cần một đại từ chỉ ngôi thứ hai là đủ. Tiếng Việt luôn luôn mang s¾c th¸i chñ quan cña ngêi nãi.V× thÕ ng«i thø hai trong tiÕng ViÖt cã rÊt nhiÒu tõ xng h« mang s¾c th¸i biÓu c¶m nh anh, chÞ, mµy, c«, cËu, mi,… Bµi tËp 4: Söa l¹i c¸c quan hÖ tõ nh sau: a. §îi t«i viÕt xong råi anh h·y đọc nhé. b. Buæi s¸ng mÑ t«i dËy thæi c¬m còn cha tôi và tôi đi đánh răng röa mÆt. c. Con chã cña t«i tuy xÊu m·, l«ng xï, ngêi to bÌ nhng nã trung thµnh víi chñ. Bµi tËp 5: a. Tõ víi nèi yÕu tè chÝnh víi yÕu tố phụ. Do đó, từ với biểu thị quan hÖ chÝnh phô. b. Từ với biểu thị quan hệ đẳng lËp. c. Tõ víi biÓu thÞ quan hÖ chÝnh phụ nối phụ ngữ với động từ hứa. d. Tõ víi biÓu thÞ quan hÖ chÝnh phô nèi phô ng÷ víi tÝnh tõ khã nhäc. Bµi tËp 6: _ Trong c©u “NÕu Thuý KiÒu lµ mét ngêi yÕu ®uèi th× Tõ H¶i lµ kÎ hïng m¹nh”, cÆp quan hÖ tõ nÕu… thì…biểu thị quan hệ đối chiêú, so s¸nh. _ Có thể thay cặp quan hệ từ đó b»ng quan hÖ tõ cßn. Cô thÓ lµ: Thuý KiÒu lµ mét ngêi yÕu ®uèi cßn Tõ H¶i lµ kÎ hïng m¹nh..

(106) Ngµy d¹y: Buæi 14. C¸ch lµm bµi v¨n biÓu c¶m vÒ t¸c phÈm v¨n häc A. Môc tiªu bµi häc: Gióp HS : _ Cñng cè nh÷ng kiÕn thøc vÒ c¸ch lµm bµi v¨n biÓu c¶m vÒ t¸c phÈm v¨n häc. _ Thực hành một số đề bài về phát biểu cảm nghĩ về tác phẩm văn học. B. Néi dung kiÕn thøc: Hoạt động của thầy. Hoạt động của trò A. Lý thuyÕt: _ ThÕ nµo lµ ph¸t biÓu c¶m nghÜ vÒ * Ph¸t biÓu c¶m nghÜ vÒ mét t¸c phÈm v¨n häc ( bµi v¨n, bµi th¬, t¸c phÈm v¨n häc? ®o¹n v¨n, ®o¹n th¬, mét c©u chuyÖn cæ,…) lµ tr×nh bµy nh÷ng c¶m xóc, tëng tîng, nh÷ng suy ngÉm cña m×nh vÒ néi dung, h×nh thức của tác phẩm đó. _ Em h·y nªu bè côc mét bµi v¨n * Bè côc gåm cã 3 phÇn: biÓu c¶m vÒ mét t¸c phÈm v¨n _ Më bµi: Giíi thiÖu vÒ t¸c gi¶, t¸c phẩm, hoàn cảnh dẫn ngời độc đến häc? tác phẩm đó. _ Th©n bµi: Tr×nh bµy nh÷ng c¶m xóc, nh÷ng suy nghÜ cña m×nh do néi dung vµ nghÖ thuËt cña t¸c phẩm đó mang đến. Khi trình bày c¶m xóc suy nghÜ cã ph¸t huy thao t¸c tëng tîng, liªn tëng, nhËn xÐt cña c¸ nh©n ngêi c¶m nhËn. _ KÕt bµi: Tr×nh bµy Ên tîng chung vÒ t¸c phÈm, liªn tëng, liªn hÖ víi thùc tÕ..

(107) _ H·y nªu c¸ch viÕt mét ®o¹n v¨n * C¸ch viÕt mét ®o¹n v¨n biÓu biÓu c¶m? c¶m: Cã thÓ thùc hiÖn theo 3 bíc nh sau: _ Bíc 1: Dïng tëng tîng liªn tëng để hình dung lại hình ảnh, hình tợng mà tác phẩm chuyên chở đến ngời đọc. _ Bíc 2: Ph©n tÝch ng¾n c¸i hay vÒ néi dung (th«ng ®iÖp), nghÖ thuËt (cách biểu đạt) mà tác phẩm mang đến cho ngời đọc. _ Bớc 3: Nêu nhận xét đánh giá cña m×nh. * GV chia líp lµm 4 nhãm cho HS th¶o luËn: _ Nhãm 1: Ph¸t biÓu c¶m nghÜ vÒ bµi th¬ “Qua §Ìo Ngang” cña Bµ HuyÖn Thanh Quan.. B. bµi tËp thùc hµnh : * HS tr×nh bµy: Nhãm 1: Ph¸t biÓu c¶m nghÜ vÒ bµi th¬ “Qua §Ìo Ngang” cña Bµ HuyÖn Thanh Quan. I. Më bµi: _ Khi đọc bài thơ, tôi they một bức tranh phong c¶nh hiÖn ra trong t©m trÝ. Trong tranh cã mét ngêi phô n÷ ®ang mang nÆng mét t©m tr¹ng buồn, đứng giữa núi trời. _ Bài thơ đã vẽ lên một cảnh đẹp hoang s¬ nhng hµm chøa mét nçi buån mªnh mang cña nhµ th¬. II. Th©n bµi: _ Qua 4 c©u th¬ ®Çu cña n÷ sÜ hä Nguyễn, tôi đã thấy quang cảnh của đèo rất heo hút, trống vắng: + C¸c chi tiÕt gîi tëng tîng: bãng xế tà; cỏ cây, lá hoa, đá đồi chen chóc thËt hoang d·… + Phân tích: Con ngời đã ít ỏi lại đặt giữa cảnh núi non hoang vu réng lín, cµng nhá nhoi, c¶nh cµng v¾ng vÎ. + Không biết nhà thơ ở đó có buån, cã nhí nhµ, nhí quª h¬ng kh«ng? _ Câu hỏi đó đợc giải đáp ở 4 câu th¬ tiÕp: + V¨ng v¼ng bªn tai t«i tiÕng kªu hoµi cña hai con chim lÎ b¹n “quèc quèc”, “gia gia”, tiÕng kªu kh«ng rén r·, ®Çm Êm, tiÕng kªu gîi nçi nhí níc, th¬ng nhµ, nªn t«i nh thÊy bµ ®ang ngåi trÇm t, nhá giọt lệ bên tảng đá. + Phân tích: Tác giả đã khéo chọn các hiện tợng đồng âm giữa từ mô pháng tiÕng kªu cña chim víi tõ.

(108) H¸n ViÖt nãi vÒ “níc” vµ “nhµ” (quèc, gia). + T«i thÊy bãng bµ thÉn thê, khùng l¹i, nh×n kh¾p khung c¶nh m©y, trêi, non, níc, kh«ng hiÓu bµ ®ang nghÜ g× mµ thèt lªn “ Mét m×nh t×nh riªng ta víi ta”. Cã lÏ bµ đang rất cô đơn, đầy ắp tâm trạng th¬ng nhí mµ kh«ng biÕt thæ lé cïng ai… + §øng c¸ch bµ hai thÕ kØ mµ t«i cũng cảm nhận đợc nỗi cô đơn ấy. III. KÕt bµi: _ Bài thơ tôi vừa đọc đã thuộc ngay, kh¾c ghi tõng lêi tõng ch÷ cña nçi lßng bµ vµo t©m trÝ t«i. _ Bµi th¬ lµm t«i thªm yªu §Ìo Ngang v× n¬i ®©y lµ quª h¬ng t«i. Bµi th¬ cña mét ngêi mµ thÓ hiÖn đợc nỗi nhớ quê của bao ngời. _ T«i rÊt kh©m phôc Bµ HuyÖn Thanh Quan, mét phô n÷ mµ cã thể sáng tác hay đến vậy! Nhãm 2: _ Nhãm 2: Ph¸t biÓu c¶m nghÜ vÒ bµi th¬ Phát biểu cảm nghĩ về bài thơ “Bạn đến chơi nhà” của Nguyễn “Bạn đến chơi nhà” của Nguyễn Khuyến. KhuyÕn. I. Më bµi: _ §Ò tµi t×nh b¹n rÊt phong phó trong th¬ ca, víi biÕt bao cung bËc t×nh c¶m: xa b¹n th× nhí, gÆp b¹n th× vui, tiÔn b¹n th× lu luyÕn,…C¸c nhµ th¬ thêng t¶ thùc nh÷ng t×nh cảm đó. _ Bài Bạn đến chơi nhà cho tôi một cảm xúc đặc biệt băn khoăn: Quý bạn mà bạn đến chơi lại chẳng đãi bạn đợc tử tế! II. Th©n bµi: _ Bài thơ mở ra cảnh đã lâu mới đợc gặp bạn quý ( dùng tởng tợng để diễn tả đôi bạn tay bắt mặt mõng kh«n xiÕt). _ Ch¾c b¹n còng nh t«i nghÜ r»ng ngời bạn của nhà thơ sẽ đợc thết đãi đầy đủ lắm! _ Nhng tôi đã lầm, mỗi câu thơ lại lµm t«i ng¹c nhiªn v× nhµ th¬ cø liªn tiÕp ®a ra nh÷ng t×nh c¶nh Ðo le để không thể tiếp bạn chu đáo đợc: + §Çu tiªn t«i ¸i ng¹i nhng cã thÓ th«ng c¶m: trÎ ®i v¾ng, chî l¹i xa, làm sao tiếp đãi bạn đầy đủ đợc. + Nhng kh«ng ph¶i kh«ng cã c¸ch khác tiếp đãi bạn. Quả là nhà thơ cũng có ý định đãi bạn khá sang:.

(109) c¸ vµ gµ! Nhng t«i bËt cêi v× lÝ do «ng ®a ra “ao s©u”, “vên réng”, hai ông già làm gì đợc! + Không có những thứ đó thì vờn nhµ thiÕu g× thøc gi¶n dÞ mµ ngon. Nhng thËt khÐo khi «ng ®a ra lÝ do những thứ rau, quả đều cha đến lúc ăn đợc ( hình dung ông bạn già của nhµ th¬ sÏ nghÜ sao?). + Tất cả các hoàn cảnh đều éo le, nhng vẫn hợp lí. Nhng đến “trầu không có” để tiếp khách thì thật vô lÝ. §Õn ®©y t«i vì lÏ nhµ th¬ muèn cố tình tạo ra các tình huống đó để lµm næi bËt lªn ®iÒu s©u s¾c nhÊt. + “Bác đến chơi đây ta với ta”: Chỉ cần “ta với ta” là đủ ( phân tích côm tõ “ta víi ta”). III. KÕt bµi: _ Bµi th¬ hay nhÊt ë chç nã béc lé một tình bạn đậm đà, thắm thiết, bÊt chÊp mäi ®iÒu kiÖn. _ Thó vÞ h¬n n÷a lµ c¸ch thÓ hiÖn tình bạn đó của nhà thơ: bằng giọng thơ đùa vui, hóm hỉnh mà thÊm thÝa, s©u s¾c! Nhãm 3: _ Nhãm 3: Ph¸t biÓu c¶m nghÜ vÒ bµi th¬ Ph¸t biÓu c¶m nghÜ vÒ bµi th¬ “C¶nh khuya” cña Hå ChÝ Minh. “C¶nh khuya” cña Hå ChÝ Minh. I. Më bµi: _ Nªu c¶m nghÜ s©u s¾c nhÊt mµ bµi th¬ gîi lªn. _ Gợi tả một chút để nêu lí do của ấn tợng sâu sắc đó. II. Th©n bµi: H×nh dung c¶nh s¾c do bµi th¬ gîi lªn vµ ph©n tÝch vµi chi tiÕt th¬ hay nhất để làm rõ cảm nghĩ của mình đã nêu ở mở bài. _ Mét bøc tranh vÒ tr¨ng trong rõng khuya ViÖt B¾c ( bµi th¬ lµm em h×nh dung toµn c¶nh nh thÕ nµo?). _ Đẹp nhất là ánh sáng trăng đợc tả từ nhiều góc độ (hình dung và ph©n tÝch). _ C¶nh khuya trong rõng nhng kh«ng qu¹nh quÏ v× tiÕng suèi Êm ¸p t×nh ngêi. _ B¸c ng¾m tr¨ng mµ vÉn canh cánh “ nỗi nớc nhà”, điều đó càng khiÕn em nghÜ g× vÒ t©m hån B¸c vµ vÒ tµi lµm th¬ cña B¸c? III. KÕt bµi: _ Bài thơ đợc sáng tác cách đây h¬n nöa thÕ kØ mµ vÉn hÊp dÉn bao thế hệ bạn đọc..

(110) _ Bác đã đi xa nhng hình Bác vẫn s¸ng trong t©m hån mçi ngêi d©n níc ViÖt kh«ng chØ v× B¸c sèng đẹp mà còn vì thơ Bác rất đẹp. Nhãm 4: _ Nhãm 4: Ph¸t biÓu c¶m nghÜ vÒ bµi th¬ Ph¸t biÓu c¶m nghÜ vÒ bµi th¬ “R»m th¸ng giªng” cña Hå ChÝ “R»m th¸ng giªng” cña Hå ChÝ Minh. Minh. I. Më bµi: _ §Õn víi bµi th¬ R»m th¸ng giêng, tôi nh đợc lạc vào cảnh thiên nhiên mùa xuân thật đẹp. _ Tôi còn cảm nhận đợc tình yêu thiên nhiên, tình yêu đất nớc tha thiÕt cña B¸c. II. Th©n bµi: _ Hai c©u ®Çu võa gîi c¶nh võa gîi t×nh: + Hai c©u th¬ trµn ®Çy søc sèng cña mïa xu©n (trong nguyªn t¸c ch÷ H¸n lµ 3 côm tõ xu©n: xu©n giang, xu©n thuû, xu©n thiªn). + C¸c tõ xu©n nèi tiÕp nhau cßn gợi mở cho em thấy một tơng lai tơi sáng hơn của đất nớc ta… + ánh trăng rằm tuyệt đẹp, đẹp nh t©m hån dÞu hiÒn cña B¸c. _ Nhng phải đến hai câu thơ cuối, ta mới thấy đợc trọn vẹn tâm hồn B¸c: + Ngay cả trong đêm trăng tuyệt vêi nh vËy, B¸c vÉn kh«ng ngu«i lo cho vËn mÖnh níc nhµ. + Trăng đừng buồn mà hãy toả sáng thêm để Bác bớt u t. + Tuy canh c¸nh, tr¨n trë nçi níc nhµ nh vËy, Ngêi vÉn tÆng tr¨ng câu thơ rất đẹp: “Khuya về bát ng¸t tr¨ng ng©n ®Çy thuyÒn”. ThuyÒn nhÑ lít ra vÒ, tr¨ng vÉn theo ïa vµo ngËp thuyÒn. Ngêi luyÕn c¶nh, c¶nh luyÕn ngêi. III. KÕt bµi: _ Ngày Nguyên tiêu với vẻ đẹp huy hoµng cña tr¨ng xu©n lµ nguån c¶m høng v« tËn cho bao thi nh©n s¸ng t¸c. _ Nh÷ng vÇn th¬ cña B¸c viÕt vÒ r»m th¸ng giªng cµng lµm t¨ng vÎ đẹp huy hoàng của thơ ca Việt Nam.. Ngµy d¹y: Buæi 15..

(111) ôn tập thơ hiện đại A. Môc tiªu bµi häc: Gióp HS : _ Củng cố những kiến thức về các văn bản thơ Việt Nam hiện đại: Cảnh khuya, Rằm tháng giªng, TiÕng gµ tra. _ LuyÖn tËp lµm mét sè BT tr¾c nghiÖm vµ tù luËn cã liªn quan. B. Néi dung kiÕn thøc: Hoạt động của thầy. _ Tr×nh bµy nh÷ng hiÓu biÕt cña em vÒ Hå ChÝ Minh?. _ Bài thơ “Cảnh khuya” ra đời trong hoµn c¶nh nµo? _ Bài thơ đợc sáng tác theo thể thơ nào? Đặc điểm của thể thơ đó?. _ Để diễn tả tiếng suối, nhà thơ đã dïng biÖn ph¸p tu tõ nµo? _ T¸c dông cña biÖn ph¸p Êy?. _ H·y nhËn xÐt vÒ bøc tranh thiªn nhiªn trong c©u th¬ thø 2? _ Trong c©u th¬ nµy, t¸c gi¶ sù dông biÖn ph¸p nghÖ thuËt nµo? _ Biện pháp nghệ thuật đó giúp em liên tởng đến bức tranh thiên nhiên nh thÕ nµo?. Hoạt động của trò A. V¨n b¶n “ C¶nh khuya” (Hå ChÝ Minh). I. Vµi nÐt vÒ t¸c gi¶ Hå ChÝ Minh. _ Hå ChÝ Minh (1890-1969), quª: huyÖn Nam §µn, tØnh NghÖ An. _ Năm 21 tuổi ( năm 1911) đã ra đi tìm đờng cứu nớc từ cảng nhà Rång. _ Là vị lãnh tụ vĩ đại của dân tộc, là nhà thơ lớn của thời đại và là danh nh©n v¨n ho¸ thÕ giíi. _ TËp th¬ næi tiÕng lµ “ NhËt kÝ trong tï” ( Ngôc trung nhËt kÝ). II. Bµi th¬ “ C¶nh khuya”. 1. Hoàn cảnh ra đời: Bài thơ đợc viết nvào năm 1947, ë chiÕn khu ViÖt B¾c, trong thêi k× ®Çu cña cuéc kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p. 2. ThÓ th¬: ThÊt ng«n tø tuyÖt. -> §Æc ®iÓm: + Bµi th¬ cã 4 c©u, mçi c©u 7 ch÷. + C©u th¬ thêng ng¾t nhÞp theo nhÞp ch½n/lÎ (4/3). 3. Néi dung, nghÖ thuËt: * Hai c©u th¬ ®Çu: _ BiÖn ph¸p so s¸nh: TiÕng suèi – tiÕng h¸t xa -> T¸c dông: TiÕng suèi trë nªn th©n mËt, gÇn gòi h¬n víi con ngêi. ©m thanh cña tiÕng suèi v× thÕ mà say đắm lòng ngời. _ Đây là hình ảnh một đêm trăng đẹp. Một đêm trăng lung linh huyền diệu giữa đại ngàn Việt Bắc. + Điệp từ “ lồng” đã tạo nên bức tranh cã nhiÒu tÇng, nhiÒu líp, nhiều đờng nét hình khối. + ¸nh tr¨ng bao trïm lång vµo vßm c©y cæ thô; ¸nh tr¨ng, bang c©y lång vµo hoa t¹o thµnh nh÷ng gam màu sáng tối thay đổi chỗ cho nhau. Cách phối và thay đổi màu s¾c lµm cho c¶nh trë nªn huyÒn ¶o h¬n. * Hai c©u th¬ cuèi:.

(112) _ C©u th¬ thø 3 th«ng b¸o cho ta _ Th«ng b¸o: ngêi cha ngñ. biÕt ®iÒu g×? _ Ngêi cha ngñ v× nh÷ng lÝ do V×: nµo? + Cảnh trăng đẹp. + Lo cho vận mệnh đất nớc, lo cho c¸ch m¹ng. _ ở đây, tác giả sử dụng biện pháp _ Điệp ngữ “cha ngủ” đã trực tiếp nghÖ thuËt nµo? T¸c dông cña nã? ®i vµo chiÒu s©u t©m tr¹ng cña nhµ th¬, bªn trong tr¸i tim thæn thøc cña mét nghÖ sÜ ta b¾t gÆp dßng m¸u nãng cña mét ngêi v× níc v× d©n. _ §iÖp ng÷ “cha ngñ” cã t¸c dông khÐp më hai thÕ giíi ngo¹i c¶nh vµ néi t©m cña nh©n vËt tr÷ t×nh. Vầng trăng đã đi vào tâm hồn nhà thơ - vị lãnh tụ vĩ đại của dân tộc víi nh÷ng nçi lo vµ nh÷ng íc m¬ đẹp nhất. B. V¨n b¶n “ R»m th¸ng giªng” (Hå ChÝ Minh). 1. Hoàn cảnh ra đời: _ T¸c gi¶ viÕt bµi th¬ “ R»m th¸ng Bài thơ đợc viết vào năm 1948, giªng” vµo thêi ®iÓm nµo? Thêi mét n¨m sau bµi th¬ “ C¶nh ®iÓm Êy gióp em hiÓu thªm ®iÒu g× khuya”. §©y lµ thêi ®iÓm cuéc vÒ néi dung bµi th¬? kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p đã vợt qua giai đoạn khó khăn nhÊt. Sau chiÕn th¾ng ViÖt B¾c thu đông năm 1947, quân dân ta đã thu đợc những thắng lợi có ý nghĩa quan trọng. Niềm vui thắng trận đã mang đến một niềm phấn khởi, niÒm tin míi cho kh¸ng chiÕn. “Rằm tháng giêng” đã ra đời nh mét ®o¸ hoa xu©n ng¹t ngµo h¬ng s¾c, thÓ hiÖn niÒm vui dµo d¹t trong t©m hån B¸c. 2. ThÓ th¬: _ Bµi th¬ “ R»m th¸ng giªng” _ Nguyªn b¶n lµ ch÷ H¸n, viÕt thuéc thÓ th¬ nµo? theo thÓ thÊt ng«n tø tuyÖt. _ Bản dịch đợc dịch theo thể lục b¸t. 3. Néi dung, nghÖ thuËt: * Hai c©u th¬ ®Çu: _ Hãy nêu vẻ đẹp của bức tranh _ Mở ra không gian đêm rằm thiªn nhiªn qua 2 c©u th¬ ®Çu? tháng giêng, trăng đang vào độ trßn nhÊt. Tr¨ng to¶ xuèng trÇn gian mét thø ¸nh s¸ng huyÒn diÖu, mªnh mang, ®a chiÒu. _ NhËn xÐt vÒ viÖc sö dông c¸c tõ + Ba tõ “xu©n” tiÕp øng víi nhau xu©n, tiÕp trong 2 c©u ®Çu? më ra kh«ng gian mïa xu©n kh«ng cã giíi h¹n. S«ng níc vµ bÇu trêi nh hoµ quyÖn vµo nhau. C¶nh võa thùc l¹i võa ¶o. + Động từ “tiếp” dựng dậy độ cao của bức tranh khoáng đạt, càng tạo Ên tîng vÒ kh«ng gian vò trô bao.

(113) _ H·y cho biÕt bøc tranh phong c¶nh trªn nãi hé lßng t¸c gi¶ nh÷ng g×?. _ Xác định tâm điểm mà chủ thể trữ tình hớng đến ở hai câu thơ cuèi?. _ Tr×nh bµy nh÷ng nÐt c¬ b¶n vÒ t¸c gi¶ Xu©n Quúnh?. _ Bài thơ “Tiếng gà tra” đợc sáng t¸c trong hoµn c¶nh nµo?. _ Bài thơ đợc viết theo thể thơ nµo? Nªu nhËn xÐt vÒ sè dßng trong mçi khæ, c¸ch gieo vÇn, sè tiÕng?. la. _ ThÓ hiÖn hÕt søc tinh tÕ niÒm vui, niÒm tù hµo cña nhµ th¬. C¶nh trong thơ đẹp nh ở chốn tiên nhng lại xuất phát từ một đêm xuân ở chiến khu Việt Bắc, căn cứ địa, cơ quan ®Çu n·o cña cuéc kh¸ng chiÕn. Bøc tranh th¬ chuyªn chë niềm vui chính đáng của những con ngêi ®ang lµm chñ mét phÇn giang s¬n gÊm vãc. Tõ gi÷a lßng đất trời giải phóng, thơ đã cất tiếng ca vµ ©m hëng cña khóc ca Êy bao trïm c¶ bÇu trêi bao la bÊt tËn. * Hai c©u th¬ cuèi: Con ngêi lµ t©m ®iÓm cña bøc tranh thiªn nhiªn. Mét chiÕc thuyÒn bång bÒnh trªn s«ng níc. Trªn con thuyÒn tr¨ng Êy, nh÷ng tao nh©n mÆc kh¸ch ngåi l¹i víi nhau, không phải chỉ để ngoạn cảnh, mà việc chính là “đàm quân sự”, một công việc liên quan đến vận mệnh của đất nớc, của kháng chiÕn. C. V¨n b¶n “ TiÕng gµ tra” (Xu©n Quúnh). I. Vµi nÐt vÒ t¸c gi¶ Xu©n Quúnh. _ Xu©n Quúnh (1942-1988), quª ë Hµ T©y, lín lªn ë Hµ Néi. _ Lµ nhµ th¬ n÷ næi tiÕng cña nÒn thơ Việt Nam hiện đại. _ Th¬ Xu©n Quúnh thÓ hiÖn mét tr¸i tim phô n÷ hån hËu, ch©n thµnh, nhiÒu lo ©u vµ lu«n da diÕt trong khát vọng hạnh phúc đời thờng. II. Bµi th¬ “ TiÕng gµ tra”. 1. Hoàn cảnh ra đời: Bài thơ “Tiếng gà tra” đợc viết vµo thêi k× ®Çu cña cuéc kh¸ng chiến chống Mĩ và đợc in lần đầu trong tËp “ S©n ga chiÒu em ®i” (1968). 2. ThÓ th¬: _ Bµi th¬ viÕt theo thÓ th¬ ngò ng«n (5 ch÷), tù do, cã nhiÒu chç biến đổi khá linh hoạt: + Sè dßng trong mçi khæ kh«ng đều nhau, có khổ 7 dòng (khổ 1), cã khæ 6 dßng (khæ 2,3,5,8), cã khæ 4 dßng (khæ 4,6,7). + C¸ch gieo vÇn: VÇn «m (dßng 14, dßng 2-3); vÇn gi¸n c¸ch (dßng 5-7; dßng 9,11,13…). + VÒ sè tiÕng: cã 4 c©u th¬ chØ cã 3 tiếng (Tiếng gà tra), đứng ở vị.

(114) _ H×nh ¶nh næi bËt nhÊt trong bµi th¬ lµ h×nh ¶nh nµo? _ ¢m thanh tiÕng gµ tra kh¬i gîi nh÷ng h×nh ¶nh, kØ niÖm nµo?. _ BiÖn ph¸p nghÖ thuËt næi bËt trong bµi th¬ nµy lµ g×? ChØ râ t¸c dông cña biÖn ph¸p Êy?. * GV cho HS lµm c¸c c©u hái tr¾c nghiệm từ câu 1 đến câu 10 Bài 12 ( S¸ch BT tr¾c nghiÖm – trang 58,59).. trÝ ®Çu c¸c khæ th¬. _ Những biến đổi linh hoạt này phï hîp víi sù thÓ hiÖn c¶m xóc, t×nh c¶m cña nh©n vËt tr÷ t×nh trong bµi th¬. 3. Néi dung, nghÖ thuËt: _ H×nh ¶nh næi bËt nhÊt trong bµi th¬ lµ h×nh ¶nh tiÕng gµ tra. _ ¢m thanh tiÕng gµ tra kh¬i gîi nh÷ng h×nh ¶nh, kØ niÖm: + H×nh ¶nh:  Nh÷ng con gµ m¸i víi nh÷ng qu¶ trøng hång.  H×nh ¶nh ngêi bµ víi nh÷ng lo toan. + KØ niÖm:  Lêi bµ m¾ng ch¸u.  C¸ch bµ ch¨m chót tõng qu¶ trøng.  Nçi lo cña bµ.  NiÒm vui cña ch¸u. _ NghÖ thuËt: + §iÖp ng÷ “ TiÕng gµ tra” cã t¸c dông kh«ng chØ nhÊn m¹nh Ên tîng tiÕng gµ tra vang lªn kh¬i gîi niÒm xóc c¶m cña nhµ th¬ mµ cßn cã t¸c dông ®an kÕt, nèi lion m¹ch suy tëng, hoµi niÖm cña nh©n vËt tr÷ t×nh qua c¸c ®o¹n th¬. + §iÖp tõ “nghe” cã t¸c dông thÓ hiÖn niÒm kÝ øc ïa vÒ trong t©m tëng nhµ th¬. + §iÖp tõ “ nµy” võa thÓ hiÖn t©m tr¹ng phÊn chÊn hå hëi cña anh bé đội vừa có tác dụng nối quá khứ víi hiÖn t¹i. + Điệp từ “ Vì” khẳng định niềm tin ch©n thËt vµ ch¾c ch¾n cña con ngời về mục đích chiến đấu hết sức cao c¶ nhng còng hÕt søc b×nh thêng. bµi tËp thùc hµnh : BT tr¾c nghiÖm: §¸p ¸n Bµi 12: 1. C 2. B 3. B 4. B 5. D 6. A 7. C 8. C 9. D 10. a: nhßm khe cöa. b: m¶nh g¬ng thu. c: s¸ng nh g¬ng. d: vµo cöa sæ..

(115) * GV cho HS lµm c¸c c©u hái tr¾c nghiệm từ câu 1 đến câu 7 Bài 13 ( S¸ch BT tr¾c nghiÖm – trang 62,63).. C©u 1: Nªu nh÷ng ®iÓm gièng nhau vÒ hoàn cảnh ra đời, về nội dung của hai v¨n b¶n “C¶nh khuya” vµ “R»m th¸ng giªng”?. C©u 2: H·y chØ ra mµu s¾c cæ ®iÓn vµ màu sắc hiện đại trong bài thơ “R»m th¸ng giªng”?. C©u 3:. §¸p ¸n Bµi 13: 1. D 2. A 3. D 4. B 5. A 6. B 7. A BT tù luËn: C©u 1: _ Hai bài thơ đều đợc Bác viết ở chiÕn khu ViÖt B¾c trong nh÷ng n¨m ®Çu kh¸ng chiÕn nhiÒu khã kh¨n, gian khæ. _ Hai bài thơ đều miêu tả cảnh trăng ở chiến khu Việt Bắc, đều thÓ hiÖn t×nh c¶m víi thiªn nhiªn, t©m hån nh¹y c¶m, lßng yªu níc tha thiÕt vµ phong th¸i ung dung, l¹c quan cña B¸c. C©u 2: + Vẻ đẹp cổ điển: Thi liệu đợc sử dụng phảng phất h¬ng vÞ §êng thi. Hai c©u ®Çu gîi nhớ đến hai câu thơ của Trơng Kế trong “ Phong KiÒu d¹ b¹c” (Tr¨ng tµ chiÕc qu¹ kªu s¬ng – Löa chµi c©y bÕn, sÇu v¬ng giÊc hồ). Hai câu sau đa ngời đọc về víi “ Yªn ba giang thîng sö nh©n sÇu” ( Trªn s«ng khãi sang cho buån lßng ai) cña Th«i HiÖu. + Vẻ đẹp hiện đại: Trong “ Phong KiÒu d¹ b¹c”, Trơng Kế cũng tả một đêm trăng, nhng đó là một vầng trăng úa, gợi dËy mét nçi buån mªnh m«ng. “Rằm tháng giêng” lại là một đêm tr¨ng rùc rì s¾c xu©n chuyªn chë niÒm vui cña con ngêi. C©u th¬ cña Th«i HiÖu n¨m xa còng mang nçi sÇu xa xø; c©u th¬ cña Hå ChÝ Minh thì rẽ lối độc đáo, cũng “yên ba thâm xứ” nhng lại gắn với “đàm qu©n sù”. Th× ra con ngêi Èn m×nh trong s¬ng khãi kh«ng ph¶i lµ những ẩn sĩ lánh đời mà là những chiến sĩ đang bàn bạc về việc đời, viÖc níc, viÖc d©n. -> Vẻ đẹp cổ điển hoà quyện với tinh thần hiện đại đã tạo nên nét đẹp độc đáo trong thơ Hồ Chí Minh. C©u 3: 1. Tiếng gà tra đợc lấy làm nhan đề bài thơ vì trớc hết đó là một tín hiÖu g¾n víi lµng xãm. TiÕng gµ tr-.

(116) 1. Vì sao tiếng gà tra đợc tác giả lấy làm nhan đề bài thơ? 2. Qua bµi th¬ “TiÕng gµ tra”, nhµ th¬ muèn thÓ hiÖn ®iÒu g×?. a kh¬i gîi nh÷ng kÝ øc tuæi th¬, gîi nhí vÒ ngêi bµ th©n yªu vµ những con gà nhảy ổ đẻ. Tiếng gà đã nối quá khứ với hiện tại. Mỗi khổ thơ đều vọng lại tiếng gà tra nh nèi m¹ch c¶m xóc vµ liªn tëng cña c¶ bµi. 2. “ TiÕng gµ tra” gîi l¹i nh÷ng kØ niệm êm đềm dấu yêu thời thơ ấu với ngời bà yêu quý, từ đó khẳng định cuộc chiến đấu hôm nay chính là để giữ gìn những kỉ niệm giản dị mà rất đỗi thân thơng, đó là tình cảm gia đình, tình làng nghĩa xãm. T×nh yªu níc b¾t nguån tõ nh÷ng t×nh c¶m b×nh dÞ g¾n bã víi tuæi th¬, víi ngêi bµ, víi lµng xãm.. Ngµy d¹y: Buæi 16. §iÖp ng÷ A. Môc tiªu bµi häc: Gióp HS : _ Cñng cè vµ më réng nh÷ng kiÕn thøc vÒ biÖn ph¸p ®iÖp ng÷. _ LuyÖn gi¶i mét sè BT cã liªn quan. B. Néi dung kiÕn thøc: Hoạt động của thầy. Hoạt động của trò A. lý thuyÕt: 1. §Þnh nghÜa: §iÖp ng÷ lµ biÖn ph¸p lÆp l¹i tõ _ ThÕ nµo lµ ®iÖp ng÷? ng÷ (mét tõ, mét côm tõ, mét c©u, một đoạn) để làm nổi bật ý, gây c¶m xóc m¹nh. _ Em hãy nêu cụ thể các cấp độ 2. Các cấp độ điệp ngữ: _ §iÖp ng÷ lµ mét tõ th× gäi lµ ®iÖp ng÷? Cho VD? ®iÖp tõ. VÝ dô: Anh ®i anh nhí quª nhµ Nhí canh rau muèng, nhí cµ dÇm t¬ng Nhí ai d·i n¾ng dÇm s¬ng Nhớ ai tát nớc bên đờng hôm nao. ( Ca dao) _ §iÖp ng÷ lµ mét côm tõ th× gäi lµ ®iÖp ng÷. VÝ dô: Buån tr«ng cöa bÓ chiÒu h«m, ThuyÒn ai thÊp tho¸ng c¸nh buåm xa xa? Buån tr«ng ngän níc míi sa, Hoa tr«i man m¸c biÕt lµ vÒ ®©u? ( NguyÔn Du).

(117) _ §iÖp ng÷ lµ mét c©u th× gäi lµ ®iÖp c©u. VÝ dô: + TiÕng gµ tra trong bµi th¬ “TiÕng gµ tra”. + Trªn dßng H¬ng Giang Em bu«ng m¸i chÌo Trêi trong veo Níc trong veo Em bu«ng m¸i chÌo Trªn dßng H¬ng Giang … Trªn dßng H¬ng Giang ( Tè H÷u) _ §iÖp ng÷ cã nhiÒu c©u liªn tiÕp đợc lặp lại gọi là điệp đoạn. VÝ dô: Chó bÐ lo¾t cho¾t C¸i x¾c xinh xinh C¸i ch©n tho¨n tho¾t C¸i ®Çu nghªnh nghªnh Đoạn này đợc Tố Hữu lặp lại ở cuèi bµi th¬. 3. C¸c d¹ng ®iÖp ng÷: 3 d¹ng _ Cã mÊy d¹ng ®iÖp ng÷? Em h·y _ §iÖp ng÷ c¸ch qu·ng lµ d¹ng điệp ngữ trong đó các từ ngữ đợc nªu VD? lặp lại đứng xa nhau. VÝ dô: Kh¨n th¬ng nhí ai Khăn rơi xuống đất? Kh¨n th¬ng nhí ai Kh¨n v¾t lªn vai? Kh¨n th¬ng nhí ai Kh¨n chïi níc m¾t? ( Ca dao ) _ §iÖp ng÷ nèi tiÕp lµ d¹ng ®iÖp ngữ trong đó các từ ngữ đợc lặp lại đứng cạnh nhau, nối tiếp nhau. VÝ dô: Câu thơ nghĩ đắn đo không viết ViÕt ®a ai, ai biÕt mµ ®a? ( NguyÔn KhuyÕn) _ §iÖp ng÷ vßng lµ d¹ng ®iÖp ng÷ trong đó các từ ngữ đợc lặp lại đứng cuối câu trớc và đầu câu sau. VÝ dô: C¶nh khuya nh vÏ ngêi cha ngñ Cha ngñ v× lo nçi níc nhµ. ( Hå ChÝ Minh ) 4. T¸c dông cña ®iÖp ng÷: _ Nhê sö dông ®iÖp ng÷, néi dung diễn đạt trở nên ấn tợng hơn, mới mÎ h¬n. §iÖp ng÷ nhÊn m¹nh s¾c th¸i ý nghÜa, lµm næi bËt nh÷ng tõ, _ H·y tr×nh bµy t¸c dông cña ®iÖp ng÷ chuyªn chë suy nghÜ, c¶m xóc cña ngêi nãi, ngêi viÕt khiÕn cho ng÷?.

(118) Bµi 1: T×m ®iÖp ng÷ trong nh÷ng ®o¹n trích sau đây và cho biết đó là d¹ng ®iÖp ng÷ nµo? a. Th¬ng thay th©n phËn con t»m, Kiếm ăn đợc mấy phải nằm nhả t¬. Th¬ng thay lò kiÕn li ti, Kiếm ăn đợc mấy phải đi tìm mồi. ( Ca dao ) b. Đoàn kết, đoàn kết, đại đoàn kÕt Thành công, thành công, đại thµnh c«ng. ( Hå ChÝ Minh ) Bµi 2: So sánh các từ ngữ in đậm đợc sö dông trong nh÷ng c©u díi ®©y? Cảm xúc của em khi đọc những câu đó? Giải thích? a. Nhí ai ra ngÈn vµo ng¬, Nhí ai, ai nhí, b©y giê nhí ai? ( Ca dao ) b. Con bß ®ang gÆm cá. Con bß chît ngÈng ®Çu lªn. Con bß rèng ß ß.. Bµi 3: Xác định điệp ngữ trong bài thơ. lêi nãi (lêi v¨n nghÖ thuËt) ®i vµo lßng ngêi Ên tîng h¬n, thuyÕt phôc h¬n. _ Trong loại hình ngôn ngữ đơn lËp nh tiÕng ViÖt, ®iÖp ng÷ cßn cã t¸c dông t¹o nhÞp ®iÖu, t¹o tÝnh nh¹c cho c©u v¨n, c©u th¬. _ Điệp ngữ đợc sử dụng rộng rãi trong nhiÒu phong c¸ch ng«n ng÷ kh¸c nhau: lêi nãi giao tiÕp hµng ngµy, trong v¨n ch¬ng nghÖ thuËt, v¨n chÝnh luËn vµ c¶ trong ng«n ng÷ khoa häc. B. bµi tËp thùc hµnh : Bµi 1: C¸c ®iÖp ng÷ in ®Ëm: a. Th¬ng thay th©n phËn con t»m, Kiếm ăn đợc mấy phải nằm nhả t¬. Th¬ng thay lò kiÕn li ti, Kiếm ăn đợc mấy phải đi tìm mồi. ( Ca dao ) -> §iÖp ng÷ c¸ch qu·ng. b. Đoàn kết, đoàn kết, đại đoàn kÕt Thành công, thành công, đại thµnh c«ng. ( Hå ChÝ Minh ) -> §iÖp ng÷ nèi tiÕp. Bµi 2: * So s¸nh: _ Từ ngữ in đậm ở câu a đợc dùng cã chñ ý. Cßn tõ ng÷ in ®Ëm ë c©u b đợc dùng không có chủ ý. _ Từ ngữ in đậm ở câu a đợc ding để tạo sắc thái biểu cảm. Còn từ ng÷ in ®Ëm ë c©u b kh«ng t¹o ra s¾c th¸i biÓu c¶m. _ Tõ ng÷ in ®Ëm ë c©u a lµ phÐp lÆp. Cßn tõ ng÷ in ®Ëm ë c©u b lµ lçi lÆp. * C¶m xóc: _ §äc c©u ca dao thÊy hay, thÝch, thó vÞ,…nhê ®iÖp ng÷ nhí ai ®em l¹i. _ §äc 3 c©u v¨n xu«i thÊy nÆng nÒ, trïng lÆp, rêm rµ,…do sù lÆp con bò đến 3 lần. Bµi 3: _ Xác định điệp ngữ: Nh÷ng lóc say sa còng muèn chõa Muèn chõa nhng tÝnh l¹i hay a Hay a nên nỗi không chừa đợc Chừa đợc nhng mà cũng chẳng chõa…! ( NguyÔn KhuyÕn).

(119) sau vµ nªu t¸c dông cña biÖn ph¸p đó? Nh÷ng lóc say sa còng muèn chõa Muèn chõa nhng tÝnh l¹i hay a Hay a nên nỗi không chừa đợc Chừa đợc nhng mà cũng chẳng chõa…! ( NguyÔn KhuyÕn). -> §iÖp ng÷ vßng. _ T¸c dông: Lµm bËt nô cêi hãm hØnh, tù trµo vÒ c¸i tÝnh hay rîu cña chÝnh t¸c gi¶. Bµi 4: * C¸i hay trong viÖc sö dông ®iÖp ng÷: _ §iÖp ng÷ lµ 1 tõ: leo, cµnh. _ §iÖp ng÷ lµ côm tõ: con kiÕn, leo ph¶i cµnh côt, leo ra, leo vµo. Bµi 4: _ §iÖp ng÷ theo hµng däc: leo ( tõ Đọc bài ca dao sau rồi chỉ ra cái dòng 1 đến dòng 4). hay trong viÖc sö dông ®iÖp ng÷ vµ _ §iÖp ng÷ theo hµng ngang: leo nªu râ t¸c dông biÓu c¶m cña ®iÖp (dßng 2, dßng 4). ng÷ trong bµi? _ §iÖp ng÷ c¸ch qu·ng: con kiÕn, Con kiÕn mµ leo cµnh ®a, leo ph¶i cµnh côt, leo ra, leo vµo, Leo ph¶i cµnh côt, leo ra leo vµo. cµnh. Con kiến mà leo cành đào, _ Điệp ngữ sóng đôi và hoán vị: Leo ph¶i cµnh côt, leo vµo leo ra. leo ra leo vµo – leo vµo leo ra. * T¸c dông biÓu c¶m: Th¬ng c¶m con kiÕn ( thµnh ng÷ con ong c¸i kiÕn chØ nh÷ng ngêi thÊp cæ bÐ häng, nh÷ng th©n phËn bät bÌo thêng bÞ bá r¬i hoÆc dËp vïi). Con kiÕn ®ang ph¶i loay hoay t×m mét lèi tho¸t cho cuéc sèng luÈn quÈn, bÕ t¾c. Bµi 5: ( HS tù lµm). Bµi 5: Em h·y lµm mét bµi th¬ lôc b¸t biÓu thÞ c¶m xóc cña m×nh tríc mét ngêi mµ em yªu quý nhÊt (cã sö dông ®iÖp ng÷)?. «n luyÖn vÒ tõ mîn. A. Môc tiªu bµi häc: _ Cñng cè vµ më réng cho HS nh÷ng kiÕn thøc vÒ tõ mîn. _ LuyÖn gi¶i mét sè bµi tËp vÒ tõ mîn. B. Néi dung kiÕn thøc: Hoạt động của thầy. Hoạt động của trò I. Lý thuyÕt:. * GV gîi më: XÐt vÒ nguån gèc, tiÕng ViÖt cã 2 líp tõ: tõ thuÇn ViÖt vµ tõ mîn. * GV hái: * HS tr¶ lêi: _ ThÕ nµo lµ tõ thuÇn ViÖt? _ Tõ thuÇn ViÖt lµ tõ do cha «ng ta s¸ng t¹o ra. _ ThÕ nµo lµ tõ mîn? _ Tõ mîn lµ tõ cña ng«n ng÷ kh¸c.

(120) nhËp vµo níc ta. _ LÊy vÝ dô vÒ tõ mîn? VÝ dô: độc lập, tự do, hạnh phúc (Hán) ti vi, ra- ®i- « (Anh) ghi đông, pê- đan (Ph¸p) _ TiÕng ViÖt chñ yÕu mîn cña _ Trong ng«n ng÷ ViÖt do hoµn ng«n ng÷ nµo? V× sao? c¶nh lÞch sö nªn tõ H¸n ViÖt chiÕm tØ lÖ kh¸ lín trong hÖ thèng tõ mîn . _ Cã mÊy c¸ch mîn? KÓ tªn? _ Cã 2 c¸ch thøc vay mîn: + Mîn hoµn toµn: Lµ mîn c¶ ý nghĩa lẫn dạng âm thanh của từ nớc ngoài (có thể thay đổi âm thanh chót Ýt cho phï hîp víi ©m thanh cña tiÕng ViÖt). VÝ dô: xµ phßng, mÝt tinh, b«n- sªvÝch,… + DÞch ý: Lµ dïng c¸c h×nh vÞ thuần Việt hay Hán Việt để dịch nghÜa cho c¸c h×nh vÞ trong c¸c tõ Ên ¢u. VÝ dô: star (tiÕng Anh) dÞch ý thµnh “ngôi sao” (chỉ ngời đẹp, diễn viên xuÊt s¾c, cÇu thñ xuÊt s¾c). “chắn bùn” đợc dịch ý từ gardeboue trong tiếng Pháp. _ C¸ch viÕt tõ mîn: _ Nªu c¸ch viÕt tõ mîn? + Từ mợn đợc Việt hoá cao: Viết nh tõ thuÇn ViÖt. VÝ dô: mÝt tinh, x« viÕt,… + Từ mợn cha đợc Việt hoá hoàn toàn: Khi viết dùng gạch ngang để nèi c¸c tiÕng víi nhau. VÝ dô: ra- ®i- «, in- t¬- nÐt,… _ Kh«ng nªn l¹m dông tõ mîn. _ Cã nªn l¹m dông tõ mîn kh«ng? II. Bµi tËp: Bµi tËp 1: Bµi tËp 1: §äc kÜ c©u sau ®©y: a. Những từ Hán Việt trong câu đó Viện Khoa học Việt Nam đã là: xóc tiÕn ch¬ng tr×nh ®iÒu tra, ViÖn, Khoa häc, ViÖt Nam, xóc nghiªn cøu vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn tiÕn, ch¬ng tr×nh, ®iÒu tra, vïng T©y Nguyªn, mµ träng t©m nghiªn cøu, ®iÒu kiÖn, tù nhiªn, là tài nguyên nớc, khí hậu, đất, tài nguyên, thiên nhiên, Tây sinh vËt vµ kho¸ng s¶n. Nguyªn, träng t©m, tµi nguyªn, a. G¹ch díi nh÷ng tõ cßn râ lµ tõ khÝ hËu, sinh vËt, kho¸ng s¶n. b. Tõ H¸n ViÖt chiÕm sè lîng lín H¸n ViÖt? b. Em cã nhËn xÐt g× vÒ tÇm quan trong kho tõ tiÕng ViÖt. träng cña tõ H¸n ViÖt trong tiÕng nãi cña chóng ta? Bµi tËp 2: Bµi tËp 2: Các cặp từ đồng nghĩa là: S¾p xÕp c¸c cÆp tõ sau ®©y thành cặp từ đồng nghĩa và gạch d- mì chính - bột ngọt.

(121) íi c¸c tõ mîn: mì chính, trái đất, hi vọng, cattut, pianô, gắng sức, hoàng đế, ®a sè, xi r«, chuyªn cÇn, bét ngät, nỗ lực, địa cầu, vua, mong muốn, số đông, vỏ đạn, nớc ngọt, dơng cÇm, siªng n¨ng. Bµi tËp 3: KÓ tªn mét sè tõ mîn lµm tªn gọi các bộ phận của xe đạp. Bµi tËp 4: a. Trong các cặp từ đồng nghĩa sau ®©y, tõ nµo lµ tõ mîn, tõ nµo kh«ng ph¶i lµ tõ mîn? phụ nữ - đàn bà, nhi đồng – trÎ em, phu nh©n – vî. b. T¹i sao “ Héi liªn hiÖp phô n÷ Việt Nam” không thể đổi thành “Hội liên hiệp đàn bà Việt Nam”; “Báo Nhi đồng” không thể đổi thµnh “ B¸o trÎ em”; “Thñ tíng và phu nhân” không thể đổi thành “Thñ tíng vµ vî”?. địa cầu - trái đất hi väng - mong muèn cattut - vỏ đạn pian« - d¬ng cÇm nç lùc - cè g¾ng hoàng đế – vua ®a sè – số đông xi r« - níc ngät chuyªn cÇn – siªng n¨ng Bµi tËp 3: Mét sè tõ mîn lµm tªn gäi c¸c bộ phận của xe đạp: ghi đông, phanh, lốp, pê đan, gác- đờ- bu, … Bµi tËp 4: Các từ “phụ nữ”, “nhi đồng”, “phu nhân” đều là từ mợn, mang s¾c th¸i trang träng. V× vËy, trong các tổ hợp từ đã nêu không thể thay chúng bằng từ đồng nghĩa.. «n luyÖn vÒ nghÜa cña tõ. A. Môc tiªu bµi häc: _ Cñng cè vµ më réng kiÕn thøc vÒ nghÜa cña tõ. _ LuyÖn gi¶i mét sè bµi tËp vÒ nghÜa cña tõ. B. Néi dung kiÕn thøc: Hoạt động của thầy. Hoạt động của trò I. LÝ thuyÕt: _ NghÜa cña tõ lµ g×? _ NghÜa cña tõ lµ néi dung ( sù vËt, tính chất, hoạt động, quan hệ,…) mµ tõ biÓu thÞ. _ LÊy vÝ dô vÒ nghÜa cña tõ? VÝ dô: NghÜa cña tõ “lÉm liÖt” lµ: hïng dòng, oai nghiªm. _ Cã mÊy c¸ch gi¶i thÝch nghÜa _ Cã 2 c¸ch gi¶i thÝch nghÜa cña cña tõ? §ã lµ nh÷ng c¸ch nµo? tõ: + Tr×nh bµy kh¸i niÖm mµ tõ biÓu thÞ. + Đa ra những từ đồng nghĩa hoặc tr¸i nghÜa víi tõ cÇn gi¶i thÝch. _ Muèn hiÓu nghÜa cña tõ, ta ph¶i: _ Muèn hiÓu nghÜa cña tõ, ta ph¶i + Trùc tiÕp tiÕp xóc víi sù vËt, lµm g×? hoạt động, tính chất mà từ đó biểu thÞ. VÝ dô: Muèn hiÓu râ nghÜa cña tõ “voi”.

(122) Bµi tËp 1: Gi¶i thÝch nghÜa cña tõ in nghiªng trong ®o¹n v¨n sau: Ma đã ngớt. Trời rạng dần. Mấy con chim chµo mµo tõ hèc c©y nµo đó bay ra hót râm ran. Ma tạnh. Phía đông, một mảng trời trong v¾t. MÆt trêi lã ra, chãi läi trªn nh÷ng chïm l¸ bëi lÊp l¸nh. ( T« Hoµi). Bµi tËp 2: Hãy sửa lại cho đúng chính tả c¸c tõ in nghiªng trong nh÷ng c©u sau: _ TÝnh anh Êy rÊt ngang tµn. _ Nã ®i phÊp ph¬ ngoµi phè. Bµi tËp 3: Ph©n biÖt nghÜa cña c¸c cÆp tõ sau: a. “ViÕt” vµ “vÏ”. b. “Tát” và “đấm”. c. “GiËn” vµ “c¨m”. d. “H¬” (quÇn ¸o) vµ “ph¬i” (quÇn ¸o).. thì ta phải đến vờn Bách thú để nh×n thÊy con voi. + Xem h×nh ¶nh trªn s¸ch b¸o, ti vi. + Nghe lêi gi¶i thÝch cña nh÷ng ngêi hiÓu biÕt. §Æc biÖt nªn tËp tra tõ ®iÓn, tríc hÕt lµ lo¹i tõ ®iÓn cho HS. II. Bµi tËp: Bµi tËp 1: Gi¶i thÝch nghÜa cña tõ: _ Ngớt: giảm đi một phần đáng kể. _ R¹ng: trêi chuyÓn dÇn tõ tèi sang s¸ng. _ Chµo mµo: chim nhá, ®Çu cã túm lông nhọn, đít có túm lông nhá, ¨n c¸c qu¶ mÒm. _ R©m ran: rén r· liªn tiÕp thµnh từng đợt khi to khi nhỏ. _ T¹nh: (ma) ngõng hoÆc døt h¼n. _ Ló: để một bộ phận nhô ra khỏi vËt che khuÊt. Bµi tËp 2: CÇn söa l¹i lµ:. _ TÝnh anh Êy rÊt ngang tµng. _ Nã ®i phÊt ph¬ ngoµi phè. Bµi tËp 3: a. “Viết” và “vẽ” đều dùng dụng cụ gièng nhau, nhng “viÕt” lµ t¹o ra ch÷, cßn “vÏ” lµ t¹o ra h×nh ¶nh sù vËt. b. “Tát” và “đấm”đều là hoạt động đánh của tay. Nhng “tát” là đánh vµo mÆt b»ng bµn tay xoÌ, cßn “đấm” là đánh bằng nắm tay. c. “GiËn” vµ “c¨m”kh¸c nhau ë mức độ. “Căm” có mức độ cao h¬n “giËn”. d. “H¬” (quÇn ¸o) vµ “ph¬i” (quÇn áo) đều là hoạt động làm khô (quÇn ¸o). Nhng “h¬” lµ ®a vµo gÇn n¬i to¶ nhiÖt, cßn “ph¬i” lµ tr¶i hoÆc gi¨ng ra chç n¾ng, chç tho¸ng cho kh«. Bµi tËp 4: Bµi tËp 4: _ Côc t¸c: (gµ m¸i) kªu to sau khi Em hãy giải thích nghĩa của 2 từ đẻ hoặc khi hoảng sợ. “cục tác” và “ủn ỉn” trong bài thơ _ ủn ỉn: (lợn) kêu nhỏ (khi đòi sau: ¨n). Con gµ côc t¸c l¸ chanh Con lîn ñn Øn mua hµnh cho t«i Con chó khóc đứng khóc ngồi Mẹ ơi đi chợ mua tôi đồng riềng. gi¶i quyÕt..

(123) Bµi tËp thùc hµnh Bµi tËp 1: §äc kÜ c©u sau ®©y: Viện Khoa học Việt Nam đã xúc tiến chơng trình điều tra, nghiên cứu về điều kiện tự nhiên vùng Tây Nguyên, mà trọng tâm là tài nguyên nớc, khí hậu, đất, sinh vật và khoáng s¶n. a. G¹ch díi nh÷ng tõ cßn râ lµ tõ H¸n ViÖt? b. Em cã nhËn xÐt g× vÒ tÇm quan träng cña tõ H¸n ViÖt trong tiÕng nãi cña chóng ta? Bµi tËp 2: Sắp xếp các cặp từ sau đây thành cặp từ đồng nghĩa và gạch dới các từ mợn: mì chính, trái đất, hi vọng, cattut, pianô, gắng sức, hoàng đế, đa số, xi rô, chuyên cần, bột ngọt, nỗ lực, địa cầu, vua, mong muốn, số đông, vỏ đạn, nớc ngọt, dơng cầm, siêng năng. Bµi tËp 3: Kể tên một số từ mợn làm tên gọi các bộ phận của xe đạp. Bµi tËp 4: a. Trong các cặp từ đồng nghĩa sau đây, từ nào là từ mợn, từ nào không phải là từ mợn? phụ nữ - đàn bà, nhi đồng – trẻ em, phu nhân – vợ. b. Tại sao “ Hội liên hiệp phụ nữ Việt Nam” không thể đổi thành “Hội liên hiệp đàn bà Việt Nam”; “Báo Nhi đồng” không thể đổi thành “ Báo trẻ em”; “Thủ tớng và phu nhân” không thể đổi thành “Thủ tớng và vợ”? Bµi tËp 5: Gi¶i thÝch nghÜa cña tõ in nghiªng trong ®o¹n v¨n sau: Ma đã ngớt. Trời rạng dần. Mấy con chim chào mào từ hốc cây nào đó bay ra hót râm ran. Ma tạnh. Phía đông, một mảng trời trong vắt. Mặt trời ló ra, chói lọi trên những chùm lá bởi lÊp l¸nh. ( T« Hoµi) Bµi tËp 6: Hãy sửa lại cho đúng chính tả các từ in nghiêng trong những câu sau: _ TÝnh anh Êy rÊt ngang tµn. _ Nã ®i phÊp ph¬ ngoµi phè. Bµi tËp 7: Ph©n biÖt nghÜa cña c¸c cÆp tõ sau: a. “ViÕt” vµ “vÏ”. b. “Tát” và “đấm”. c. “GiËn” vµ “c¨m”. d. “H¬” (quÇn ¸o) vµ “ph¬i” (quÇn ¸o). Bµi tËp 8: Em h·y gi¶i thÝch nghÜa cña 2 tõ “côc t¸c” vµ “ñn Øn” trong bµi th¬ sau: Con gµ côc t¸c l¸ chanh Con lîn ñn Øn mua hµnh cho t«i Con chó khóc đứng khóc ngồi Mẹ ơi đi chợ mua tôi đồng riềng.. «n tËp Tõ lo¹i tiÕng viÖt. I. Sè tõ: 1. §Þnh nghÜa: Sè tõ lµ nh÷ng tõ chØ sè lîng vµ thø tù sù vËt. VÝ dô: Tôi là con thứ hai trong gia đình. ST.

(124) 2. Ph©n lo¹i: 2 lo¹i. _ Sè tõ chØ sè lîng sù vËt: Số từ đứng trớc danh từ. _ Sè tõ chØ thø tù sù vËt: Số từ đứng sau danh từ. II. Lîng tõ: 1. §Þnh nghÜa: Lîng tõ lµ nh÷ng tõ chØ lîng Ýt hay nhiÒu cña sù vËt. VÝ dô1: Hai đứa tôi mỗi ngời một ngả. LT VÝ dô 2: Tất cả trờng hôm nay đợc nghỉ học. LT 2. Ph©n lo¹i: 2 lo¹i. _ Lîng tõ chØ ý nghÜa toµn thÓ: c¶, tÊt c¶, tÊt th¶y,… _ Lîng tõ chØ ý nghÜa tËp hîp hay ph©n phèi: nh÷ng, c¸c, mäi, mçi, tõng,… III. ChØ tõ: Chỉ từ là những từ dùng để trỏ vào sự vật , nhằm xác định vị trí của sự vật trong không gian hoÆc thêi gian. VÝ dô 1: Hồi ấy, ở Thanh Hoá có một ngời làm nghề đánh cá tên là Lê Thận. Chỉ từ ( định vị sự vật trong t.gian) VÝ dô 2: Ngoài kia, các bạn học sinh đang nô đùa. Chỉ từ ( định vị sự vật trong k.gian) IV. §¹i tõ: * §Þnh nghÜa: Đại từ là từ dùng để trỏ ngời, sự vật, hoạt động, tính chất…đ ợc nói đên trong một ngữ cảnh nhất định của lời nói hoặc dùng để hỏi. VÝ dô: + tôi, tao, tớ, mày, chúng tôi, nó,… ( đại từ dùng để trỏ). + ai, bao nhiêu, thế nào,… ( đại từ dùng để hỏi). * Chức vụ của đại từ trong câu: _ Lµm chñ ng÷. VÝ dô: Nam häc giái. Nã cßn khÐo tay n÷a. _ Lµm vÞ ng÷. VÝ dô: KÎ g©y ra vô tai n¹n bá ch¹y lµ h¾n. _ Lµm phô ng÷. VÝ dô: + TiÕng nã ng¸y to nh sÊm. ( Làm định ngữ) + Chóng t«i th¬ng nã. ( Lµm bæ ng÷) * Ph©n lo¹i: 2 lo¹i _ Đại từ để trỏ. _ Đại từ để hỏi. a. Đại từ dùng để trỏ: _ Trỏ ngời, trỏ sự vật ( Còn gọi là đại từ xng hô): tôi, tao, tớ, chúng tôi, chúng tao, mày, họ, nó, … _ Trá sè lîng: bÊy, bÊy nhiªu,… _ Trỏ hoạt động, tính chất, sự việc: vậy, thế,….

(125) b. Đại từ dùng để hỏi: _ Hái ngêi, trá sù vËt: ai, g×,… _ Hái vÒ sè lîng: bao nhiªu, mÊy,… _ Hỏi về hoạt động, tính chất, sự việc: sao, thế nào,… V. Quan hÖ tõ: * §Þnh nghÜa: Quan hệ từ là những từ dùng để biểu thị các ý nghĩa quan hệ nh sở hữu, so sánh, nhân quả,… gi÷a c¸c bé phËn cña c©u, gi÷a c©u víi c©u trong ®o¹n v¨n. VÝ dô: + QuyÓn s¸ch nµy cña t«i. ( Quan hÖ tõ së h÷u) + Th©n em nh h¹t ma sa. ( Quan hÖ tõ so s¸nh) * Sö dông quan hÖ tõ: _ Khi nãi hoÆc viÕt, cã nh÷ng trêng hîp b¾t buéc ph¶i dïng quan hÖ tõ. V× nÕu kh«ng cã quan hệ từ thì câu văn sẽ đổi nghĩa hoặc không rõ nghĩa. VÝ dô: + Nã lµ con gµ cña mÑ. -> Nếu bỏ quan hệ từ của thì câu văn sẽ thay đổi nghĩa. + Thuý Vân có khuôn mặt đẹp nh trăng rằm. -> NÕu bá quan hÖ tõ nh th× c©u v¨n sÏ kh«ng râ nghÜa. _ Bên cạnh đó, cũng có những trờng hợp không bắt buộc ding quan hệ từ. VÝ dô: Tôi yêu đất nớc tôi ( thay vì nói: Tôi yêu đất nớc của tôi). * Mét sè quan hÖ tõ dïng thµnh cÆp: NÕu …th×… V× …nªn… Tuy…nhng… HÔ…th×… Bµi tËp thùc hµnh Bµi tËp 1: T×m sè tõ trong nh÷ng c©u sau vµ cho biÕt chóng thuéc lo¹i nµo? a. ¢u C¬ ë l¹i mét m×nh nu«i con, th¸ng ngµy chê mong, buån tñi. ( Con Rång, ch¸u Tiªn ) b. Nay ta ®a n¨m m¬i con xuèng biÓn, nµng ®a n¨m m¬i con lªn nói, chia nhau cai qu¶n c¸c ph¬ng. ( Con Rång, ch¸u Tiªn ) c. Hïng V¬ng lóc vÒ giµ, muèn truyÒn ng«i, nhng nhµ vua cã nh÷ng hai m¬i ngêi con trai, không biết chọn ai cho xứng đáng. ( B¸nh chng, b¸nh giÇy) d. Tục truyền đời Hùng Vơng thứ sáu, ở làng Gióng có hai vợ chồng ông lão chăm chỉ làm ăn và có tiếng là phúc đức. ( Th¸nh Giãng ) Bµi tËp 2: T×m lîng tõ trong nh÷ng c©u sau vµ cho biÕt chóng thuéc lo¹i nµo? a. Nh÷ng hån TrÇn Phó v« danh. b. T«i cïng mäi ngêi ®ang lµm viÖc trong nhµ m¸y. c. Tra nay, các em đợc về nhà cơ mà! d. C¶ hai ngêi cïng mÆc ¸o hoa. e. LÇn lît tõng ngêi ®ang vµo líp. Bµi tËp 3: Qua hai vÝ dô sau, em thÊy nghÜa cña tõng vµ mçi cã g× kh¸c nhau? a. Thần dùng phép lạ bốc từng quả đồi, dời từng dãy núi….

(126) ( S¬n Tinh, Thuû Tinh ) b. Mét h«m, bÞ giÆc ®uæi, Lª Lîi vµ c¸c tíng rót lui mçi ngêi mét ng¶. ( Sù tÝch Hå G¬m ) Bµi tËp 4: Tìm chỉ từ trong những câu sau. Xác định ý nghĩa và chức vụ của các chỉ từ ấy. a. Vua cha ngÉm nghÜ rÊt l©u råi chän hai thø b¸nh Êy ®em tÕ Trêi, §Êt cïng Tiªn v¬ng. ( B¸nh chng, b¸nh giÇy) b. Tõ Êy trong t«i bõng n¾ng h¹ MÆt trêi ch©n lÝ chãi qua tim. ( Tè H÷u ) c. Từ đó nhuệ khí của nghĩa quân ngày một tăng. ( Sù tÝch Hå G¬m ) Bµi tËp 5: BÐ Lan hái mÑ: “ MÑ ¬i, t¹i sao bè mÑ b¶o con gäi bè mÑ chÞ Xoan lµ b¸c cßn gäi bè mÑ em Giang là chú, dì, trong khi đó họ chỉ là hàng xóm mà không có họ hàng với nhà m×nh?”. Em h·y thay mÆt mÑ bÐ Lan gi¶i thÝch cho bÐ râ? Bµi tËp 6: Cïng tuæi víi c« Hoa sao cã ngêi gäi c« lµ mµy, mi cã ngêi l¹i gäi lµ cËu, cã ngêi gäi lµ c« trong khi tiếng Anh mà em học để chỉ ngôi thứ hai ngời ta thờng chỉ sử dụng một từ? Bµi tËp 7: Sửa lại quan hệ từ trong các câu sau cho đúng. a. Đợi tôi viết xong và anh hãy đọc nhé. b. Buổi sáng mẹ tôi dậy thổi cơm mà cha tôi và tôi đi đánh răng rửa mặt. c. Con chã cña t«i tuy xÊu m·, l«ng xï, ngêi to bÌ mÆc dï nã trung thµnh víi chñ. Bµi tËp 8: Em h·y nhËn xÐt ý nghÜa cña tõ víi trong c¸c c©u sau: a. Trớc mặt cô giáo, con đã thiếu lễ độ với mẹ. ( ét-môn-đô đơ A-mi-xi) b. Bè víi mÑ rÊt th¬ng con. ( Kh¸nh Hoµi) c. Anh hứa với em không bao giờ để chúng nó ngồi cách xa nhau. ( Kh¸nh Hoµi) d. Việc học quả là khó nhọc đối với con. ( ét-môn-đô đơ A-mi-xi) Bµi tËp 9: Cặp quan hệ từ nếu…thì…trong câu sau biểu thị quan hệ gì? Thay cặp quan hệ từ đó bằng một quan hệ từ khác (mà vẫn giữ đợc quan hệ ý nghĩa trong câu)? NÕu Thuý KiÒu lµ mét ngêi yÕu ®uèi th× Tõ H¶i lµ kÎ hïng m¹nh. Bµi tËp 1: a. Sè tõ : mét ( chØ sè lîng sù vËt ). b. Sè tõ: n¨m m¬i (chØ sè lîng sù vËt ). c. Sè tõ: hai m¬i (chØ sè lîng sù vËt ). d. _ Sè tõ : s¸u (chØ thø tù sù vËt ). _ Sè tõ: hai (chØ sè lîng sù vËt ). Bµi tËp 2: a. Lîng tõ: nh÷ng ( chØ ý nghÜa tËp hîp). b. Lîng tõ: mäi ( chØ ý nghÜa ph©n phèi). c. Lîng tõ: c¸c ( chØ ý nghÜa tËp hîp). d. Lîng tõ: c¶ ( chØ ý nghÜa toµn thÓ ). e. Lîng tõ: tõng ( chØ ý nghÜa ph©n phèi ). Bµi tËp 3: §iÓm kh¸c nhau gi÷a tõng vµ mçi:. đáp án.

(127) _ từng: mang ý nghĩa lần lợt theo trình tự, hết cá thể này đến cá thể khác. _ mçi: mang ý nghÜa nhÊn m¹nh, t¸ch riªng tõng c¸ thÓ, kh«ng mang ý nghÜa lÇn lît. Bµi tËp 4: ý nghÜa vµ chøc vô cña c¸c chØ tõ nh sau: a. Êy: _ §Þnh vÞ sù vËt trong kh«ng gian. _ Lµm phô ng÷ sau trong côm danh tõ. b. Êy: _ §Þnh vÞ sù vËt trong thêi gian. _ Lµm tr¹ng ng÷ . c. đó: _ §Þnh vÞ sù vËt trong thêi gian. _ Lµm tr¹ng ng÷ . Bµi tËp 5: Các từ cô, chú, cậu, dì, bác,…vốn là danh từ đợc dùng nh đại từ chỉ quan hệ thân thuộc. ở đây, ngời ta sử dụng nh vậy để tỏ thái độ thân mật theo ý chủ quan của mình. Bµi tËp 6: Ng«n ng÷ tiÕng Anh còng nh mét sè ng«n ng÷ kh¸c (Nga, Ph¸p,…) cã tÝnh kh¸ch quan cao, do vậy ngời ta chỉ cần một đại từ chỉ ngôi thứ hai là đủ. Tiếng Việt luôn luôn mang sắc thái chủ quan cña ngêi nãi.V× thÕ ng«i thø hai trong tiÕng ViÖt cã rÊt nhiÒu tõ xng h« mang s¾c th¸i biÓu c¶m nh anh, chÞ, mµy, c«, cËu, mi,… Bµi tËp 7: Söa l¹i c¸c quan hÖ tõ nh sau: a. Đợi tôi viết xong rồi anh hãy đọc nhé. b. Buổi sáng mẹ tôi dậy thổi cơm còn cha tôi và tôi đi đánh răng rửa mặt. c. Con chã cña t«i tuy xÊu m·, l«ng xï, ngêi to bÌ nhng nã trung thµnh víi chñ. Bµi tËp 8: a. Từ với nối yếu tố chính với yếu tố phụ. Do đó, từ với biểu thị quan hệ chính phụ. b. Từ với biểu thị quan hệ đẳng lập. c. Từ với biểu thị quan hệ chính phụ nối phụ ngữ với động từ hứa. d. Tõ víi biÓu thÞ quan hÖ chÝnh phô nèi phô ng÷ víi tÝnh tõ khã nhäc. Bµi tËp 9: _ Trong c©u “NÕu Thuý KiÒu lµ mét ngêi yÕu ®uèi th× Tõ H¶i lµ kÎ hïng m¹nh”, cÆp quan hÖ tõ nếu…thì…biểu thị quan hệ đối chiêú, so sánh. _ Có thể thay cặp quan hệ từ đó bằng quan hệ từ còn. Cụ thể là: Thuý KiÒu lµ mét ngêi yÕu ®uèi cßn Tõ H¶i lµ kÎ hïng m¹nh.. Ngµy d¹y: Buæi 22. «n tËp kiÓm tra tiÕng viÖt 1 tiÕt A. Môc tiªu bµi häc: Gióp HS : _ Cñng cè vµ më réng nh÷ng kiÕn thøc vÒ thªm tr¹ng ng÷ cho c©u. _ LuyÖn gi¶i mét sè BT cã liªn quan. B. Néi dung kiÕn thøc: Hoạt động của thầy C©u 1: ThÕ nµo lµ rót gän c©u? Nh÷ng thµnh phÇn nµo trong c©u cã thÓ rót gän? LÊy VD minh ho¹?. Hoạt động của trò C©u 1: * Rót gän c©u lµ khi nãi hoÆc viÕt ta lîc bá bít mét sè thµnh phÇn nào đó của câu mà vẫn giữ đợc lợng thông tin cần biểu đạt. * Nh÷ng thµnh phÇn trong c©u cã thÓ rót gän:.

(128) C©u 2: ViÖc lîc bá bít thµnh phÇn c©u rút gọn nhằm mục đích gì? Hãy nhËn xÐt viÖc dïng c©u rót gän díi ®©y. Theo em, cã nªn dïng c©u rót gọn trong các tình huống đó kh«ng? T¹i sao? a. _ Cháu cho bác hỏi đến phố Hµng B¹c ®i b»ng c¸ch nµo? _ Đi thẳng, đến ngã t thì rẽ ph¶i. b. _ MÑ ¬i, cho con ®i ch¬i c«ng viªn nhÐ? _ Con ®i mÊy ngµy? _ Mét ngµy? C©u 3: Tõ nh÷ng t×nh huèng ë c©u 2, em h·y cho biÕt: Khi rót gän c©u, cÇn chó ý nh÷ng ®iÒu g×? Tõ những chú ý đó, em hãy khôi phục l¹i c¸c c©u rót gän ë nh÷ng t×nh huèng trªn?. _ Chñ ng÷. VÝ dô: + Anh đang làm gì đấy? + §ang häc. ( Rót gän CN) _ VÞ ng÷. VÝ dô: + Ai lµm viÖc nµy? + B¹n Lan. (Rót gän VN) _ C¶ chñ ng÷ vµ vÞ ng÷. VÝ dô: + Bao giê anh ®i Hµ Néi? + Ngµy mai. (Rót gän c¶ CN vµ VN) C©u 2: * ViÖc lîc bá bít thµnh phÇn c©u rút gọn nhằm mục đích: _ Lµm cho c©u gän h¬n, võa th«ng tin đợc nhanh, vừa tránh lặp lại những từ ngữ đã xuất hiện trong câu đứng trớc. _ Ngụ ý hành động, đặc điểm nói trong c©u lµ cña chung mäi ngêi. * NhËn xÐt: Kh«ng nªn rót gän trong nh÷ng tình huống đó. Vì: Nó không phù hîp víi ®iÒu kiÖn giao tiÕp.. C©u 3: * Khi rót gän c©u, cÇn chó ý: _ Không làm cho ngời đọc, ngời nghe hiÓu sai hoÆc hiÓu kh«ng ®Çy đủ nội dung câu nói. _ Kh«ng biÕn c©u nãi thµnh c©u céc lèc, khiÕm nh·. * Kh«i phôc l¹i c¸c c©u rót gän ë nh÷ng t×nh huèng trªn: a. _ Chú cứ đi thẳng, đến ngã t thì rÏ ph¶i ¹. b. _ Tha mÑ, con ®i mét ngµy ¹. C©u 4: C©u 4: Cho c©u rót gän: a. Thµnh phÇn bÞ lîc bá: Chñ ng÷. In t¹p chÝ nµy mçi sè n¨m ngh×n b. Kh«i phôc: b¶n. Cã thÓ thªm chñ ng÷: Ngêi ta, a. Xác định thành phần bị lợc bỏ? Nhà máy,... b. Kh«i phôc l¹i thµnh phÇn bÞ lîc bá? C©u 5: C©u 5: Câu đặc biệt là câu không có Thế nào là câu đặc biệt? Cho cấu tạo theo mô hình chủ ngữ - vị VD? ng÷. VÝ dô: Ma! C©u 6: C©u 6: Câu đặc biệt khác câu rút gọn ở Câu đặc biệt khác câu rút gọn ở những điểm sau: nh÷ng ®iÓm nµo? Câu đặc biệt C©u rót gän.

(129) _ Lµ c©u kh«ng _ Vèn lµ c©u cã cÊu t¹o theo cã cÊu t¹o theo m« h×nh C-V. m« h×nh C-V nhng bÞ lîc bá thµnh phÇn nµo đó. _ Cã thÓ tån t¹i _ ChØ tån t¹i độc lập. trong mét ng÷ cảnh nhất định. C©u 7: C©u 7: Câu đặc biệt có những tác dụng: Câu đặc biệt có những tác dụng _ Nêu lên thời gian, nơi chốn diễn nµo? LÊy VD minh ho¹? ra sù viÖc. VÝ dô: Một đêm mùa xuân. _ LiÖt kª, th«ng b¸o vÒ sù tån t¹i cña sù vËt, hiÖn tîng. VÝ dô: Chöi. Kªu. §Êm. §¸. Thôi. BÞch. (Ng.C«ng Hoan) _ Béc lé c¶m xóc. VÝ dô: Sao mµ l©u thÕ! (Ng. C«ng Hoan) _ Gọi đáp. VÝ dô: B¸c ¬i! C©u 8: C©u 8: Có 2 câu đặc biệt là: Xác định câu đặc biệt trong _ Rầm! ®o¹n v¨n sau: _ ThËt khñng khiÕp! RÇm! Mäi ngêi ngo¶nh l¹i nh×n. Hai chiếc xe máy đã tông vào nhau. ThËt khñng khiÕp! C©u 9: Trạng ngữ là gì? Trạng ngữ đợc thªm vµo c©u nh»m nh÷ng môc đích gì? C©u 10: Nªu nh÷ng h×nh thøc cña tr¹ng C©u 11: ng÷ trong c©u? Cho VD? a. §Ó trë thµnh trß giái, em cè C©u 11: TRN chỉ mục đích G¹ch ch©n díi TRN trong g¾ng häc tèt. nh÷ng c©u sau vµ cho biÕt chóng b. ¤ng t«i thêng ®i d¹o b»ng chiÕc thuéc lo¹i TRN nµo? xe đạp cũ. a. §Ó trë thµnh trß giái, em cè TRN chØ ph¬ng tiÖn g¾ng häc tèt. c. BÐ cêi – c¸i cêi chóm chÝm – b. ¤ng t«i thêng ®i d¹o b»ng chiÕc TRN chØ c¸ch thøc xe đạp cũ. rÊt dÔ th¬ng. c. BÐ cêi – c¸i cêi chóm chÝm – rÊt dÔ th¬ng. C©u 12: Nªu c«ng dông cña TRN? Cho VD? C©u 13: C©u 13: * Các TRN đợc tách thành câu ViÖc t¸ch TRN thµnh c©u riªng riªng:.

(130) có tác dụng gì? Tìm các TRN đợc t¸ch thµnh c©u riªng trong nh÷ng ®o¹n trÝch sau vµ cho biÕt t¸c dông cña chóng? a. Dự định mà còn biết bao ngập ngừng, cả cô Quyên và bà tôi đều im lặng, nghĩ đến các trắc trở ngoµi søc cè g¾ng cña m×nh. Cho đến lúc ngoài sân nhà cô Đại Bàng có hai đứa con gái. Đó là con Vµng Anh vµ con Vµnh Khuyªn. (Ma V¨n Kh¸ng) b. Hoa cóc xanh, cã hay lµ kh«ng cã? Trong ®Çm lÇy tuæi nhá cña ta xa! (Xu©n Quúnh). a. Cho đến lúc ngoài sân nhà cô Đại Bàng có hai đứa con gái. => T¸c dông: NhÊn m¹nh ý. b. Trong ®Çm lÇy tuæi nhá cña ta xa! => T¸c dông: ThÓ hiÖn c¶m xóc nhất định.. Ngµy d¹y: Buæi 23. Thªm tr¹ng ng÷ cho c©u A. Môc tiªu bµi häc: Gióp HS : _ Cñng cè vµ më réng nh÷ng kiÕn thøc vÒ thªm tr¹ng ng÷ cho c©u. _ LuyÖn gi¶i mét sè BT cã liªn quan. B. Néi dung kiÕn thøc: Hoạt động của thầy. Hoạt động của trò A. lý thuyÕt: 1. §Þnh nghÜa: Tr¹ng ng÷ lµ thµnh phÇn phô bæ _ TRN lµ g×? sung ý nghÜa cho c©u. 2. Mục đích của việc thêm trạng ng÷ cho c©u: TRN đợc thêm vào câu để xác _ TRN thªm vµo c©u nh»m môc định thời gian, nơi chốn, nguyên đích gì? Lấy VD minh hoạ? nhân, mục đích, phơng tiện, cách thøc diÔn ra sù viÖc nªu trong c©u. VÝ dô: + Sáng tinh mơ, mẹ tôi đã dậy nÊu níng. (Thêi gian) + Trên đờng về nhà, chúng em gÆp b¹n Nam. (N¬i chèn) + V× èm, b¹n Nam ph¶i nghØ häc bèn ngµy. (Nguyªn nh©n) + Để tránh xảy ra tai nạn đáng tiÕc, mäi ngêi ph¶i tu©n thñ luËt lÖ.

(131) giao thông. (Mục đích). + Nh mét luång giã lèc, bèn chiÕc m¸y bay nèi ®u«i nhau µo tíi. (C¸ch thøc). + B»ng c¸c ph¬ng tiÖn kÜ thuËt hiện đại, họ đã sản xuất đợc hàng ho¸ chÊt lîng cao. (Ph¬ng tiÖn) 3. C¸c h×nh thøc cña tr¹ng ng÷ trong c©u. _ TRN có thể đứng đấu câu, cuối c©u, hoÆc gi÷a c©u. _ TRN đứng ở vị trí nào trong câu? Ví dụ: + Hôm nay, lớp em đi lao động. (TRN đứng đầu câu) + Chóng ta cÇn häc hµnh ch¨m chỉ để xây dựng đất nớc. (TRN đứng cuối câu) + Chñ tÞch Hå ChÝ Minh, b»ng thiên tài trí tuệ và sự hoạt động cách mạng của mình, đã kịp thời đáp ứng nhu cầu bức thiết của lịch sử. (TRN đứng giữa câu) _ Gi÷a tr¹ng ng÷ víi CN vµ VN thêng cã mét kho¶ng nghØ khi nãi _ TRN đợc đánh dấu bằng dấu hoặc một dấu phẩy khi viết. hiÖu nµo khi nãi vµ khi viÕt? B. bµi tËp thùc hµnh : Bµi 1: Cã c¸c tr¹ng ng÷: Bµi 1: T×m tr¹ng ng÷ trong nh÷ng c©u díi ®©y vµ cho biÕt chóng bæ sung a. ý nghĩa gì cho sự việc đợc nói đến _ Tảng sáng (TRN chỉ thời gian) trong c©u: _ Ven rõng (TRN chØ n¬i chèn) a. T¶ng s¸ng, vßm trêi cao xanh mênh mông. Gió từ trên đỉnh núi trµn xuèng thung lòng m¸t rîi. Khoảng trời sau dãy núi phía đông ửng đỏ. Những tia nắng đầu tiên h¾t chÐo qua thung lòng, tr¶i lªn đỉnh núi phía tây những vệt sáng mµu l¸ m¹ t¬i t¾n... Ven rõng, r¶i rác những cây lim đã trổ hoa vàng, những cây vải thiều đã đỏ ối nh÷ng qu¶... b. ( Hoµng H÷u Béi ) _ H»ng ngµy (TRN chØ thêi gian) b. Sọ Dừa chăn bò rất giỏi. Hằng _ Tối đến (TRN chỉ thời gian) ngày, cậu lăn sau đàn bò ra đồng, _ Ngày mùa (TRN chỉ thời gian) tối đến lại lăn sau đàn bò về chuång. Bß con nµo con nÊy bông no c¨ng. Phó «ng mõng l¾m. Ngày mùa, tôi tớ ra đồng làm c¶, phó «ng cã ba c« con g¸i thay phiªn nhau ®a c¬m cho Sä Dõa. ( Theo Sä Dõa ) Bµi 2: Bµi 2: Biến từng đôi câu sau thành một.

(132) c©u cã tr¹ng ng÷: MÉu: H«m Êy lµ thø bÈy. Líp t«i đi lao động. -> H«m thø bÈy, líp t«i ®i lao động. a. MÆt biÓn bao la rùc rì ¸nh vµng buæi sím. Nh÷ng chiÕc thuyền đánh cá nhoè dần trong mu«n ngµn tia ph¶n chiÕu chãi chang. b. Đêm đã về khuya. Không gian trë nªn yªn tÜnh. c. Con đờng này dẫn tới bờ biển. Buæi s¸ng, tõng tèp ngêi ®i ra biÓn t¾m sím. d. Trêi nh¸ nhem tèi. Nh÷ng ngêi b¸n hµng thu dän, söa so¹n vÒ nhµ. Bµi 3: §iÒn thªm tr¹ng ng÷ thÝch hîp vµo nh÷ng chç trèng trong c¸c c©u sau: a. /.../ trêi ma tÇm t·, /.../ trêi l¹i n¾ng chang chang. b. /.../ c©y cèi ®©m chåi n¶y léc. c. /.../ t«i gÆp mét ngêi l¹ mÆt hái đờng đi chợ huyện. d. /.../ họ chạy về phía có đám ch¸y. e. /.../ em lµm sai mÊt bµi to¸n cuèi. Bµi 4: Cho c¸c tr¹ng ng÷ sau, h·y thªm các cụm C-V để tạo thành câu cho thÝch hîp: a. Trong giê ra ch¬i, ngoµi s©n trêng, /.../ b. Vµo mïa thu, /.../ c. Trong líp, /.../. Bµi 5: ViÕt mét ®o¹n v¨n ng¾n víi chñ đề tự chọn trong đó có sử dụng trạng ngữ. Chỉ ra các trạng ngữ đó vµ cho biÕt chóng bæ sung ý nghÜa g× cho c©u?. a. Trªn mÆt biÓn bao la rùc rì ¸nh vµng buæi sím, nh÷ng chiÕc thuyền đánh cá nhoè dần trong mu«n ngµn tia ph¶n chiÕu chãi chang. b. Trong đêm khuya, không gian trë nªn yªn tÜnh. c. Trên con đờng dẫn tới bờ biển, buæi s¸ng, tõng tèp ngêi ®i ra biÓn t¾m sím. d. Vµo lóc trêi nh¸ nhem tèi,nh÷ng ngêi b¸n hµng thu dän, söa so¹n vÒ nhµ. Bµi 3:. a. Buæi s¸ng, trêi ma tÇm t·, tíi chiÒu, trêi l¹i n¾ng chang chang. b. Mïa xu©n, c©y cèi ®©m chåi n¶y léc. c. S¸ng nay, t«i gÆp mét ngêi l¹ mặt hỏi đờng đi chợ huyện. d. B»ng søc m¹nh cña m×nh, hä chạy về phía có đám cháy. e. V× chñ quan, em lµm sai mÊt bµi to¸n cuèi. Bµi 4:. a. Trong giê ra ch¬i, ngoµi s©n trêng, c¸c b¹n líp em ®ang bµn t¸n về trận đấu bóng chiều qua. b. Vµo mïa thu, tiÕt trêi trë nªn m¸t mÎ h¬n. c. Trong líp, mäi ngêi ®ang lµm bµi tËp. Bµi 5: (HS tù viÕt ®o¹n v¨n)..

(133) Ngµy d¹y: Buæi 24. Thªm tr¹ng ng÷ cho c©u ( TiÕp) A. Môc tiªu bµi häc: Gióp HS : _ TiÕp tôc cñng cè vµ më réng nh÷ng kiÕn thøc vÒ thªm tr¹ng ng÷ cho c©u. _ LuyÖn gi¶i mét sè BT cã liªn quan. B. Néi dung kiÕn thøc: Hoạt động của thầy. Hoạt động của trò A. lý thuyÕt: 1. C«ng dông cña tr¹ng ng÷: _ Xác định hoàn cảnh, điều kiện _ Nªu c«ng dông cña TRN? diÔn ra sù viÖc nªu trong c©u, gãp phần làm cho nội dung của câu đợc đầy đủ, chính xác. _ Nèi kÕt c¸c c©u, c¸c ®o¹n víi nhau, gãp phÇn lµm cho ®o¹n v¨n, bài văn đợc mạch lạc. 2. T¸ch tr¹ng ng÷ thµnh c©u riªng: ViÖc t¸ch tr¹ng ng÷ thµnh c©u _ ViÖc t¸ch tr¹ng ng÷ thµnh c©u riªng cã t¸c dông: riªng cã t¸c dông g×? _ NhÊn m¹nh ý. _ ChuyÓn ý hoÆc thÓ hiÖn nh÷ng tình huống, cảm xúc nhất định. VÝ dô: H¾n kh«ng cßn kinh rîu nhng cè g¾ng uèng cho thËt Ýt. §Ó cho khái tèn tiÒn. ( Nam Cao ) B. bµi tËp thùc hµnh : Bµi 1: Bµi 1: Các TRN đợc in đậm: T×m tr¹ng ng÷ trong c¸c c©u sau và cho biết có thể lợc bỏ chúng đa. Mùa đông, giữa ngày mùa, îc kh«ng? T¹i sao? a. Mùa đông, giữa ngày mùa, làng làng quê toàn màu vàng – những quª toµn mµu vµng – nh÷ng mµu mµu vµng rÊt kh¸c nhau. ( T« Hoµi ) vµng rÊt kh¸c nhau. b. _ H«m qua, ai trùc nhËt? ( T« Hoµi ) _ Tha c«, h«m qua, em trùc b. _ H«m qua, ai trùc nhËt? _ Tha c«, h«m qua, em trùc nhËt ¹. c. ChiÒu chiÒu, khi mÆt trêi gÇn nhËt ¹. c. Chiều chiều, khi mặt trời gần lặn, chú tôi lại đánh một hồi mõ lặn, chú tôi lại đánh một hồi mõ rồi tung thóc ra sân. -> Tr¹ng ng÷, tuy lµ thµnh phÇn råi tung thãc ra s©n. phô, nhng cã t¸c dông bæ sung ý nghĩa cho sự việc đợc nói đến trong c©u vµ cã gi¸ trÞ th«ng tin nhất định. Do đó, nhiều trờng hợp không thể bỏ TRN đi đợc. Trong c¸c c©u trªn, duy nhÊt cã c©u: “Tha c«, h«m qua, em trùc nhËt ¹” lµ cã thÓ lîc bá TRN, v× ý nghÜa vÒ thời gian đã đợc cả ngời nói và ngời nghe biết trớc. Bµi 2: Bµi 2:.

(134) T×m c¸c tr¹ng ng÷ cã t¸c dông liªn kÕt trong ®o¹n trÝch sau: Buæi s¸ng, ¸nh n¾ng dÞu dµng, ngät mµu mËt ong tõ bÇu trêi ngoµi cöa sæ räi vµo nhµ, in h×nh hoa l¸ trªn mÆt bµn, nÒn g¹ch hoa. Còn về đêm, trăng khi thì nh chiÕc thuyÒn vµng tr«i trong m©y trªn bÇu trêi ngoµi cöa sæ, lóc th× nh chiếc đèn lồng thả ánh sáng xuèng ®Çy s©n. ( NguyÔn Quúnh) Bµi 3: Tìm các TRN đợc tách thành câu riªng trong c¸c ®o¹n trÝch sau vµ cho biÕt gi¸ trÞ cña chóng: a. §«i m¾t Êy nh×n t«i, ngËp ngõng nhiÒu lÇn. LÆng im nhiÒu lÇn. Råi míi hái. ( NguyÔn ThÞ Ngäc Tó) b. Dung lµ c« g¸i rîu bµ bÐo chñ nhà. Chẳng đẹp gì nhng cũng mũm mÜm vµ tr¾ng trÎo. Mµ l¹i con mét. Mµ l¹i diÖn. C« diÖn nhÊt vïng nµy. ( Nam Cao). C¸c TRN cã t¸c dông liªn kÕt lµ: _ Buæi s¸ng _ Còn về đêm -> C¸c TRN cã t¸c dông liªn kÕt thêng cïng mét lo¹i.. Hoạt động của thầy. Hoạt động của trò A. lý thuyÕt: 1. ThÕ nµo lµ v¨n nghÞ luËn? Văn nghị luận là văn đợc viết ra nhằm xác lập cho ngời đọc, ngời nghe mét t tëng, mét quan ®iÓm nào đó. Muốn vậy, văn nghị luận ph¶i cã luËn ®iÓm râ rµng, cã lÝ lÏ, dÉn chøng thuyÕt phôc.. Bµi 3: Các TRN in đậm đợc tách thành c©u riªng: a. §«i m¾t Êy nh×n t«i, ngËp ngõng nhiÒu lÇn. LÆng im nhiÒu lÇn. Råi míi hái. ( NguyÔn ThÞ Ngäc Tó) -> §Æc t¶ tr¹ng th¸i t©m lÝ – c¶m xóc. b. Dung lµ c« g¸i rîu bµ bÐo chñ nhà. Chẳng đẹp gì nhng cũng mòm mÜm vµ tr¾ng trÎo. Mµ l¹i con mét. Mµ l¹i diÖn. C« diÖn nhÊt vïng nµy. ( Nam Cao) -> NhÊn m¹nh, cô thÓ ho¸ néi Bµi 4: dung cña c©u. Em cã nhËn xÐt g× vÒ vÞ trÝ cña Bµi 4: TRN trong 2 trêng hîp sau: a. Ng¹c nhiªn, t«i nh×n b¹n. a. Tr¹ng th¸i x¶y ra tríc. b. T«i nh×n b¹n, ng¹c nhiªn. b. Tr¹ng th¸i x¶y ra sau. Do thay đổi vị trí nên tuy đều chỉ tr¹ng th¸i nhng s¾c th¸i ý nghÜa cã kh¸c nhau: mét c©u thÓ hiÖn tr¹ng th¸i nguyªn nh©n vµ mét c©u thÓ hiÖn tr¹ng th¸i hËu qu¶. Ngµy d¹y: Buæi 25. «n tËp kiÓu bµi nghÞ luËn A. Môc tiªu bµi häc: Gióp HS : _ TiÕp tôc cñng cè vµ më réng nh÷ng kiÕn thøc vÒ v¨n nghÞ luËn. _ LuyÖn gi¶i mét sè BT tr¾c nghiÖm cã liªn quan. _ Lập dàn ý một số đề văn nghị luận. B. Néi dung kiÕn thøc:. _ ThÕ nµo lµ v¨n nghÞ luËn?.

(135) 2. C¸c yÕu tè trong v¨n nghÞ luËn? * LuËn ®iÓm: Lµ ý kiÕn thÓ hiÖn t tởng, quan điểm của bài văn đợc _ LuËn ®iÓm lµ g×? diễn đạt rõ ràng, nhất quán. * LuËn cø: Lµ lÝ lÏ, dÉn chøng ®a ra lµm c¬ së cho luËn ®iÓm. LuËn _ LuËn cø lµ g×? cø cã vai trß thuyÕt minh cho cho luận điểm, khẳng định tính đúng đắn của luận điểm. Vì thế, muốn cã søc thuyÕt phôc th× luËn cø ph¶i chân thật, đúng đắn, tiêu biểu. * LËp luËn: Lµ c¸ch s¾p xÕp, tr×nh bµy c¸c luËn ®iÓm, luËn cø sao cho _ LËp luËn lµ g×? hợp lí, chặt chẽ để bài viết có sức thuyÕt phôc. 3. Bè côc cña bµi v¨n nghÞ luËn: * Më bµi: Nêu vấn đề, đa luận điểm khái _ PhÇn Më bµi trong bµi v¨n nghÞ qu¸t cho toµn bµi. * Th©n bµi: luËn cã nhiÖm vô g×? Tr×nh bµy néi dung ý kiÕn bµn _ Phần Thân bài trong bài văn luận về vấn đề đã nêu, thờng mỗi ý kiến là một luận điểm cụ thể, đợc nghÞ luËn cã nhiÖm vô g×? tr×nh bµy trong mét ®o¹n v¨n. * KÕt bµi: Nêu kết luận nhằm khẳng định vấn đề. B. bµi tËp thùc hµnh : _ PhÇn KÕt bµi bµi trong bµi v¨n I. PhÇn BT tr¾c nghiÖm: nghÞ luËn cã nhiÖm vô g×? 1. D 1. T¸c phÈm nµo sau ®©y thuéc kiÓu VB nghÞ luËn? A. Cæng trêng më ra. B. C«n S¬n ca. C. Nh÷ng c©u h¸t than th©n. 2. B D. Tinh thÇn yªu níc cña nh©n d©n ta. 2. Trong hoµn c¶nh nµo ngêi ta sö dông kiÓu VB nghÞ luËn? A. Đề đạt nguyện vọng của bản th©n víi cÊp cã thÈm quyÒn. B. Tranh luËn, b¶o vÖ cho mét quan niÖm, t tëng x· héi. 3. A C. KÓ vÒ mét c©u chuyÖn hÊp dÉn. D. Bµy tá t©m tr¹ng, c¶m xóc. 3. Nhận định nào sau đây không đúng với đặc điểm của văn nghị luËn? A. Nh»m t¸i hiÖn sù viÖc, sù vËt, hiện tợng một cách sinh động. B. Nhằm thuyết phục ngời đọc, ngời nghe về một ý kiến, một quan điểm, một nhận xét nào đó. C. LuËn ®iÓm râ rµng, lËp luËn.

(136) chÆt chÏ, dÉn chøng thuyÕt phôc. D. ý kiÕn, quan ®iÓm, nhËn xÐt nêu lên trong văn nghị luận phải hớng tới giải quyết những vấn đề có thực trong đời sống thì mới có ý nghÜa. 4. LuËn cø bao gåm nh÷ng yÕu tè nµo? A. Nh÷ng sè liÖu chÝnh x¸c. B. DÉn chøng vµ trÝch dÉn. C. LÝ lÏ vµ dÉn chøng. D. LÝ lÏ vµ luËn ®iÓm. 5. Lời văn lập luận phải đáp ứng yªu cÇu nµo? A. Cã nhÞp ®iÖu, cã vÇn. B. Cã h×nh ¶nh. C. Gîi c¶m. D. ChÆt chÏ. 6. ThÕ nµo lµ luËn ®iÓm? A. Lµ nh÷ng trÝch dÉn th¬ v¨n. B. Lµ ý kiÕn thÓ hiÖn t tëng, quan ®iÓm trong bµi viÕt. C. Lµ nh÷ng c©u nãi næi tiÕng cña c¸c l·nh tô. D. Lµ nh÷ng sè liÖu chÝnh x¸c, đáng tin cậy. 7. §Ò nµo díi ®©y kh«ng ph¶i lµ đề văn nghị luận? A. Chøng minh r»ng nh©n d©n ViÖt Nam từ xa đến nay luôn sống theo đạo lí “Ăn quả nhớ kẻ trồng cây”. B. Nh©n d©n ta thêng khuyªn nhñ nhau: “ Cã c«ng mµi s¾t, cã ngµy nªn kim”. Em h·y chøng minh lêi khuyªn trªn lµ hoµn toµn chÝnh x¸c. C. Cảm nhận của em về vẻ đẹp của quª h¬ng. D. Chøng minh: “D©n ta cã mét lßng nång nµn yªu níc. §ã lµ mét truyÒn thèng quý b¸u cña d©n téc”. 8. Th©n bµi cña mét bµi v¨n nghÞ luËn thêng cã néi dung nµo? A. Nêu vấn đề có ý nghĩa đối với đời sống xã hội. B. Nêu kết luận nhằm khẳng định t tởng, thái độ, quan điểm của bài. C.Tr×nh bµy néi dung chñ yÕu cña bµi. D. Bµy tá t×nh c¶m, c¶m xóc. 9. TÝnh chÊt nµo phï hîp nhÊt với đề bài: “Đọc sách rất có lợi”? A. Suy luËn, tranh luËn. B. Ph©n tÝch. C. Khuyªn nhñ. D. Ca ngîi.. 4. C. 5. D. 6. B. 7. C. 8. C. 9. C. 10. D.

(137) 10. Trong lËp luËn cña bµi v¨n nghÞ luËn, dÉn chøng vµ lÝ lÏ ph¶i cã mèi quan hÖ nh thÕ nµo víi nhau? A. Phải tơng đơng với nhau. B. Ph¶i phï hîp víi nhau. C. Ph¶i phï hîp víi luËn ®iÓm. D. Ph¶i phï hîp víi nhau vµ phï hîp víi luËn ®iÓm. I. PhÇn BT tù luËn: §Ò 1: §Ò 1: * Më bµi: Chøng minh c©u tôc ng÷ “Cã c«ng mµi s¾t, cã ngµy nªn kim” luôn luôn đúng đắn. §Ò 2:. Ngµy d¹y: Buæi 26. «n tËp kiÓm tra v¨n A. Môc tiªu bµi häc: Gióp HS : _ Củng cố những kiến thức về phần Văn đã học từ đầu kì II đến nay. _ LuyÖn gi¶i mét sè BT tr¾c nghiÖm vµ BT tù luËn cã liªn quan. B. Néi dung kiÕn thøc: Hoạt động của thầy. Hoạt động của trò A. C©u hái tr¾c nghiÖm: 1. Xác định đúng câu tục ngữ nói 1. B vÒ kinh nghiÖm dù b¸o thêi tiÕt? A. NhÊt níc, nh× ph©n, tam cÇn, tø gièng. B. Ráng vàng thì gió, ráng đỏ thì ma. C. Tấc đất, tấc vàng. D. T«m ®i ch¹ng v¹ng, c¸ ®i r¹ng đông. 2. C©u tôc ng÷ “Ma th¸ng ba hoa 2. D đất”cần đợc hiểu nh thế nào? A. Ma tháng ba để lại vết nh hoa trên đất. B. Ma vµo th¸ng ba hoa sÏ në. C. Ma th¸ng ba kh«ng lín. D. Ma th¸ng ba sÏ tèt cho mïa vô. 3. Câu tục ngữ nào dới đây đợc diễn đạt bằng hình ảnh ẩn dụ? A. Ngời ta là hoa đất. 3. A B. Không thầy đố mày làm nên. C. Häc thÇy kh«ng tµy häc b¹n. D. Th¬ng ngêi nh thÓ th¬ng th©n. 4. T¸c gi¶ cña v¨n b¶n “Tinh thÇn yªu níc cña nh©n d©n ta” lµ ai ? A. Ph¹m V¨n §ång..

(138) B. §Æng Thai Mai. C. Hå ChÝ Minh. D. Hoµi Thanh. 5. Từ nào đợc dùng để nói về tầm vãc cña nh÷ng cuéc kh¸ng chiÕn cña nh©n d©n ta trong lÞch sö ë v¨n b¶n “Tinh thÇn yªu níc cña nh©n d©n ta” ? A. Phi thêng. B. Vĩ đại. C. K× diÖu. D. K× vÜ. 6. Néi dung kh¸i qu¸t toµn bé văn bản “Sự giàu đẹp của tiếng ViÖt”lµ g× ? A. Vèn tõ vùng phong phó cña tiÕng ViÖt. B. TiÕng ViÖt giµu chÊt nh¹c. C. Tiếng Việt giàu có và đẹp đẽ trªn nhiÒu ph¬ng diÖn. D. Kh¶ n¨ng uyÓn chuyÓn trong cách đặt câu của tiếng Việt. 7. Gi÷a hai c©u trong ®o¹n v¨n “Ngêi ViÖt Nam ngµy nay cã lÝ do đầy đủ và vững chắc để tự hào với tiếng nói của mình. Và để tin tởng h¬n n÷a vµo t¬ng lai cña nã” cã mèi quan hÖ víi nhau nh thÕ nµo? A. G¾n kÕt víi nhau v× hai c©u nãi về thái độ của ngời Việt Nam với tiÕng nãi cña m×nh. B. G¾n nèi víi nhau v× néi dung c¸c c©u lµ nguyªn nh©n vµ kÕt qu¶. C. G¾n nèi víi nhau v× c¶ hai c©u đều là câu đơn. D. Gắn kết chặt chẽ vì tác giả đã t¸ch bé phËn cña c©u ra thµnh c©u riªng. 8. Bµi “ §øc tÝnh gi¶n dÞ cña B¸c Hồ” đợc viết trong hoàn cảnh nµo ? A. Nh©n kØ niÖm 80 n¨m ngµy sinh cña B¸c. B. Nh©n kØ niÖm ngµy Quèc kh¸nh n¨m 1975. C. Nh©n ngµy gi¶i phãng miÒn Nam. D. Nh©n kØ niÖm 80 n¨m ngµy B¸c Hồ ra đi tìm đờng cứu nớc. 9. Dòng nào không nói lên đặc s¾c vÒ nghÖ thuËt nghÞ luËn cña bµi v¨n “ §øc tÝnh gi¶n dÞ cña B¸c Hå”? A. DÉn chøng cô thÓ, toµn diÖn, râ rµng. B. KÕt hîp chøng minh víi gi¶i. 4. C. 5. B. 6. C. 7. D. 8. A. 9. D.

(139) thÝch, b×nh luËn ng¾n gän mµ s©u s¾c. C. Thấm đợm tình cảm chân thành. D. Dïng nhiÒu c©u më réng thµnh phÇn. 10. Vẻ đẹp nào của tự nhiên không đợc kể đến trong văn bản “ ý nghÜa v¨n ch¬ng”? A. TuyÕt tr¾ng B. TiÕng suèi C. Nói non 10. A D. Hoa cá. C©u 1 : Em h·y cho biÕt sù kh¸c nhau gi÷a tôc ng÷ vµ ca dao? Cho vÝ dô?. C©u 2: V× sao nãi tôc ng÷ lµ “tói kh«n” cña nh©n d©n?. C©u 3: H·y cho biÕt c©u tôc ng÷ “ Con sâu bỏ rầu nồi canh” có thể đợc sử dông trong nh÷ng hoµn c¶nh cô thÓ nµo?. C©u 4 : Cã ý kiÕn cho r»ng c©u tôc ng÷ “¡n qu¶ nhí kÎ trång c©y” nãi vÒ c¸ch øng xö nghÜa t×nh cña ngêi. B. c©u hái tù luËn: C©u 1 : _ Tôc ng÷ lµ nh÷ng c©u hoµn chỉnh, có ý nghĩa đúc kết kinh nghiệm về đời sống và xã hội, thờng có hình thức ngắn gọn, có vần cã nhÞp. VÝ dô: + “ Đi một ngày đàng, học một sµng kh«n”. + “ ¡n vãc, häc hay”. _ Ca dao lµ nh÷ng bµi th¬ d©n gian thÓ hiÖn t©m hån, t×nh c¶m cña con ngêi. VÝ dô: + “ C«ng cha nh nói Th¸i S¬n NghÜa mÑ nh níc trong nguån ch¶y ra”. + “ Chiều chiều ra đứng ngõ sau Tr«ng vÒ quª mÑ ruét ®au chÝn chiÒu”. C©u 2: Nãi tôc ng÷ lµ “tói kh«n” cña nh©n d©n v× néi dung cña tôc ng÷ chứa đựng khinh nghiệm của nhân dân về đời sống và xã hội. Những đúc rút kinh nghiệm trong tục ngữ gióp con ngêi trë nªn “th«ng th¸i” hơn, hiểu rõ và lí giải đợc những vấn đề của cuộc sống. C©u 3: C©u tôc ng÷ “ Con s©u bá rÇu nồi canh” có thể đợc sử dụng trong nh÷ng hoµn c¶nh cô thÓ nh sau: _ Khi nãi vÒ t¸c nh©n xÊu g©y ¶nh hởng đến tập thể. _ Khi nói để ngăn chặn tác nhân xấu có thể gây ảnh hởng đến tập thÓ. C©u 4 :.

(140) n«ng d©n. ý kiÕn cho r»ng c©u tôc ng÷ “¡n Em có đồng ý với ý kiến đó quả nhớ kẻ trồng cây” nói về cách kh«ng? V× sao? øng xö nghÜa t×nh cña ngêi n«ng dân không sai nhng cha đầy đủ. Bëi “qu¶” trong c¸ch nãi kh¸i qu¸t c¸c quy luËt cuéc sèng cña c©u tôc ngữ chỉ thành quả lao động nói chung; “kÎ trång c©y” chØ tÊt c¶ những ngời lao động tạo nên thành qu¶ mµ con ngêi cã thÓ hëng thô. C©u 5: Nªn hiÓu c©u tôc ng÷ lµ khi hëng “Tinh thần yêu nớc của nhân thành quả lao động cần biết ơn dân ta” đợc viết trong hoàn cảnh những ngời lao động. nào? Hoàn cảnh đó có liên quan Câu 5: đến nội dung văn bản nh thế nào? “Tinh thÇn yªu níc cña nh©n dân ta” đợc viết trong hoàn cảnh: N¨m 1951, khi qu©n vµ d©n ta ®ang tiÕn hµnh cuéc kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p x©m lîc, §¹i hội Đảng lần thứ hai đã đợc tổ chøc. T¹i §¹i héi nµy, Chñ tÞch Hå Chí Minh đã đọc báo cáo chính trị. “Tinh thÇn yªu níc cña nh©n d©n ta” đợc trích từ bản báo cấo này. Hoàn cảnh đó giúp ta hiểu thêm søc m¹nh “Tinh thÇn yªu níc cña nh©n d©n ta” trong c¸c cuéc chiÕn đấu chống kẻ thù xâm lợc, trong C©u 6: đó có cuộc kháng chiến chống a. H·y nªu nh÷ng ý lín trong bµi thùc d©n Ph¸p. “Sự giàu đẹp của tiếng Việt”? C©u 6: b. Hãy chỉ rõ những nét nổi bật về a. Tác giả Đặng Thai Mai đã giải nghệ thuật nghị luận ở văn bản thích cái hay và cái đẹp của tiếng nµy? Việt bằng cách nêu đặc điểm: _ Lµ thø tiÕng hµi hoµ vÒ mÆt ©m hëng, thanh ®iÖu. _ Khả năng kết hợp của từ để tạo thµnh c©u lµ uyÓn chuyÓn. _ Khả năng diễn đạt t tởng, tình cảm, đáp ứng nhu cầu của đời sống v¨n ho¸ d©n téc qua c¸c thêi k× ph¸t triÓn. b. Nh÷ng nÐt næi bËt vÒ nghÖ thuËt nghị luận ở văn bản “Sự giàu đẹp cña tiÕng ViÖt”: _ NghÞ luËn b»ng c¸ch kÕt hîp gi¶i thÝch, chøng minh víi b×nh luËn. C©u 7: _ C¸c lÝ lÏ, chøng cí nªu ra cã søc Qua VB “ §øc tÝnh gi¶n dÞ cña thuyÕt phôc ë tÝnh khoa häc. Bác Hồ” ta thấy đức tính giản dị Câu 7: trong đời sống và con ngời của Đức tính giản dị trong đời sống Chñ tÞch Hå ChÝ Minh biÓu hiÖn ë vµ con ngêi cña Chñ tÞch Hå ChÝ nh÷ng ph¬ng diÖn nµo? Minh biÓu hiÖn ë nh÷ng ph¬ng diÖn: _ Trong đời sống hằng ngày. C©u 8 : _ Trong quan hÖ víi mäi ngêi. H·y tãm lîc nh÷ng c«ng dông _ Trong lêi nãi, bµi viÕt..

(141) của văn chơng đợc trình bày trong Câu 8 : v¨n b¶n “ ý nghÜa v¨n ch¬ng” Nh÷ng c«ng dông cña v¨n ch¬ng (Hoµi Thanh)? đợc trình bày trong văn bản “ ý nghÜa v¨n ch¬ng” (Hoµi Thanh): _ V¨n ch¬ng s¸ng t¹o ra sù sèng trong t¸c phÈm v¨n häc. _ Văn chơng có sức mạnh tác động tíi nh©n c¸ch con ngêi, gióp cho con ngêi sèng cã t×nh c¶m vµ gîi lßng vÞ tha. _ Văn chơng đem đến cho con ngời kiến thức về “núi non, hoa cỏ”, vÒ “tiÕng chim, tiÕng suèi”, gióp cho con ngời nhận thức cái đẹp và sáng tạo ra cái đẹp. Ngµy d¹y: Buæi 27. Chuyển đổi câu chủ động thành câu bị động A. Môc tiªu bµi häc: Gióp HS : _ Tiếp tục củng cố và mở rộng những kiến thức về chuyển đổi câu chủ động thành câu bị động. _ LuyÖn gi¶i mét sè BT cã liªn quan. B. Néi dung kiÕn thøc: Hoạt động của thầy. _ Thế nào là câu chủ động? Cho VD?. _ Thế nào là câu bị động? Cho VD?. _ Câu chủ động có mô hình nh thế nµo? _ Câu bị động có mô hình nh thế nµo? _ Căn cứ vào đâu để nhận diện câu chủ động, câu bị động?. _ Để chuyển đổi câu chủ động. Hoạt động của trò A. lý thuyÕt: 1. Thế nào là câu chủ động, câu bị động? _ Câu chủ động là câu có chủ ngữ chỉ ngời, vật thực hiện một hoạt động hớng vào ngời, vật kh¸c. VÝ dô: ThÇy gi¸o khen b¹n Nam. -> Do chủ ngữ là chủ thể phát ra hành động nên gọi là câu chủ động. _ Câu bị động là câu có chủ ngữ chỉ ngời, vật đợc hoạt động của ngời, vật khác hớng vào. VÝ dô: Bạn Nam đợc thầy giáo khen. -> Do chủ ngữ chịu tác động một cách thụ động nên gọi là câu bị động. 2. Mô hình của câu chủ động, câu bị động: _ Câu chủ động có mô hình: Chủ ngữ (chủ thể)- động từ ngoại động (hành động) – bổ ngữ (đối tợng). _ Câu bị động có mô hình: Chủ ngữ (đối tợng)- vị ngữ. 3. Cách nhận diện câu chủ động, câu bị động: C¨n cø vµo vai trß cña chñ ng÷ trong quan hÖ với hành động đợc nêu ở vị ngữ. Nếu chủ ngữ biểu thị đối tợng của hành động thì đó là câu bị động. 4. Quy tắc chuyển đổi câu chủ động thành câu bị động: _ Chuyển từ (cụm từ) chỉ đối tợng của hoạt.

(142) thành câu bị động cần tuân theo động lên đầu câu. quy t¾c nµo? _ Thêm hoặc không thêm các từ bị, đợc vào sau chủ đề của câu. 5. Sử dụng câu chủ động, câu bị động: Việc sử dụng câu chủ động hay câu bị động _ Khi sử dụng câu chủ động, câu không đợc tuỳ tiện mà phải căn cứ vào các câu bị động có đợc tuỳ tiện không? ®i kÌm. VÝ dô: Con mÌo nhµ em bÞ con chã nhµ hµng xãm c¾n. Nã ®au l¾m nhng kh«ng hÒ rªn mét tiÕng. -> Trong chuèi c©u nh vËy, c©u ®Çu chØ cã thÓ lµ câu bị động, không thể dùng câu chủ động. So s¸nh víi vÝ dô sau: Con chã nhµ hµng xãm c¾n con mÌo nhµ em. Nã ®au l¾m nhng kh«ng hÒ rªn mét tiÕng. -> Kh«ng hîp l« gÝc. B. bµi tËp thùc hµnh : Bµi 1: Bµi 1: Câu (b), (c), (d), (e) là câu bị động. Trong c¸c c©u sau, c©u nµo lµ câu bị động? Tại sao? a. Tí võa ch÷a c¸i xe nµy xong. b. Xe nµy võa ch÷a xong. c. Xe này vừa đợc chữa xong. d. Xe này chữa đợc rồi. Bµi 2: e. Xe này đợc bác Nam chữa. Không thể thay đợc. Vì: Các câu (1) và (3) Bµi 2: Có thể thay câu bị động đợc đều có đối tợng đợc nói đến là bạn Nam. Nếu gạch chân dới đây bằng câu chủ câu (2) chuyển thành câu chủ động (Thành phố khen bạn Nam), có đối tợng đợc nói đến là động tơng ứng không? Tại sao? Trong đợt thi học sinh giỏi vừa thành phố thì sẽ làm cho đoạn văn mất tính liên qua, b¹n Nam ®o¹t gi¶i nhÊt m«n kÕt. Toán. Bạn Nam đợc thành phố khen. Song, kh«ng v× thÕ mµ b¹n Nam trë nªn kiªu c¨ng, b¹n vÉn khiêm tốn và tận tuỵ giúp đỡ Bµi 3: chóng t«i häc tËp. Chuyển thành câu chủ động: Bµi 3: Hãy chuyển đổi các câu bị động a. Ban giám hiệu nhà trờng biểu dơng toàn chi đội lớp 7A. sau đây thành câu chủ động: a. Toàn chi đội lớp 7A đợc Ban b. Con rắn cắn vào tay ông Hoạt. gi¸m hiÖu nhµ trêng biÓu d¬ng. b. ¤ng Ho¹t bÞ con r¾n c¾n vµo c. Ngµy 19 th¸ng 5 nµy, bè mÑ ®a em ®i th¨m quª B¸c. tay. c. Ngày 19 tháng 5 này, em đợc bố d. Một con chuột chui vào chuồng gà nhà em. mÑ ®a ®i th¨m quª B¸c. d. Chuång gµ nhµ em bÞ mét con Bµi 4: chuét chui vµo. Bµi 4: Trong c¸c c©u sau ®©y, c©u nµo không biến đổi đợc thành câu bị a. Câu này không biến đổi đợc (Vì không thể động? Vì sao? nãi: Nhµ bÞ nã rêi lóc b¶y giê s¸ng) a. Nã rêi nhµ lóc b¶y giê s¸ng. b. Thầy giáo nhắc nhở nó phải b. Câu này biến đổi đợc. c. Câu này không biến đổi đợc (Vì sai nghĩa) lµm bµi tËp. c. Nã hái thÇy gi¸o khi nµo th× d. Câu này không biến đổi đợc. nghØ hÌ..

(143) d. C¸c b¹n cña em ïa ra khái líp. Bµi 5: Nªu hµm ý cña hai trêng hîp sau ®©y: a. Nó đợc bố nó rèn cặp từng ngµy. b. Nã bÞ bè nã rÌn cÆp tõng ngµy. Bµi 6: Chuyển câu chủ động sau thành 2 câu bị động – một câu có từ đợc, một câu có từ bị. Chỉ ra sự kh¸c nhau gi÷a chóng? Nam đặt giá sách ở góc nhà.. Bµi 5: a. Hµm ý tÝch cùc. b. Hµm ý tiªu cùc. Bµi 6: * ChuyÓn thµnh: _ Giá sách đợc Nam đặt ở góc nhà. _ Giá sách bị Nam đặt ở góc nhà * Sù kh¸c nhau: _ Hµm ý tÝch cùc. _ Hµm ý tiªu cùc.. Ngµy d¹y: Buæi 28. Dùng cụm chủ vị để mở rộng câu A. Môc tiªu bµi häc: Gióp HS : _ Tiếp tục củng cố và mở rộng những kiến thức về dùng cụm chủ – vị để mở rộng câu. _ LuyÖn gi¶i mét sè BT cã liªn quan. B. Néi dung kiÕn thøc: Hoạt động của thầy. Hoạt động của trò A. lý thuyÕt: 1. Thế nào là dùng cụm chủ – vị để mở rộng c©u? Khi nãi hoÆc viÕt cã thÓ dïng nh÷ng côm tõ _ Em hiểu dùng cụm chủ – vị để có hình thức giống câu đơn bình thờng, gọi là më réng c©u lµ g×? Cho VD? côm chñ – vÞ ( côm C-V ), lµm thµnh phÇn cña câu hoặc cụm từ để mở rộng câu. VÝ dô 1: Con mèo chạy / làm đổ lọ hoa. C V C V -> Côm C-V lµm chñ ng÷. VÝ dô 2: Cái bàn này / chân đã gãy. C V C V -> Côm C-V lµm vÞ ng÷. VÝ dô 3: QuyÓn sÊch b¹n cho mîn rÊt hay. C V -> Côm C-V lµm phô ng÷ bæ sung cho danh tõ “quyÓn s¸ch”). VÝ dô 4: Nó nói rằng nó sẽ đến. C V -> Cụm C-V làm phụ ngữ bổ sung cho động từ “nãi”). 2. C¸c thµnh phÇn trong c©u cã thÓ cã cÊu t¹o _ Tõ c¸c VD trªn, h·y cho biÕt: b»ng mét côm chñ – vÞ. c¸c thµnh phÇn nµo trong c©u cã _ Chñ ng÷. thÓ cã cÊu t¹o lµ mét côm C-V? _ VÞ ng÷..

(144) Bµi 1: T×m c¸c côm C-V lµm thµnh phÇn c©u trong c¸c c©u sau: a. C¸ch m¹ng th¸ng T¸m thµnh công đem lại độc lập tự do cho d©n téc. b. Nã häc giái khiÕn cha mÑ vui lßng. c. Nhµ nµy cöa rÊt réng. d. Nã tªn lµ Nam. Bµi 2: T×m c¸c côm C-V lµm phô ng÷ trong c¸c c©u sau: a. QuyÓn s¸ch mÑ cho con rÊt hay. b. Tí rÊt thÝch bøc tranh b¹n Nam vÏ h«m nä. c. Chúng tôi hi vọng đội bóng lớp t«i sÏ th¾ng. d. Chóng t«i ®o¸n r»ng b¹n Nam sÏ ®o¹t gi¶i nhÊt.. Bµi 3: H·y më réng nh÷ng danh tõ lµm chñ ng÷ trong nh÷ng c©u sau thµnh mét côm C-V lµm chñ ng÷: a. Ngêi thanh niªn Êy lµm mäi ngêi khã chÞu. b. Nam lµm cho bè mÑ vui lßng. c. Gió làm đổ cây. Bµi 4: T×m c¸c côm C-V thÝch hîp lµm phô ng÷ cho c¸c danh tõ trong nh÷ng c©u sau: a. Bµi b¸o rÊt hay. b. Cuèn s¸ch cã nhiÒu tranh minh ho¹. Bµi 5: ViÕt mét ®o¹n v¨n, sö dông c©u cã côm C-V lµm thµnh phÇn c©u.. _ Phụ ngữ của cụm danh từ, cụm động từ, cụm tÝnh tõ. B. bµi tËp thùc hµnh : Bµi 1: Các cụm C-V làm thành phần câu đợc in ®Ëm nh sau: a. C¸ch m¹ng th¸ng T¸m thµnh c«ng ®em l¹i độc lập tự do cho dân tộc. -> Côm C-V lµm chñ ng÷. b. Nã häc giái khiÕn cha mÑ vui lßng. -> Côm C-V lµm chñ ng÷. c. Nhµ nµy cöa rÊt réng. -> Côm C-V lµm vÞ ng÷. d. Nã tªn lµ Nam. -> Côm C-V lµm vÞ ng÷. Bµi 2: Các cụm C-V làm phụ ngữ đợc in đậm nh sau: a. QuyÓn s¸ch mÑ cho con rÊt hay. -> Côm C-V lµm phô ng÷ cho danh tõ quyÓn s¸ch. b. Tí rÊt thÝch bøc tranh b¹n Nam vÏ h«m nä. -> Côm C-V lµm phô ng÷ cho danh tõ bøc tranh. c. Chúng tôi hi vọng đội bóng lớp tôi sẽ thắng. -> Cụm C-V làm phụ ngữ cho động từ hi vọng. d. Chóng t«i ®o¸n r»ng b¹n Nam sÏ ®o¹t gi¶i nhÊt. -> Cụm C-V làm phụ ngữ cho động từ đoán. Bµi 3: Cã thÓ më réng nh sau: a. Ngời thanh niên ấy đến muộn làm mọi ngời khã chÞu. b. Nam häc giái lµm cho bè mÑ vui lßng. c. Gió thổi mạnh làm đổ cây. Bµi 4: Cã thÓ thªm c¸c côm C-V lµm phô ng÷ cho c¸c danh tõ: a. Bµi b¸o anh viÕt rÊt hay. b. Cuèn s¸ch anh cho mîn cã nhiÒu tranh minh ho¹. Bµi 5: Cã thÓ viÕt ®o¹n v¨n nh sau: Nh©n dÞp kØ niÖm Ngµy Nhµ gi¸o ViÖt Nam, trờng em phát động đợt thi đua học tập tốt. Lớp nào đạt kết quả học tập tốt sẽ đợc khen thởng. Chúng em hứa sẽ phấn đấu để giành đợc phần thëng cña nhµ trêng.. I. Lý thuyÕt: 1. §Þnh nghÜa: So sánh là đối chiếu sự vật , sự việc này với sự vật, sự việc khác có nét tơng đồng để làm tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt. VÝ dô:.

(145) Cầu Thê Húc cong cong nh con tôm dẫn vào đền Ngọc Sơn. 2. CÊu t¹o cña phÐp so s¸nh: 4 phÇn _ Vế A ( sự vật, sự việc đợc so sánh). _ Ph¬ng diÖn so s¸nh. _ Tõ ng÷ so s¸nh. _ Vế B ( sự vật, sự việc dùng để so sánh). VÝ dô: VÕ A. CÇu Thª Hóc. Ph¬ng diÖn so s¸nh. cong cong. Tõ ng÷ so s¸nh. nh. VÕ B. con t«m. 3. C¸c kiÓu so s¸nh: 2 kiÓu _ So s¸nh ngang b»ng: lµ, nh, y nh, gièng nh, tùa nh, tùa nh lµ, bao nhiªu…bÊy nhiªu,… _ So s¸nh kh«ng ngang b»ng: h¬n, h¬n lµ, kh«ng b»ng, cha b»ng, ch¼ng b»ng,… 4. T¸c dông cña phÐp so s¸nh: _ Tác dụng gợi hình, giúp cho việc miêu tả sự vật, sự việc đợc cụ thể, sinh động. _ T¸c dông biÓu hiÖn t tëng, t×nh c¶m s©u s¾c.. A. lý thuyÕt: 1. §Þnh nghÜa: Điệp ngữ là biện pháp lặp lại từ ngữ (một từ, một cụm từ, một câu, một đoạn) để làm nổi bật ý, g©y c¶m xóc m¹nh. 2. Các cấp độ điệp ngữ: _ §iÖp ng÷ lµ mét tõ th× gäi lµ ®iÖp tõ. VÝ dô: Anh ®i anh nhí quª nhµ Nhí canh rau muèng, nhí cµ dÇm t¬ng Nhí ai d·i n¾ng dÇm s¬ng Nhớ ai tát nớc bên đờng hôm nao. ( Ca dao) _ §iÖp ng÷ lµ mét côm tõ th× gäi lµ ®iÖp ng÷. VÝ dô: Buån tr«ng cöa bÓ chiÒu h«m, ThuyÒn ai thÊp tho¸ng c¸nh buåm xa xa? Buån tr«ng ngän níc míi sa, Hoa tr«i man m¸c biÕt lµ vÒ ®©u? ( NguyÔn Du) _ §iÖp ng÷ lµ mét c©u th× gäi lµ ®iÖp c©u. VÝ dô: + TiÕng gµ tra trong bµi th¬ “TiÕng gµ tra”. + Trªn dßng H¬ng Giang Em bu«ng m¸i chÌo Trêi trong veo Níc trong veo Em bu«ng m¸i chÌo Trªn dßng H¬ng Giang … Trªn dßng H¬ng Giang ( Tè H÷u) _ Điệp ngữ có nhiều câu liên tiếp đợc lặp lại gọi là điệp đoạn. VÝ dô:.

(146) Chó bÐ lo¾t cho¾t C¸i x¾c xinh xinh C¸i ch©n tho¨n tho¾t C¸i ®Çu nghªnh nghªnh Đoạn này đợc Tố Hữu lặp lại ở cuối bài thơ. 3. C¸c d¹ng ®iÖp ng÷: 3 d¹ng _ Điệp ngữ cách quãng là dạng điệp ngữ trong đó các từ ngữ đợc lặp lại đứng xa nhau. VÝ dô: Kh¨n th¬ng nhí ai Khăn rơi xuống đất? Kh¨n th¬ng nhí ai Kh¨n v¾t lªn vai? Kh¨n th¬ng nhí ai Kh¨n chïi níc m¾t? ( Ca dao ) _ Điệp ngữ nối tiếp là dạng điệp ngữ trong đó các từ ngữ đợc lặp lại đứng cạnh nhau, nối tiếp nhau. VÝ dô: Câu thơ nghĩ đắn đo không viết ViÕt ®a ai, ai biÕt mµ ®a? ( NguyÔn KhuyÕn) _ Điệp ngữ vòng là dạng điệp ngữ trong đó các từ ngữ đợc lặp lại đứng cuối câu trớc và đầu c©u sau. VÝ dô: C¶nh khuya nh vÏ ngêi cha ngñ Cha ngñ v× lo nçi níc nhµ. ( Hå ChÝ Minh ) 4. T¸c dông cña ®iÖp ng÷: _ Nhờ sử dụng điệp ngữ, nội dung diễn đạt trở nên ấn tợng hơn, mới mẻ hơn. Điệp ngữ nhấn m¹nh s¾c th¸i ý nghÜa, lµm næi bËt nh÷ng tõ, ng÷ chuyªn chë suy nghÜ, c¶m xóc cña ngêi nãi, ngêi viÕt khiÕn cho lêi nãi (lêi v¨n nghÖ thuËt) ®i vµo lßng ngêi Ên tîng h¬n, thuyÕt phôc h¬n. _ Trong loại hình ngôn ngữ đơn lập nh tiếng Việt, điệp ngữ còn có tác dụng tạo nhịp điệu, tạo tÝnh nh¹c cho c©u v¨n, c©u th¬. _ Điệp ngữ đợc sử dụng rộng rãi trong nhiều phong cách ngôn ngữ khác nhau: lời nói giao tiếp hµng ngµy, trong v¨n ch¬ng nghÖ thuËt, v¨n chÝnh luËn vµ c¶ trong ng«n ng÷ khoa häc..

(147) Ngµy d¹y:. Buæi 1.. Giíi thiÖu ch¬ng tr×nh m«n ng÷ v¨n 8. A. PhÇn V¨n: I. TruyÖn vµ kÝ ViÖt Nam 1930-1945: Gåm c¸c v¨n b¶n: 1. T«i ®i häc ( Thanh TÞnh ). 2. Trong lßng mÑ ( Nguyªn Hång ). 3. Tøc níc vì bê ( Ng« TÊt Tè ). 4. L·o H¹c ( Nam Cao ). II. TruyÖn níc ngoµi: Gåm c¸c v¨n b¶n: 1. C« bÐ b¸n diªm ( An-®ec-xen ). 2. §¸nh nhau víi cèi xay giã ( Xec-van-tÐt ). 3. ChiÕc l¸ cuèi cïng ( O.Hen-ri ). 4. Hai c©y phong ( Ai-ma-tèp ). III. V¨n b¶n nhËt dông: Gåm c¸c v¨n b¶n: 1. Thông tin về ngày trái đất năm 2000. 2. ¤n dÞch, thuèc l¸. 3. Bµi to¸n d©n sè. IV. Th¬ ViÖt Nam 1900-1945: Gåm c¸c v¨n b¶n: 1. Vµo nhµ ngôc Qu¶ng §«ng c¶m t¸c ( Phan Béi Ch©u ). 2. Đập đá ở Côn Lôn ( Phan Châu Trinh ). 3. Muèn lµm th»ng Cuéi ( T¶n §µ ) 4. Ông đồ ( Vũ Đình Liên ). 5. Hai ch÷ níc nhµ ( TrÇn TuÊn Kh¶i ). 6. Nhí rõng ( ThÕ L÷ ). 7. Quª h¬ng ( TÕ Hanh ). 8. Khi con tu hó ( Tè H÷u ). 9. Tøc c¶nh P¸c Bã ( Hå ChÝ Minh ). 10. Ng¾m tr¨ng ( Hå ChÝ Minh ). 11. Đi đờng ( Hồ Chí Minh ). V. Nghị luận trung đại Việt Nam: Gåm c¸c v¨n b¶n: 1. Chiếu dời đô ( Lí Công Uẩn ). 2. HÞch tíng sÜ ( TrÇn Quèc TuÊn ). 3. Níc §¹i ViÖt ta ( NguyÔn Tr·i ). 4. Bµn luËn vÒ phÐp häc ( NguyÔn ThiÕp ). VI. Nghị luận hiện đại Việt Nam và nớc ngoài: Gåm c¸c v¨n b¶n: 1. ThuÕ m¸u ( NguyÔn ¸i Quèc ). 2. §i bé ngao du ( Ru-x« ). VII. KÞch cæ ®iÓn níc ngoµi: Gåm v¨n b¶n: 1. ¤ng Giuèc-®anh mÆc lÔ phôc ( M«-li-e ). B. PhÇn TiÕng ViÖt: I. Tõ vùng: _ Cấp độ khái quát của nghĩa từ ngữ. _ Trêng tõ vùng. _ Tõ tîng h×nh, tõ tîng thanh..

(148) _ Từ ngữ địa phơng và biệt ngữ xã hội. II. Ng÷ ph¸p: _ Tõ lo¹i: + Trî tõ. + Th¸n tõ. + T×nh th¸i tõ. _ C¸c lo¹i c©u: + C©u ghÐp. + C©u nghi vÊn. + C©u cÇu khiÕn. + C©u c¶m th¸n. + C©u trÇn thuËt. + Câu phủ định. _ DÊu c©u: + Dấu ngoặc đơn. + DÊu hai chÊm. + DÊu ngoÆc kÐp. III. Phong c¸ch ng«n ng÷ vµ biÖn ph¸p tu tõ: _ C¸c biÖn ph¸p tu tõ: + Nãi qu¸. + Nãi gi¶m, nãi tr¸nh. _ Lùa chän trËt tù tõ trong c©u. IV. Hoạt động giao tiếp: _ Hành động nói. _ Héi tho¹i. C. PhÇn Lµm v¨n: I. Những vấn đề chung về văn bản và tạo lập văn bản: _ Tính thống nhất về chủ đề của văn bản. _ Bè côc cña v¨n b¶n. _ X©y dùng ®o¹n v¨n trong v¨n b¶n. _ Liªn kÕt c¸c ®o¹n v¨n trong v¨n b¶n. II. C¸c kiÓu v¨n b¶n: 1. Tù sù: _ Tãm t¾t v¨n b¶n tù sù. _ Miªu t¶ vµ biÓu c¶m trong v¨n tù sù. _ LuyÖn tËp viÕt ®o¹n v¨n tù sù kÕt hîp víi miªu t¶ vµ biÓu c¶m. _ LËp dµn ý cho bµi v¨n tù sù kÕt hîp víi miªu t¶ vµ biÓu c¶m. 2. ThuyÕt minh: _ T×m hiÓu chung vÒ v¨n thuyÕt minh. _ Ph¬ng ph¸p thuyÕt minh. _ §Ò v¨n thuyÕt minh vµ c¸ch lµm bµi v¨n thuyÕt minh. _ Thuyết minh một thứ đồ dùng. _ ThuyÕt minh vÒ mét thÓ lo¹i v¨n häc. _ ThuyÕt minh vÒ mét ph¬ng ph¸p. _ ThuyÕt minh vÒ mét danh lam th¾ng c¶nh. ... 3. NghÞ luËn: _ ¤n tËp vÒ luËn ®iÓm. _ ViÕt ®o¹n v¨n tr×nh bµy luËn ®iÓm. _ T×m hiÓu yÕu tè biÓu c¶m trong v¨n nghÞ luËn. _ T×m hiÓu yÕu tè tù sù vµ miªu t¶ trong v¨n nghÞ luËn. ... 4. Hµnh chÝnh – c«ng vô: _ V¨n b¶n têng tr×nh. _ V¨n b¶n th«ng b¸o..

(149) Buæi 1: Kh¸i qu¸t vÒ v¨n häc viÖt nam từ đầu thế kỉ XX đến cách mạng tháng tám 1945. I. T×nh h×nh x· héi vµ v¨n ho¸: 1. T×nh h×nh x· héi: _ Sang thế kỉ XX, sau thất bại của phong trào Cần Vơng, thực dân Pháp ra sức củng cố địa vị thống trị trên đất nớc ta và bắt tay khai thác về kinh tế. _ Lóc nµy, m©u thuÉn gi÷a d©n téc ViÖt Nam víi thùc d©n Ph¸p, gi÷a nh©n d©n ( chñ yÕu lµ nông dân ) với giai cấp địa chủ phong kiến càng thêm sâu sắc, quyết liệt. _ Bọn thống trị tăng cờng bóc lột và thẳng tay đàn áp cách mạng nhng cuộc đấu tranh giải phãng d©n téc kh«ng hÖ bÞ lôi t¾t mµ vÉn lóc ©m Ø, lóc s«i sôc bïng ch¸y. §Æc biÖt lµ tõ 1930, Đảng Cộng sản ra đời và giơng cao lá cờ lãnh đạo cách mạng, các cao trào cách mạng dồn dập nèi tiÕp víi khÝ thÕ ngµy cµng m¹nh mÏ vµ quy m« ngµy cµng réng lín, tiÕn tíi Tæng khëi nghÜa th¸ng T¸m 1945, thµnh lËp níc ViÖt Nam d©n chñ céng hoµ. _ Sau hai cuộc khai thác thuộc địa ( trớc và sau đại chiến thứ nhất 1914-1918 ), xã hội Việt Nam có những biến đổi sâu sắc: + §« thÞ më réng, c¸c thÞ trÊn mäc lªn kh¾p n¬i. + NhiÒu giai cÊp, tÇng líp x· héi míi xuÊt hiÖn: t s¶n, tiÓu t s¶n thµnh thÞ ( tiÓu th¬ng, tiÓu chñ, viªn chøc, häc sinh, nhµ v¨n, nhµ b¸o, nhµ gi¸o,...), d©n nghÌo thµnh thÞ, c«ng nh©n,... 2. T×nh h×nh v¨n ho¸: _ V¨n ho¸ ViÖt Nam dÇn dÇn tho¸t ra ngoµi ¶nh hëng chi phèi cña v¨n ho¸ Trung Hoa phong kiÕn suèt hµng chôc thÕ kØ, b¾t ®Çu më réng tiÕp xóc víi v¨n ho¸ ph¬ng T©y, chñ yÕu lµ v¨n ho¸ Ph¸p. _ Lớp trí thức “Tây học” ngày càng đông đảo, tập trung ở thành thị nhanh chóng thay thế lớp nho học để đóng vai trò trung tâm của đời sống văn hoấ. _ Một cuộc vận động văn hoá mới đã dấy lên, chống lễ giáo phong tục phong kiến hủ lậu, đòi gi¶i phãng c¸ nh©n. _ B¸o chÝ vµ nghÒ xuÊt b¶n ph¸t triÓn m¹nh. Ch÷ quèc ng÷ dÇn thay thÕ h¼n ch÷ h¸n, ch÷ N«m trong hầu hết các lĩnh vực văn hoá và đời sống. II. T×nh h×nh v¨n häc: 1. MÊy nÐt vÒ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn: V¨n häc thêi k× nµy chia lµm 3 chÆng: _ ChÆng thø nhÊt: Hai thËp kØ ®Çu thÕ kØ. _ ChÆng thø hai: Nh÷ng n¨m hai m¬i. _ Chặng thứ ba: Từ đầu những năm ba mơi đến Cách mạng tháng Tám 1945. a. ChÆng thø nhÊt: _ Hoạt động văn học sôi nổi và có nhiều thành tựu đặc sắc của các nhà nho yêu n ớc có t tởng canh t©n, tËp hîp chung quanh c¸c phong trµo Duy t©n, §«ng du, §«ng Kinh nghÜa thôc ( tiªu biÓu: Phan Béi Ch©u, Phan Ch©u Trinh, NguyÔn Thîng HiÒn, Huúnh Thóc Kh¸ng, Ng« §øc KÕ,...). _ Phong trào sáng tác thơ văn yêu nớc, cổ động cách mạng gồm nhiều thể loại, văn xuôi và văn vÇn viÕt b»ng ch÷ quèc ng÷ vµ b»ng ch÷ H¸n, s¸ng t¸c ë trong níc vµ ë ngoµi níc bÝ mËt göi về, đã góp phần thổi bùng lên ngọn lửa cách mạng đầu thế kỉ. _ Một hiện tợng đáng chú ý là sự hình thành của tiểu thuyết mới viết bằng chữ quốc ngữ ở Nam K×. Tuy nhiªn, phÇn lín tiÓu thuyÕt cßn vông vÒ, non nít. b. ChÆng thø hai: _ NÒn quèc v¨n míi cã nhiÒu thµnh tùu cã gi¸ trÞ: + VÒ v¨n xu«i: Cã c¶ mét phong trµo tiÓu thuyÕt ë nam K×, tiªu biÓu lµ Hå BiÓu Ch¸nh. ë ngoµi B¾c, tiÓu thuyÕt “Tè T©m” cña Hoµng Ngäc Ph¸ch, truyÖn ng¾n cña Ph¹m Duy Tèn, NguyÔn B¸ Häc lµ nh÷ng s¸ng t¸c næi tréi h¬n c¶. + VÒ th¬ ca: Næi bËt lªn tªn tuæi cña T¶n §µ - NguyÔn Kh¾c HiÕu, mét hån th¬ phãng kho¸ng đầy lãng mạn. Cùng với Tản Đà là á Nam Trần Tuấn Khải, ngời đã sử dụng rộng rãi các điệu thơ ca dân gian để diễn tả tâm sự thơng nớc lo đời kín đáo mà thiết tha. + ThÓ lo¹i kÞch nãi du nhËp tõ ph¬ng T©y b¾t ®Çu xuÊt hiÖn trong v¨n häc vµ s©n khÊu ViÖt Nam. _ Lãnh tụ Nguyễn ái Quốc đang hoạt động cách mạng trên đất Pháp đã sáng tác nhiều truyện ngắn, bài báo châm biếm, phóng sự, kịch,...bằng tiếng Pháp, có tính chiến đấu cao và bút pháp điêu luyện, hiện đại..

(150) c. ChÆng thø ba: Văn học phát triển mạnh mẽ, có thể gọi là bùng nổ, đạt nhiều thành tựu phong phú, đặc sắc ở mäi khu vùc, thÓ lo¹i. _ TruyÖn ng¾n vµ tiÓu thuyÕt phong phó cha tõng cã, võa míi mÎ võa giµ dÆn vÒ nghÖ thuËt. + Về tiểu thuyết của Nhất Linh, Khái Hng đã mở đầu cho phong trào tiểu thuyết mới. Sau đó là những tiểu thuyết có giá trị cao của Vũ Trọng Phụng ( “Giông tố”, “Số đỏ” ), Ngô Tất Tố (“Tắt đèn”), Nam Cao ( “Sống mòn”)... + VÒ truyÖn ng¾n: ngoµi NguyÔn C«ng Hoan, Th¹ch Lam, Nam Cao – nh÷ng bËc thÇy vÒ truyÖn ng¾n – cßn cã mét lo¹t nh÷ng c©y bót cã tµi nh NguyÔn Tu©n, Thanh TÞnh, T« Hoµi, Bïi HiÓn,... + Về phóng sự: đáng chú ý nhất là Tam Lang, Vũ Trọng Phọng, Ngô Tất Tố. + Về tuỳ bút: Nổi bật là tên tuổi Nguyễn Tuân – một cây bút rất mực tài hoa, độc đáo. _ Thơ ca thật sự đổi mới với phong trào “Thơ mới” (ra quân rầm rộ năm 1932) gắn liền với các tªn tuæi: ThÕ L÷, Lu Träng L, Xu©n DiÖu, Huy CËn, Hµn MÆc Tö, NguyÔn BÝnh, ChÕ Lan Viªn... + Th¬ ca c¸ch m¹ng næi bËt lµ c¸c tªn tuæi: Hå ChÝ Minh, Tè H÷u, Sãng Hång,... _ Kịch nói tiếp tục phát triển với hình thức mới mẻ hơn trớc, các tác giả đáng chú ý: Vi Huyền §¾c, §oµn Phó Tø, NguyÔn Huy Tëng. -> ë thÓ lo¹i nµy cha cã nh÷ng s¸ng t¸c cã chÊt lîng cao. _ Phª b×nh v¨n häc còng ph¸t triÓn víi mét sè c«ng tr×nh cã nhiÒu gi¸ trÞ ( “Thi nh©n ViÖt Nam” – Hoài Thanh, “Nhà văn hiện đại” – Vũ Ngọc Phan ). 2. Đặc điểm chung của văn học Việt Nam từ đầu thế kỉ XX đến Cách mạng tháng Tám 1945: a. Văn học đổi mới theo hớng hiện đại hoá. _ Đô thị phát triển, lớp công chúng văn học mới ra đời và ngày càng đông đảo, ảnh hởng của văn hoá phơng Tây, báo chí và xuất bản phát triển,...tất cả những điều đó đã thúc đẩy văn học phải nhanh chóng đổi mới để hiện đại hoá, đáp ứng nhu cầu tinh thần và thị hiếu thẩm mĩ mới của xã hội. Sự đổi mới diễn ra trên nhiều phơng diện, mọi thể loại văn học. + Sự ra đời của nền văn xuôi quốc ngữ. Truyện ngắn, tiểu thuyết thời kì này, đặc biệt là từ sau 1930, đợc viết theo lối mới, khác với lối viết truyện trong văn học cổ, do học tập lối viết truyện cña ph¬ng T©y. + Thơ đổi mới sâu sắc với sự ra đời của phong trào “Thơ mới”, đợc coi là “một cuộc cách mệnh trong thơ ca”. Những quy tắc gò bó, lối diễn đạt ớc lệ, công thức bị phá bỏ, cảm xúc đợc phơi bµy cëi më, tù nhiªn, ch©n thµnh h¬n. + Phóng sự, kịch nói, phê bình văn học ra đời cũng là biểu hiện của sự đổi mới văn học theo hớng hiện đại hoá. _ Hiện đại hoá văn học là một quá trình.ở hai chặng đầu, văn học đã chuyển biến mạnh theo hớng hiện đại hoá nhng sự níu kéo của cái cũ còn nặng. Chỉ đến chặng thứ ba, sự đổi mới văn học mới thật toàn diện và sâu sắc, để từ đây, có thể coi văn học Việt Nam đã thật sự là một nền văn học mang tính hiện đại, bắt nhịp với văn học của thế giới hiện đại. b. V¨n häc h×nh thµnh hai khu vùc ( hîp ph¸p vµ bÊt hîp ph¸p ) víi nhiÒu trµo lu cïng ph¸t triÓn. * Khu vùc hîp ph¸p: V¨n häc l¹i ph©n ho¸ thµnh c¸c trµo lu mµ næi bËt lµ hai trµo lu chÝnh: _ Trµo lu l·ng m¹n: + Nãi lªn tiÕng mãi cña c¸ nh©n giµu c¶m xóc vµ kh¸t väng, bÊt hoµ víi thùc t¹i, ngét ng¹t, muốn thoát khỏi thực tại đó bằng mộng tởng và bằng việc đi sâu vào thế giới nội tâm. Văn học lãng mạn thờng ca ngợi tình yêu đắm say, vẻ đẹp của thiên nhiên, của “ngày xa” và thờng đợm buồn. Tuy các cây bút lãng mạn cha có ý thức cách mạng và tinh thần chiến đấu giải phóng dân tộc cũng nh còn có những hạn chế rõ rệt về t tởng, nhng nhiều sáng tác của họ vẫn đậm đà tính dân tộc và có nhiều yếu tố lành mạnh, tiến bộ đáng quý. Văn học lãng mạn có đóng góp to lớn vào công cuộc đổi mới để hiện đại hoá văn học, đặc biệt là về thơ ca. + Tiªu biÓu cho trµo lu l·ng m¹n tríc 1930 lµ th¬ T¶n §µ, tiÓu thuyÕt “Tè T©m” cña Hoµng Ngäc Ph¸ch; sau 1930 lµ “Th¬ míi” cña ThÕ L÷, Lu Träng L, Xu©n DiÖu, Huy CËn, Hµn MÆc Tö, ChÕ Lan Viªn, NguyÔn BÝnh,... vµ v¨n xu«i cña NhÊt Linh, Kh¸i Hng, Th¹ch Lam, Thanh TÞnh, NguyÔn Tu©n,... _ Trµo lu hiÖn thùc:.

(151) + C¸c nhµ v¨n híng ngßi bót vµo viÖc ph¬i bµy thùc tr¹ng bÊt c«ng, thèi n¸t cña x· héi vµ ®i sâu phản ánh tình cảnh thống khổ của các tầng lớp quần chúngbị áp bức bóc lột đơng thời. + Các sáng tác có tính chân thực cao và thấm đợm tinh thần nhân đạo. Văn học có nhiều thành tựu đặc sắc ở các thể loại văn xuôi ( truyện ngắn của Phạm Duy Tốn, Nguyễn Bá Học, Nguyễn C«ng Hoan, Nam Cao, Nguyªn Hång, T« Hoµi, Bïi HiÓn, tiÓu thuyÕt cña Hå BiÓu Ch¸nh, Vò Träng Phông, Ng« TÊt Tè, Nguyªn Hång, M¹nh Phó Tø, T« Hoµi, Nam Cao; phãng sù cña Tam Lang, Vò Träng Phông, Ng« TÊt Tè...), nhng còng cã nh÷ng s¸ng t¸c gi¸ trÞ ë thÓ th¬ trµo phóng ( th¬ Tó Mì, §ç Phån ). * Khu vùc bÊt hîp ph¸p: _ Đó là các sáng tác thơ ca của các chiến sĩ trong nhà tù, hoạt động một cách bí mật, bị đặt ra ngoài pháp luật và ngoài đời sống văn học bình thờng. _ Thơ văn cách mạng ra đời và phát triên trong hoàn cảnh luôn bị đàn áp, khủng bố, thiếu cả nh÷ng ®iÒu kiÖn vËt chÊt tèi thiÓu. Tuy vËy, nã vÉn ph¸t triÓn m¹nh mÏ, liªn tôc, ngµy cµng phong phó vµ cã chÊt lîng nghÖ thuËt cao. _ Thơ văn đã nói lên một cách thống thiết, xúc động tấm lòng yêu nớc thơng dân nồng nàn, niềm căm thù sôi sục lũ giặc cớp nớc và bọn bán nớc, đã toát lên khí phách hào hùng của các chiÕn sÜ c¸ch m¹ng thuéc nhiÒu thÕ hÖ nöa ®Çu thÕ kØ. c. Văn học phát triển với nhịp độ đặc biệt khẩn trơng, đạt đợc thành tựu phong phú. _ Văn xuôi quốc ngữ: Chỉ trên dới ba mơi năm, đã phát triển từ chỗ hầu nh cha có gì đến chỗ cã c¶ mét nÒn v¨n xu«i phong phó, kh¸ hoµn chØnh víia mäi thÓ lo¹i ( truyÖn ng¾n, tiÓu thuyÕt, phóng sự, tuỳ bút,...), có trình độ nghệ thuật ngay càng cao, trong đó có cả những kiệt tác. _ Về thơ, sự ra đời của phong trào “Thơ mới” (1932) đã mở ra “một thời đại trong thi ca” và lµm xuÊt hiÖn mét lo¹t nhµ th¬ cã tµi n¨ng vµ cã b¶n s¾c. Th¬ ca còng lµ thÓ lo¹i ph¸t triÓn m¹nh trong khu vùc v¨n häc bÊt hîp ph¸p, nhÊt lµ m¶ng th¬ trong tï cña c¸c chiÕn sÜ c¸ch m¹ng ( næi bËt lµ Phan Béi Ch©u, Hå ChÝ Minh, Tè H÷u ). + Những thể loại mới đợc du nhập nh phóng sự, tuỳ bút, phê bình văn học, kịch nói cũng có những thành tựu đặc sắc. Tãm l¹i: _ Phát triển trong hoàn cảnh chế độ thuộc địa tàn bạo, lạc hậu, văn học Việt Nam thời kì này không tránh đợc những hạn chế nhiều mặt. Đó là cha kể có những mảng sáng tác rõ ràng là tiêu cực, độc hại. Dù vậy, phần có giá trị thật sự của thời kì văn học này, - một thời kì phát triển m¹nh mÏ cha tõng cã trong lÞch sö v¨n häc d©n téc – vÉn phong phó. _ Nguyên nhân của sự phát triển mạnh mẽ, phong phú đặc biệt đó của văn học, xét đến cùng, chính là do nó đã khơi nguồn từ sức sống tinh thần mãnh liệt của dân tộc. Sức sống ấy đợc thể hiện trớc hết ở công cuộc đấu tranh cách mạng ngày càng dang cao; nhng sự phát triển mạnh mÏ, rùc rì cña v¨n häc thêi k× nµy còng chÝnh lµ mét ph¬ng diÖn biÓu hiÖn cña søc sèng bÊt diÖt Êy.. Ngµy d¹y: Buæi 2. «n tËp truyÖn kÝ viÖt nam 1930 - 1945 A. Nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n. I. V¨n b¶n “T«i ®i häc” (Thanh TÞnh ). 1. Vµi nÐt vÒ t¸c gi¶ Thanh TÞnh: _ Em h·y nªu nh÷ng nÐt s¬ lîc vÒ nhµ v¨n _ Thanh TÞnh ( 1911 – 1988 ) lµ bót danh Thanh TÞnh? cña TrÇn V¨n Ninh, quª ë tØnh Thõa Thiªn – HuÕ, cã gÇn 50 n¨m cÇm bót s¸ng t¸c. _ Sù nghiÖp v¨n häc cña «ng phong phó, ®a d¹ng. _ Thơ văn ông đậm chất trữ tình đằm thắm, giµu c¶m xóc ªm dÞu, trong trÎo. Næi bËt nhÊt cã thÓ kÓ lµ c¸c t¸c phÈm: Quª mÑ ( truyÖn ng¾n, 1941 ), NgËm ng¶i t×m trÇm ( truyÖn.

(152) _ Nªu xuÊt xø cña truyÖn ng¾n “T«i ®i häc”? _ Nªu néi dung chÝnh cña v¨n b¶n “T«i ®i häc”?. _ TruyÖn ng¾n “T«i ®i häc” cã kÕt cÊu nh thÕ nµo?. _ Trong truyÖn ng¾n “T«i ®i häc”, Thanh Tịnh đã kết hợp những phơng thức biểu đạt nào để thể hiện những hồi ức của mình? _ Những nhân vật nào đợc kể trong truyện ng¾n “T«i ®i häc”? _ Trong đó, theo em nhân vật nào là nhân vật chÝnh? V× sao em cho lµ nh vËy? _ Khi kÓ vÒ kØ niÖm ngµy ®Çu tiªn ®i häc, nhân vật “tôi” đã kể theo những trình tự kh«ng gian, thêi gian nµo?. _ V× sao nh©n vËt “t«i” cã c¶m gi¸c thÊy “l¹” trong buổi đầu tiên đến trờng mặc dù trên con đờng ấy “tôi đã quen đi lại lắm lần”? _ Chi tiÕt nµo thÓ hiÖn tõ ®©y ngêi häc trß nhá sÏ cè g¾ng häc hµnh quyÕt t©m vµ ch¨m chØ? _ Th«ng qua nh÷ng c¶m nhËn cña b¶n th©n trên con đờng làng đến trờng, nhân vật “tôi” đã bộc lộ đức tính gì của mình? _ Ng«i trêng lµng MÜ LÝ hiÖn lªn trong m¾t “t«i” tríc vµ sau khi ®i häc cã nh÷ng g× kh¸c nhau, và hình ảnh đó có ý nghĩa gì?. ng¾n, 1943 ), §i tõ gi÷a mïa sen ( truyÖn th¬, 1973 ),... 2. TruyÖn ng¾n “T«i ®i häc”. a. Nh÷ng nÐt chung: * XuÊt xø: “T«i ®i häc” in trong tËp “Quª mÑ” (1941), mét tËp v¨n xu«i næi bËt nhÊt cña Thanh TÞnh. * Néi dung chÝnh: B»ng giäng v¨n giµu chÊt th¬, chÊt nh¹c, ngôn ngữ tinh tế và sinh động, tác giả đã diễn t¶ nh÷ng kØ niÖm cña buæi tùu trêng ®Çu tiªn. §ã lµ t©m tr¹ng bì ngì mµ thiªng liªng, míi mÎ mµ s©u s¾c cña nh©n vËt “t«i” trong ngµy ®Çu tiªn ®i häc. * Kết cấu: Truyện đợc kết cấu theo dòng hồi tởng của nhân vật “tôi”. Dòng hồi tởng đợc kh¬i gîi hÕt søc tù nhiªn b»ng mét khung cảnh mùa thu hiện tại và từ đó nhớ lại lần lợt tõng kh«ng gian, thêi gian, tõng con ngêi, c¶nh vËt víi nh÷ng c¶m gi¸c cô thÓ trong qu¸ khø. * Phơng thức biểu đạt: Nhà văn đã kết hơp các phơng thức tự sự, miêu tả và biểu cảm để thÓ hiÖn nh÷ng håi øc cña m×nh. b. HÖ thèng nh©n vËt: _ Gồm các nhân vật: “tôi”, ngời mẹ, ông đốc, häc trß. _ Nh©n vËt chÝnh: “t«i”. V×: ®©y lµ nh©n vËt đợc tác giả thể hiện nhiều nhất và mọi sự việc đều đợc kể theo cảm nhận của “tôi”. * Nh©n vËt “t«i”: _ Khi kÓ vÒ kØ niÖm ngµy ®Çu tiªn ®i häc, nhân vật “tôi” đã kể theo những trình tự kh«ng gian, thêi gian: + Trên đờng tới trờng. + Lóc ë s©n trêng. + Khi ngåi trong líp häc. _ Bởi tình cảm và nhận thức của cậu đã có sự chuyển biến mạnh mẽ. đấy là cảm giác tự thấy mình nh đã lớn lên, vì thế mà thấy con đờng làng không dài rộng nh trớc,... _ ThÓ hiÖn râ ý chÝ häc hµnh, muèn tù m×nh học hành để không thua kém bạn bè: + gh× thËt chÆt hai quyÓn vë míi trªn tay. + muèn thö søc tù cÇm bót, thíc. => §øc tÝnh: yªu m¸i trêng tuæi th¬, yªu b¹n bè, cảnh vật quê hơng, và đặc biệt là có ý chí häc tËp. _ Khi cha ®i häc, “t«i” thÊy ng«i trêng MÜ LÝ “cao r¸o vµ s¹ch sÏ h¬n c¸c nhµ trong lµng”. Nhng lÇn tíi trêng ®Çu tiªn, “t«i” l¹i thÊy “trêng MÜ LÝ tr«ng võa xinh x¾n võa oia nghiªm nh cái đình làng Hoà ấp khiến lòng tôi đâm ra lo sî vÈn v¬”. Sù nhËn thøc cã phÇn kh¸c nhau Êy vÒ ng«i trờng thể hiện rõ sự thay đổi sâu sắc trong t×nh c¶m vµ nhËn thøc cña ngêi häc trß nhá..

(153) _ V× sao khi bíc vµo líp häc, trong lßng nh©n vËt “t«i”l¹i c¶m thÊy nçi “xa mÑ” thËt lín, vµ “tôi” đã có những cảm nhận gì khác khi bớc vµo líp häc?. _ Ngåi trong líp häc, võa ®a m¾t nh×n theo c¸nh chim, nhng nghe tiÕng phÊn th× nh©n vËt “t«i” l¹i ch¨m chØ nh×n thÇy viÕt råi lÈm nhẩm đọc theo. Những chi tiết ấy thể hiện ®iÒu g× trong t©m hån nh©n vËt “t«i”?. _ Hình ảnh ông đốc đợc “tôi” nhớ lại nh thế nµo?. _ Qua c¸c chi tiÕt Êy, chóng ta c¶m thÊy t×nh c¶m cña ngêi häc trß nhá nh thÕ nµo víi «ng đốc?. Đặc biệt “tôi” nhìn thấy lớp học “nh cái đình lµng” (n¬i thêng diÔn ra c¸c sinh ho¹t céng đồng nh tế lễ, thờ cúng, hội họp,...). Phép so sánh trên đã diễn tả đợc cảm xúc trang nghiªm, thµnh kÝnh vµ l¹ lïng cña ngêi häc trò nhỏ với ngôi truờng, đồng thời qua đó, tác giả đã đề cao tri thức, khẳng định vị trí quan trọng của trờng học trong đời sống nhân loại. _ Nçi c¶m nhËn “xa mÑ” cña “t«i” khi xÕp hàng vào lớp thể hiện ngời học trò nhỏ đã bắt ®Çu c¶m thÊy sù “tù lËp” cña m×nh khi ®i häc. _ Tôi đã có những cảm nhận khi bớc vào lớp häc: + Mét mïi h¬ng l¹ x«ng lªn. + Nh×n h×nh treo trªn têng “thÊy l¹ vµ hay hay”. + Nh×n bµn ghÕ chç ngåi råi “l¹m nhËn lµ cña m×nh”. + Nh×n b¹n bÌ cha quen nhng “kh«ng c¶m thÊy sù xa l¹ chót nµo”. => C¶m gi¸c võa quen l¹i võa l¹: l¹ v× lÇn ®Çu tiên đợc vào lớp học, một môi trờng sạch sẽ, ngăn nắp. Quen vì bắt đầu ý thức đợc rằng tất c¶ råi ®©y sÏ g¾n bã th©n thiÕt víi m×nh m·i m·i. Cảm giác ấy đã thể hiện tình cảm trong s¸ng, hån nhiªn nhng còng s©u s¾c cña cËu häc trß nhá ngµy nµo. _ Khi nh×n con chim “vç c¸nh bay lªn” vµ thèm thuồng, nhân vật “tôi” đã mang tâm tr¹ng buån khi gi· tõ tuæi Êu th¬ v« t, hån nhiên, để bắt đầu “lớn lên” trong nhận thức cña m×nh. Khi nghe tiÕng phÊn, ngêi häc trß nhỏ đã trở về “cảnh thật”, “vòng tay lên bàn chăm chỉ nhìn thầy viết và lẩm nhẩm đánh vần đọc”. Tất cả những điều ấy thể hiện lòng yªu thiªn nhiªnb, c¶nh vËt, yªu tuæi th¬ vµ ý thøc vÒ sù häc hµnh cña ngêi häc trß nhá. * Hình ảnh ông đốc: _ Đợc thể hiện qua lời nói, ánh mắt, thái độ: + Lời nói: “Các em phải gắng học để thầy mẹ đợc vui lòng và để thầy dạy các em đợc sung síng”. + ¸nh m¾t: Nh×n häc trß “víi cÆp m¾t hiÒn tõ và cảm động”. + Thái độ: “tơi cời nhẫn nại chờ chúng tôi”. _ Hình ảnh ông đốc là một hình ảnh đẹp khiÕn cho nh©n vËt “t«i” quý träng, biÕt ¬n vµ tin tëng s©u s¾c vµo nh÷ng ngêi ®a tri thøc đến cho mình. II. V¨n b¶n “Trong lßng mÑ” (Nguyªn Hång ). 1. Vµi nÐt vÒ t¸c gi¶ Nguyªn Hång: _ Nguyên Hồng ( 1918 – 1982 ) tên đầy đủ lµ NguyÔn Nguyªn Hång, quª ë Nam §Þnh, nhng tríc c¸ch m¹ng, «ng sèng chñ yÕu trong một xóm lao động nghèo ở Hải Phòng..

(154) _ Nªu nh÷ng nÐt s¬ lîc vÒ nhµ v¨n Nguyªn Hång?. _ Em hiÓu g× vÒ thÓ v¨n håi kÝ?. _ Em hiÓu g× vÒ tËp håi kÝ “Nh÷ng ngµy th¬ Êu”?. _ Nªu xuÊt xø cña ®o¹n trÝch “Trong lßng mÑ”? _ Néi dung cña ®o¹n trÝch “Trong lßng mÑ”. _ Thời thơ ấu với cuộc sống cay đắng, vất vả đã ảnh hởng lớn đến sáng tác của ông. Ngay từ tác phẩm đầu tay, ông đã viết về những ngời lao động nghèo khổ gần gũi một cách chân thực và xúc động với một tình yêu thơng th¾m thiÕt. _ Sau c¸ch m¹ng th¸ng T¸m 1945, nhµ v¨n ®i theo cách mạng và tiếp tục sáng tác cho đến cuối đời. _Ông đã để lại một sự nghiệp sáng tạo đồ sộ, cã gi¸ trÞ, víi nhiÒu t¸c phÈm næi bËt nh: BØ vá ( tiÓu thuyÕt, 1938 ), Nh÷ng ngµy th¬ Êu (håi kÝ, 1938), Trêi xanh ( tËp th¬, 1960), Cöa biÓn ( bé tiÓu thuyÕt gåm 4 tËp, 1961 – 1976 ), Nói rõng Yªn ThÕ ( bé tiÓu thuyÕt ®ang viÕt dë ),... 2. Håi kÝ “Nh÷ng ngµy th¬ Êu”. _ Hồi kí là một thể văn đợc dùng để ghi lại những chuyện có thật đã xảy ra trong cuộc đời một con ngời cụ thể, thờng là của chính ngời viết. Hồi kí thờng đợc những ngời nổi tiếng viết vào những năm tháng cuối đời. _ “Nh÷ng ngµy th¬ Êu” lµ mét tËp håi kÝ gồm 9 chơng viết về tuổi thơ cay đắng của chính Nguyên Hồng, đợc đăng báo năm 1938 vµ xuÊt b¶n lÇn ®Çu n¨m 1940. _ Nh©n vËt chÝnh lµ cËu bÐ Hång. CËu bÐ lín lên trong một gia đình sa sút. Ngời cha sống u uÊt, thÇm lÆng, råi chÕt trong nghÌo tóng, nghiÖn ngËp. Ngêi mÑ cã tr¸i tim khao kh¸t yªu th¬ng ph¶i vïi ch«n tuæi xu©n trong mét cuéc h«n nh©n kh«ng h¹nh phóc. Sau khi chồng chết, ngời phụ nữ đáng thơng ấy vì quá cùng quẫn đành phải bỏ con đi kiếm ăn phơng xa. Chú bé Hồng đã mồ côi cha nay vắng mẹ, lại phải sống cô đơn giữa sự ghẻ lạnh, cay nghiÖt cña nh÷ng ngêi hä hµng giµu cã, trở thành đứa bé, đói rách, lêu lổng, luôn thÌm kh¸t yªu th¬ng cña ngêi th©n. _ Từ cảnh ngộ và tâm sự của đứa bé côi cút, đau khổ, tác phẩm đã cho ngời đọc thấy bộ mÆt l¹nh lïng cña x· héi cò, víi nh÷ng gi¶ dối, độc ác, đầy những thành kiến cổ hủ khiÕn t×nh m¸u mñ ruét thÞt còng cã nguy c¬ kh« hÐo vµ quyÒn sèng cña ngêi phô n÷ vµ trÎ con bÞ bãp nghÑt. 3. §o¹n trÝch “Trong lßng mÑ”. a. Nh÷ng nÐt chung: * XuÊt xø: §o¹n trÝch “Trong lßng mÑ” thuéc ch¬ng IV cña tËp håi kÝ “Nh÷ng ngµy th¬ Êu”. * Néi dung chÝnh: Kể lại quãng đời tuổi thơ cay đắng của bé Hång khi ph¶i sèng víi bµ c« cay nghiÖt, nhng dï trong c¶nh ngé xa mÑ, cËu bÐ Êy vÉn cã đợc sự tỉnh táo để hiểu mẹ, yêu thơng mẹ vô bờ và có một niềm khao khát cháy bỏng đợc.

(155) kÓ vÒ ®iÒu g×?. _ Văn bản “Trong lòng mẹ” đợc kết cấu theo tr×nh tù nµo?. _ Đoạn trích đợc kể này có những nhân vật nµo? _ Nh©n vËt chÝnh lµ ai? _ Qua ®o¹n trÝch “Trong lßng mÑ”, em h·y rút ra những đặc điểm nổi bật của bé Hồng?. _ Bµ c« cã quan hÖ nh thÕ nµo víi bÐ Hång? _ Bµ c« hiÖn lªn víi tÝnh c¸ch g×? LÊy dÉn chứng để chứng minh?. _ Trong nh÷ng lêi lÏ cña ngêi c«, theo em, chỗ nào thể hiện sự “cay độc” nhất? Vì sao?. sèng trong t×nh mÑ. * KÕt cÊu: Truyện đợc kết cấu theo diễn biến tâm lí nh©n vËt. Cô thÓ lµ: _ Nh÷ng suy nghÜ cña bÐ Hång trong cuéc trß chuyÖn víi bµ c«. _ Cảm xúc của bé Hồng khi gặp mẹ và đợc ngåi trong lßng mÑ. b. HÖ thèng nh©n vËt: _ §o¹n trÝch cã 3 nh©n vËt: cËu bÐ Hång, mÑ bÐ Hång, bµ c« bÐ Hång. _ Nh©n vËt chÝnh: bÐ Hång. * Nh©n vËt bÐ Hång: _ §ã lµ mét th©n phËn ®au khæ nhng cã lßng th¬ng yªu, sù kÝnh träng vµ niÒm tin m·nh liÖt vÒ ngêi mÑ cña m×nh. _ Đó là một đứa trẻ sống trong tủi cực và cô đơn, luôn khao khát tình thơng của ngời thân yªu. _ §ã lµ mét con ngêi nhá tuæi nhng cã mét thÕ giíi néi t©m phong phó, s©u s¾c, tinh tÕ trong cách nhìn đời, nhìn ngời, có một lí trí cần thiết để nhận ra những hủ tục xã hội chà đạp đến hạnh phúc con ngời. * Nh©n vËt bµ c« Hång: _ Lµ c« ruét cña bÐ Hång, lµ quan hÖ ruét thÞt. _ Tính cách: Hẹp hòi, cay độc đến tàn nhẫn. -> Thể hiện trong cuộc đối thoại với bé Hång: + Mµy cã muèn vµo Thanh Ho¸ ch¬i víi mÑ mµy kh«ng? + Sao l¹i kh«ng vµo? Mî mµy ph¸t tµi l¾m, cã nh d¹o tríc ®©u! + Mµy d¹i qu¸, cø vµo ®i, tao ch¹y cho tiÒn tµu. Vµo mµ b¾t mî mµy may v¸ s¾m söa cho vµ th¨m em bÐ chø. _ Những lời nói đó chứa đựng sự giả dối, mỉa mai thậm chí ác độc dành cho ngời mẹ đã nh mét mòi khoan xo¸y vµo t©m hån non nít vµ yªu mÑ cña cËu bÐ Hång. _ Chỗ thể hiện sự cay độc nhất trong lời ngời c« lµ “th¨m em bÐ chø”. V× khi nãi ®iÒu nµy, ngời cô đã ám chỉ sự “xấu xa” của ngời mẹ khi bỏ con để theo ngời khác, đánh thẳng vào lßng yªu quý, kÝnh träng mÑ vèn cã trong lßng bÐ Hång.. * Nh©n vËt mÑ bÐ Hång: _ §îc kÓ qua nh÷ng chi tiÕt: + MÑ t«i vÒ mét m×nh ®em rÊt nhiÒu quµ b¸nh cho t«i vµ em QuÕ t«i. + MÑ t«i cÇm nãn vÉy t«i...võa kÐo t«i, xoa ®Çu t«i..., lÊy v¹t ¸o n©u thÊm níc m¾t cho _ Hình ảnh mẹ bé Hồng đợc kể qua những tôi. chi tiÕt nµo? + MÑ kh«ng cßn cßm câi x¬ x¸c...G¬ng mÆt mẹ tôi vẫn tơi sáng với đôi mắt trong và nớc.

(156) da mÞn, lµm næi bËt mµu hång cña hai gß m¸. H¬i quÇn ¸o mÑ t«i vµ nh÷ng h¬i thë ë khu«n miệng xinh xắn nhai trầu phả ra lúc đó thơm tho l¹ thêng. _ Qua c¸i nh×n, sù c¶m nhËn khøu gi¸c vµ c¶m xóc trµn ®Çy yªu th¬ng cña ngêi con, hình ảnh ngời mẹ hiện lên cụ thể, sinh động, gần gũi, tơi tắn và đẹp vô cùng. Đấy là một ngời mẹ hoàn toàn khác với lời nói cay độc _ Những chi tiết đó đã thể hiện đợc điều gì về của bà cô. Đấy là một ngời mẹ yêu con, đẹp đẽ, kiêu hãnh vợt lên mọi lời mỉa mai cay độc ngêi mÑ cña bÐ Hång? của ngời đời. B. bµi tËp thùc hµnh. I. PhÇn BT Tr¾c nghiÖm: Bµi 1: C©u 1 2 3 4 5 6 §.A B D B A D A C©u 7 8 9 10 11 12 GV cho HS lµm c©u hái tr¾c nghiÖm ë c¸c §.A C C D D C D bµi ( S¸ch BT tr¾c nghiÖm Ng÷ v¨n 8 ): Bµi 2: _ Bài 1: Từ câu 1 đến câu 12 ( Trang 11, 12, 13, 14). C©u 1 2 3 4 5 _ Bài 2: Từ câu 1 đến câu 15 ( Trang 17, 18, Đ.A C A D C B 19, 20). C©u 6 7 8 9 10 §.A A C D D B C©u 11 12 13 14 15 §.A C A D C A II. PhÇn BT Tù luËn: 1. * Có 3 hình ảnh so sánh đặc sắc: _ “Tôi quên thế nào đợc những cảm giác trong s¸ng Êy n¶y në trong lßng t«i nh mÊy cµnh hoa t¬i mØm cêi gi÷a bÇu trêi quang 1. Tìm những hình ảnh so sánh đặc sắc trong đãng”. “ý nghÜ Êy tho¸ng qua trong trÝ t«i nhÑ v¨n b¶n “T«i ®i häc”. H·y chØ ra hiÖu qu¶ _nhµng nh mét lµn m©y lít ngang trªn ngän nghệ thuật của các hình ảnh so sánh đó? nói”. _ “Họ nh con chim con đứng bên bờ tổ... khỏi ph¶i rôt rÌ trong c¶nh l¹”. * HiÖu qu¶ nghÖ thuËt: _ Ba h×nh ¶nh nµy xuÊt hiÖn trong ba thêi ®iÓm kh¸c nhau, v× thÕ diÔn t¶ rÊt râ nÐt sù vận động tâm trạng của nhân vật “tôi”. _ Nh÷ng h×nh ¶nh nµy gióp ta hiÓu râ h¬n t©m lÝ cña c¸c em nhá lÇn ®Çu ®i häc. _ Hình ảnh so sánh tơi sáng, nhẹ nhàng đã t¨ng thªm mµu s¾c tr÷ t×nh cho t¸c phÈm. 2. “T«i ®i häc” kh«ng thuéc lo¹i truyÖn ng¾n nói về những xung đột, những mâu thuẫn gay g¾t trong x· héi mµ lµ mét truyÖn ng¾n giµu chÊt tr÷ t×nh. Toµn bé c©u chuyÖn diÔn ra xung quanh sù kiÖn: “h«m nay t«i ®i häc”. thay đổi trong tình cảm và nhận thức 2. Häc xong truyÖn ng¾n “T«i ®i häc”, em cã Nh÷ng cña “t«i” xuÊt ph¸t tõ nh÷ng sù kiÖn quan nhận xét gì về cách xây dựng tình huống của trọng ấy. đều T×nh huèng truyÖn, v× thÕ kh«ng truyÖn ng¾n nµy? phức tạp, nhng cảm động. Các yếu tố tự sự,.

(157) miªu t¶ vµ biÓu c¶m xen kÕt nhau mét c¸ch hµi hoµ. 3. Cả hai văn bản đều giàu chất trữ tình, đều to¸t lªn ý nghÜa thiªng liªng cña buæi tùu trêng ®Çu tiªn vµ vai trß to lín cña nhµ trêng đối với mỗi một con ngời. 3. Tõ v¨n b¶n “Cæng trêng më ra” cña LÝ Lan ( đã học ở lớp 7 ) và văn bản “Tôi đi häc” cña Thanh TÞnh, em cã suy nghÜ g× vÒ ý nghĩa của buổi tựu trờng đầu tiên đối với mỗi ngêi? 4. §äc c©u v¨n sau: “Giá những cổ tục đã đày đoạ mẹ tôi là một vật nh hòn đá hay cục thuỷ tinh, đầu mÈu gç, t«i quyÕt vå ngay lÊy mµ c¾n, mµ nhai, mµ nghiÕn cho k× n¸t vôn míi th«i”. a. Gi¶i thÝch nghÜa cña tõ “cæ tôc” trong c©u v¨n trªn? b. Chỉ ra những biện pháp tu từ đợc sử dụng trong c©u v¨n trªn? c. Thái độ của bé Hồng đợc bộc lộ trong câu văn trên là thái độ gì? 5. Th¶o luËn vÒ nh©n vËt bÐ Hång trong cuéc đối thoại với ngời cô, có 2 ý kiến: (1) Hång rÊt th¬ng mÑ. (2) Tình thơng mẹ đã khiến Hồng trở nên giµ dÆn. ý kiến của em thế nào? Hãy trình bày để c¸c b¹n hiÓu.. 6. Hãy so sánh nhân vật Hồng ở cảnh đối tho¹i víi ngêi c« vµ ë c¶nh gÆp mÑ?. 7. Qua ®o¹n trÝch “Trong lßng mÑ”, em hiÓu gì về nỗi đau và tình cảm đẹp đẽ của mẹ Hång? 8. Nh÷ng suy nghÜ cña em sau khi häc xong v¨n b¶n “ Trong lßng mÑ” ( Nguyªn Hång ) vµ “Cuéc chia tay cña nh÷ng con bóp bª” (Kh¸nh Hoµi ).. 4. a. Cè tôc: nh÷ng tôc lÖ xa cò. b. C¸c biÖn ph¸p tu tõ: _ So sánh: những cổ tục đã đày đoạ mẹ tôi là một vật nh hòn đá hay cục thuỷ tinh, đầu mÈu gç. _ LiÖt kª: hßn d¸, côc thuû tinh, ®Çu mÈu gç; c¾n, nhai, nghiÕn. _ §iÖp ng÷ : mµ. c. Thái độ của bé Hồng: Thơng mẹ, muốn phá bỏ những cổ tục đã đày đoạ mẹ. 5. Cả 2 ý kiến đó đều xác đáng. Đúng là tình thơng mẹ đã khiến Hồng trở nên già dặn. Dù còn ít tuổi nhng Hồng đã biết thông cảm với mÑ, hiÓu mÑ kh«ng cã téi g× mµ chØ v× nî nÇn cïng tóng ph¶i ®i tha h¬ng cÇu thùc, v× thÕ mµ Hång còng trë nªn kh«n ngoan h¬n, biÕt cảnh giác trớc thái độ của ngơì cô. Em đã cố giÊu ®i t×nh c¶m thùc, kh«ng chØ tõ chèi chuyến đi Thanh Hoá mà còn hỏi vặn để ngời cô không thực hiện đợc âm mu. Hồng hiểu nçi ®au khæ cña mÑ lµ do nh÷ng cæ tôc phong kiến gây ra nên hình dung những cổ tục đó là mẩu gỗ, cục đá mà em muốn chiến đấu xoá bá chóng ( nhai, nghiÕn cho k× n¸t vôn míi th«i ). Nh÷ng c¶m xóc, suy nghÜ Êy kh«ng thÓ có ở một đứa trẻ ngây thơ. 6. _ Khi đối thoại với ngời cô: Hồng già dặn, cố gång m×nh lªn. _ Khi gÆp mÑ: Hång trë l¹i víi sù ng©y th¬, bÐ báng. 7. _ Sèng nghÌo tóng, ph¶i xa con, bÞ sù ghÎ lạnh của gia đình nhà chồng. _ Yªu th¬ng con. 8. _ V¨n b¶n “ Trong lßng mÑ” cho thÊy mét nghÞch c¶nh: Con c¸i ph¶i sèng xa mÑ, bÞ h¾t hủi mà vẫn thơng mẹ và đợc mẹ yêu thơng. _ V¨n b¶n “Cuéc chia tay cña nh÷ng con bóp bª” cho thÊy nçi ®au khæ cña con c¸i l¹i do chính cha mẹ gây ra. Cha mẹ vẫn còn đó mµ anh em chóng ph¶i chia tay nhau..

(158) Ngµy d¹y: Buæi 3. «n tËp truyÖn kÝ viÖt nam 1930 - 1945 A. Nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n. I. V¨n b¶n “Tøc níc vì bê” (Ng« TÊt Tè). 1. Vµi nÐt vÒ t¸c gi¶ Ng« TÊt Tè: _ Em h·y nªu nh÷ng nÐt s¬ lîc vÒ nhµ v¨n _ Ng« TÊt Tè ( 1893 – 1954 ) quª ë lµng Ng« TÊt Tè? Léc Hµ, huyÖn Tõ S¬n, B¾c Ninh ( nay lµ §«ng Anh, Hµ Néi ). ¤ng xuÊt th©n trong một gia đình nhà nho gốc nông dân. _ Tríc C¸ch m¹ng th¸ng T¸m 1945, «ng lµ mét nhµ v¨n hiÖn thùc xuÊt s¾c chuyªn viÕt về đề tài nông thôn. Sau Cách mạng, ông vẫn tËn tôy phôc vô c«ng t¸c v¨n nghÖ cho cuéc kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p...T¸c phÈm chÝnh của ông: “Tắt đèn” ( tiểu thuyết, 1939 ), “LÒu châng” ( 1940 ), “ViÖc lµng” ( phãng sù, 1940),... _ Kh«ng chØ lµ mét nhµ v¨n, Ng« TÊt Tè cßn lµ mét häc gi¶ cã nhiÒu c«ng tr×nh kh¶o cøu vÒ triÕt häc vµ v¨n häc cæ, mét nhµ b¸o mang khuynh híng d©n chñ tiÕn bé vµ giµu tÝnh chiến đấu. _ Năm 1996, ông đợc Nhà nớc truy tặng Giải thëng Hå ChÝ Minh vÒ V¨n häc nghÖ thuËt. 2. Tiểu thuyết “Tắt đèn”. _ Lµ t¸c phÈm tiªu biÓu nhÊt cña Ng« TÊt Tè GV thuyÕt tr×nh. vµ lµ mét t¸c phÈm xuÊt s¾c cña dßng v¨n häc hiÖn thùc phª ph¸n ViÖt Nam giai ®o¹n 1930 – 1945. _ TruyÖn kÓ vÒ lµng §«ng X¸ trong nh÷ng ngµy su thuÕ c¨ng th¼ng. Bän hµo lÝ trong làng ra sức đốc thuế, lùng sục những ngời nông dân nghèo thiếu thuế. Gia đình anh Dậu thuéc lo¹i nghÌo nhÊt lµng ph¶i ch¹y v¹y từng đồng để có tiền nộp su. Anh Dậu đang ốm vẫn bị trói, giải ra đình và bị đánh đập. ChÞ DËu v× thÕ ph¶i theo sù Ðp buéc khÐo cña lão Nghị Quế keo kiệt, đành bán đứa con gái 7 tuổi cùng ổ chó mới đẻ và gánh khoai để có tiền nộp đủ suất su cho chồng. Không ngờ, bän hµo lÝ l¹i b¾t chÞ DËu ph¶i nép c¶ suÊt su của ngời em chồng đã chết từ năm ngoái. Anh Dậu đợc tha về, nhng vẫn ốm nặng, sáng h«m sau võa tØnh l¹i, cai lÖ vµ tªn ®Çy tí cña lí truởng đã xộc đến đòi bắt anh đi. Dù chị Dậu đã cố van xin nhng bọn chúng không nghe. Tức nớc vỡ bờ, chị đã chống trả quyết liÖt, quËt ng· bän chóng. ChÞ bÞ b¾t lªn huyÖn và bị tên tri huyện T Ân lợi dụng để giở trò bỉ æi. ChÞ kiªn quyÕt cù tuyÖt vµ ch¹y tho¸t ra.

(159) ngoài. Cuối cùng, để có tiền nộp thuế, chị đành gửi con để lên tỉnh ở vú cho một lão quan. Lão ấy là một tên quan già dâm đãng nên trong một đêm, lão mò vào buồng chị DËu, chÞ DËu chèng tr¶ quyÕt liÖt vµ ch¹y ra ngoµi trêi tèi ®en nh mùc. _ “Tắt đèn” là một bức tranh chân thực về cuéc sèng cïng quÉn cña ngêi n«ng d©n bÞ ¸p bøc, bãc lét trong x· héi cò; lµ mét b¶n ¸n đanh thép đối với xã hội thực dân phong kiến bÊt c«ng vµ tµn ¸c. T¸c phÈm còng lµ bµi ca khẳng định vẻ đẹp, phẩm chất cao quý của ngêi phô n÷ n«ng d©n ViÖt Nam. 3. §o¹n trÝch “Tøc níc vì bê”. a. Nh÷ng nÐt chung: * XuÊt xø: _ Nªu xuÊt xø cña ®o¹n trÝch “Tøc níc vì §o¹n trÝch “Tøc níc vì bê” n»m trong chbê”? ơng XVIII của tiểu thuyết “Tắt đèn” (gồm 26 ch¬ng ). * Néi dung: 2 sù viÖc chÝnh: _ §o¹n trÝch “Tøc níc vì bê” kÓ ra nh÷ng sù _ ChÞ DËu ©n cÇn ch¨m sãc ngêi chång èm viÖc chÝnh nµo? yÕu gi÷a vô su thuÕ. _ Chị Dậu dũng cảm đơng đầu với bọn cai lệ tay sai để bảo vệ chồng trong cơn nguy cấp. * Phơng thức biểu đạt: Tự sự kết hợp với miªu t¶ vµ biÓu c¶m. _ Trong ®o¹n trÝch “Tøc níc vì bê”, Ng« TÊt Tố đã kết hợp những phơng thức biểu đạt nào b. Hệ thống nhân vật: ? _ C¸c nh©n vËt: chÞ DËu, anh DËu, bµ l·o hµng xãm, cai lÖ, ngêi nhµ lÝ trëng. _ Những nhân vật nào đợc kể trong đoạn _ Nhân vật chính: chị Dậu ( xuất hiện nhiều trÝch “Tøc níc vì bê”? trong đoạn trích, thể hiện chủ đề t tởng cơ _ Trong đó, theo em nhân vật nào là nhân vật bản của đoạn trích và tác phẩm ). chÝnh? V× sao em cho lµ nh vËy? * Nh©n vËt ChÞ DËu: _ Hoµn c¶nh: + Nhµ nghÌo. _ ChÞ DËu cã hoµn c¶nh nh thÕ nµo? + Chồng ốm yếu vì bị bọn cai lệ tay sai đánh ®Ëp. _ Cử chỉ và hành động chăm sóc chồng của chÞ DËu: _ Hãy nêu những cử chỉ và hành động chăm + Cháo chín, chị Dậu ngả mâm ra để múc sãc chång cña chÞ DËu? cháo và quạt để làm nguội cho nhanh. + Rón rén, bng một bát lớn đến chỗ chồng và ngåi xem chång cã ¨n ngon miÖng kh«ng. => Chị là ngời phụ nữ rất đảm đang, hết lòng yªu th¬ng chång con, tÝnh t×nh dÞu dµng, nÕt _ Từ những cử chỉ và hành động đó, em thấy na,... chÞ DËu lµ ngêi nh thÕ nµo? _ Hành động ứng xử của chị với bọn ngời nhà lÝ trëng: _ Phân tích diễn biến trong hành động ứng xử + Ban đầu chị nhũn nhặn, thiết tha van xin cña chÞ DËu víi bän ngêi nhµ lÝ trëng? (DÉn chøng ). + Sau đó, bằng lời nói, chị cứng cỏi, thách thøc bän cai lÖ ( DÉn chøng ). + Cuối cùng, chị ra tay hành động, chống c quyÕt liÖt víi bän cai lÖ ( DÉn chøng ). Tãm l¹i:.

(160) _ Nh vËy, qua ®o¹n trÝch “Tøc níc vì bê”, em thấy đặc điểm nổi bật trong tính cách của chÞ DËu lµ g×?. _ Hình ảnh cai lệ đã đợc nhà văn Ngô Tất Tố kh¾c ho¹ qua nh÷ng chi tiÕt nµo?. _ Những chi tiết ấy đã lột tả đợc những nét b¶n chÊt g× cña tªn cai lÖ? _ Nªu nh÷ng nÐt s¬ lîc vÒ nhµ v¨n Nam Cao?. _ H·y tãm t¾t v¨n b¶n “L·o H¹c” trong SGK.. ChÞ DËu lµ mét ngêi: _ DÞu dµng mµ vÉn cøng cái quyÕt liÖt trong øng xö. _ Giµu t×nh yªu th¬ng víi chång con, lµng xãm. _ TiÒm tµng mét tinh thÇn ph¶n kh¸ng, chèng ¸p bøc. * Nh©n vËt cai lÖ: _ NghÒ nghiÖp: tay sai ( cai lÖ lµ chøc thÊp nhất trong hệ thống quân đội thời phong kiÕn). _ Chuyên môn: đánh, trói, đàn áp ngời một c¸ch chuyªn nghiÖp. _ Ng«n ng÷: hÐt, thÐt, hÇm hÌ,...§ã lµ tiÕng cña thó d÷ chø kh«ng ph¶i lµ ng«n ng÷ ngêi. _ Hành động: trợn ngợc hai mắt từ chối đề nghÞ cña chÞ DËu, giËt ph¾t c¸i thõng vµ ch¹y sầm sập đến trói anh Dậu, bịch vào ngực chị DËu, t¸t vµo mÆt chÞ, nh¶y vµo trãi anh DËu. Tãm l¹i: B¶n chÊt cña cai lÖ lµ tµn b¹o, kh«ng mét chót nh©n tÝnh. II. V¨n b¶n “L·o H¹c” (Nam Cao ). 1. Vµi nÐt vÒ t¸c gi¶ Nam Cao: _ Nam Cao ( 1915 – 1951 ) tªn thËt lµ TrÇn H÷u Tri, sinh ra ë lµng §¹i Hoµng, phñ LÝ Nh©n (nay thuéc x· Hoµ HËu, huyÖn LÝ Nh©n, tØnh Hµ Nam ). _ Lµ nhµ v¨n hiÖn thùc xuÊt s¾c víi nhiÒu t¸c phÈm v¨n xu«i viÕt vÒ ngêi n«ng d©n nghÌo bÞ vïi dËp vµ ngêi trÝ thøc nghÌo sèng mßn mái, bÕ t¾c trong x· héi cò. _ Sau C¸ch m¹ng, Nam Cao ®i theo kh¸ng chiến và dùng ngòi bút văn chơng để phục vụ cách mạng. Ông hi sinh trên đờng đi công tác ở vùng địch hậu. _ Ông đã đợc Nhà nớc truy tặng Giải thởng Hå ChÝ Minh vÒ v¨n häc nghÖ thuËt. _ C¸c t¸c phÈm chÝnh cña «ng: “ChÝ PhÌo” (1941), “Tr¨ng s¸ng” (1942), “ §êi thõa” (1943), “Sèng mßn” (1944), “ §«i m¾t” (1948),... 2. V¨n b¶n “L·o H¹c”. a. Tãm t¾t v¨n b¶n “L·o H¹c”: TruyÖn kÓ vÒ l·o H¹c, mét ngêi n«ng d©n già, mất vợ, nghèo khổ, sống cô độc, chỉ biết lµm b¹n víi con chã vµng. Con trai l·o v× nghèo không lấy đợc vợ nên phẫn chí bỏ đi làm đồn điền. Lão Hạc ở nhà chờ con trở về, ra sức làm thuê để sống. Sau một trận ốm, lại gặp năm thiên tai, mất mùa, không đủ sức làm thuê, vì hết đờng sinh sống, lão đành bán con chã vµng, mang hÕt tiÒn b¹c cïng m¶nh vờn gửi lại cho ông giáo trông coi hộ để về giao lại cho con trai. Rồi đến bớc cùng quẫn, lão ăn bả chó để tự tử, chết một cái chết thật đau đớn, dữ dội..

(161) _ V¨n b¶n “L·o H¹c” cã nh÷ng nh©n vËt nµo?. _ Nh÷ng chi tiÕt nµo chøng tá l·o H¹c lµ ngêi hiÒn lµnh, thËt thµ?. _ Lòng đôn hậu của lão biểu hiện cảm động nhÊt qua chi tiÕt nµo?. _ Những lí do nào khiến ta khẳng định lão H¹c lµ ngêi giµu lßng tù träng?. b. HÖ thèng nh©n vËt: _ Nh©n vËt trung t©m: l·o H¹c. _ Nh©n vËt chÝnh: thÇy gi¸o ( t«i ). _ C¸c nh©n vËt kh¸c: vî «ng gi¸o, Binh T, con trai l·o H¹c. b.1. Nh©n vËt l·o H¹c: * Lão Hạc là một ngời rất đôn hậu: _ L·o sèng rÊt hiÒn lµnh, thËt thµ: nh÷ng lêi t©m sù cña l·o víi «ng gi¸o vÒ gia c¶nh, vÒ nçi nhí con, vÒ nçi b¨n kho¨n khi buéc ph¶i b¸n con chã, vÒ nh÷ng lo toan cho con cái...chứng tỏ điều đó. _ Lòng đôn hậu của lão biểu hiện cảm động nhất là qua thái độ của lão đối với con Vàng: + Lão chăm sóc nó nh chăm một đứa trẻ nhỏ: cho nã ¨n c¬m b»ng b¸t, l·o ¨n g× còng cho nã ¨n. “L·o cø nh¾m vµi miÕng l¹i g¾p cho nã mét miÕng nh ngêi ta g¾p thøc ¨n cho con trÎ”, råi l·o b¾t rËn, råi l·o t¾m cho nã, råi nùng nÞu m¾ng yªu nã nh nùng ch¸u nhá: “...¤m ®Çu nã, ®Ëp nhÌ nhÑ vµo lng nã vµ dÊu dÝ: µ kh«ng! µ kh«ng!...CËu Vµng cña «ng ngoan l¾m...”. + Đến lúc cùng quẫn không còn gì để nuôi nó, thậm chí không còn gì để nuôi thân, dự định bán nó đi mà lão đắn đo mãi. + B¸n nã råi l·o khãc v× th¬ng nã “ L·o cêi nh mếu và đôi mắt ầng ậc nớc” và nhất là vì l·o xãt xa thÊy “ giµ b»ng nµy tuæi ®Çu råi còn đánh lừa một con chó”. + Lòng thơng và nỗi ân hận của lão đối với con Vàng sâu sắc đến mức trở thành nỗi đau khôn lờng “ Mặt lão đột nhiên co rúm lại... c¸i miÖng mãm mÐm cña l·o mÕu nh con nÝt. L·o hu hu khãc” vµ khiÕn l·o nh thÊy nçi ®au cña con vËt, cµng th¬ng nã cµng ©n hËn biÕt bao: “ Khèn n¹n...«ng gi¸o ¬i! Nã cã biÕt g× ®©u!... Nã cø lµm im nh tr¸ch t«i...: A! l·o giµ tÖ l¾m! T«i ¨n ë víi l·o nh thÕ mµ l·o xö víi t«i nh thÕ nµy µ? “. * L·o giµu lßng tù träng: _ L·o tù träng trong cuéc sèng nghÌo khæ, tóng quÉn, ngµy cµng c¹n kiÖt cña l·o. L·o nghÌo nhng kh«ng hÌn, kh«ng v× miÕng ¨n mµ qôy lôy kªu xin ai. ThËm chÝ chØ ®o¸n vî ông giáo hơi có ý phàn nàn về sự đỡ đần của ông giáo đối với mình là lão đã lảng tránh «ng gi¸o. _ Tự trọng cả đến mức không muốn sau khi mình chết còn bị ngời đời khinh rẻ: chẳng còn gì ăn mà lão vẫn không hề đụng tới số tiền dành dụm và đem gửi ông giáo để nếu m×nh chÕt th× «ng tang ma cho m×nh: “ Con kh«ng cã nhµ, lì chÕt kh«ng biÕt ai đứng ra lo cho đợc; để phiền cho hàng xóm thì chết không nhắm đợc mắt...”..

(162) * L·o rÊt mùc th¬ng con: _ Th¬ng con v× nhµ nghÌo mµ h¹nh phóc bÞ dang dë: L·o th¬ng con vµ hiÓu nçi ®au cña con nªn kh«ng x½ng lêi víi con, chØ khuyªn _ Lòng thơng con của lão Hạc đợc biểu hiện con nhẹ nhàng, có lí: nh thÕ nµo? “ L·o t×m lêi lÏ gi¶ng gi¶i cho con trai hiÓu. Lão khuyen nó hãy dằn lòng bỏ đám này, để dùi giắng lại ít lâu xem có đám nào khá mà nhẹ tiền hơn sẽ liệu: chẳng lấy đám này thì lấy đám khác! Làng này đã chết hết con gái ®©u mµ sî”. _ ThÊy con nghe lêi nhng rÊt buån, l·o cµng th¬ng con h¬n, cµng xãt xa v× ch¼ng biÕt xoay xë thÕ nµo. Bëi vËy khi con trai phÉn chÝ bá lµng ®i tha ph¬ng cÇu thùc, l·o xãt xa: “ T«i chØ cßn biÕt khãc chø cßn biÕt lµm sao đợc nữa? Thẻ của nó ngời ta giữ. Hình của nó ngời ta đã chụp rồi. Nó lại đã lấy tiền của ngêi ta. Nã lµ ngêi cña ngêi ta råi, chø ®©u còn là con tôi”. Đó là tiếng than đứt ruột của ngêi cha th¬ng con hÕt lßng mµ ph¶i chÞu sống cô đơn và xa con... _ Con đi xa rồi, ngày đêm lão nhớ con khôn ngu«i. Téi nghiÖp cho l·o, nhí mµ ch¼ng biÕt nãi cïng ai, l·o chØ cã thÓ nãi víi con Vµng: “CËu cã nhí bè cËu kh«ng? H¶ cËu Vµng? Bè cËu l©u l¾m kh«ng cã th vÒ. Bè cËu ®i cã lẽ đợc đến ba năm rồi đấy... Hơn ba năm... Có đến ngót bốn năm...”. _ Cả đời lão sống tằn tiện, chăm chỉ làm việc để vun vén cho con: “ Cái vờn là của con ta...Lớp trớc nó đòi bán, ta kh«ng cho b¸n lµ ta chØ cã ý gi÷ cho nã, chứ có phải giữ để ta ăn đâu!...Ta bòn vờn của nó cũng nên để ra cho nó...”. Và lão làm đúng nh thế. _ §ãi kÐm, èm ®au s¾p chÕt, l·o vÉn quyÕt gi÷ cho con m¶nh vên. Sau råi l·o tÝnh ph¶i b¸n con Vµng còng lµ v× kh«ng cã tiÒn nu«i nã mµ “B©y giê tiªu mét xu còng lµ tiªu vµo tiền của cháu...”. Sống cô đơn, lão chỉ có con chó làm bạn, vạy mà đành phải bán là lão thơng con lắm. _ Cuối cùng ngời cha ấy đã chọn cho mình cái chết để không phải đụng vào chút của cải dành dụm đợc cho con... Và phải chăng lão đành chọn cái chết, chứ không muốn sống bê tha, bất lơng, cũng là để lại cho con tiếng thơm ở đời, không phải cúi mặt hổ thẹn với lµng xãm. b.2. Nh©n vËt «ng gi¸o: _ Lµ ngêi trÝ thøc nghÌo sèng ë n«ng th«n, còng lµ mét ngêi giµu t×nh th¬ng, lßng tù träng. §ã chÝnh lµ chç gÇn gòi vµ lµm cho hai ngêi l¸ng giÒng nµy th©n thiÕt víi nhau. _ ¤ng gi¸o tá ra th«ng c¶m, th¬ng xãt cho _ Hãy rút ra những đặc điểm nổi bật của hoàn cảnh của lão Hạc – ngời láng giềng.

(163) nh©n vËt «ng gi¸o?. giµ, tèt bông. ¤ng gi¸o lu«n t×m c¸ch an ñi, giúp đỡ lão Hạc. _ Ông giáo là ngời hiểu đời, hiểu ngời: “Chao ôi! đối với những ngời ở quanh ta.....mçi ngµy mét thªm d¸ng buån”. B. bµi tËp thùc hµnh. I. PhÇn BT Tr¾c nghiÖm: Bµi 3:. C©u 1 §.A B GV cho HS lµm c©u hái tr¾c nghiÖm ë c¸c C©u 7 bµi ( S¸ch BT tr¾c nghiÖm Ng÷ v¨n 8 ): §.A C _ Bài 3: Từ câu 1 đến câu 17 ( Trang 22, 23, Câu 13 24, 25). §.A A Bµi 4:. _ Bài 4: Từ câu 1 đến câu 19 ( Trang 28, 29, 30, 31, 32).. C© u §.A C© u §.A C© u §.A. 2 C 8 D 14 C. 3 A 9 A 15 D. 4 D 10 A 16 C. 5 B 11 C 17 B. 6 A 12 B. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. B 8. D 9. A 10. C 11. B 12. C 13. D 14. D 15. B 16. A 17. B 18. D 19. D. D. D. D. A. C. B. II. PhÇn BT Tù luËn: 1. _ “ Tøc níc vì bê” cã nghÜa ®en chØ bê mơng, đê,...) bị vỡ do bên trong 1. Nêu ý nghĩa nhan đề văn bản “Tức nớc vỡ (ruộng, chóng tÝch chøa nhiÒu níc qu¸. “ Tøc níc vì bê”? bê” lµ thµnh ng÷ chØ hiÖn tîng, tr¹ng th¸i bªn trong bị dồn nén đầy chặt quá, đến mức muèn bung ra. ë trêng hîp nµy, “ tøc níc vì bê” chØ viÖc bÞ chÌn Ðp, ¸p bøc qu¸ sÏ khiÕn ngời ta phải vùng lên chống đối, phản kháng l¹i. _ Trong x· héi, cã mét quy luËt lµ: “Cã ¸p bức, có đấu tranh”. Hành động của chị Dậu xuÊt ph¸t tõ mét quy luËt: “Con giun xÐo lắm cũng quằn”. Vì vậy đặt nhan đề “ Tức nớc vỡ bờ” cho đoạn trích là thoả đáng vì ®o¹n trÝch nªu nh÷ng diÔn biÕn phï hîp víi c¶nh “tøc níc vì bê”. 2. _ Cã 2 tuyÕn nh©n vËt: Loại nhân vật thấp cổ bé họng: gia đình chị 2. Trong v¨n b¶n “Tøc níc vì bê” cã mÊy + DËu, bµ l·o hµng xãm. tuyÕn nh©n vËt? C¸ch x©y dùng tuyÕn nh©n + Lo¹i nhân vật đại diện cho giai cấp thống vật đó có ý nghĩa nghệ thuật gì? trÞ: cai lÖ, ngêi nhµ lÝ trëng. _ ý nghÜa nghÖ thuËt: + Lµm næi bËt m©u thuÉn giai cÊp hÕt søc gay g¾t ë n«ng th«n ViÖt Nam tríc C¸ch m¹ng. + Võa tè c¸o bé mÆt tµn b¹o cña giai cÊp thống trị vừa nêu lên đợc vẻ đẹp của những ngêi n«ng d©n l¬ng thiÖn vµ giµu tinh thÇn.

(164) 3. Có bạn cho rằng: Nếu cai lệ chỉ đánh chị Dậu mà không định trói anh Dậu ra đình thì việc chị Dậu đánh lại cai lệ đã chẳng x¶y ra. ý kiÕn cña em nh thÕ nµo? 4. Qua ®o¹n trÝch “Tøc níc vì bê”, em nhËn ra đợc điều gì trong thái độ của nhà văn Ngô TÊt Tè?. 5. V× sao nãi c¸i chÕt cña l·o H¹c lµ mét “c¸i chÕt thËt d÷ déi”?. 6. L·o H¹c b¸n chã cßn «ng gi¸o l¹i b¸n s¸ch. §iÒu nµy g©y cho em suy nghÜ g×?. ph¶n kh¸ng. 3. ý kiến của bạn rất đúng. Vì: _ ChÞ DËu lµ ngêi n«ng d©n hiÒn lµnh, nhÉn nhôc. _ Chị là ngời yêu chồng đến quên mình. _ Chị bị dồn vào con đờng cùng khi phải chèng tr¶ víi cai lÖ. 4. Thái độ của Ngô Tất Tố qua đoạn trích “Tøc níc vì bê”: _ Lên án xã hội thống trị áp bức vô nhân đạo đối với con ngời, đặc biệt là ngời lao động nghÌo. _ C¶m th«ng cuéc sèng thèng khæ cña ngêi n«ng d©n nghÌo. _ Tin tởng vào những phẩm chất tốt đẹp của ngời lao động. _ Cæ vò tinh thÇn ph¶n kh¸ng chèng ¸p bøc cña ngêi n«ng d©n. 5. C¸i chÕt cña l·o H¹c “thËt lµ d÷ déi” v×: _ Nó bắt nhân vật phải “vật vã đến hai giờ đồng hồ rồi mới chết”. Mặc dù lão Hạc đã chuÈn bÞ rÊt kÜ cho c¸i chÕt cña m×nh nhng sao nó vẫn đến một cách thật khó nhọc và đau đớn. _ L·o H¹c chÕt b»ng c¸ch ¨n b¶ chã. Con ngêi ph¶i chÕt theo c¸ch cña mét con vËt. C¸c chi tiÕt hai m¾t long sßng säc, tru trÐo, bät mÐp sïi ra, kh¾p ngêi chèc chèc l¹i giËt m¹nh mét c¸i, n¶y lªn,...hoµn toµn cã thÓ dùng để miêu tả cho cái chết của một...con chó! Con ngời ấy, sống đã khổ, đến chết vẫn khæ. Khi sèng, lµm b¹n víi chã vµ khi chÕt l¹i chÕt theo c¸ch cña mét con chã. C¸i chÕt cña l·o H¹c thËt d÷ déi bëi nã b¾t ngêi ta phải đối diện trớc một thực tại đầy cay đắng cña kiÕp ngêi. 6. L·o H¹c b¸n chã cßn «ng gi¸o b¸n s¸ch. Bi kÞch cña l·o H¹c kh«ng ph¶i lµ c¸ biÖt. Phải đành lòng từ biệt những gì là đẹp đẽ và yªu th¬ng chÝnh lµ bi kÞch cña kiÕp ngêi nãi chung. Nã khiÕn «ng gi¸o ph¶i tù ngÉm mét cách một cách cay đắng: “Ta có quyền giữ cho ta mét tÝ g× ®©u?”. TruyÖn cña Nam Cao v× thÕ kh«ng ph¶i chØ lµ truyÖn vÒ ngêi n«ng dân hay ngời trí thức. Đó là truyện về cõi ngời, về những nông nỗi ở đời mà một khi đã lµm ngêi th× ph¶i g¸nh chÞu. §Ò tµi cã thÓ nhá hẹp nhng chủ đề thì rộng lớn hơn rất nhiều. Đấy cũng là một đặc điểm trong phong cách nghÖ thuËt cña Nam Cao.. Ngµy d¹y: Buæi 4. «n luyÖn vÒ: _ cấp độ khái quát của nghĩa từ ngữ..

(165) _ trêng tõ vùng.. _ Thế nào là một từ ngữ đợc coi là có nghĩa rộng và một từ ngữ đợc coi là có nghĩa hẹp?. _ TÝnh réng – hÑp cña mét tõ ng÷ mang tÝnh chất tơng đối hay mang tính chất tuyệt đối? V× sao?. _ ThÕ nµo lµ trêng tõ vùng? _ C¸c tõ mÆt, m¾t, mòi, m¸, tay ch©n, ngãn chân, ngón tay, tóc, đầu gối,... đợc xếp vào trờng từ vựng nào? _ Khi häc vÒ trêng tõ vùng, chóng ta cÇn lu ý nh÷ng ®iÒu g×?. A. Nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n. I. Cấp độ khái quát của nghĩa từ ngữ. _ Một từ ngữ đợc coi là có nghĩa rộng khi phạm vi nghĩa của từ ngữ đó bao hàm phạm vi nghÜa cña mét sè tõ ng÷ kh¸c. _ Một từ ngữ đợc coi là có nghĩa hẹp khi phạm vi nghĩa của từ ngữ đó đợc bao hàm trong ph¹m vi nghÜa cña mét tõ ng÷ kh¸c. _ TÝnh réng – hÑp cña mét tõ ng÷ chØ mang tính chất tơng đối. Một từ có thể có nghĩa rộng đối với những từ ngữ này, đồng thời có thÓ cã nghÜa hÑp víi mét tõ ng÷ kh¸c. VÝ dô: Tõ tµu cã nghÜa réng h¬n tõ tµu ho¶ hoÆc tµu thuû, nhng l¹i cã nghÜa hÑp h¬n nghÜa cña tõ tµu xe. II. Trêng tõ vùng: 1. §Þnh nghÜa: Trêng tõng vùng lµ tËp hîp nh÷ng tõ cã Ýt nhÊt mét nÐt chung vÒ nghÜa. VÝ dô: C¸c tõ mÆt, m¾t, mòi, m¸, tay ch©n, ngãn chân, ngón tay, tóc, đầu gối,... đợc xếp vào trờng từ vựng các bộ phận của cơ thể ngời. 2. Nh÷ng lu ý: _ Mét trêng tõ vùng cã thÓ bao gåm nhiÒu trêng tõ vùng nhá h¬n. VÝ dô: Trờng từ vựng chỉ ngời có thể đợc chia thµnh c¸c trêng tõ vùng nhá h¬n: + NghÒ nghiÖp: gi¸o viªn, b¸c sÜ, kÜ s,... + Giới tính: nam, nữ, con trai, con gái, đàn ông, đàn bà,... + Hoạt động: suy nghĩ, t duy, đọc, viết,... + TÝnh c¸ch: ngoan, hiÒn, lÔ phÐp,... _ Mét trêng tõ vùng cã thÓ bao gåm nh÷ng tõ kh¸c biÖt nhau vÒ tõ lo¹i. VÝ dô: Trêng tõ vùng “ c¸” cã thÓ cã c¸c tõ nh sau: bơi, lặn ( động từ ), vi, vảy, đuôi, mang (danh tõ),... _ Do hiÖn tîng nhiÒu nghÜa, mét tõ cã thÓ thuéc nhiÒu trêng tõ vùng kh¸c nhau. VÝ dô: Tõ “lµnh” thuéc c¸c trêng: + Trêng tõ vùng chØ tÝnh c¸ch con ngêi (cïng trờng với: hiền, hiền hậu, ác, độc ác,...) + Trêng tõ vùng chØ tÝnh chÊt sù vËt ( cïng trêng víi: nguyªn vÑn, mÎ, vì, r¸ch,...). + Trêng tõ vùng chØ tÝnh chÊt mãn ¨n ( cïng trờng với: bổ, bổ dỡng, độc,...). _ Trong th¬ v¨n còng nh trong cuéc sèng h»ng ngµy, ngêi ta thêng dïng c¸ch chuyÓn trờng từ vựng để tăng tính nghệ thuật của ngôn từ và khả năng diễn đạt (phép nhân hoá,.

(166) Èn dô, so s¸nh,...). VÝ dô: Trong lµng t«i kh«ng thiÕu g× c¸c lo¹i c©y, nhng hai c©y phong nµy kh¸c h¼n – chóng cã tiÕng nãi riªng vµ h¼n ph¶i cã t©m hån riªng, chan chøa nh÷ng lêi ca ªm dÞu. ( Ai-ma-tèp) => Các từ gạch chân đợc chuyển từ trờng từ vựng “ ngời” sang trờng từ vựng “cây” để nh©n ho¸. B. bµi tËp thùc hµnh. I. PhÇn BT Tr¾c nghiÖm: Bµi 1: GV cho HS lµm c©u hái tr¾c nghiÖm ë c¸c bµi ( S¸ch BT tr¾c nghiÖm Ng÷ v¨n 8 ): _ Bài 1: Từ câu 13 đến câu 19 ( Trang 14, 15).. C©u §¸p ¸n C©u §¸p ¸n. 13 A 17 B. 14 C 18 B. 15 B 19 D. 16 C. 16 C 20 A. 17 A 21 C. 18 B 22 A. 19 C. Bµi 2:. _ Bài 2: Từ câu 16 đến câu 22 ( Trang 20, 21).. C©u §¸p ¸n C©u §¸p ¸n. II. PhÇn BT Tù luËn: 1. Lập sơ đồ: 1. Lập sơ đồ thể hiện cấp độ khái quát và cụ thÓ cña c¸c nhãm tõ sau:. a.. a. Ph¬ng tiÖn vËn t¶i, xe, thuyÒn, xe m¸y, xe h¬i, thuyÒn thóng, thuyÒn buåm.. Ph¬ng tiÖn vËn t¶i Xe. ThuyÒn. Xe m¸y Xe h¬i ThuyÒn thóng ThuyÒnbuåm b. b. TÝnh c¸ch, hiÒn, ¸c, hiÒn lµnh, hiÒn hËu, ¸c t©m, ¸c ý.. TÝnh c¸ch HiÒn HiÒn lµnh. HiÒn hËu. 2. a. Gi÷: gh×, n¾m, «m. 2. T×m tõ ng÷ cã nghÜa kh¸i qu¸t cho nh÷ng tõ g¹ch ch©n díi ®©y: a. T«i bÆm tay gh× thËt chÆt, nhng mét quyÓn vë còng xÖch ra vµ chªnh ®Çu chói xuèng đất. Tôi xóc lên và nắm lại cẩn thận. Mấy b. Di chuyển: lội. đi.. ¸c ¸c t©m. ¸c ý.

(167) cËu ®i tríc «m s¸ch vë nhiÒu l¹i kÌm c¶ bót thíc n÷a. ( Thanh TÞnh ) b. T«i kh«ng léi qua s«ng th¶ diÒu nh th»ng Quý và không đi ra đồng nô đùa nh thằng S¬n n÷a. ( Thanh TÞnh ) 3. So s¸nh tÝnh réng - hÑp cña c¸c tõ ng÷ g¹ch ch©n díi ®©y: a. Trong chiÕc ¸o v¶i dï ®en dµi t«i c¶m thÊy mình trang trọng và đứng đắn. Dọc đờng thÊy mÊy cËu häc trß tr¹c b»ng tuæi t«i ¸o quÇn t¬m tÊt, nhÝ nh¶nh gäi tªn nhau hay trao s¸ch vë cho nhau mµ t«i thÌm. ( Thanh TÞnh ). b. T«i bÆm tay gh× thËt chÆt, nhng mét quyÓn vë còng xÖch ra vµ chªnh ®Çu chói xuèng đất. Tôi xóc lên và nắm lại cẩn thận. Mấy cËu ®i tríc «m s¸ch vë nhiÒu l¹i kÌm c¶ bót thíc n÷a. ( Thanh TÞnh ) 4. T×m tõ ng÷ cã nghÜa hÑp n»m trong nghÜa cña c¸c tõ ng÷ cho díi ®©y: a. S¸ch. b. §å dïng häc tËp. c. ¸o. 5. ChØ ra c¸c tõ ng÷ kh«ng thuéc ph¹m vi nghÜa cña mçi nhãm tõ ng÷ díi ®©y. a. Quả: quả bí, quả cam, quả đất, quả nhót, qu¶ quýt. b. C¸: c¸ r«, c¸ chÐp, c¸ qu¶, c¸ cîc, c¸ thu. c. Xe: xe đạp, xe máy, xe gạch, xe ô tô. 6. Cho ®o¹n v¨n sau: Cũng nh tôi, mấy cậu học trò bỡ ngỡ đứng nÐp bªn ngêi th©n, chØ d¸m nh×n mét nöa hay dám đi từng bớc nhẹ. Họ nh con chim đứng bªn bê tæ, nh×n qu·ng trêi réng muèn bay, nhng còn ngập ngừng e sợ. Họ thèm vụng và ớc ao đợc nh những ngời học trò cũ, biết lớp, biết thầy để khỏi phải rụt rè trong cảnh lạ. ( Thanh TÞnh ) H·y t×m c¸c tõ ng÷ thuéc trêng tõ vùng: _ Ngêi. _ Chim. _ Trêng häc. 7. C¸c tõ g¹ch ch©n díi ®©y thuéc trêng tõ vùng nµo? HÕt co lªn mét ch©n, c¸c cËu l¹i duçi mạnh nh đá một quả ban tởng tợng. Chính lóc nµy toµn th©n c¸c cËu còng ®ang run run theo nhÞp bíc rén rµng trong c¸c líp. ( Thanh TÞnh ) 8. Hãy đặt tên trờng từ vựng cho mỗi nhóm từ díi ®©y: a. l¸, cµnh, th©n, rÔ, hoa, nhôy,... b. cha, mÑ, «ng, bµ, c«, cËu, b¸c, chó,.... 3. So s¸nh: a. ¸o quÇn cã nghÜa réng h¬n so víi nghÜa cña chiÕc ¸o v¶i dï ®en.. b. s¸ch vë cã nghÜa réng h¬n so víi nghÜa cña quyÓn vë.. 4. C¸c tõ ng÷ cã nghÜa hÑp so víi c¸c tõ ng÷ đã cho: a. S¸ch: s¸ch To¸n, s¸ch Ng÷ v¨n, s¸ch LÞch sö,... b. §å dïng häc tËp: thíc kÎ, bót m¸y, bót ch×, com – pa,... c. ¸o: ¸o len, ¸o d¹,... 5. Nh÷ng tõ ng÷ kh«ng thuéc ph¹m vi nghÜa của mỗi nhóm từ ngữ đã cho: a. quả đất. b. c¸ cîc. c. xe g¹ch. 6. Mét sè tõ thuéc c¸c trêng tõ vùng: _ Ngêi: cËu, häc trß, ngêi th©n, thÊy, bì ngì, đứng, nhìn,... _ Chim: tæ, bay, nh×n,... _ Trêng häc: häc trß, líp, thÇy,.... 7. Các từ in đậm trong đoạn văn đã cho thuộc trờng từ vựng: hoạt động của chân.. 8. Tªn c¸c trêng tõ vùng: a. Bé phËn cña c©y. b. Ngêi ruét thÞt. c. §å mÆc..

(168) c. ¸o, quÇn, kh¨n, tÊt,... 9. Cho ®o¹n v¨n sau: Sau gi©y phót hoµn hån, con chim quay đầu lại, giơng đôi mắt đen tròn, trong veo nh hai h¹t cêm nhá lÆng nh×n Vinh tha thiÕt. Nh÷ng ©m thanh trÇm bæng, rÝu ran hoµ quyÖn trong nhau võa quen th©n võa k× l¹. Con chim gËt ®Çu chµo Vinh råi nh mét tia chíp tung c¸nh vôt vÒ phÝa rõng xa th¼m. ( Ch©u Loan ) a. C¸c tõ “ trÇm bæng, quen th©n” thuéc lo¹i tõ nµo? b. C¸c tõ “ tha thiÕt, rÝu ran” thuéc lo¹i tõ nµo? c. C©u “Con chim gËt ®Çu chµo Vinh råi nh mét tia chíp tung c¸nh vôt vÒ phÝa rõng xa th¼m” sö dông c¸c biÖn ph¸p tu tõ nµo? d. T×m c¸c tõ ng÷ thuéc trêng tõ vùng “ngêi”. Các từ đó đợc dùng theo phép tu từ nào?. 9.. a. Từ ghép đẳng lập. b. Tõ l¸y. c. BiÖn ph¸p tu tõ: nh©n ho¸, so s¸nh.. d. C¸c tõ ng÷ thuéc trêng tõ vùng “ngêi”: hoàn hồn, quay đầu lại, giơng đôi mắt, lặng nhìn, tha thiết, gật đầu chào. Các từ đó đợc 10. T×m c¸c tõ thuéc trêng tõ vùng “phong dïng theo phÐp tu tõ nh©n ho¸. cảnh đất nớc” trong đoạn thơ sau: 10. Trờng từ vựng “phong cảnh đất nớc”: trời Trêi xanh ®©y lµ cña chóng ta xanh, núi rừng, cánh đồng, ngả đờng, dòng Nói rõng ®©y lµ cña chóng ta s«ng. Những cánh đồng thơm mát Những ngả đờng bát ngát Những dòng sông đỏ nặng phù sa Níc chóng ta Níc nh÷ng ngêi cha bao giê khuÊt Đêm đêm rì rầm trong tiếng đất Nh÷ng buæi ngµy xa väng nãi vÒ. ( NguyÔn §×nh Thi ). X©y dùng ®o¹n v¨n trong v¨n b¶n A. Nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n. I. §o¹n v¨n lµ g×? _ §o¹n v¨n lµ mét phÇn cña v¨n b¶n. _ §o¹n v¨n chØ cã mét c©u v¨n hoÆc do mét sè c©u v¨n t¹o thµnh. VÝ dô: §ªm. Bãng tèi trµn ®Çy trªn bÕn C¸t Bµ. Trong im lÆng, bçng cÊt lªn nh÷ng håi còi xin đờng. Tám chiếc tàu lừng lững nối ®u«i nhau luån lái qua d·y tµu b¹n, tõ tõ t¸ch bÕn. _ PhÇn trÝch trªn gåm mÊy ®o¹n v¨n? Mçi => Gåm 3 ®o¹n v¨n: §o¹n 1 cã 1 c©u; ®o¹n 2 cã 1 c©u; ®o¹n 3 cã 2 c©u. ®o¹n gåm mÊy c©u? _ Đoạn văn biểu đạt một ý tơng đối trọn vẹn cña v¨n b¶n. _ Đoạn văn đợc tính từ chỗ viết hoa lùi đầu dßng vµ kÕt thóc b»ng dÊu chÊm xuèng dßng. _ Đoạn văn thờng có câu chủ đề. VÝ dô: _ ThÕ nµo lµ ®o¹n v¨n?.

(169) Mïa xu©n tíi, gieo vui vµo lßng chóng tôi. Chúng tôi bày đủ các trò chơi, luôn cất tiếng cời vô cớ. Cứ đến giờ tan học, suốt dọc đờng về làng, chúng tôi vừa chạy vừa gọi nhau Çm Ü. ( TrÝch “Xu©n vÒ trªn th¶o nguyªn” – Ai-ma-tèp ). _ Câu chủ đề trong đoạn văn còn đợc gọi là g×? _ Câu chủ đề có nội dung nh thế nào so với c¸c c©u kh¸c trong ®o¹n v¨n? _ Cấu trúc ngữ pháp của câu chủ đề? _ Vị trí của câu chủ đề trong đoạn văn?. _ §o¹n v¨n trªn gåm mÊy c©u? C©u nµo lµ câu chủ đề? _ Câu chủ đề trong đoạn văn đó có nêu ý kh¸i qu¸t cho toµn ®o¹n kh«ng? _ Xác định CN – VN của câu chủ đề?. II. Câu chủ đề và từ ngữ chủ đề trong đoạn v¨n. 1. Câu chủ đề: _ Câu chủ đề trong đoạn văn còn gọi là câu chèt cña ®o¹n v¨n. _ Câu chủ đề mang nội dung khái quát, lời lÏ ng¾n gän. _ Câu chủ đề thờng có đủ 2 thành phần chÝnh C – V. _ Câu chủ đề đứng ở vị trí đầu đoạn hoặc cuèi ®o¹n v¨n. VÝ dô: TrÇn §¨ng Khoa rÊt biÕt yªu th¬ng. Em th¬ng b¸c ®Èy xe bß “må h«i ít lng, c¨ng sîi d©y thõng” chë v«i c¸t vÒ x©y trêng häc, vµ mêi b¸c vÒ nhµ m×nh...Em th¬ng thÇy gi¸o một hôm trời ma đờng trơn bị ngã, cho nên dân làng bèn đắp lại đờng. ( Xu©n DiÖu ) NhËn xÐt: + §o¹n v¨n trªn gåm 3 c©u. C©u (1) lµ c©u chủ đề. + Câu chủ đề nêu ý khái quát cho toàn đoạn: rÊt biÕt yªu th¬ng. + Câu chủ đề đó có đủ cả 2 thành phần CN – VN: TrÇn §¨ng Khoa / rÊt biÕt yªu th¬ng. CN VN + Câu chủ đề đó đứng ở đầu đoạn.. _ Câu chủ đề đó đứng ở vị trí nào trong 2. Từ ngữ chủ đề: Là các từ ngữ đợc lặp đi lặp lại nhiều lần ®o¹n? (thờng là các chỉ từ, đại từ, các từ đồng nghĩa) đợc sử dụng trong đoạn văn nhằm _ Thế nào là từ ngữ chủ đề? duy trì đối tợng đợc nói đến. Thông qua hệ thống các từ ngữ ấy, có thể nắm bắt đợc chủ đề của đoạn. VÝ dô: TrÇn §¨ng Khoa rÊt biÕt yªu th¬ng. Em th¬ng b¸c ®Èy xe bß “må h«i ít lng, c¨ng sîi d©y thõng” chë v«i c¸t vÒ x©y trêng häc, vµ mêi b¸c vÒ nhµ m×nh...Em th¬ng thÇy gi¸o một hôm trời ma đờng trơn bị ngã, cho nên dân làng bèn đắp lại đờng. ( Xu©n DiÖu ) => Từ ngữ chủ đề: Trần Đăng Khoa, em, yêu thơng, thơng ( duy trì đối tợng mà đoạn văn đề cập tới là Trần Đăng Khoa). _ Tìm từ ngữ chủ đề trong đoạn văn trên? Từ III. Cách trình bày nội dung trong một ngữ chủ đề ấy nhằm duy trì đối tợng nào đợc đoạn văn. 1. Tr×nh bµy néi dung ®o¹n v¨n theo c¸ch nãi tíi trong ®o¹n v¨n? diÔn dÞch:.

(170) _ Lµ c¸ch tr×nh bµy ®i tõ ý chung, kh¸i qu¸t đến các ý cụ thể, chi tiết. _ Câu chốt đứng ở đầu đoạn. Các câu đi kèm sau nh»m minh ho¹ cho c©u chèt. _ ThÕ nµo lµ tr×nh bµy néi dung ®o¹n v¨n Sơ đồ minh hoạ: theo c¸ch diÔn dÞch? (1) – C©u chèt (2). (3). (4)..... VÝ dô: NguyÔn §×nh ChiÓu lµ mét nhµ th¬ yªu níc. Khi thùc d©n Ph¸p x©m lîc níc ta, NguyÔn §×nh ChiÓu kh«ng hîp t¸c víi giÇc mà đứng về phía nhân dân để chống Pháp. «ng dïng ngßi bót s¾c bÐn cña m×nh s¸ng tác thơ văn làm vũ khí chiến đấu. Giặc Pháp tìm cách mua chuộc ông nhng ông đã khớc từ trọn đời sống trung thành với Tổ quốc và nh©n d©n. 2. Tr×nh bµy néi dung ®o¹n v¨n theo c¸ch quy n¹p: _ Lµ c¸ch tr×nh bµy ®i tõ ý chi tiÕt, cô thÓ råi rót ra ý chung, ý kh¸i qu¸t. _ Câu chốt đứng ở cuối đoạn. Sơ đồ minh hoạ: (1) (2) (3).... _ ThÕ nµo lµ tr×nh bµy néi dung ®o¹n v¨n theo c¸ch quy n¹p? (N) – C©u chèt VÝ dô: C©y lan, c©y huÖ, c©y hång nãi chuyÖn b»ng h¬ng, b»ng hoa. C©y m¬, c©y c¶i nãi chuyÖn b»ng l¸. C©y bÇu, c©y bÝ nãi b»ng qu¶. C©y khoai, c©y dong nãi b»ng cñ, b»ng dÔ. Bao nhiªu thø c©y, bÊy nhiªu tiÕng nãi. ( TrÇn M¹nh H¶o ) 3. Tr×nh bµy néi dung ®o¹n v¨n theo c¸ch song hµnh: _ Lµ c¸ch tr×nh bµy c¸c ý ngang nhau, bæ sung cho nhau, phối hợp nhau để diễn tả ý chung. _ Không có câu chủ đề. Sơ đồ minh hoạ: _ ThÕ nµo lµ tr×nh bµy néi dung ®o¹n v¨n (1) (2) (3) (4) .... theo c¸ch song hµnh? VÝ dô: Anh DËu uèn vai ng¸p dµi mét tiÕng. UÓ o¶i, chèng tay xuèng ph¶n, anh võa rªn võa ngáng ®Çu lªn. Run rÈy cÊt b¸t ch¸o, anh mới kề vào đến miệng, cai lệ và ngời nhà lí trởng đã sầm sập tiến vào với những roi song, tay thíc vµ d©y thõng. ( Ng« TÊt Tè ) B. bµi tËp thùc hµnh. 1..

(171) 1. §o¹n v¨n sau ®©y cã tr×nh tù s¾p xÕp lén xén: (1) Phải bán con, chị Dậu nh đứt từng khúc ruột. (2) Gia cảnh đã đến bớc đờng cïng buéc chÞ ph¶i lµm c¸i viÖc ®au lßng Êy. (3)Xót chồng ốm đau mà bị đánh đập, cùm kẹp, chị đã lấy thân mình che chở cho chång. (4) ThËm chÝ chÞ cßn s½n sµng chèng trả lại tên cai lệ và ngời nhà lí trởng để bảo vÖ anh DËu. (5) ChÞ DËu lµ h×nh ¶nh cña ngêi phô n÷ th¬ng chång, th¬ng con, giµu lòng vị tha và đức hi sinh. (6) Đến khi bị gi¶i lªn huyÖn, ngåi trong qu¸n c¬m mµ nhịn đói, chị vẫn chỉ nghĩ đến chồng, đến c¸i Töu, th»ng DÇn, c¸i TÝ. a. Xác định đâu là câu chủ đề? b. S¾p xÕp l¹i thø tù c¸c c©u v¨n sao cho hîp lÝ vµ nãi râ c¸ch tr×nh bµy néi dung cña ®o¹n văn (sau khi đã sắp xếp).. 2. §äc kÜ ®o¹n v¨n sau vµ tr¶ lêi c©u hái nªu ë díi. Ngời ta nói “đấy là bàn chân vất vả”. Nh÷ng ngãn ch©n cña bè khum khum, lóc nào cũng nh bám vào đất để khỏi trơn ngã. Gan bµn ch©n bao giê còng x¸m xÞt vµ lç rç, bao giê còng khuyÕt mét miÕng, kh«ng ®Çy đặn nh gan bàn chân ngời khác. Mu bàn ch©n mèc tr¾ng, bong da tõng b·i, l¹i cã nèt lÊm tÊm. §ªm nµo bè còng ng©m níc nãng hoà muối, gãi lấy gãi để rồi xỏ vào đôi guốc méc. Khi ngñ bè rªn, rªn v× ®au m×nh, nhng còng rªn v× nhøc ch©n. ( Theo Ng÷ v¨n 7, tËp mét ) a. Nội dung của đoạn văn là gì? Hãy thử đặt tiêu đề cho đoạn văn này. b. Hãy tìm những từ ngữ chủ đề của đoạn v¨n. c. Đoạn văn có câu chủ đề không? Nếu có, hãy chỉ ra câu đó. d. Các câu trong đoạn văn đợc trình bày theo c¸ch nµo? e. Có thể thay đổi vị trí các câu trong đoạn văn đó không? Vì sao?. a. Câu chủ đề: Câu (5). b. Cã thÓ s¾p xÕp l¹i nh sau: ChÞ DËu lµ h×nh ¶nh cña ngêi phô n÷ th¬ng chång, th¬ng con, giµu lßng vÞ tha vµ đức hi sinh. Phải bán con, chị Dậu nh đứt từng khúc ruột. Gia cảnh đã đến bớc đờng cïng buéc chÞ ph¶i lµm c¸i viÖc ®au lßng Êy. Xót chồng ốm đau mà bị đánh đập, cùm kẹp, chị đã lấy thân mình che chở cho chồng. ThËm chÝ chÞ cßn s½n sµng chèng tr¶ l¹i tªn cai lệ và ngời nhà lí trởng để bảo vệ anh DËu. §Õn khi bÞ gi¶i lªn huyÖn, ngåi trong quán cơm mà nhịn đói, chị vẫn chỉ nghĩ đến chồng, đến cái Tứu, thằng Dần, cái Tí. => §o¹n v¨n tr×nh bµy theo c¸ch diÔn dÞch. 2.. a. §©y lµ mét ®o¹n v¨n trong v¨n b¶n thÓ hiÖn nh÷ng c¶m xóc vÒ ngêi th©n. Ngêi viÕt võa miªu t¶ bµn ch©n cña bè võa bµy tá t×nh c¶m th¬ng xãt, biÕt ¬n tríc nh÷ng hi sinh thÇm lÆng cña bè. V× thÕ cã thÓ gäi ®o¹n v¨n nµy lµ Bµn ch©n cña bè. b. Những từ ngữ chủ đề của đoạn văn: bàn ch©n, ngãn ch©n, gan bµn ch©n, mu bµn ch©n, nhøc ch©n,... c. Câu chủ đề của đoạn văn là: Ngời ta nói “đấy là bàn chân vất vả”. d. Các câu trong đoạn văn đợc liên kết với nhau theo phép diễn dịch. Câu chủ đềddawtj ë ®Çu ®o¹n, c¸c c©u triÓn khai nèi tiÕp nhau. e. c¸c c©u trong ®o¹n v¨n cã vai trß kh«ng giống nhau, vì thế, không thể thay đổi vị trí các câu trong đoạn đợc ( Câu chủ đề không.

(172) thÓ da vµo vÞ trÝ c¸c c©u 2,3,4,5,6 ). 3. _ Có thể viết câu chủ đề: Trong thơ Bác, ánh tr¨ng lu«n lu«n trµn ®Çy. _ Câu chủ đề vừa viết có thể đặt ở đầu đoạn hoặc cuối đoạn. Tuỳ vào vị trí đặt mà xác 3. Viết câu chủ đề thích hợp cho đoạn văn định cách trình bày nội dung đoạn văn và sau ( chØ râ vÞ trÝ cña nã trong ®o¹n ). X¸c ph©n tÝch mèi quan hÖ gi÷a c¸c c©u trong định cách trình bày nội dung của đoạn văn đoạn. vµ ph©n tÝch mèi quan hÖ gi÷a c¸c c©u trong ®o¹n. Cũng nh các thi sĩ của mọi thời đại, Bác viết rất nhiều bài thơ về đề tài trăng. Và trăng đến với thơ Bác trong nhiều hoàn c¶nh thËt kh¸c nhau. B¸c ng¾m tr¨ng qua song s¾t nhµ tï. B¸c thëng thøc ¸nh tr¨ng trên đờng đi, khi bị kẻ thù áp giải từ nhà lao nµy sang nhµ lao kh¸c. B¸c c¶m nhËn vÎ đẹp của trăng giữa không gian mênh mông cña nói rõng ViÖt B¾c. B¸c trß chuyÖn cïng trăng khi đang chờ đợi tin chiến thắng. Với B¸c, tr¨ng lµ ¸nh s¸ng, lµ thanh b×nh, lµ 4. h¹nh phóc, lµ íc m¬, lµ niÒm an ñi, lµ ngêi bạn tâm tình. Với Bác, trăng làm cho cảnh a. Diễn dịch. Câu chủ đề dứng ở đầu đoạn. vật trở nên êm đềm; làm cho tâm hồn con Đó là câu: Dạy văn chơng ở phổ thông có ngêi trë nªn trong trÎo. nhiều mục đích. 4. H·y ph©n tÝch vµ chØ ra c¸ch tr×nh bµy néi dung ë mçi ®o¹n v¨n sau: a. D¹y v¨n ch¬ng ë phæ th«ng cã nhiÒu môc đích. Trớc hết, nó tạo điều kiện cho học sinh tiếp xúc với một loại sản phẩm đặc biệt của con ngời, kết quả của một thứ lao động đặc thù – lao động nghệ thuật. Đồng thời, dạy v¨n ch¬ng chÝnh lµ h×nh thøc quan träng b. Song hµnh. C¸c c©u tr×nh bµy theo kiÓu gióp c¸c em hiÓu biÕt, n¾m v÷ng vµ sö dông ngang nhau. tiếng mẹ đẻ cho đúng, cho hay. Dạy văn chơng cũng là một trong những con đờng của gi¸o dôc thÈm mÜ. c. Quy nạp. Câu chủ đề dứng ở cuối đoạn. b. Chóng lËp ra nhµ tï nhiÒu h¬n trêng häc. §ã lµ c©u: Nãi tãm l¹i, bÊt cø c¸ch g×, hÔ Chúng thẳng tay chém giết những ngời yêu làm cho dân đỡ đói lúc này và ngăn ngừa nớc, thơng nòi của ta. Chúng tắm các cuộc nạn đói mùa sau, chúng ta đều phải làm cả. khëi nghÜa cña ta trong bÓ m¸u. c. Những cách chống nạn đói chia ra làm mÊy h¹ng nh: cÊm nÊu rîu b»ng g¹o hay bắp, cấm các thứ bánh ngọt... để cho đỡ tốn ngò cèc. Nh vïng nµy san sÎ thøc ¨n cho vùng khác, đỡ đầu cho các vùng khác. Nh ra søc t¨ng gia, trång trät c¸c thø rau, 5. ChuyÓn thµnh ®o¹n quy n¹p nh sau: khoai,... Nãi tãm l¹i, bÊt cø c¸ch g×, hÔ lµm D¹y v¨n ch¬ng t¹o ®iÒu kiÖn cho häc sinh cho dân đỡ đói lúc này và ngăn ngừa nạn tiếp xúc với một loại sản phẩm đặc biệt của đói mùa sau, chúng ta đều phải làm cả. con ngời, kết quả của một thứ lao động đặc 5. Hãy chuyển đoạn văn (a) ở BT4 thành thù – lao động nghệ thuật. Dạy văn ch ơng ®o¹n v¨n tr×nh bµy theo c¸ch quy n¹p. chÝnh lµ h×nh thøc quan träng gióp c¸c em hiểu biết, nắm vững và sử dụng tiếng mẹ đẻ cho đúng, cho hay. Dạy văn chơng cũng là một trong những con đờng của giáo dục thÈm mÜ. Nh vËy, d¹y v¨n ch¬ng ë phæ.

(173) thông có nhiều mục đích. 6. ViÕt ®o¹n v¨n: * Đặt câu chủ đề đã cho ở đầu đoạn. * C¸c ý cÇn triÓn khai: _ Thánh Gióng dùng gậy tre đánh giặc Ân. 6. Viết đoạn văn theo cách diễn dịch triển _ Lý Nam Đế đánh đuổi giặc Lơng, lập nên khai câu chủ đề “ Lịch sử đã có nhiều cuộc nớc Vạn Xuân. kháng chiến vĩ đại chứng tỏ tinh thần yêu n- _ Hai Bà Trng đánh đuổi Tô Định. _ Bà Triệu đánh đuổi giặc Ngô. íc cña d©n ta”. _ TrÇn Quèc To¶n b¾t sèng ¤ M· Nhi trªn s«ng B¹ch §»ng. _ Quang Trung tiªu diÖt giÆc Thanh, x©y gß §èng §a. _ Kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p vµ chèng MÜ trong thời đại Hồ Chí Minh. Bµi tËp 1: §o¹n v¨n sau ®©y cã tr×nh tù s¾p xÕp lén xén: (1) Phải bán con, chị Dậu nh đứt từng khúc ruột. (2) Gia cảnh đã đến bớc đờng cùng buộc chị phải làm cái việc đau lòng ấy. (3)Xót chồng ốm đau mà bị đánh đập, cùm kẹp, chị đã lấy th©n m×nh che chë cho chång. (4) ThËm chÝ chÞ cßn s½n sµng chèng tr¶ l¹i tªn cai lÖ vµ ngêi nhà lí trởng để bảo vệ anh Dậu. (5) Chị Dậu là hình ảnh của ngời phụ nữ thơng chồng, thơng con, giàu lòng vị tha và đức hi sinh. (6) Đến khi bị giải lên huyện, ngồi trong quán cơm mà nhịn đói, chị vẫn chỉ nghĩ đến chồng, đến cái Tửu, thằng Dần, cái Tí. a. Xác định đâu là câu chủ đề? b. S¾p xÕp l¹i thø tù c¸c c©u v¨n sao cho hîp lÝ vµ nãi râ c¸ch tr×nh bµy néi dung cña ®o¹n v¨n (sau khi đã sắp xếp). Bµi tËp 2: §äc kÜ ®o¹n v¨n sau vµ tr¶ lêi c©u hái nªu ë díi. Ngời ta nói “đấy là bàn chân vất vả”. Những ngón chân của bố khum khum, lúc nào cũng nh bám vào đất để khỏi trơn ngã. Gan bàn chân bao giờ cũng xám xịt và lỗ rỗ, bao giờ cũng khuyết một miếng, không đầy đặn nh gan bàn chân ngời khác. Mu bàn chân mốc trắng, bong da từng bãi, lại có nốt lấm tấm. Đêm nào bố cũng ngâm nớc nóng hoà muối, gãi lấy gãi để rồi xỏ vào đôi guốc mộc. Khi ngủ bố rên, rên vì đau mình, nhng cũng rên vì nhức chân. ( Theo Ng÷ v¨n 7, tËp mét ) a. Nội dung của đoạn văn là gì? Hãy thử đặt tiêu đề cho đoạn văn này. b. Hãy tìm những từ ngữ chủ đề của đoạn văn. c. Đoạn văn có câu chủ đề không? Nếu có, hãy chỉ ra câu đó. d. Các câu trong đoạn văn đợc trình bày theo cách nào? e. Có thể thay đổi vị trí các câu trong đoạn văn đó không? Vì sao? Bµi tËp 3: Viết câu chủ đề thích hợp cho đoạn văn sau ( chỉ rõ vị trí của nó trong đoạn ). Xác định c¸ch tr×nh bµy néi dung cña ®o¹n v¨n vµ ph©n tÝch mèi quan hÖ gi÷a c¸c c©u trong ®o¹n. Cũng nh các thi sĩ của mọi thời đại, Bác viết rất nhiều bài thơ về đề tài trăng. Và trăng đến víi th¬ B¸c trong nhiÒu hoµn c¶nh thËt kh¸c nhau. B¸c ng¾m tr¨ng qua song s¾t nhµ tï. B¸c thởng thức ánh trăng trên đờng đi, khi bị kẻ thù áp giải từ nhà lao này sang nhà lao khác. Bác cảm nhận vẻ đẹp của trăng giữa không gian mênh mông của núi rừng Việt Bắc. Bác trò chuyện cùng trăng khi đang chờ đợi tin chiến thắng. Với Bác, trăng là ánh sáng, là thanh bình, là hạnh phóc, lµ íc m¬, lµ niÒm an ñi, lµ ngêi b¹n t©m t×nh. Víi B¸c, tr¨ng lµm cho c¶nh vËt trë nªn êm đềm; làm cho tâm hồn con ngời trở nên trong trẻo. Bµi tËp 4: H·y ph©n tÝch vµ chØ ra c¸ch tr×nh bµy néi dung ë mçi ®o¹n v¨n sau: a. Dạy văn chơng ở phổ thông có nhiều mục đích. Trớc hết, nó tạo điều kiện cho học sinh tiếp xúc với một loại sản phẩm đặc biệt của con ngời, kết quả của một thứ lao động đặc thù – lao động nghệ thuật. Đồng thời, dạy văn chơng chính là hình thức quan trọng giúp các em hiểu.

(174) biết, nắm vững và sử dụng tiếng mẹ đẻ cho đúng, cho hay. Dạy văn chơng cũng là một trong những con đờng của giáo dục thẩm mĩ. b. Chóng lËp ra nhµ tï nhiÒu h¬n trêng häc. Chóng th¼ng tay chÐm giÕt nh÷ng ngêi yªu níc, th¬ng nßi cña ta. Chóng t¾m c¸c cuéc khëi nghÜa cña ta trong bÓ m¸u. c. Những cách chống nạn đói chia ra làm mấy hạng nh: cấm nấu rợu bằng gạo hay bắp, cấm các thứ bánh ngọt... để cho đỡ tốn ngũ cốc. Nh vùng này san sẻ thức ăn cho vùng khác, đỡ đầu cho c¸c vïng kh¸c. Nh ra søc t¨ng gia, trång trät c¸c thø rau, khoai,... Nãi tãm l¹i, bÊt cø cách gì, hễ làm cho dân đỡ đói lúc này và ngăn ngừa nạn đói mùa sau, chúng ta đều phải làm c¶. Bµi tËp 5: H·y chuyÓn ®o¹n v¨n (a) ë BT4 thµnh ®o¹n v¨n tr×nh bµy theo c¸ch quy n¹p. Bµi tËp 6: Viết đoạn văn theo cách diễn dịch triển khai câu chủ đề “ Lịch sử đã có nhiều cuộc kháng chiến vĩ đại chứng tỏ tinh thần yêu nớc của dân ta”. Bµi tËp 7: Viết đoạn văn dài từ 6-8 câu, nội dung tả cảnh đẹp mùa xuân trên quê em, trong đoạn văn có sö dông mét sè tõ l¸y tîng h×nh vµ tîng thanh. Bµi tËp 8: Viết đoạn văn từ 8-12 câu tả cảnh đẹp một đêm trăng đồng quê, qua đó diễn tả tình yêu quê h¬ng. Sö dông tõ l¸y, tÝnh tõ chØ mµu s¾c vµ biÖn ph¸p tu tõ so s¸nh, nh©n h ************************************************************************* Bµi tËp vÒ x©y dùng ®o¹n v¨n trong v¨n b¶n Bµi tËp 7: Một mùa xuân đẹp đã đến với quê hơng em. Luỹ tre làng bát ngát một màu xanh biêng biếc. Nh÷ng « m¹, n¬ng khoai, b·i mÝa, bê d©u xanh rên. Con kªnh xanh xanh uèn lîn, níc l÷ng lê trôi. Cánh đồng làng mênh mông, rập rờn sóng lúa. Nón trắng nhấp nhô giữa màu xanh. đàn cß nghiªng c¸nh chao liÖng. Chim s¬n ca hãt vÐo von vang trêi... Bµi tËp 8: ¸nh tr¨ng vµng t·i kh¾p m¸i nhµ, vên c©y. Tr¨ng lung linh, ngêi s¸ng ch¶y trµn s©n vµ ngâ tróc. Tr¨ng l¬ löng trªn bÇu trêi xanh. Giã thu th× thµo, ve vuèt, m¬n man hµng c©y, ngän cá. D¶i ng©n hµ nh dßng s÷a v¾t ngang bÇu trêi. Mu«n ngµn v× sao lÊp l¸nh. Ng¾m tr¨ng sao, chÞ em t«i khe khÏ h¸t: “Th»ng Cuéi ngåi gèc c©y ®a...”. Bao kØ niÖm tuæi th¬ ïa dËy trong lßng. TiÕng chu«ng chïa ng©n nga, tiÕng dÕ kªu r¶ rÝch, tiÕng l¸ reo xµo x¹c... C¸i ©m thanh thân thuộc ấy giữa đêm rằm làm cho tôi bồi hồi khôn xiết kể. Quê hơng! Quê hơng! Yêu biết mấy những đêm trăng đồng quê. Ngµy d¹y: Buæi 6. «n luyÖn vÒ: _ tõ tîng h×nh, tõ tîng thanh. _ từ ngữ địa phơng và biệt ngữ xã hội. A. Nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n. I. Tõ tîng h×nh, tõ tîng thanh. _ ThÕ nµo lµ tõ tîng h×nh? Cho vÝ dô? _ Tõ tîng h×nh lµ nh÷ng tõ cã kh¶ n¨ng gîi h×nh ¶nh, d¸ng vÎ, tr¹ng th¸i cña sù vËt. VÝ dô: h× hôc, rãn rÐn,...gîi ra c¸ch lµm viÖc, d¸ng ®i. _ ThÕ nµo lµ tõ tîng thanh? Cho vÝ dô? _ Tõ tîng thanh lµ nh÷ng tõ m« pháng ©m thanh cña tù nhiªn, cña con ngêi. VÝ dô: Çm Çm, µo µo, rãc r¸ch,... m« pháng tiÕng níc ch¶y. _ Th«ng thêng c¸c tõ tîng h×nh, tîng thanh _ Th«ng thêng c¸c tõ tîng h×nh, tîng thanh lµ.

(175) thuéc lo¹i tõ nµo?. c¸c tõ l¸y. Tuy nhiªn còng cã nh÷ng tõ tîng h×nh, tîng thanh kh«ng ph¶i lµ tõ l¸y. VÝ dô: bèp, Çm, µo, xèp,... _ C«ng dông: _ Tõ tîng h×nh, tîng thanh cã c«ng dông g×? + Do kh¶ n¨ng gîi h×nh ¶nh vµ ©m thanh nªn c¸c tõ tîng h×nh vµ c¸c tõ tîng thanh cã tÝnh biểu cảm cao. Vì vậy, chúng ít đợc dùng trong các loại văn bản đòi hỏi tính trung hoà vÒ biÓu c¶m nh v¨n b¶n khoa häc, hµnh chÝnh,... + Từ tợng hình, tợng thanh thờng đợc dùng trong c¸c v¨n b¶n v¨n häc nh: miªu t¶, tù sù,... II. Từ ngữ địa phơng và biệt ngữ xã hội. _ Thế nào là từ ngữ địa phơng? Cho ví dụ? _ Từ ngữ địa phơng là từ ngữ chỉ sử dụng ở một ( hoặc một số) địa phơng nhất định. VÝ dô: + heo, b«ng ( miÒn Nam ). + u, thÇy ( miÒn B¾c ). + chi, m«, r¨ng, røa ( miÒn Trung ). _ Biệt ngữ xã hội chỉ đợc dùng trong một _ ThÕ nµo lµ biÖt ng÷ x· héi? Cho vÝ dô? tầng lớp xã hội, một nghề nghiệp nhất định. VÝ dô: + ngai vµng, läng,... lµ c¸c biÖt ng÷ x· héi cña tÇng líp vua chóa, quan l¹i thêi phong kiÕn. + gËy ( mét ®iÓm), ngçng (hai ®iÓm), phao (tµi liÖu mang vµo phßng thi bÊt hîp ph¸p),...lµ biÖt ng÷ x· héi cña tÇng líp häc sinh, sinh viªn. _ Chúng ta nên sử dụng từ ngữ địa phơng và _ Sử dụng từ ngữ địa phơng và biệt ngữ xã biệt ngữ xã hội nh thế nào cho đúng? héi: + Không lạm dụng từ ngữ địa phơng và biệt ng÷ x· héi. Trong giao tiÕp h»ng ngµy, chØ sö dụng từ ngữ địa phơng và biệt ngữ xã hôị khi giao tiếp với ngời cùng địa phơng hoặc cùng nhãm x· héi. + Có thể dùng từ ngữ địa phơng và biệt ngữ x· héi trong c¸c t¸c phÈm v¨n häc khi cÇn nhấn mạnh, khắc hoạ đặc điểm địa phơng, đặc điểm xã hội của nhân vật ( Khi dùng nên có chú thích bằng từ toàn dân tơng đơng). + Không dùng từ ngữ địa phơng và biệt ngữ x· héi trong giao tiÕp toµn d©n nhÊt lµ trong c¸c lÜnh vùc giao tiÕp cã tÝnh chÊt chÝnh thøc, nh: v¨n b¶n khoa häc, v¨n b¶n hµnh chÝnh,... B. bµi tËp thùc hµnh. I. PhÇn BT Tr¾c nghiÖm: GV cho HS lµm c©u hái tr¾c nghiÖm ë c¸c Bµi 4: bµi ( S¸ch BT tr¾c nghiÖm Ng÷ v¨n 8 ): 20. C _ Bài 4: Từ câu 20 đến câu 24 ( Trang 32). 21. A 22. C 23. D 24. Nèi 1 víi d Nèi 2 víi e Nèi 3 víi a.

(176) Nèi 4 víi b Nèi 5 víi c Bµi 5: _ Bài 5: Từ câu 1 đến câu 11 ( Trang 34, 35, 36).. C©u §.A C©u §.A. 1 B 7 B. 2 D 8 D. 3 C 9 A. 4 A 10 C. 5 D 11 A. 6 B. II. PhÇn BT Tù luËn: 1. C¸c tõ tîng h×nh, tîng thanh: 1. T×m c¸c tõ tîng h×nh, tîng thanh trong c¸c ®o¹n v¨n sau: a. Mùa xuân, chim chóc kéo về từng đàn. Chỉ nghe tiÕng hãt lÝu lo mµ kh«ng thÊy bãng chim ®©u. ( NguyÔn Th¸i VËn ) b. T«i c¶m thÊy sau lng t«i cã mét bµn tay dÞu dµng ®Èy t«i tíi tríc. Nhng ngêi t«i lóc Êy tù nhiªn thÊy nÆng nÒ mét c¸ch l¹. Kh«ng giữ đợc chéo áo hay cánh tay ngời thân, vài ba cậu đã từ từ bớc lên đứng dới hiên lớp. C¸c cËu lng lÎo nh×n ra s©n, n¬i mµ nh÷ng ngêi th©n ®ang nh×n c¸c cËu víi cÆp m¾t lu luyến. Một cậu đứng đầu ôm mặt khóc. Tôi bÊt gi¸c quay lng l¹i råi dói ®Çu vµo lßng mÑ t«i nøc në khãc theo. T«i nghe sau lng t«i, trong đám học trò mới, vài tiếng thút thít ®ang ngËp ngõng trong cæ. Mét bµn tay quen nhÑ vuèt m¸i tãc t«i. ( Thanh TÞnh ) 2. Cho c¸c c©u v¨n sau: _ ChÞ DËu run run: (...) _ ChÞ DËu vÉn thiÕt tha: (...) _ ChÞ DËu nghiÕn hai hµm r¨ng: (...) T×m c¸c tõ ng÷ miªu t¶ c¸ch nãi n¨ng cña chị Dậu, từ đó chỉ ra sự thay đổi trạng thái t©m lÝ cña chÞ. 3. T×m c¸c tõ tîng thanh gîi t¶: _ TiÕng níc ch¶y. _ TiÕng giã thæi. _ TiÕng cêi nãi. _ TiÕng ma r¬i. 4. Su tÇm mét sè ®o¹n v¨n, bµi v¨n, bµi th¬ cã sö dông c¸c tõ tîng h×nh, tõ tîng thanh. G¹ch díi c¸c tõ tîng h×nh vµ tõ tîng thanh đó.. 5. H·y viÕt mét ®o¹n v¨n ng¾n cã sö dông tõ tợng hình, từ tợng thanh. Gạch dới các từ tợng hình và từ tợng thanh đó.. a. lÝu lo.. b. dÞu dµng, nÆng nÒ, tõ tõ, lng lÎo, lu luyÕn, nøc në, thót thÝt, ngËp ngõng.. 2. _ C¸c tõ ng÷ miªu t¶ c¸ch nãi n¨ng cña chÞ DËu: + run run. + thiÕt tha. + nghiÕn hai hµm r¨ng. _ Sự thay đổi trạng thái tâm lí: sợ hãi -> van nµi -> c¨m phÉn. 3. C¸c tõ tîng thanh gîi t¶: _ TiÕng níc ch¶y: rãc r¸ch, Çm Çm, µo µo,... _ TiÕng giã thæi: vi vu, xµo x¹c, ... _ TiÕng cêi nãi: r©m ran, the thÐ, åm åm, sang s¶ng,... _ TiÕng ma r¬i: tÝ t¸ch, lép bép,... 4. Cã thÓ tham kh¶o ®o¹n th¬ sau: Víi tiÕng giã gµo ngµn, víi giäng nguån hÐt nói, Víi khi thÐt khóc trêng ca d÷ déi, Ta bớc chân lên, dõng dạc, đờng hoàng, Lîn tÊm th©n nh sãng cuén nhÞp nhµng,... ( ThÕ L÷ ) 5. Tham kh¶o ®o¹n v¨n sau: Nửa đêm, bé chợt tỉnh giấc vì tiếng động Çm Çm. Ma xèi x¶. C©y cèi trong vên ng¶ nghiªng, nghiªng ng¶ trong ¸nh chíp nho¸ng nhoµng s¸ng loµ vµ tiÕng sÊm × Çm.

(177) lóc gÇn lóc xa. Ma mçi lóc mét to. Giã thæi tung nh÷ng tÊm rÌm vµ lay giËt c¸c c¸nh cöa sæ lµm chúng mở ra đóng vào rầm rầm. ( TrÇn Hoµi D¬ng ) 6. Nhãm. 6. Xếp các từ sau theo từng nhóm từ địa phơng: _ u, mî, bÇm, bñ, bä, m¹, b, thÇy, mÕ, m¸, ba. _ o, c«, d×, mù. _ bÇy tui, bÇy mi. _ r¨ng, m«, tª. _ heo, vÞt xiªm, th¬m.. Ph¬ng ng÷ B¾c Bé. Ph¬ng ng÷ Trung Bé. 1. u, mî, bä, m¹ bÇm, bñ, bu, thÇy, mÕ. 2 3 4 5. c«, d×. mù, o bÇy mi ¨ng, m«, tª th¬m. Ph¬ng ng÷ Nam Bé. m¸,ba. bÇy tui. heo, vÞt xiªm, th¬m 7. Nh÷ng tõ ng÷ lµ biÖt ng÷ x· héi cña triÒu đình phong kiến: truyền ngôi, ngai vàng, vua, 7. Trong ®o¹n v¨n sau, cã nh÷ng tõ ng÷ nµo tiªn v¬ng, thiªn h¹, nèi ng«i,... lµ biÖt ng÷ x· héi? Hïng V¬ng lóc vÒ giµ, muèn truyÒn ng«i, nhng nhµ vua cã nh÷ng hai m¬i ngêi con trai, không biết chọn ai cho xứng đáng. Giặc ngoài đã dẹp yên, nhng dân có ấm no, ngai vµng míi v÷ng. Nhµ vua bÌn gäi c¸c con l¹i vµ nãi: _ Tổ tiên ta từ khi dựng nớc, đã truyền đợc sáu đời. Giặc Ân nhiều lần xâm lấn bờ cõi, nhờ phúc ấm Tiên vơng ta đều đánh đuổi đợc, thiên hạ đợc hởng thái bình. Nhng ta già rồi, không sống mãi ở đời, ngời nối ngôi ta phải nối đợc chí ta, không nhất thiết phải là con trëng. N¨m nay, nh©n lÔ Tiªn v¬ng, ai lµm võa ý ta, ta sÏ truyÒn ng«i cho, cã Tiªn v¬ng chøng gi¸m. 8. ( B¸nh chng, b¸nh giÇy ) C©u Tõ ng÷ Tõ ng÷ địa phơng toµn d©n t¬ng øng 8. Tìm từ ngữ địa phơng trong các câu sau và a ña, hÌ các h từ đợc dùng diễn đạt lại bằng các từ ngữ toàn dân. ë phÝa Nam. a. Nã gi¶ vê nghÓnh cæ nh ph©n bua: ña! b ch©n giß Chí con giun ®©u mÊt råi hÌ? ( Vâ Qu¶ng ) c _ bËn _ mÆc b. Gµ bµ KiÕn lµ gµ trèng t¬, l«ng ®en, ch©n _ mang _ ®i ch×, cã bé giß cao, cæ ng¾n. d sÇu ®©u xoan ( Vâ Qu¶ng ) c. Một em bé gái bận bộ quần áo bằng xatanh màu đỏ, tóc tết quả đào, chân mang đôi hµi v¶i ®en bíc ra, cói chµo kh¸n gi¶. ( §oµn Giái ) d. Yêu hoa sầu đâu không để vào đâu cho hÕt, nhí hoa sÇu ®©u ë quª h¬ng ta kh«ng biÕt mÊy m¬i! ( Vò B»ng ) Nhãm. Ph¬ng ng÷ B¾c Bé. Ph¬ng ng÷ Trung Bé. Ph¬ng ng÷ Nam Bé.

(178) Ngµy d¹y: Buæi 7. «n luyÖn vÒ tõ lo¹i. _ ThÕ nµo lµ trî tõ?. _ ChØ ra trî tõ trong hai vÝ dô?. _ Khi häc vÒ trî tõ cÇn chó ý ®iÒu g×?. * GV gi¶i thÝch: Trong tiếng Hán: Thán nghĩa là thốt lên để biÓu thÞ: + sù ®au khæ. + sù sung síng, thó vÞ. Trong tiếng Việt: Thán đợc hiểu là than, là biÓu thÞ sù ®au khæ. _ ThÕ nµo lµ th¸n tõ? _ ChØ ra th¸n tõ trong hai vÝ dô?. A. Nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n. I. Trî tõ. 1. §Þnh nghÜa: Trî tõ lµ nh÷ng tõ chuyªn ®i kÌm víi mét số từ ngữ trong câu để nhấn mạnh hoặc biểu thị thái độ đánh giá sự vật, sự việc đợc nói đến trong câu. VÝ dô 1: ¡n th× ¨n nh÷ng miÕng ngon Lµm th× chän viÖc cán con mµ lµm. ( Tôc ng÷ ) VÝ dô 2: Vui lµ vui gîng kÎo lµ, Ai tri âm đó mặn mà với ai? ( “TruyÖn KiÒu” – NguyÔn Du ) 2. Lu ý: Trî tõ thêng do c¸c tõ lo¹i kh¸c chuyÓn thành. Do đó, cần phân biệt hiện tợng đồng ©m kh¸c lo¹i nµy. Ch¼ng h¹n: + Trî tõ chÝnh do tÝnh tõ chÝnh chuyÓn thµnh. + Trợ từ có do động từ có chuyển thành. + Trî tõ nh÷ng do lîng tõ nh÷ng chuyÓn thµnh. VÝ dô 1: _ L·o H¹c lµ nh©n vËt chÝnh trong truyÖn ng¾n cïng tªn cña Nam Cao. (1) _ Chính tôi cũng không biết điều đó. (2) => chÝnh (1) lµ tÝnh tõ. chÝnh (2) lµ trî tõ. VÝ dô 2: _ Anh đến chỗ tôi ngay chiều nay nhé! (1) _ Anh ấy mua cái áo cũng phải mất đến ba trăm ngàn đồng. (2) => đến (1) là động từ. đến (2) là trợ từ. II. Th¸n tõ. 1. §Þnh nghÜa:. Thán từ là những từ dùng để biểu lộ tình cảm, cảm xúc, thái độ của ngời nói hoặc dùng để gọi - đáp. VÝ dô 1:.

(179) ¤i Kim Lang! Hìi Kim Lang! Thôi thôi thiếp đã phụ chàng từ đây! ( “TruyÖn KiÒu” – NguyÔn Du. ) VÝ dô 2:. Ô hay! Buồn vơng cây ngô đồng Vµng r¬i! Vµng r¬i... thu mªnh m«ng. ( “T× bµ” – BÝch _ Thán từ có thể tách ra thành câu đặc biệt Khª ) kh«ng? 2. VÞ trÝ cña th¸n tõ trong c©u: _ Thán từ đứng ở vị trí nào trong câu? _ Th¸n tõ cã khi t¸ch ra lµm thµnh mét c©u đặc biệt. _ Thán từ thờng đứng ở đầu câu; nhng có khi đứng ở giữa câu hoặc cuối câu. VÝ dô 1: Chao «i! Mong nhí! ¤i mong nhí! Mét c¸nh chim thu l¹c cuèi ngµn. ( “Xu©n” – ChÕ Lan Viªn ) VÝ dô 1: Nhãm bÕp löa nghÜ th¬ng bµ khã nhäc Tu hú ơi! Chẳng đến ở cùng bà _ Th¸n tõ chia lµm mÊy lo¹i chÝnh? §ã lµ Kêu chi hoài trên những cánh đồng xa? nh÷ng lo¹i nµo? ( “BÕp löa” – B»ng ViÖt ) 3. Ph©n lo¹i: 2 lo¹i chÝnh. a. Th¸n tõ biÓu lé t×nh c¶m, c¶m xóc: a, ¸i, ¬, «i, «, than «i, chao «i,... VÝ dô1: Than «i! Thêi oanh liÖt nay cßn ®©u? ( “Nhí rõng” – ThÕ L÷ ) VÝ dô 2: Chao «i lµ h¬ng cèm Rèi lßng ta thÕ ? Th¬ng b¹n khi n»m xuèng Sao trêi cha sang thu. (“Khi cha cã mïa thu”_TrÇn M¹nh H¶o) b. Thán từ gọi - đáp: này, ơi, vâng, dạ, ừ,... VÝ dô: Ta thêng b¾t gÆp trong ca dao, nh: + Ai ¬i bng b¸t c¬m ®Çy Dẻo thơm một hạt, đắng cay muôn phần. + Ai ơi đừng bỏ ruộng hoang _ Sau th¸n tõ thêng cã dÊu nµo? Bao nhiêu tấc đất, tấc vàng bấy nhiêu. + Tr©u ¬i, ta b¶o tr©u nµy Tr©u ra ngoµi ruéng tr©u cµy víi ta. 4. Nh÷ng lu ý: a. Sau th¸n tõ thêng cã dÊu chÊm than; nhÊt là lúc thán từ đợc tách ra thành câu đặc biệt. VÝ dô: Chao! C¸i qu¶ sÊu non _ Thán từ và trợ từ có chung những đặc tính Cha ăn mà đã giòn Nã lín nh trêi vËy, ng÷ ph¸p – ng÷ nghÜa nµo? Vµ sÏ thµnh ngät ngon. ( “Qu¶ sÊu non trªn cao” – Xu©n.

(180) DiÖu) b. Thán từ và trợ từ có chung những đặc tính ng÷ ph¸p – ng÷ nghÜa sau ®©y: _ Kh«ng lµm thµnh phÇn c©u. _ Kh«ng lµm thµnh phÇn trung t©m vµ thµnh phÇn phô cña côm tõ. _ Kh«ng lµm ph¬ng tiÖn liªn kÕt c¸c thµnh GV cho HS lµm c©u hái tr¾c nghiÖm ë bµi 6 phÇn cña côm tõ hoÆc thµnh phÇn cña c©u. (S¸ch BT tr¾c nghiÖm Ng÷ v¨n 8 ):Tõ c©u _ BiÓu thÞ mèi quan hÖ gi÷a ngêi nãi víi 17 đến câu 24 ( Trang 42, 43). điều đợc nói đến ở trong câu. B. bµi tËp thùc hµnh. I. PhÇn BT Tr¾c nghiÖm: Bµi 6: C©u §.A C©u §.A. 17 A 21 B. 18 C 22 D. 19 D 23 B. 1. Trong c¸c tõ g¹ch ch©n díi ®©y, tõ nµo lµ trî tõ? a. T«i thë hång héc, tr¸n ®Ém må h«i, vµ khi trÌo lªn xe, t«i rÝu c¶ ch©n l¹i. II. PhÇn BT Tù luËn: ( Nguyªn Hång ) 1. C¸c c©u (a), (c), (e) cã trî tõ. b. Các em đừng khóc. Tra nay các em đợc về nhà cơ mà. Và ngày mai lại đợc nghỉ cả ngµy n÷a. ( Thanh TÞnh ) c. Ngay chóng t«i còng kh«ng biÕt ph¶i nãi nh÷ng g×. d. T«i cã ngay c¸i ý nghÜ võa non nít võa ng©y th¬ nµy: ch¾c chØ ngêi th¹o míi cÇm. 20 A 24 D. næi bót thíc. ( Thanh TÞnh ) e. Nó đa cho tôi mỗi 5000 đồng. g. Mỗi ngời nhận 5000 đồng. 2. Chọn từ những hay mỗi để điền vào chỗ trèng trong c¸c c©u sau: a. Tôi còn /..../ 5 tiếng để làm bài tập. Gì mà ch¼ng kÞp. b. Tôi còn /..../ 5 tiếng để làm bài tập. Làm sao mà kịp đợc. 2. §iÒn nh sau: ChØ ra sù kh¸c nhau gi÷a nh÷ng vµ mçi? a. Tôi còn những 5 tiếng để làm bài tập. Gì mµ ch¼ng kÞp. 3. Cho các trợ từ: thực ra, chỉ là, chính, đến b. Tôi còn mỗi 5 tiếng để làm bài tập. Làm là. Hãy điền các trợ từ đó vào chỗ trống cho sao mà kịp đợc. thÝch hîp. => Những biểu thị sự đánh giá nhiều về số l_ Đó /.../ chuyện vặt. îng. _ /.../ t«i kh«ng cã ý tõ chèi. Mỗi biểu thị sự đánh giá ít về số lợng. _ Lò trÎ con xãm nµy /.../ nghÞch. 3. §iÒn nh sau: _ /.../ t«i còng kh«ng biÕt nã ®i ®©u. 4. Ph©n biÖt ý nghÜa cña trî tõ mµ trong hai trêng hîp sau: _ §ã chØ lµ chuyÖn vÆt. a. Mµy d¹i qu¸, cø vµo ®i, tao ch¹y cho tiÒn _ Thùc ra t«i kh«ng cã ý tõ chèi. tàu. Vào mà bắt mợ mày may vá sắm sửa _ Lũ trẻ con xóm này đến là nghịch. cho vµ th¨m em bÐ chø. _ ChÝnh t«i còng kh«ng biÕt nã ®i ®©u. ( Nguyên Hồng ) 4. Cả hai trờng hợp, trợ từ mà đều có ý nghĩa b. Con nín đi! Mợ đã về với các con rồi mà. nhấn mạnh sắc thái không bình thờng của.

(181) ( Nguyên Hồng ) hành động trong câu. 5. Đặt 3 câu có dùng trợ từ chính, đích, ngay a. Trong “. Vào mà bắt mợ mày may vá sắm và nêu tác dụng của việc dùng 3 trợ từ đó. söa cho vµ th¨m em bÐ chø”, tõ mµ thÓ hiÖn ý giôc gi·, cÇn thiÕt. b. Trong “Mợ đã về với các con rồi mà”, từ mµ cã ý dç dµnh, an ñi. 5. §Æt c©u: _ Nãi dèi lµ tù lµm h¹i chÝnh m×nh. 6. Tìm thán từ trong những câu sau và cho _ Tôi đã gọi đích danh nó ra. biết chúng đợc dùng để làm gì? _ B¹n kh«ng tin ngay c¶ t«i n÷a µ? a. Nµy, b¶o b¸c Êy cã trèn ®i ®©u th× trèn. => T¸c dông: ( Ng« TÊt Tè ) Nhấn mạnh đối tợng đợc nói đến là: mình, b. Khốn nạn! Nhà cháu đã không có, dẫu nó, tôi. ông chửi mắng cũng đến thế thôi. Xin ông 6. tr«ng l¹i! ( Ngô Tất Tố ) a. Này: dùng để gọi. c. Chao «i, cã biÕt ®©u r»ng: hung h¨ng, hống hách láo chỉ tổ đem thân mà trả nợ b. Khốn nạn: dùng để bộc lộ cảm xúc. cho nh÷ng cö chØ ngu d¹i cña m×nh th«i. ( T« Hoµi ) d. Ha ha! Mét lìi g¬m! ( Sự tích Hồ Gơm ) c. Chao ôi: dùng để bộc lộ cảm xúc. 7. §Æt 3 c©u dïng 3 th¸n tõ: «i, õ, ¬. d. Ha ha: dùng để bộc lộ cảm xúc. 7. §Æt c©u: _ ¤i! Buæi chiÒu thËt tuyÖt. _ ừ! Cái cặp ấy đợc đấy. _ ¥! Em cø tëng ai ho¸ ra lµ anh.. Ngµy d¹y: Buæi 8. Tãm t¾t v¨n b¶n tù sù A. Nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n. I. Nh÷ng yÕu tè trong t¸c phÈm tù sù: _ Trong t¸c phÈm tù sù, yÕu tè quan träng _ YÕu tè quan träng nh¸t: Sù viÖc vµ nh©n nhÊt lµ g×? vËt chÝnh. _ Ngoµi yÕu tè sù viÖc vµ nh©n vËt chÝnh, _ YÕu tè kh¸c: Miªu t¶, biÓu c¶m, c¸c nh©n cßn cã nh÷ng yÕu tè nµo kh¸c? vËt phô, c¸c chi tiÕt,... II. §Þnh nghÜa Tãm t¾t v¨n b¶n tù sù: _ ThÕ nµo lµ tãm t¾t v¨n b¶n tù sù? Tãm t¾t v¨n b¶n tù sù lµ ghi l¹i mét c¸ch ng¾n gän, trung thµnh nh÷ng néi dung chÝnh cña v¨n b¶n. III. Mục đích tóm tắt tác phẩm tự sự: _ Tóm tắt văn bản tự sự nhằm mục đích gì? Tóm tắt văn bản tự sự giúp ngời đọc hiểu đợc nội dung cơ bản của tác phẩm ấy. IV. Nh÷ng yªu cÇu cña b¶n tãm t¾t: _ Tóm tắt văn bản tự sự cần đảm bảo những _ Dùng lời văn của mình. yªu cÇu g×? _ Tr×nh bµy ng¾n gän néi dung chÝnh cña văn bản đó. _ Ph¶n ¸nh trung thµnh néi dung v¨n b¶n ®-.

(182) îc tãm t¾t. V. Quy tr×nh tãm t¾t mét v¨n b¶n tù sù: _ Nªu quy tr×nh tãm t¾t mét v¨n b¶n tù sù? _ Bíc 1: §äc kÜ toµn bé v¨n b¶n cÇn tãm t¾t để nắm chắc nội dung của nó. _ Bíc 2: Lùa chän nh÷ng sù viÖc chÝnh vµ nh©n vËt chÝnh. _ Bíc 3: S¾p xÕp cèt truyÖn tãm t¾t theo mét tr×nh tù hîp lÝ. _ Bíc 4: ViÕt b¶n tãm t¾t b»ng lêi v¨n cña m×nh. B. bµi tËp thùc hµnh. I. PhÇn BT Tr¾c nghiÖm: GV cho HS lµm c©u hái tr¾c nghiÖm ë bµi 5 Bµi 5: (S¸ch BT tr¾c nghiÖm Ng÷ v¨n 8 ):Tõ c©u 12. D 12 đến câu 18 ( Trang 36, 37, 38). 13. Nèi 1 víi c. 14. D 15. B 16. C 17. S¾p xÕp theo thø tù: c – a – b – d. 18. (1). B (2). D (3). A (4). B (5). C Bµi tËp 1: Một bạn học sinh đã tóm tắt phần đầu của truyÖn “L·o H¹c” ( Ng÷ v¨n 8, tËp mét ) nh sau: H«m sau l·o H¹c sang nhµ t«i. Võa thÊy tôi, lão báo ngay: “Cậu vàng đi đời rồi, ông gi¸o ¹!”. L·o cè lµm ra vÎ vui vÎ, nhng tr«ng l·o cêi nh mÕu. B©y giê t«i kh«ng xãt xa n¨m quyÓn s¸ch cña t«i n÷a råi. (4 c©u ) 1. B¹n häc sinh tãm t¾t phÇn ®Çu cña truyÖn “Lão Hạc” nh trên đã đủ các tình tiết chính cha? 2. Bạn đó đã vi phạm điều gì trong kĩ năng tãm t¾t t¸c phÈm? 3. Em h·y söa vµ tãm t¾t l¹i ®o¹n truyÖn “L·o H¹c” ë Ng÷ v¨n 8, tËp mét.. II. PhÇn BT Tù luËn: Bµi tËp 1: 1. Cha đủ các tình tiết chính. 2. Bạn đó đã vi phạm: _ Đa đối thoại vào tóm tắt. _ §a t×nh tiÕt phô. _ ThiÕu t×nh tiÕt chÝnh. 3. Tãm t¾t ®o¹n truyÖn “L·o H¹c” ë Ng÷ v¨n 8, tËp mét: L·o H¹c lµ mét n«ng d©n nghÌo. Gia tµi cña l·o chØ cã m¶nh vên. Vî l·o mÊt tõ l©u. Con trai lão không đủ tiền cới vợ đã phẫn chí bỏ đi đồn điền cao su, để lại cho lão con chã Vµng lµm b¹n. ë quª nhµ, cuéc sèng ngµy mét khã kh¨n. L·o H¹c bÞ èm mét trËn khñng khiÕp. Sau trËn èm nµy, l·o yÕu h¼n, kh«ng kiÕm ra viÖc lµm. L·o nu«i m×nh cßn khã, nu«i lµm sao næi “cËu Vµng”. Dï ®au đớn, lão Hạc vẫn phải bán con chó. Tiền bán chó và số tiền dành dụm đợc lâu nay, lão đem gửi ông giáo để nhờ lo việc ma chay khi l·o n»m xuèng. L·o cßn nhê «ng gi¸o tr«ng nom vµ gi÷ hé m¶nh vên cho con trai lão sau này. Lão quyết không đụng đến một đồng nào trong số tiền dành dụm đó nữa nªn sèng ch¼ng ra con ngêi. Mét h«m, l·o xin Binh T ít bả chó, nói là để đánh bả một con chó lạ hay đến vờn nhà. Mọi ngời, nhất là ông giáo, đều thấy rất buồn khi nghe kể chuyện này. Chỉ đến khi lão Hạc chết một cách đột ngột và dữ dội, ông giáo mới hiểu ra. C¶ lµng kh«ng ai hay v× sao l·o chÕt, chØ.

(183) trõ cã «ng gi¸o vµ Binh T. Bµi tËp 2: Bµi tËp 2: Cã thÓ lîc bít c©u 2 (Trêng lµng nhá nªn Thử lợc bớt hai câu trong đoạn văn sau để không có phòng riêng của ông đốc) và câu 4 cã mét ®o¹n gän h¬n: (Tôi quên cả mẹ tôi đứng sau tôi). Ông đốc trờng Mĩ Lí cho gọi mấy cậu học trò mới đến đứng trớc lớp ba. Trờng làng nhỏ nên không có phòng riêng của ông đốc. Trong lúc ông ta đọc tên từng ngời, tôi cảm thÊy nh qu¶ tim t«i ngõng ®Ëp. T«i quªn c¶ mẹ tôi đứng sau tôi. Nghe gọi đến tên, tôi tự nhiªn giËt m×nh vµ lóng tóng. ( Thanh TÞnh ) Bµi tËp 3: Bµi tËp 3: §o¹n v¨n sau khi tãm t¾t cã thÓ lµ: T«i Tãm t¾t ®o¹n v¨n sau b»ng hai c©u: nh×n h×nh treo trªn têng, bµn ghÕ, chç ngåi Mét mïi h¬ng l¹ x«ng lªn trong líp. Tr«ng vµ thÊy hay hay nh lµ vËt riªng cña m×nh. h×nh g× treo trªn têng t«i còng thÊy l¹ vµ Ngêi b¹n th©n bªn c¹nh cha hÒ quen biÕt hay hay. T«i nh×n bµn ghÕ chç t«i ngåi rÊt nhng t«i vÉn kh«ng thÊy xa l¹ chót nµo. cÈn thËn råi tù nhiªn l¹m nhËn lµ vËt riªng cña m×nh. T«i nh×n ngu¬× b¹n tÝ hon ngåi bªn t«i, mét ngêi b¹n t«i cha hÒ quen biÕt, nhng lßng t«i vÉn kh«ng c¶m thÊy sù xa l¹ chót nµo. Sù quyÕn luyÕn tù nhiªn vµ bÊt ngờ quá đến nỗi tôi cũng không dám tin có thËt. ( Thanh TÞnh ) Bµi tËp 4: Bµi tËp 4: Tãm t¾t ®o¹n trÝch b»ng mét c©u: H·y tãm t¾t ®o¹n trÝch sau b»ng mét c©u: Ngời nhà lí trởng giơ gậy định đánh chị Ngời nhà lí trởng sấn sổ bớc đến giơ gậy Dậu nhng đã bị chị đánh lại, bị lẳng ra chực đánh chị Dậu. Nhanh nh cắt, chị Dậu ngoài thềm. nắm ngay đợc gậy của hắn. Hai ngời giằng co nhau, du đẩy nhau, rồi ai nấy đều buông gậy ra, áp vào vật nhau. Hai đứa trẻ con kªu khãc om sßm. KÕt côc, anh chµng “hÇu cËn «ng lÝ” yÕu h¬n chÞ chµng con män, h¾n bÞ chÞ nµy tóm tãc l¼ng cho mét c¸i, ng· nhµo ra thÒm. ( Ng« TÊt Tè ) Bµi tËp 5: Bµi tËp 5: Tãm t¾t truyÖn “ S¬n Tinh, Thuû Tinh”: Em h·y tãm t¾t truyÖn “ S¬n Tinh, Thuû Vua Hïng thø mêi t¸m cã ngêi con g¸i Tinh”. xinh đẹp tên là Mị Nơng. Nhà vua muốn kén * GV gîi ý: cho con gái một ngời chồng xứng đáng. §Ò bµi yªu cÇu tãm t¾t truyÖn “S¬n Có rất nhiều chàng trai đến cầu hôn Mị NTinh, Thuỷ Tinh”. Việc tóm tắt nên chú ý đến những thông tin cơ bản liên quan đến ơng, trong đó có Sơn Tinh và Thuỷ Tinh. Sơn tình huống Sơn Tinh, Thuỷ Tinh gặp nhau Tinh có tài dựng đồi, dời núi. Thuỷ Tinh có råi cïng so tµi vµ trËn chiÕn ¸c liÖt giữa hai vị thần, từ đó lí giải cho một tài hô ma, gọi gió. Vua Hùng không biết gả hiÖn tîng cña tù nhiªn theo quan niÖm d©n con cho ai, bèn ra điều kiện thách đố để dễ gian. bÒ lùa chän. LÔ vËt gåm mét tr¨m v¸n c¬m 1.Phân tích đề: a. Néi dung träng t©m: Tãm t¾t truyÖn “ S¬n nÕp, mét tr¨m nÖp b¸nh chng, voi chÝn ngµ, gµ chÝn cùa, ngùa chÝn hång mao, mçi thø Tinh, Thuû Tinh”. b. Phạm vi t liệu: Truyện “ Sơn Tinh, Thuỷ một đôi. Sơn Tinh thắng cuộc, cới Mị Nơng råi ®a vÒ nói. Thuû Tinh tøc giËn d©ng níc Tinh”. đánh Sơn Tinh nhng nớc dâng cao bao nhiêu 2. Dµn bµi: th× S¬n Tinh d©ng nói cao lªn bÊy nhiªu. a. Më bµi: Thuỷ Tinh bại trận, đành phải rút quân về. _ Giíi thiÖu vÒ vua Hïng vµ MÞ N¬ng. Kh«ng quªn thï cò, h»ng n¨m Thuû Tinh _ Giíi thiÖu viÖc vua Hïng muèn kÐn rÓ. vÉn thờng dâng nớc đánh Sơn Tinh nhng đều b. Th©n bµi:.

(184) _ Giíi thiÖu vÒ S¬n Tinh, Thuû Tinh, sù kiÖn hai nhân vật đến cầu hôn. _ Cuéc ®ua tµi b¸t ph©n th¾ng b¹i cña hai vÞ thÇn. _ C¸ch gi¶i quyÕt t×nh huèng cña vua Hïng. _ Cuéc tranh cíp MÞ N¬ng cña hai vÞ thÇn. c. KÕt bµi: KÕt qu¶ cña cuéc chiÕn S¬n Tinh, Thuû Tinh. Bµi tËp 6: Tãm t¾t truyÖn ng¾n “C« bÐ b¸n diªm” cña An-®Ðc-xen. * GV gîi ý: §Ò bµi yªu cÇu tãm t¾t truyÖn “C« bÐ b¸n diªm” cña An-®Ðc-xen. Ngêi viÕt cÇn thể hiện đợc hoàn cảnh của cô bé tội nghiệp và những ớc mơ nhỏ nhoi, đẹp đẽ cña c« vµo dªm Gi¸ng Sinh ( hiÖn lªn trong nh÷ng lÇn quÑt diªm ).. 1.Phân tích đề: a. Néi dung träng t©m: Tãm t¾t truyÖn ng¾n “ C« bÐ b¸n diªm” cña An-®Ðc-xen. b. Ph¹m vi t liÖu: TruyÖn ng¾n “ C« bÐ b¸n diªm” cña An-®Ðc-xen. 2. Dµn bµi: a. Më bµi: Giới thiệu về cô bé đi bán diêm trong đêm giao thõa gi¸ l¹nh. b. Th©n bµi: _ Hoµn c¶nh bÊt h¹nh cña c« bÐ b¸n diªm: må c«i mÑ, bµ néi mÊt, sèng víi «ng bè nghiÖt ng·. _ Nh÷ng lÇn quÑt diªm cña c« bÐ: + Que diªm lÇn thø nhÊt: em thÊy mét lß sëi Êm ¸p. + Que diªm lÇn thø hai: em thÊy mét b÷a ¨n thÞnh so¹n. + Que diªm lÇn thø ba: em thÊy mét c©y th«ng N«-en. + Que diªm lÇn thø t: em gÆp l¹i bµ néi. + Em véi vµng quÑt tiÕp nh÷ng que diªm khác để níu kéo hình ảnh bà nội. c. KÕt bµi: C¸i chÕt cña c« bÐ b¸n diªm téi nghiÖp.. thÊt b¹i.. Bµi tËp 6: Tãm t¾t truyÖn ng¾n “C« bÐ b¸n diªm”: §ªm giao thõa, trêi rÐt mít. Mét c« bÐ quần áo mỏng manh, đầu trần, đi chân đất, bụng đói, đang dò dẫm đi bán diêm trong bóng tối. Suốt cả ngày em không bán đợc bao diªm nµo. Em đã mồ côi mẹ. Em không dám về nhà vì sợ không bán đợc diêm, bố sẽ đánh em. Bà nội, ngời duy nhát yêu thơng em thì đã mất. Quá tuyệt vọng, lạnh và đói, em ngồi nÐp vµo mét gãc têng vµ quÑt mét que diªm để sởi ấm. Que diêm thứ nhất cho em có c¶m gi¸c Êm ¸p nh ngåi bªn lß sëi. Em quÑt que diêm thứ hai, em đợc thấy bàn ăn thịnh so¹n víi con ngçng quay ®ang ®i vÒ phÝa em. QuÑt que diªm thø ba, em thÊy c©y th«ng N«-en. QuÑt que diªm thø t, em gÆp bµ néi. ¶o ¶nh vôt tan biÕn sau mçi lÇn que diªm t¾t. Em véi vµng quÑt hÕt c¶ bao diªm để mong đợc gặp bà em. Cô bé bán diêm đã chết trong giá rét khi m¬ cïng bµ bay lªn cao m·i.. Ngµy d¹y: Buæi 9. «n luyÖn vÒ tõ lo¹i. _ ThÕ nµo lµ t×nh th¸i tõ?. A. Nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n. III. T×nh th¸i tõ. 1. §Þnh nghÜa: Tình thái từ là những từ đợc thêm vào câu để cấu tạo câu nghi vấn, câu cầu khiến, câu cảm thán và để biểu thị sắc thái tình cảm của ngêi nãi..

(185) _ T×nh th¸i tõ cã nh÷ng chøc n¨ng c¬ b¶n nµo?. _ T×nh th¸i tõ chø trong VD trªn gãp phÇn thÓ hiÖn ®iÒu g×?. _ T×nh th¸i tõ nhØ trong VD trªn gãp phÇn diÔn t¶ ®iÒu g×?. _ T×nh th¸i tõ víi trong VD trªn gãp phÇn thÓ hiÖn ®iÒu g×?. _ T×nh th¸i tõ nµo trong VD trªn gãp phÇn diÔn t¶ ®iÒu g×?. VÝ dô 1: VÖ SÜ th©n yªu ë l¹i nhÐ! ë l¹i g¸c cho anh tao ngñ nhÐ! Xa mµy con Em Nhá sÏ buån lắm đấy, nhng biết làm thế nào... ( Kh¸nh Hoµi ) VÝ dô 2: Th¬ng thay th©n phËn con rïa, Lên đình đội hạc, xuống chùa đội bia. ( Ca dao ) 2. Chøc n¨ng cña t×nh th¸i tõ: Ngoài chức năng thêm vào câu để diễn tả ng÷ ®iÖu ( tr¸nh ¨n nãi céc lèc ), t×nh th¸i tõ cßn cã nh÷ng chøc n¨ng c¬ b¶n sau: a. Chøc n¨ng t¹o c©u: _ T¹o c©u nghi vÊn th«ng qua c¸c t×nh th¸i tõ: µ, , h¶, hö, chø, ch¨ng,... VÝ dô 1: Bµ l·o l¸ng giÒng l¹i lËt ®Ët ch¹y sang: _ Bác trai đã khá rồi chứ? ( Ng« TÊt Tè ) => T×nh th¸i tõ chø gãp phÇn thÓ hiÖn sù b¨n kho¨n, lo l¾ng vµ c¶m th¬ng cña bµ l·o l¸ng giềng đối với anh Dậu, gia đình chị Dậu. VÝ dô 2: Bçng Thuû l¹i xÞu mÆt xuèng: _ Sao bè m·i kh«ng vÒ nhØ? Nh vËy lµ em không đợc chào bố trớc khi đi. ( Kh¸nh Hoµi ) => T×nh th¸i tõ nhØ gãp phÇn diÔn t¶ nçi b¨n kho¨n vµ th¬ng nhí bè cña bÐ Thuû tríc khi ®i theo mÑ. _ T¹o c©u cÇu khiÕn th«ng qua c¸c t×nh th¸i tõ: ®i, nµo, víi,... VÝ dô 1: Cøu t«i víi! Bµ con lµng níc ¬i! => T×nh th¸i tõ víi thÓ hiÖn râ lêi kªu cøu ®au th¬ng tríc c¬n nguy kÞch. VÝ dô 2: Nµo ®i tíi! B¸c Hå ta nãi Phút giao thừa, tiếng hát đêm xuân? ( “Bµi ca mïa xu©n 1961” _ Tè H÷u ) => T×nh th¸i tõ nµo nh»m giôc gi·, khÝch lÖ lên đờng. _ T¹o c©u c¶m th¸n th«ng qua t×nh th¸i tõ: thay. VÝ dô : Th¬ng thay con cuèc gi÷a trêi, DÇu kªu ra m¸u cã ngêi nµo nghe. ( Ca dao ) => Biểu lộ sự đồng cảm xót thơng.. _ T×nh th¸i tõ thay trong VD trªn biÓu lé b. Chøc n¨ng biÓu thÞ s¾c th¸i t×nh c¶m: ®iÒu g×? Th«ng qua c¸c t×nh th¸i tõ: ¹, nhÐ, nhØ, c¬, mµ, c¬ mµ,... VÝ dô 1: C« tÆng em. VÒ trêng míi, em cè g¾ng häc tËp nhÐ!.

(186) ( Kh¸nh Hoµi ). _ Dùa vµo c¸c chøc n¨ng trªn, ngêi ta chia t×nh th¸i tõ ra lµm mÊy lo¹i ( KÓ tªn )?. _ Khi sö dông t×nh th¸i tõ cÇn chó ý ®iÒu g×?. GV cho HS lµm c©u hái tr¾c nghiÖm ë bµi 7 (S¸ch BT tr¾c nghiÖm Ng÷ v¨n 8 ):Tõ c©u 21 đến câu 26 ( Trang 49, 50).. 1. Xác định tình thái từ trong các câu sau: _ Anh ®i ®i. _ Sao mµ l¾m nhØ nhÐ thÕ c¬ chø? _ Chị đã nói thế ? 2. _ Cho mét c©u cã th«ng tin sù kiÖn: Nam häc bµi. _ Dùng tình thái từ để thay đổi sắc thái ý nghÜa cña c©u trªn? 3. Cho hai c©u sau: a. §i ch¬i nµo! b. Nµo, ®i ch¬i! ChØ ra trêng hîp tõ nµo lµ t×nh th¸i tõ. Tõ nµo trong trêng hîp cßn l¹i lµ g×? 4. Cho biÕt sù kh¸c nhau gi÷a hai c¸ch nãi: a. Ch¸u chµo b¸c. b. Ch¸u chµo b¸c ¹. 5. Dùng các tình thái từ để biến đổi các câu trÇn thuËt sau thµnh c¸c c©u nghi vÊn. §Æt ra mét t×nh huèng giao tiÕp cã thÓ sö dông c©u nghi vấn đó. a. MÑ vÒ råi. b. Nam ®i b¬i. c. Ngµy mai lµ chñ nhËt.. VÝ dô 2: Các em đừng khóc. Tra nay các em đợc về nhµ c¬ mµ. ( Thanh TÞnh ) 3. Ph©n lo¹i: 4 lo¹i _ T×nh th¸i tõ nghi vÊn. _ T×nh th¸i tõ cÇu khiÕn. _ T×nh th¸i tõ c¶m th¸n. _ T×nh th¸i tõ biÓu lé s¾c th¸i t×nh c¶m. 4. Sö dông t×nh th¸i tõ: T×nh th¸i tõ t¹o nªn s¾c th¸i biÓu c¶m rÊt rõ. Do đó, lúc nói hoặc viết cần phải cân nh¾c thËn träng, cÇn c¨n cø vµo vÞ thÕ x· hội, gia đình và hoàn cảnh giao tiếp để sử dông mét c¸ch hîp lÝ. Tr¸nh v« lÔ, th« lç hoặc vụng về đáng chê. B. bµi tËp thùc hµnh. I. PhÇn BT Tr¾c nghiÖm: Bµi 7: 21. Nèi víi c. 22. B 23. D 24. B 25. C 26. D II. PhÇn BT Tù luËn: 1. T×nh th¸i tõ g¹ch ch©n: _ Anh ®i ®i. _ Sao mµ l¾m nhØ nhÐ thÕ c¬ chø? _ Chị đã nói thế ? 2. _ Nam häc bµi µ? _ Nam häc bµi nhÐ! _ Nam häc bµi ®i! _ Nam häc bµi h¶? _ Nam häc bµi ? ... 3. _ Tõ nµo trong trêng hîp (a) lµ t×nh th¸i tõ. _ Từ nào trong trờng hợp (b) dùng để gọi đáp. 4. Sù kh¸c nhau gi÷a hai c¸ch nãi: a. Kh«ng dïng t×nh th¸i tõ; biÓu thÞ sù suång s·. b. Sử dụng tình thái từ ạ; biểu thị thái độ kính trọng, lễ phép đối với ngời trên. 5. MÉu: a. _ MÑ vÒ råi. -> MÑ vÒ råi µ? ( T×nh huèng giao tiÕp: Nam ®i häc vÒ nh×n thÊy xe cña mÑ, hái em g¸i ). _ MÑ vÒ råi. -> MÑ vÒ råi ¹? ( T×nh huèng giao tiÕp: Nam ®i häc vÒ nh×n thÊy xe cña mÑ, hái anh trai ). 6. Cần chú ý cả nhé và cơ đều là các tình.

(187) d. §©y lµ quyÓn truyÖn cña Nam. 6. §Æt ta hai t×nh huèng giao tiÕp cã sö dông hai c©u sau ( mçi c©u mét t×nh huèng ). ChØ ra sù kh¸c nhau vÒ c¸ch dïng gi÷a hai t×nh th¸i tõ nhÐ vµ c¬. _ Phë nhÐ. _ Phë c¬.. thái từ, nhng “Phở nhé.” dùng để đề nghị, mời; còn “Phở cơ.” dùng để trả lời, đáp lại một lời đề nghị đã có trớc đó. Cơ có thể có thªm s¾c th¸i t×nh c¶m nòng nÞu.. Ngµy d¹y: Buæi 10. biÖn ph¸p tu tõ nãi qu¸ A. Nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n. I. Nãi qu¸: 1. §Þnh nghÜa: _ ThÕ nµo lµ nãi qu¸? Nói quá là biện pháp tu từ phóng đại mức độ, quy mô, tính chất của sự vật hiện tợng đợc miêu tả so với hiện thực khách quan. 2. T¸c dông cña nãi qu¸: _ Nãi qu¸ cã nh÷ng t¸c dông g×? _ Tríc hÕt nãi qu¸ cã chøc n¨ng nhËn thøc, làm rõ hơn bản chất của đối tợng. Nói quá kh«ng ph¶i lµ nãi sai sù thËt, nãi dèi. §©y lµ mét biÖn ph¸p tu tõ. VÝ dô: Trªn ®Çu nh÷ng r¸c cïng r¬m Chång yªu chång b¶o hoa th¬m r¾c ®Çu. ( Ca dao ) => C¸ch nãi nµy nh»m biÓu hiÖn mét sù thật: Sự đam mê mù quáng đã làm cho con ngêi nh×n nhËn sù viÖc kh«ng chÝnh x¸c, thËm chÝ lµm cho ngêi ta nh×n nhËn, suy nghĩ, hành động khác hẳn mọi ngời. _ Nãi qu¸ cßn cã t¸c dông nhÊn m¹nh, g©y Ên tîng, t¨ng søc biÓu c¶m. VÝ dô: ChÝ ta lín nh biÓn §«ng tríc mÆt. ( Tè H÷u ) => Søc m¹nh cña c¸ch nãi qu¸ ë ®©y chÝnh là gây đợc ấn tợng, xúc cảm về ý chí, về quyết tâm giải phóng đất nớc của nhân dân ta. 3. C¸c trêng hîp sö dông nãi qu¸: _ Nói quá đợc sử dụng trong những lĩnh vực _ Nới quá thờng đợc dùng trong thơ văn nµo? Cho vÝ dô minh ho¹? ch©m biÕm, trµo phóng. VÝ dô: Lç mòi mêi t¸m g¸nh l«ng Chång yªu chång b¶o t¬ hång trêi cho. ( Ca dao ) _ Nãi qu¸ còng cã thÓ gÆp trong v¨n th¬ tr÷ tình, để nhấn mạnh mức độ tình cảm. VÝ dô: B¸t c¬m chan ®Çy níc m¾t Bay cßn gi»ng khái miÖng ta. ( NguyÔn §×nh Thi ) _ Trong lêi nãi thêng ngµy, còng cã nh÷ng.

(188) cách nói quá để khẳng định một điều nào đó. VÝ dô: Nhớ, nhớ. Chết xuống đất cũng không quªn. ( NguyÔn §Þch Dòng ) 4. Ph©n biÖt nãi qu¸ vµ nãi kho¸c: _ Nãi qu¸ cã g× gièng vµ kh¸c víi nãi _ Gièng nhau: kho¸c? Nói quá và nói khoác cùng là phóng đại quy mô, mức độ, tính chất của sự vật, hiện tợng. _ Kh¸c nhau: + Nói quá là nói để gây ấn tợng, gây chú ý, để làm nổi rõ một khía cạnh nào đó của đối tợng đợc nói đến. + Nói khoác nhằm mục đích cho ngời nghe tin vµo nh÷ng ®iÒu kh«ng cã thøc. VÝ dô: _ Có sức ngời sỏi đá cũng thành cơm ( Nói qu¸ ). _ Nó có thể biến hòn đá kia thành một bát c¬m nãng vµ mét khóc c¸ kho th¬m phøc (Nãi kho¸c ). _ Tay ngêi nh cã phÐp tiªn – Trªn tre nøa còng dÖt ngh×n bµi th¬ ( Nãi qu¸ ). _ Nó sáng tác đợc một nghìn bài thơ trong vòng nửa tiếng đồng hồ ( Nói khoác ). B. bµi tËp thùc hµnh. GV cho HS lµm c©u hái tr¾c nghiÖm ë bµi 9 I. PhÇn BT Tr¾c nghiÖm: (S¸ch BT tr¾c nghiÖm Ng÷ v¨n 8 ):Tõ c©u 21 đến câu 28 ( Trang 63, 64, 65). C©u 21 22 23 24 §¸p ¸n C D B C C©u 25 26 27 28 §¸p ¸n A C A B Bµi tËp 1: Xác định biện pháp nói quá trong những c©u díi ®©y: a. Bao giờ cây cải làm đình Gç lim lµm ghÐm th× m×nh lÊy ta. ( Ca dao ) b. B©y giê gÆp mÆt chµng ®©y, Ăn chín lạng ớt ngọt ngay nh đờng. ( Ca dao ) c. Nhí ai bæi hæi båi håi, Nh đứng đống lửa, nh ngồi đống than. ( Ca dao ) Bµi tËp 2: Ph©n tÝch hiÖu qu¶ cña c¸c trêng hîp sau ®©y do phÐp nãi qu¸ mang l¹i. a. Ngêi say rîu mµ ®i xe m¸y th× tÝnh m¹ng ngµn c©n treo sîi tãc. b. Ngêi sao mét hÑn th× nªn Ngêi sao chÝn hÑn th× quªn c¶ mêi. ( Ca dao ). II. PhÇn BT Tù luËn: Bµi tËp 1: Biện pháp nói quá đợc gạch chân: a. Bao giờ cây cải làm đình Gç lim lµm ghÐm th× m×nh lÊy ta. ( Ca dao ) b. B©y giê gÆp mÆt chµng ®©y, Ăn chín lạng ớt ngọt ngay nh đờng. ( Ca dao ) c. Nhí ai bæi hæi båi håi, Nh đứng đống lửa, nh ngồi đống than. ( Ca dao ) Bµi tËp 2: a. Sö dông “ngµn c©n treo sîi tãc” lµ c¸ch nói hình ảnh phi thực tế để giúp ngời đọc nhận thức mức độ nguy hiểm một cách cụ thÓ nhÊt. b. HÑn chÝn mµ quªn mêi lµ hoµn toµn kh«ng cã trong thùc tÕ. ChÝnh c¸ch nãi phóng đại quá sự thật này đã nhấn mạnh thái độ trách móc đối với sự “quên” của ngời hÑn..

(189) c. TiÕng h¸t ¸t tiÕng bom.. c. Đây là cách nói quá bằng hình ảnh để diÔn t¶ niÒm tin, sù l¹c quan, sù sèng, sù chiÕn th¾ng vît lªn trªn gian khæ hi sinh trong chiến đấu. Bµi tËp 3:. Bµi tËp 3: T×m c¸c thµnh ng÷ cã sö dông biÖn ph¸p nói quá để diễn đạt các ý sau. Đặt câu với mỗi thành ngữ đó. a. Chi b»ng anh em t«i cø tranh thñ giê nghØ a. Chắt lọc, chọn lấy cái quý giá, cái tốt đẹp, đi bới mấy đống sắt vụn, đãi cát tìm vàng. tinh tuý trong nh÷ng c¸i t¹p chÊt kh¸c. ( L©m Ph¬ng ) b. å lµm g× c¸i vÆt Êy. HiÓu dô cho d©n b. Cả gan hay làm điều gì kém cỏi, vụng về nghe, chứ đâu dám đánh trống qua cửa nhà tríc ngêi hiÓu biÕt, tinh th«ng, tµi c¸n h¬n sÊm. m×nh. ( NguyÔn C«ng Hoan ) c. Chỉ cần ba hơi lặn ngắn, anh đã trồi lên c. Sợ hãi, khiếp đảm đến mức mặt tái mét. tríc mÆt Thuý – mét khu«n mÆt c¾t kh«ng cßn giät m¸u, c¸i miÖng nhá cø h¸ ra ngËm l¹i, m¾t nh¾m nghiÒn. ( Chu Lai ) ( HoÆc: MÆt c¾t kh«ng ra m¸u ) d. Thôi cũng đợc và bắt đầu từ giờ phút này, d. Lu«n kÒ c¹nh bªn nhau hoÆc g¾n bã chÆt l·o ph¶i theo ta nh h×nh víi bãng. chÏ, kh¨ng khÝt víi nhau. ( Thu Bån ) e. Trong tËp hå s¬ dµy hµng gang ë c¬ quan công an, bút tích của cha Hoan còn đó e. Gan d¹, dòng c¶m, kh«ng nao nóng tríc chøng tá «ng ta ch¼ng ph¶i tay gan vµng d¹ khã kh¨n, nguy hiÓm. s¾t g×. ( Chu V¨n ) g. Hai đứa giống nhau nh hai giọt nớc. ( Thu Bån ) g. Giống hệt nhau, đến mức tởng chừng nh Bài tập 4: cïng mét thÓ chÊt. Cã thÓ kÓ ra c¸c thµnh ng÷ nh: lín nhanh Bµi tËp 4: nh thæi, ng· nh ng¶ r¹, ®en nh cét nhµ ch¸y, Tìm 5 thành ngữ có sử dụng phép nói quá. nghiêng nớc nghiêng thành, long trời lở đất, Đặt câu với mỗi thành ngữ đó. bầm gan tím ruột, nghĩ nát óc; chó ăn đá, gà Mẫu: ruột để ngoài da. ¨n sái,... -> §Æt c©u: GiÊy tê ai d¸m ®a cho «ng cô §Æt c©u: ruột để ngoài da ấy. 1. Chị ấy đẹp nghiêng nớc nghiêng thành. 2. Sơn Tinh và Thuỷ Tinh đánh nhau long trời lở đất. 3. Nhắc đến lũ giặc, ai cũng bầm gan tím ruét. 4. Tôi đã nghĩ nát óc mà vãn cha giải đợc bµi to¸n nµy. 5. ở nơi chó ăn đá gà ăn sỏi này, ai mà sống đợc. Bµi tËp 5: _ Tãc tai cËu Êy tèt nh rõng. _ GÆp ngêi nghiÖn ma tuý tí sî hÕt c¶ hån. Bµi tËp 5: _ NhiÒu kÎ b¸n trêi kh«ng v¨n tù. T×m mét sè trêng hîp nãi qu¸ thêng dïng ... trong sinh ho¹t h»ng ngµy. Bµi tËp 6: ( HS tù viÕt ®o¹n v¨n ) Bµi tËp 6: ViÕt mét ®o¹n v¨n ng¾n ( 5 – 7 c©u ).

(190) trong đó có sử dụng phép nói quá. Chỉ ra phép nói quá trong đoạn văn đó. Bµi tËp 1: Xác định biện pháp nói quá trong những câu dới đây: a. Bao giờ cây cải làm đình Gç lim lµm ghÐm th× m×nh lÊy ta. b. c.. ( Ca dao ) B©y giê gÆp mÆt chµng ®©y, Ăn chín lạng ớt ngọt ngay nh đờng. ( Ca dao ) Nhí ai bæi hæi båi håi, Nh đứng đống lửa, nh ngồi đống than. ( Ca dao ). Bµi tËp 2: Ph©n tÝch hiÖu qu¶ cña c¸c trêng hîp sau ®©y do phÐp nãi qu¸ mang l¹i. a. Ngêi say rîu mµ ®i xe m¸y th× tÝnh m¹ng ngµn c©n treo sîi tãc. b. Ngêi sao mét hÑn th× nªn Ngêi sao chÝn hÑn th× quªn c¶ mêi. ( Ca dao ) c. TiÕng h¸t ¸t tiÕng bom. Bµi tËp 3: Tìm các thành ngữ có sử dụng biện pháp nói quá để diễn đạt các ý sau. Đặt câu với mỗi thành ngữ đó. a. Chắt lọc, chọn lấy cái quý giá, cái tốt đẹp, tinh tuý trong những cái tạp chất khác. b. C¶ gan hay lµm ®iÒu g× kÐm cái, vông vÒ tríc ngêi hiÓu biÕt, tinh th«ng, tµi c¸n h¬n m×nh. c. Sợ hãi, khiếp đảm đến mức mặt tái mét. d. Lu«n kÒ c¹nh bªn nhau hoÆc g¾n bã chÆt chÏ, kh¨ng khÝt víi nhau. e. Gan d¹, dòng c¶m, kh«ng nao nóng tríc khã kh¨n, nguy hiÓm. g. Giống hệt nhau, đến mức tởng chừng nh cùng một thể chất. Bµi tËp 4: Tìm 5 thành ngữ có sử dụng phép nói quá. Đặt câu với mỗi thành ngữ đó. Mẫu: ruột để ngoài da. -> Đặt câu: Giấy tờ ai dám đa cho ông cụ ruột để ngoài da ấy. Bµi tËp 5: T×m mét sè trêng hîp nãi qu¸ thêng dïng trong sinh ho¹t h»ng ngµy. Bµi tËp 6: Viết một đoạn văn ngắn ( 5 – 7 câu ) trong đó có sử dụng phép nói quá. Chỉ ra phép nói quá trong đoạn văn đó.. Ngµy d¹y: Buæi 11. biÖn ph¸p tu tõ nãi gi¶m, nãi tr¸nh. _ ThÕ nµo lµ nãi gi¶m nãi tr¸nh? _ Nãi gi¶m nãi tr¸nh cã nh÷ng t¸c dông g×?. A. Nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n. II. Nãi gi¶m, nãi tr¸nh: 1. §Þnh nghÜa: Nãi gi¶m nãi tr¸nh lµ biÖn ph¸p tu tõ dùng cách diễn đạt tế nhị, uyển chuyển. 2. T¸c dông cña nãi gi¶m nãi tr¸nh: _ Tr¸nh c¶m gi¸c ®au buån, ghª sî, nÆng nÒ. VÝ dô 1: Cha nã chÕt, mÑ nã lÊy chång kh¸c. (C¶m.

(191) gi¸c ®au buån ). _ Cha nã mÊt, mÑ nã ®i bíc n÷a. ( Tr¸nh c¶m gi¸c qu¸ ®au buån ). VÝ dô 2: _ Em bÐ bÞ Øa ch¶y. ( C¶m gi¸c ghª sî ). _ Em bÐ bÞ ®i ngoµi. ( Tr¸nh c¶m gi¸c ghª sî ) _ Tr¸nh sù th« tôc, thiÕu lÞch sù. VÝ dô: _ Con d¹o nµy lêi l¾m. ( ThiÕu tÕ nhÞ ) _ Con dạo này cha đợc chăm lắm. ( Tế nhị, nhÑ nhµng, tr¸nh nÆng nÒ ). 3. C¸c c¸ch nãi gi¶m nãi tr¸nh: a. Sử dụng từ đồng nghĩa, đặc biệt là các từ _ Nói giảm nói tránh thờng đợc thực hiện Hán Việt. b»ng nh÷ng c¸ch nµo? Ch¼ng h¹n: + chÕt: tõ trÇn, t¹ thÕ, quy tiªn,... + ch«n: mai t¸ng, an t¸ng,... VÝ dô: Ông cụ đã chết rồi. => Ông cụ đã quy tiên rồi. b. Dùng cách nói phủ định từ trái nghĩa. Ch¼ng h¹n: Xấu: cha đẹp, cha tốt,... VÝ dô: Bµi th¬ cña anh dë l¾m. => Bài thơ của anh cha đợc hay lắm. c. Dïng c¸ch nãi vßng: VÝ dô: Anh cßn kÐm l¾m. => Anh cÇn ph¶i cè g¾ng h¬n n÷a. d. Dïng c¸ch nãi trèng (tØnh lîc). VÝ dô 1: Anh Êy bÞ th¬ng nÆng thÕ th× kh«ng sống đợc lâu nữa đâu chị ạ. => Anh ấy (...) thế thì không (...) đợc lâu n÷a ®©u chÞ ¹. VÝ dô2: Lão làm bộ đấy! Thật ra thì lão chỉ tẩm ngÈm thÕ, nhng còng (...) ra phÕt chø ch¶ võa ®©u: l·o xin t«i mét Ýt b¶ chã [...]. 4. C¸c trêng hîp sö dông nãi gi¶m nãi tr¸nh: _ Khi muèn tr¸nh c¶m gi¸c ®au buån, ghª _ Nói giảm nói tránh thờng đợc sử dụng sợ, thô tục, thiếu lịch sự. trong nh÷ng trêng hîp nµo? Cho vÝ dô minh VÝ dô: ho¹? Anh ¸y bÞ thæ huyÕt. (Tr¸nh c¶m gi¸c ghª sî ) _ Khi muốn tôn trọng ngời đối thoại với m×nh ( ngêi cã quan hÖ thø bËc x· héi, tuæi t¸c cao h¬n) VÝ dô: Khuya råi, mêi bµ ®i nghØ. _ Khi muèn nhËn xÐt mét c¸ch tÕ nhÞ, lÞch sự, có văn hoá để ngời nghe dễ tiếp thu ý kiÕn gãp ý. VÝ dô:.

(192) _ C¸c t×nh huèng nµo kh«ng nªn sö dông nãi gi¶m nãi tr¸nh?. _ Để cảm thụ đợc cái hay (giá trị nghệ thuËt) cña c¸ch nãi gi¶m nãi tr¸nh trong t¸c phÈm v¨n häc, ta cÇn lµm g×?. GV cho HS lµm c©u hái tr¾c nghiÖm ë bµi 10 (S¸ch BT tr¾c nghiÖm Ng÷ v¨n 8 ):Tõ câu 20 đến câu 26 ( Trang 70, 71).. Bµi tËp 1: T×m biÖn ph¸p nãi gi¶m nãi tr¸nh trong c¸c c©u sau. Gi¶i thÝch ý nghÜa cña c¸c c¸ch nói đó. a. Bµ l·o l¸ng giÒng l¹i lËt ®Ët ch¹y sang: _ Bác trai đã khá rồi chứ? ( Ng« TÊt Tè ) b. Nó ( Rùa Vàng ) đứng nổi trên mặt nớc vµ nãi: “Xin bÖ h¹ hoµn g ¬m l¹i cho Long Qu©n”. ( Sù tÝch Hå G¬m ) Bµi tËp 2: Ph¸t hiÖn phÐp nãi tr¸nh trong ®o¹n trÝch sau ®©y vµ cho biÕt v× sao chÞ DËu l¹i nãi nh vËy. ChÞ DËu võa nãi võa mÕu: _ Thôi u không ăn để phần cho con. Con chỉ đợc ăn ở nhà bữa nay nữa thôi. U không muèn ¨n tranh cña con. Con cø ¨n. Bài thơ của anh cha đợc hay lắm. 5. C¸c t×nh huèng kh«ng nªn nãi gi¶m nãi tr¸nh: _ Khi cÇn phª b×nh nghiªm kh¾c, nãi th¼ng, nói đúng mức độ sự thật. _ Khi cÇn th«ng tin chÝnh x¸c, trung thùc. 6. C¶m thô c¸i hay (gi¸ trÞ nghÖ thuËt ) cña c¸ch nãi gi¶m nãi tr¸nh trong t¸c phÈm v¨n häc: _ §Æt nã trong hoµn c¶nh giao tiÕp cô thÓ (quan hÖ thø bËc x· héi, tuæi t¸c, t©m tr¹ng cña ngêi nãi, ngêi nghe,...). _ Xem xét trong văn bản, tác giả đã tạo ra phÐp nãi gi¶m nãi tr¸nh b»ng nh÷ng tõ ng÷ nµo, b»ng c¸ch nµo. _ §èi chiÕu víi nh÷ng c¸ch nãi th«ng thêng có thể dùng trong trờng hợp giao tiếp đó để thấy đợc tác dụng của cách diễn đạt này và dông ý cña t¸c gi¶. B. bµi tËp thùc hµnh. I. PhÇn BT Tr¾c nghiÖm: 20. A 21. D 22. B 23. D 24. D 25. _ §iÒn 1 vµo c. _ §iÒn 2 vµo ®. _ §iÒn 3 vµo a. _ §iÒn 4 vµo b. _ §iÒn 5 vµo d. 26. B II. PhÇn BT Tù luËn: Bµi tËp 1: a. kh¸ ( t×nh tr¹ng søc khoÎ ). b. hoµn ( tr¶ l¹i ).. Bµi tËp 2: Đáng lẽ chị Dậu phải nói: “U đã bán con cho nhà cụ Nghị để lấy tiền nộp su rồi”, nhng vì sự thật quá phũ phàng đối với đứa con nên chị phải nói tránh: “Con chỉ đợc ăn ở nhµ b÷a nay n÷a th«i”.. thËt no, kh«ng ph¶i nhêng nhÞn cho u. ( Ng« TÊt Tè ) Bµi tËp 3: Bµi tËp 3:.

(193) G¹ch ch©n díi nh÷ng c¸ch nãi thay cho “chÕt” trong c¸c c©u sau: a. Chỉ đến lúc thân tàn lực kiệt, trả xác cho đời, Thị Kính mới đợc minh oan và đợc đức Phật đón về miền vĩnh cửu, trong niềm xót th¬ng, nuèi tiÕc cña mu«n ngêi. ( TrÇn L©m BiÒn ) b. ThÕ råi DÕ Cho¾t t¾t thë. T«i th¬ng l¾m. Võa th¬ng võa ¨n n¨n téi m×nh. ( T« Hoµi ) c. Bỗng loè chớp đỏ Th«i råi, Lîm ¬i! ( Tè H÷u ) d. Ch¼ng bao l©u, ngêi chång mÊt. ( Sä Dõa ) e. [...] trớc kia khi bà cha về với Thợng đế chí nhân, bà cháu ta đã từng sung sớng biết bao. ( An-®Ðc-xen ) g. Cách mấy tháng sau, đứa con lên sài lại bỏ đi để chị ở một mình. ( NguyÔn Kh¶i ) Bµi tËp 4: Thay c¸c tõ in ®Ëm trong nh÷ng c©u díi ®©y b»ng c¸c tõ ng÷ nãi gi¶m nãi tr¸nh: a. Tôi cấm cậu: không đến chỗ đó. b. Bè mÑ nã bá nhau tõ ngµy nã cßn bÐ.. a. Chỉ đến lúc thân tàn lực kiệt, trả xác cho đời, Thị Kính mới đợc minh oan và đợc đức Phật đón về miền vĩnh cửu, trong niềm xót th¬ng, nuèi tiÕc cña mu«n ngêi. ( TrÇn L©m BiÒn ) b. ThÕ råi DÕ Cho¾t t¾t thë. T«i th¬ng l¾m. Võa th¬ng võa ¨n n¨n téi m×nh. ( T« Hoµi ) c. Bỗng loè chớp đỏ Th«i råi, Lîm ¬i! ( Tè H÷u ) d. Ch¼ng bao l©u, ngêi chång mÊt. ( Sä Dõa ) e. [...] trớc kia khi bà cha về với Thợng đế chí nhân, bà cháu ta đã từng sung sớng biết bao. ( An-®Ðc-xen ) g. Cách mấy tháng sau, đứa con lên sài lại bỏ đi để chị ở một mình. ( NguyÔn Kh¶i ) Bµi tËp 4: Cã thÓ thay b»ng:. a. Tôi khuyên cậu: không nên đến chỗ đó. b. Bè mÑ nã chia tay nhau tõ ngµy nã cßn bÐ. c. Bà đã già. c. Bà đã có tuổi. Bµi tËp 5: Bµi tËp 5: Thay c¸c tõ ng÷ in ®Ëm b»ng c¸c tõ ng÷ Cã thÓ thay nh sau: đồng nghĩa để thể hiện cách nói giảm nói tr¸nh trong nh÷ng c©u sau: a. Anh cø chuÈn bÞ ®i, bµ cô cã thÓ chÕt a. Anh cø chuÈn bÞ ®i, bµ cô cã thÓ ®i trong trong nay mai th«i. nay mai th«i. b. ¤ng ta muèn anh ®i khái n¬i nµy. b. ¤ng ta kh«ng muèn tr«ng thÊy anh ë ®©y n÷a. c. Bè t«i lµm ngêi g¸c cæng cho nhµ m¸y. c. Bè t«i lµm ngêi b¶o vÖ cho nhµ m¸y. d. Ông giám đốc chỉ có một ngời đầy tớ. d. Ông giám đốc chỉ có một ngời phục vụ. e. CËu Êy bÞ bÖnh ®iÕc tai, mï m¾t. e. CËu Êy bÞ bÖnh khiÕm thÞ. g. MÑ t«i lµm nghÒ nÊu ¨n. g. MÑ t«i lµm cÊp dìng. Bµi tËp 6: Bµi tËp 6: H·y t×m trong lêi nãi h»ng ngµy c¸c c¸ch _ ChÞ Lan d¹o nµy cã vÎ tha ®i lµm. nói giảm nói tránh để biểu lộ thái độ lịch _ Anh ấy có vẻ không hiền lắm. thiÖp, tr¸nh th« tôc. ... Bµi tËp 7: Bµi tËp 7: §Æt 3 c©u nãi gi¶m nãi tr¸nh b»ng c¸ch Có thể đặt câu: phủ định từ trái nghĩa. Con ngùa cña cËu xÊu qu¸. MÉu: Bøc tranh cËu vÏ xÊu qu¸. -> Con ngựa của cậu không đợc đẹp lắm. -> Bức tranh cậu vẽ cha đợc đẹp lắm.. Bµi tËp 1: Tìm biện pháp nói giảm nói tránh trong các câu sau. Giải thích ý nghĩa của các cách nói đó. a. Bµ l·o l¸ng giÒng l¹i lËt ®Ët ch¹y sang: _ Bác trai đã khá rồi chứ?.

(194) ( Ng« TÊt Tè ) b. Nó ( Rùa Vàng ) đứng nổi trên mặt nớc và nói: “Xin bệ hạ hoàn gơm lại cho Long Quân”. ( Sù tÝch Hå G¬m ) Bµi tËp 2: Ph¸t hiÖn phÐp nãi tr¸nh trong ®o¹n trÝch sau ®©y vµ cho biÕt v× sao chÞ DËu l¹i nãi nh vËy. ChÞ DËu võa nãi võa mÕu: _ Thôi u không ăn để phần cho con. Con chỉ đợc ăn ở nhà bữa nay nữa thôi. U không muốn ¨n tranh cña con. Con cø ¨n thËt no, kh«ng ph¶i nhêng nhÞn cho u. ( Ng« TÊt Tè ) Bµi tËp 3: G¹ch ch©n díi nh÷ng c¸ch nãi thay cho “chÕt” trong c¸c c©u sau: a. Chỉ đến lúc thân tàn lực kiệt, trả xác cho đời, Thị Kính mới đợc minh oan và đợc đức Phật đón về miền vĩnh cửu, trong niềm xót thơng, nuối tiếc của muôn ngời. ( TrÇn L©m BiÒn ) b. ThÕ råi DÕ Cho¾t t¾t thë. T«i th¬ng l¾m. Võa th¬ng võa ¨n n¨n téi m×nh. ( T« Hoµi ) c. Bỗng loè chớp đỏ Th«i råi, Lîm ¬i! ( Tè H÷u ) d. Ch¼ng bao l©u, ngêi chång mÊt. ( Sä Dõa ) e. [...] trớc kia khi bà cha về với Thợng đế chí nhân, bà cháu ta đã từng sung sớng biết bao. ( An-®Ðc-xen ) g. Cách mấy tháng sau, đứa con lên sài lại bỏ đi để chị ở một mình. ( NguyÔn Kh¶i ) Bµi tËp 4: Thay c¸c tõ in ®Ëm trong nh÷ng c©u díi ®©y b»ng c¸c tõ ng÷ nãi gi¶m nãi tr¸nh: a. Tôi cấm cậu: không đến chỗ đó. b. Bè mÑ nã bá nhau tõ ngµy nã cßn bÐ. c. Bà đã già. Bµi tËp 5: Thay các từ ngữ in đậm bằng các từ ngữ đồng nghĩa để thể hiện cách nói giảm nói tránh trong nh÷ng c©u sau: a. Anh cø chuÈn bÞ ®i, bµ cô cã thÓ chÕt trong nay mai th«i. b. ¤ng ta muèn anh ®i khái n¬i nµy. c. Bè t«i lµm ngêi g¸c cæng cho nhµ m¸y. d. Ông giám đốc chỉ có một ngời đầy tớ. e. CËu Êy bÞ bÖnh ®iÕc tai, mï m¾t. g. MÑ t«i lµm nghÒ nÊu ¨n. Bµi tËp 6: Hãy tìm trong lời nói hằng ngày các cách nói giảm nói tránh để biểu lộ thái độ lịch thiệp, tr¸nh th« tôc. Bµi tËp 7: Đặt 3 câu nói giảm nói tránh bằng cách phủ định từ trái nghĩa. MÉu: Bøc tranh cËu vÏ xÊu qu¸. -> Bức tranh cậu vẽ cha đợc đẹp lắm..

(195) Ngµy d¹y: Buæi 12.. «n tËp v¨n häc níc ngoµi. GV cho HS lËp b¶ng thèng kª c¸c cét: 1. Sè thø tù. 2. Tªn v¨n b¶n. 3. T¸c gi¶. 4. Tªn níc. 5. ThÓ lo¹i ( thÕ kØ ). 6. Néi dung chñ yÕu. 7. Nét đặc sắc nghệ thuật.. A. Nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n. I. V¨n b¶n “ C« bÐ b¸n diªm”: _ T¸c gi¶: An-®Ðc-xen. _ Tªn níc: §an M¹ch. _ ThÓ lo¹i ( thÕ kØ ): TruyÖn ng¾n ( XIX ). _ Néi dung chñ yÕu: Lßng th¬ng c¶m tríc t×nh c¶nh khèn khæ vµ c¸i chÕt cña mét em bé nghèo đi bán diêm trong đêm giao thừa. _ Nét đặc sắc nghệ thuật: Kết hợp hiện thực vµ méng tëng; gi÷a tù sù, miªu t¶ víi biÓu c¶m. II. V¨n b¶n “ §¸nh nhau víi cèi xay giã”: _ T¸c gi¶: XÐc-van-tÐc. _ Tªn níc: T©y Ban Nha. _ ThÓ lo¹i ( thÕ kØ ): TiÓu thuyÕt ( XVII ). _ Nội dung chủ yếu: Qua sự việc đánh nhau víi cèi xay giã, t¸c gi¶ phª ph¸n ®Çu ãc hoang tëng cña §«n Ki-h«-tª vµ kh¾c ho¹ hai nhân vật Đôn Ki-hô-tê và Xan-chô Panxa có sự đối lập rõ rệt từ ngoại hình, hành động đến tính cách. _ Nét đặc sắc nghệ thuật: Xây dựng nhân vật t¬ng ph¶n vµ nghÖ thuËt trµo phóng nhÑ nhµng, hãm hØnh. III. V¨n b¶n “ ChiÕc l¸ cuèi cïng”: _ T¸c gi¶: O. Hen-ri. _ Tªn níc: MÜ. _ ThÓ lo¹i ( thÕ kØ ): TruyÖn ng¾n ( XIX ). _ Nội dung chủ yếu: Chiếc lá thờng xuân đợc cụ già hoạ sĩ Bơ-men vẽ trên tờng trong một đêm ma tuyết đã đem lại cho Giôn-xi nghị lực và niềm tin để sống, để vợt qua đợc bÖnh tËt. TruyÖn ngîi ca t×nh yªu th¬ng cao c¶ gi÷a nh÷ng ngêi nghÌo. _ Nét đặc sắc nghệ thuật: Xây dựng nhiều t×nh tiÕt hÊp dÉn, s¾p xÕp chÆt chÏ, khÐo lÐo; kết cấu đảo ngợc tình huống hai lần gây høng thó. IV. V¨n b¶n “ Hai c©y phong”: _ T¸c gi¶: Ai-ma-tèp. _ Tªn níc: C-r-g-xtan. _ ThÓ lo¹i ( thÕ kØ ): TruyÖn ( XX ). _ Néi dung chñ yÕu: H×nh ¶nh hai c©y phong của làng quê đợc miêu tả qua tâm tr¹ng vµ kØ niÖm cña nh©n vËt kÓ chuyÖn, thÓ hiÖn t×nh yªu quª h¬ng da diÕt vµ lßng biÕt ¬n víi ngêi thÇy ®Çu tiªn. _ Nét đặc sắc nghệ thuật: Miêu tả thiên nhiên ( hai cây phong ) rất sinh động bằng ngßi bót ®Ëm chÊt héi ho¹. KÕt hîp miªu t¶ víi biÓu c¶m. B. bµi tËp thùc hµnh..

(196) I. PhÇn BT Tr¾c nghiÖm: GV cho HS lµm c©u hái tr¾c nghiÖm ë c¸c _ Bµi 6: bµi: _ Bµi 6 (S¸ch BT tr¾c nghiÖm Ng÷ v¨n C© 1 2 3 8):Từ câu 1 đến câu 16 ( Trang 39, 40, 41, u 42). §.A D B D C© 7 8 9 u §.A A D C C© 13 14 15 u _ Bµi 7 (S¸ch BT tr¾c nghiÖm Ng÷ v¨n §.A C D B 8):Từ câu 1 đến câu 20 ( Trang 45, 46, 47, _ Bài 7: 48, 49). C© 1 2 3 u §.A B D B C© 7 8 9 u §.A A D B C© 13 14 15 _ Bµi 8 (S¸ch BT tr¾c nghiÖm Ng÷ v¨n u 8):Từ câu 1 đến câu 19 ( Trang 52, 53, 54, Đ.A A C A 55, 56). C© 19 20 u §.A B D _ Bµi 8:. _ Bµi 9 (S¸ch BT tr¾c nghiÖm Ng÷ v¨n 8):Từ câu 1 đến câu 20 ( Trang 58, 59, 60, 61, 62, 63).. 1. Tinh thần nhân đạo là giá trị t tởng nổi bật cña c¸c truyÖn “C« bÐ b¸n diªm”, “ChiÕc l¸ cuèi cïng”. H·y ph©n tÝch nh÷ng biÓu hiÖn cô thÓ cña t tëng Êy trong mçi truyÖn.. 2. Nêu đặc điểm trong nghệ thuật kể chuyện. 4. 5. 6. B 10. A 11. B 12. A 16. D. A. 4. 5. 6. C 10. D 11. B 12. D 16. B 17. C 18. C. D. D. D. C© 1 2 3 4 5 u §.A B D A B A C© 7 8 9 10 11 u §.A B A A B C C© 13 14 15 16 17 u §.A B C D D A C© 19 u §.A B _ Bµi 9: C© 1 2 3 4 5 u §.A C C A C B C© 7 8 9 10 11 u §.A A C B D A C© 13 14 15 16 17 u §.A C B C B C C© 19 20 u §.A B C II. PhÇn BT Tù luËn: 1. _ Trong truyÖn “C« bÐ b¸n diªm”, t. 6 D 12 A 18 C. 6 D 12 D 18 A. tëng.

(197) của các truyện “Cô bé bán diêm”, “Chiếc lá nhân đạo thể hiện ở lòng thơng cảm với cuèi cïng”. c¶nh ngé vµ sè phËn bi th¬ng cña nh©n vËt cô bé, đồng thời còn ở niềm thiết tha muốn an ñi con ngêi khèn khæ Êy b»ng nh÷ng khao khát, những giấc mơ đẹp đẽ. _ Trong truyÖn “ChiÕc l¸ cuèi cïng”, t tëng nhân đạo thể hiện tập trung ở sự ngợi ca tình yªu th¬ng, sù cøu gióp nhau gi÷a nh÷ng ng3. Trong v¨n b¶n “ §¸nh nhau víi cèi xay êi nghÌo cïng sèng trong mét ng«i nhµ. MÆt gió”, cặp nhân vật Đôn Ki-hô-tê và Xan-chô khác, tinh thần nhân đạo ở truyện này còn đPan-xa đợc xây dựng theo lối tơng phản. ợc thể hiện ở sự khẳng định sức sống, niềm Hãy chỉ ra những tơng phản đó? Nêu bài tin có thể giúp con ngời vợt lên cảnh ngộ thọc rút ra từ hai nhân vật này? ëng nh tuyÖt väng. 2. _ TruyÖn “C« bÐ b¸n diªm” cã sù kÕt hîp gi÷a hiÑn thùc vµ méng ¶o, ph¶ng phÊt mµu s¾c cæ tÝch tuy vÉn lµ mét truyÖn ng¾n hiÖn đại. _ Truyện “Chiếc lá cuối cùng” tạo đợc những tình huống bất ngờ, lại đợc kể theo lối đảo ngợc làm tăng tính hấp dẫn của truyÖn. 3. _ Sù t¬ng ph¶n gi÷a hai nh©n vËt §«n Ki-h«tª vµ Xan-ch« Pan-xa:. 4. Ngêi kÓ chuyÖn trong v¨n b¶n “Hai c©y phong” lµ ai? Em cã nhËn xÐt g× vÒ c¸ch sö dụng đại từ nhân xng “tôi” và “chúng tôi” trong v¨n b¶n nµy? Hai nh©n v¹t nµy cã kh¸c nhau kh«ng?. §«n Ki - h« - tª. Xan - ch« Pan - xa. _ H×nh d¸ng cao, gµy. _ Sèng v× lÝ tëng c«ng b»ng vµ tù do cho mäi ngêi. _ X¶ than v× lÝ tëng đến cùng. _ ¦a phiªu lu m¹o hiÓm. _ T«n sïng, nhÊt nhÊt tu©n theo s¸ch vë. _ Suy nghÜ viÓn v«ng.. _ H×nh d¸ng bÐo, lïn. _ Sèng thùc dông v× b¶n th©n m×nh. _ Hëng thô c¸ nh©n. _ Nh¸t gan, lêi biÕng. _ Kh«ng biÕt g× vÒ s¸ch vë. _ Suy nghÜ thùc tÕ.. _ Bµi häc rót ra tõ cÆp nh©n vËt nµy: 5. Ph¸t biÓu c¶m tëng cña em sau khi häc + Lµm ngêi ph¶i biÕt sèng cã lÝ tëng, íc m¬ và can đảm thực hiện ớc mơ lí tởng. xong v¨n b¶n “Hai c©y phong”. + Ph¶i biÕt sèng l¹c quan. + Phải yêu sách vở nhng đừng quá mê muội để đến mức xa rời thực tế, điên rồ. + Kh«ng nªn qu¸ thùc dông, kh«ng nªn Ých kØ. 4. Ngêi kÓ chuyÖn lµ mét ho¹ sÜ. Tuy nhiªn, trong v¨n b¶n nµy, cã khi ngêi kÓ chuyÖn xng lµ “t«i”, cã khi lµ “chóng t«i”. Thùc ra, ®©y lµ hai vai cña ngêi kÓ chuyÖn. Sù ho¸ th©n nhiÒu vai nµy khiÕn cho m¹ch kÓ trë nªn biÕn ho¸ h¬n vµ Ên tîng vÒ hai c©y phong còng trë nªn s©u s¾c h¬n. 5. HS cã thÓ nªu c¶m nhËn riªng cña m×nh..

(198) Tuy nhiªn, cÇn chó ý tËp trung vµo 2 ý chÝnh: _ Tình thầy trò cao đẹp ( hai cây phong gắn liÒn víi c©u chuyÖn vÒ thµy §uy-sen ). _ T×nh yªu quª h¬ng s©u s¾c ( Cã thÓ liªn hÖ đến đoạn văn nói về lòng yêu nớc của Ê-renbua mà các em đã đợc học ).. Ngµy d¹y: Buæi 13.. C©u ghÐp. A. Nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n. I. §Þnh nghÜa c©u ghÐp: _ ThÕ nµo lµ c©u ghÐp? Cho vÝ dô vµ ph©n C©u ghÐp lµ c©u do hai hoÆc nhiÒu côm tích cấu tạo của câu đó? C-V kh«ng bao chøa nhau t¹o thµnh. Mçi côm C-V nãi trªn lµ mét vÕ c©u. VÝ dô 1: MÑ t«i ®i chî cßn t«i ®i häc. C V C V => C©u nµy gåm 2 côm C-V ( 2 vÕ c©u ). VÝ dô 2: Bè t«i lµ b¸c sÜ, mÑ t«i lµ gi¸o viªn cßn C V C V t«i lµ häc sinh. C V => C©u nµy gåm 3 côm C-V ( 3 vÕ c©u ). II. C¸ch nèi c¸c vÕ trong c©u ghÐp: _ C¸c vÕ trong c©u ghÐp thêng nèi víi nhau C¸c vÕ c©u trong c©u ghÐp cã thÓ nèi víi b»ng nh÷ng ph¬ng tiÖn nµo? nhau b»ng hai c¸ch: * Dïng tõ nèi: _ Quan hệ từ đẳng lập: và, rồi, nhng, còn,... _ Quan hÖ tõ chÝnh phô: v×, bëi v×, do, bëi, t¹i, nÕu, gi¸, gi¸ nh, tuy, dï, mÆc dï, mÆc dầu, để,... _ CÆp quan hÖ tõ chÝnh phô: v× ( do, bëi, t¹i, bëi v×, së dÜ,...) ...nªn ( cho nªn )...; nÕu (gi¸, gi¸ nh, hÔ,...)... th×...; tuy ( dï, mÆc dï, mÆc dầu,...)... nhng...; để...thì...; v.v... _ CÆp phô tõ: võa...võa...; cµng...cµng...; không những...mà còn...; cha...đã...; vừa mới...đã...; v.v... _ Cặp đại từ: ai...nấy, gì...ấy, đâu...đấy, nµo...Êy, sao...vËy, bao nhiªu...bÊy nhiªu, v.v... _ Kh«ng dïng tõ nèi: + Dïng dÊu phÈy: VÝ dô: + Chồng tôi đau ốm, ông không đợc C V C V phÐp hµnh h¹. ( Ng« TÊt Tè ) + Dïng dÊu chÊm phÈy: VÝ dô:.

(199) _ Nªu quan hÖ gi÷a c¸c vÕ trong c©u ghÐp?. B©y giê cô ngåi xuèng ph¶n nµy ch¬i, t«i đi luộc mấy củ khoai, nấu một ấm nớc chè tơi thật đặc; ông con mình ăn khoai, uống nớc chè, rồi hút thuốc lào... ( Nam Cao ) + Dïng dÊu hai chÊm: VÝ dô: Ta đến bệnh viện K sẽ thấy rõ: Bác sĩ viện trëng cho biÕt trªn 80% ung th vßm häng vµ ung th phæi lµ do thuèc l¸. ( NguyÔn Kh¾c ViÖn ) III. Quan hÖ c¸c vÕ trong c©u ghÐp: * Quan hÖ nguyªn nh©n –hÖ qu¶: VÝ dô: V× trêi ma to nªn t«i ph¶i nghØ häc. * Quan hÖ ®iÒu kiÖn ( gi¶ thiÕt ) –hÖ qu¶: VÝ dô: NÕu trêi ma to th× khu phè nµy ch¾c ch¾n sÏ bÞ ngËp. * Quan hệ tơng phản, nghịch đối: VÝ dô: T«i häc bµi, cßn nã n»m ngñ. * Quan hệ mục đích: VÝ dô: §Ó phong trµo thi ®ua cña líp ngµy mét tiÕn bé th× chóng ta ph¶i cè g¾ng h¬n. * Quan hÖ t¨ng tiÕn: VÝ dô: Trời càng ma to, đờng càng ngập nớc. * Quan hÖ lùa chän: VÝ dô: Mình đọc hay tôi đọc? ( Nam Cao ) * Quan hÖ bæ sung: VÝ dô: Nã kh«ng nh÷ng häc giái mµ nã cßn lao động giỏi. * Quan hÖ tiÕp nèi: VÝ dô: Thầy giáo vào, cả lớp đứng dậy chào. * Quan hệ đồng thời: VÝ dô: ThÇy gi¸o gi¶ng bµi, chóng t«i ghi chÐp ch¨m chó. * Quan hÖ gi¶i thÝch: VÝ dô: Mäi ngêi bçng im lÆng: chñ to¹ b¾t ®Çu ph¸t biÓu. B. bµi tËp thùc hµnh. Bµi tËp 1:. Bµi tËp 1: Trong nh÷ng c©u sau, c©u nµo lµ c©u ghép? Các vế trong các câu ghép đó đợc nối a. Câu ghép. Các vế đợc nối với nhau bằng quan hÖ tõ th×. víi nhau b»ng nh÷ng ph¬ng tiÖn nµo? a. Bµ ta th¬ng t×nh toan gäi hái xem sao th× b. Câu ghép. Các vế đợc nối với nhau bằng mÑ t«i véi quay ®i, lÊy nãn che..

(200) ( Nguyªn Hång ) b. Cây non vừa trồi, lá đã xoà sát mặt đất. ( NguyÔn Th¸i VËn ) c. Làng mất vé sợi, nghề vải đành phải bỏ. ( Nam Cao ) Bµi tËp 2: T×m c¸c cÆp quan hÖ tõ nèi c¸c vÕ c©u trong nh÷ng c©u ghÐp díi ®©y: a. NÕu bµ con ®i lµm th× thËt con t«i chÕt oan. ( Vâ Huy T©m ) b. Vì Thuỷ Tinh đến sau nên Thuỷ Tinh không lấy đợc Mị Nơng làm vợ. c. Để mồi trờng đợc trong sạch thì chúng ta nªn h¹n chÕ sö dông bao b× ni l«ng. d. Tuy miÖng cêi nãi nh vËy mµ bông «ng cø rèi bêi lªn. ( NguyÔn V¨n Bæng ) Bµi tËp 3: Cho biÕt mèi quan hÖ gi÷a c¸c vÕ trong nh÷ng c©u ghÐp díi ®©y: a. ThÇy th× sê vßi, thÇy th× sê ngµ, thÇy th× sê tai, thÇy th× sê ch©n, thÇy th× sê ®u«i. ( ThÇy bãi xem voi ) b. TÊm nghe lêi em, hôp xuèng th× C¸m trót hÕt t«m tÐp cña TÊm vµo giá m×nh råi ch¹y vÒ nhµ tríc. ( TÊm C¸m ) c. Ngời ta đánh mình không sao, mình đánh ngêi ta th× m×nh ph¶i tï, ph¶i téi. ( Ng« TÊt Tè ) Bµi tËp 4: C©u ghÐp sau cã mÊy vÕ c©u? ChØ ra c¸c mèi quan hÖ gi÷a c¸c vÕ c©u trong c©u ghÐp đó? Ngựa thét ra lửa, lửa đã thiêu cháy một làng, cho nên làng đó về sau gọi là làng Ch¸y. ( Th¸nh Giãng ). dÊu phÈy. c. Câu ghép. Các vế đợc nối với nhau bằng dÊu phÈy. Bµi tËp 2: CÆp quan hÖ tõ: a. NÕu...th×... b. V×...nªn... c. §Ó...th×... d. Tuy...mµ... Bµi tËp 3: a. Quan hệ đồng thời. b. Quan hÖ nèi tiÕp.. c. Quan hÖ t¬ng ph¶n.. Bµi tËp 4: * Câu ghép đã cho có 3 vế câu: Ngựa thét ra lửa, lửa đã thiêu cháy một C V C V làng, cho nên làng đó về sau gọi là làng C V Ch¸y. * Quan hÖ gi÷a c¸c vÕ: _ VÕ 1 vµ vÕ 2: Quan hÖ nèi tiÕp. _ VÕ 2 vµ vÕ 3: Quan hÖ nh©n – qu¶. Bµi tËp 5: Các câu ghép đã cho có các vế câu đợc Bµi tËp 5: H·y cho biÕt quan hÖ ý nghÜa gi÷a c¸c vÕ nèi víi nhau b»ng c¸c cÆp phô tõ: a. cha...đã... trong c©u ghÐp sau: b. vừa... đã... a. Trời cha sáng nó đã dậy. c. đang... đã... b. Tôi vừa nói nó đã khóc. Sự việc đợc nêu ở vế câu có phụ từ đã đợc c. Tôi đang ăn nó đã đứng dậy. ngời nói đánh giá là xảy ra sớm hơn so với b×nh thêng ( theo suy nghÜ cña ngêi nãi )..

(201) Ngµy d¹y: Buæi 14.. «n tËp v¨n b¶n nhËt dông. C©u hái «n tËp: 1. ThÕ nµo lµ v¨n b¶n nhËt dông?. 2. Trong chơng trình Ngữ văn 8, em đã đợc häc c¸c v¨n b¶n nhËt dông nµo? C¸c v¨n b¶n đó đề cập đến những vấn đề nhật dụng nào?. 3. Tõ v¨n b¶n “Th«ng tin vÒ Ngµy Tr¸i §Êt n¨m 2000”, em nhËn thøc g× vÒ hiÓm ho¹ cña viÖc dïng bao b× ni l«ng?. 4. Giải thích ý nghĩa nhan đề “Ôn dịch, thuèc l¸”?. 5. Sau khi häc xong v¨n b¶n “¤n dÞch, thuèc l¸”, em nhËn thÊy nh÷ng t¸c h¹i nµo do thuèc l¸ mang l¹i?. 6. V¨n b¶n “Bµi to¸n d©n sè” gióp em nhËn thức gì về vấn đề dân số và kế hoạch hóa gia đình? Theo em, con đờng tốt nhất để hạn chÕ gia t¨ng d©n sè lµ g×?. §Ò c¬ng «n tËp: 1. V¨n b¶n nhËt dông kh«ng ph¶i lµ kh¸i niệm để chỉ thể loại, hoặc chỉ kiểu văn bản. Nói đến “văn bản nhật dụng” trớc hết là nói đến tính chất của nội dung văn bản đó. Đó là nh÷ng bµi viÕt cã néi dung gÇn gòi, bøc thiÕt đối với cuộc sống trớc mắt của con ngời và cộng đồng trong xã hội hiện đại nh: thiên nhiªn, m«i trêng, n¨ng lîng, d©n sè, quyÒn trÎ em, ma tuý,… V¨n b¶n nhËt dông cã thÓ ding tÊt c¶ c¸c thÓ lo¹i còng nh c¸c kiÓu v¨n b¶n. 2. Ch¬ng tr×nh Ng÷ v¨n 8 cã 3 v¨n b¶n nhËt dụng đã học: _ Văn bản “Thông tin về Ngày Trái đất năm 2000” -> Vấn đề: môi trờng. _ Văn bản “Ôn dịch, thuốc lá” -> Vấn đề: tệ n¹n x· héi. _ Văn bản “Bài toán dân số” -> Vấn đề: dân số và kế hoạch hoá gia đình. 3. Tõ v¨n b¶n “Th«ng tin vÒ Ngµy Tr¸i §Êt năm 2000”, ta nhận thức đợc hiểm hoạ của viÖc dïng bao b× ni l«ng: _ Dïng bao b× ni l«ng bõa b·i gãp phÇn lµm « nhiÔm m«i trêng, ph¸t sinh nhiÒu bÖnh hiÓm nghÌo cã thÓ lµm chÕt ngêi. _ Dïng bao b× ni l«ng bõa b·i lµm cho thÕ giíi m¸t an toµn h¬n vµ rÊt cã h¹i cho søc khoÎ con ngêi. 4. ý nghĩa nhan đề “Ôn dịch, thuốc lá”: _ “ ¤n dÞch”: ChØ chung c¸c lo¹i bÖnh nguy hiÓm, l©y lan réng lµm chÕt ngêi hµng lo¹t trong một thời gian nhất định. _ “¤n dÞch, thuèc l¸” cã 2 nghÜa: + ChØ dÞch thuèc l¸. + Bày tỏ thái độ nguyền rủa tẩy chay dịch bÖnh nµy. 5. Sau khi häc xong v¨n b¶n “¤n dÞch, thuèc l¸”, ta nhËn thÊy nh÷ng t¸c h¹i do thuèc l¸ mang l¹i: _ Huû ho¹i nghiªm träng søc khoÎ con ngêi; lµ nguyªn nh©n cña nhiÒu dÞch bÖnh vµ nhiÌu c¸i chÕt kh¸c. _ Huỷ hoại đạo đức lối sống. 6. _ V¨n b¶n “Bµi to¸n d©n sè” gióp ta nhËn thức rõ về vấn đề dân số và kế hoạch hóa gia đình:.

(202) + Sự gia tăng dân số là một thực trạng đáng lo ng¹i cña thÕ giíi vµ lµ nguyªn nh©n c¬ bản dẫn đến cuộc sống đói nghèo, lạc hậu. + Hạn chế gia tăng dân số là đòi hỏi sống cßn cña nh©n lo¹i vµ lµ tr¸ch nhiÖm kh«ng chØ cña toµn x· héi mµ cßn lµ cña mçi gia đình, mỗi cá nhân. _ Con đờng tốt nhất để hạn chế gia tăng dân sè lµ: + §Èy m¹nh gi¸o dôc, tuyªn truyÒn vÒ vÊn đề dân số để mọi ngời nhận thức rõ hơn hiÓm ho¹ cña viÖc gia t¨ng d©n sè, vµ mèi quan hÖ gi÷a bµi to¸n d©n sè vµ bµi to¸n ph¸t triÓn x· héi. + Mỗi gia đình, mỗi cá nhân cần phải ý thức và hành động theo kế hoạch hoá gia đình để hạn chế sinh đẻ tự nhiên. Bµi tËp thùc hµnh: GV cho HS lµm c©u hái tr¾c nghiÖm ë c¸c Bµi tËp thùc hµnh: bµi: _ Bµi 10 (S¸ch BT tr¾c nghiÖm Ng÷ v¨n 8):Từ câu 6 đến câu 19 ( Trang 66, 67, 68, _ Bài 10: 69). C© 6 7 8 9 10 11 12 u §.A A C B C C B A C© 13 14 15 16 17 18 19 _ Bµi 12 (S¸ch BT tr¾c nghiÖm Ng÷ v¨n u 8):Từ câu 1 đến câu 14 ( Trang 78, 79, 80). §.A C D B D D C D _ Bµi 12:. _ Bµi 13 (S¸ch BT tr¾c nghiÖm Ng÷ v¨n 8):Từ câu 1 đến câu 14 ( Trang 84, 85, 86, 87).. C© u §.A C© u §.A. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. A 8. D 9. B 10. D 11. B 12. A 13. A 14. C. D. C. B. A. B. D. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. A 8. D 9. A 10. A 11. B 12. ¢ 13. D 14. C. B. D. B. A. D. A. _ Bµi 13: C© u §.A C© u §.A Ngµy d¹y: Buæi 15.. «n luyÖn vÒ d¸u c©u. _ Dấu ngoặc đơn có công dụng gì?. A. Nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n. I. Dấu ngoặc đơn: Dùng để đánh dấu phần chú thích ( giải thÝch, thuyÕt minh, bæ sung thªm ). VÝ dô: TiÕng trèng cña Ph×a ( lÝ trëng ) thóc gäi.

(203) nép thãc rÒn rÜ. ( T« Hoµi ) -> §¸nh dÊu phÇn gi¶i thÝch. VÝ dô: Trêng xu©n ( còng cã khi gäi lµ thêng xu©n ): mét lo¹i cay leo, b¸m vµo têng g¹ch, lá rụng về mùa đông. ( Chó thÝch trong NV8, tËp mét ) -> §¸nh dÊu phÇn thuyÕt minh. VÝ dô: C« bÐ nhµ bªn ( cã ai ngê ) Còng vµo du kÝch. ( Giang Nam ) -> §¸nh dÊu phÇn bæ sung thªm. II. DÊu hai chÊm: _ DÊu hai chÊm cã nh÷ng c«ng dông g×? _ Dùng để đánh dấu lời dẫn trực tiếp hay lời đối thoại. + Khi b¸o tríc lêi dÉn trùc tiÕp, ta dïng víi dÊu ngoÆc kÐp. VÝ dô: §Õn khi con trai l·o vÒ, t«i sÏ trao l¹i cho h¾n vµ b¶o h¾n: “§©y lµ c¸i vên mµ «ng cô thân sinh ra anh đã cố để lại cho anh trọn vÑn; cô thµ chÕt chø kh«ng chÞu b¸n ®i mét sµo...”. ( Nam Cao ) + Khi báo trớc một lời đối thoại, ta thờng dïng víi dÊu g¹ch ngang. VÝ dô: H¾n bÜu m«i vµ b¶o: _ Lão làm bộ đấy! ( Nam Cao ) _ Dùng để đánh dấu phần bổ sung, giải thích, thuyết minh cho phần trớc đó. VÝ dô: ThËt ra th× l·o chØ t©m ngÈm thÕ, nhng còng ra phÕt chø ch¶ võa ®©u: l·o võa xin t«i mét Ýt b¶ chã... ( Nam Cao ) -> §¸nh dÊu phÇn bæ sung. VÝ dô: §ªm thë: sao lïa níc H¹ Long. ( Huy CËn ) -> §¸nh dÊu phÇn gi¶i thÝch. VÝ dô: Ngoµi ra cßn cã c¸c ®iÖu lÝ nh: lÝ con s¸o, lÝ hoµi xu©n, lÝ hoµi nam. ( Hµ ¸nh Minh ) -> §¸nh dÊu phÇn thuyÕt minh. III. DÊu ngoÆc kÐp: _ §¸nh dÊu tõ ng÷, c©u, do¹n dÉn trùc tiÕp. _ Nªu nh÷ng c«ng dông cña dÊu ngoÆc kÐp? VÝ dô: BÊy giê bµ mÑ míi vui lßng nãi: “Chç nµy là chỗ con ta ở đợc đây”. ( MÑ hiÒn d¹y con ) _ Đánh dấu từ ngữ đợc hiểu theo nghĩa đặc biÖt hay cã hµm ý mØa mai..

(204) VÝ dô 1: Chñ cña chÞ lµ mét quan phñ giµ, d©m đãng trong một đêm “tắt đèn” đã mò vào buång chÞ. ( NguyÔn Hoµnh Khung ) -> Từ ngữ đợc hiểu theo nghĩa đặc biệt. VÝ dô 2: Mét thÕ kØ “v¨n minh”, “khai ho¸” cña thực dân cũng không làm ra đợc một tấc sắt. ( ThÐp Míi ) -> Tõ ng÷ cã hµm ý mØa mai. _ §¸nh dÊu tªn t¸c phÈm, tê b¸o, tËp san,... đợc dẫn. VÝ dô: “Dế Mèn phiêu lu kí” đợc in lần đàu năm 1941, là tác phẩm đặc sắc và nổi tiếng nhất cña T« Hoµi viÕt vÒ loµi vËt, dµnh cho løa tuæi thiÕu nhi. ( Ng÷ v¨n 6, tËp hai ) B. bµi tËp thùc hµnh. I. PhÇn BT Tr¾c nghiÖm: _ Bµi 13: GV cho HS lµm c©u hái tr¾c nghiÖm ë c¸c bµi: _ Bµi 13 (S¸ch BT tr¾c nghiÖm Ng÷ v¨n 8):Từ câu 15 đến câu 24 ( Trang 88, 89, 90).. C©u §.A C©u §.A. 15 C 20 D. 16 D 21 B. 17 B 22 A. 18 B 23 C. 19 A 24 B. _ Bµi 14: _ Bµi 14 (S¸ch BT tr¾c nghiÖm Ng÷ v¨n 8):Từ câu 1 đến câu 13 ( Trang 91, 92, 93, 94).. Bµi tËp 1: Cho biết công dụng của dấu ngoặc đơn trong nh÷ng c©u díi ®©y. a. Ngêi ta cÊm hót thuèc ë nh÷ng n¬i c«ng céng, ph¹t nÆng nh÷ng ngêi vi ph¹m ( ë BØ, tõ n¨m 1987, vi ph¹m lÇn thø nhÊt ph¹t 40 đô la, tái phạm phạt 500 đô la ). b. Ng« TÊt Tè ( 1893 – 1954 ) quª ë lµng Léc Hµ, huyÖn Tõ S¬n, tØnh B¾c Ninh ( nay thuéc §«ng Anh, ngo¹i thµnh Hµ Néi ). Bµi tËp 2 : Thêm dấu ngoặc đơn vào chỗ thích hợp trong nh÷ng trêng hîp sau ®©y: a. Lan bạn tôi rất tự tin khi đứng lên phát biÓu tríc mäi ngêi.. C© u §.A C© u §.A. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. D 8. B 9. A 10. C 11. B 12. A 13. D. B. A. D. A. B. D. II. PhÇn BT Tù luËn: Bµi tËp 1 : Công dụng của dấu ngoặc đơn: a. §¸nh dÊu phÇn thuyÕt minh.. b. _ §¸nh dÊu phÇn bæ sung thªm. _ §¸nh dÊu phÇn gi¶i thÝch. Bµi tËp 2 : Thêm dấu ngoặc đơn nh sau: a. Lan ( bạn tôi ) rất tự tin khi đứng lên phát biÓu tríc mäi ngêi. b. V¨n b¶n “Trong lßng mÑ” ( trÝch håi kÝ.

(205) b. V¨n b¶n “Trong lßng mÑ” trÝch håi kÝ “Những ngày thơ ấu” của Nguyên Hồng đã kể lại một cách chân thực và cảm động những cay đắng, tủi cực cùng tình yêu thơng cháy bỏng của nhà văn thời thơ ấu đối với ngêi mÑ bÊt h¹nh. Bµi tËp 3: Trong nh÷ng trêng hîp sau, trêng hîp nµo cã thÓ thay dÊu g¹ch ngang b»ng dÊu ngoÆc đơn? a. Bµ l·o l¸ng giÒng l¹i lËt ®Ët ch¹y sang: _ Bác trai đã khá rồi chứ? ( Ng« TÊt Tè ) b. Vậy mày hỏi cô Thông – tên ngời đàn bà hä néi xa kia – chç ë cña mî mµy, råi mµy đánh giấy cho mợ mày, bảo dù sao cũng ph¶i vÒ. ( Nguyªn Hång ) c. Chång chÞ – anh NguyÔn V¨n DËu – tuy mới hai mơi sáu tuổi nhng đã học nghề làm ruộng đến mời bẩy năm. ( Ng« TÊt Tè ) Bµi tËp 4: Hãy đặt dấu ngoặc kép, dấu phẩy , dấu hai chÊm vµ dÊu chÊm löng vµo chç thÝch hîp ( cã ®iÒu chØnh viÕt hoa trong trêng hîp cÇn thiÕt ) cho c¸c c©u, ®o¹n trÝch sau: a. N¨m 2000 lµ n¨m ®Çu tiªn ViÖt Nam tham gia Ngày Trái Đất với chủ đề Một ngµy kh«ng sö dông bao b× ni l«ng. b. Gîi ý. Chó ý vÎ mÆt t¬i cêi giäng nãi ngät ngào cử chỉ thân mật của ngời cô đối với chó bÐ Hång mµ t¸c gi¶ gäi lµ rÊt kÞch.. “Nh÷ng ngµy th¬ Êu” cña Nguyªn Hång ) đã kể lại một cách chân thực và cảm động những cay đắng, tủi cực cùng tình yêu thơng cháy bỏng của nhà văn thời thơ ấu đối với ngêi mÑ bÊt h¹nh. Bµi tËp 3: Trêng hîp (b) vµ (c) cã thÓ thay dÊu g¹ch ngang bằng dấu ngoặc đơn.. Bµi tËp 4 : §Æt c¸c dÊu thÝch hîp nh sau:. a. N¨m 2000 lµ n¨m ®Çu tiªn ViÖt Nam tham gia Ngày Trái Đất với chủ đề “Một ngµy kh«ng sö dông bao b× ni l«ng”. b. Gîi ý: Chó ý vÎ mÆt “t¬i cêi”, giäng nãi “ngät ngµo”, cö chØ th©n mËt cña ng êi c« đối với chú bé Hồng mà tác giả gọi là “rất kÞch”. c. Trêng tõ vùng “m¾t” cã nh÷ng trêng nhá c. Trêng tõ vùng m¾t cã nh÷ng trêng nhá sau ®©y: _ Bé phËn cña m¾t: lßng ®en, lßng tr¾ng, sau ®©y _ Bé phËn cña m¾t lßng ®en lßng tr¾ng con con ng¬i,... _ Đặc điểm của mắt: đờ đẫn, lờ đờ, tinh ng¬i _ Đặc điểm của mắt đờ đẫn lờ đờ tinh anh anh, toét,... _ C¶m gi¸c cña m¾t: chãi, qu¸ng, hoa, toÐt cém,... _ C¶m gi¸c cña m¾t chãi qu¸ng hoa cém Bµi tËp 5 : C«ng dông cña dÊu ngoÆc kÐp: Bµi tËp 5 : Cho biÕt c«ng dông cña dÊu ngoÆc kÐp a. Đánh dấu tên tác phảm đợc dẫn. trong nh÷ng trêng hîp díi ®©y: a. “Sông núi nớc Nam” và “Bình Ngô đại cáo” đợc coi là những bản tuyên ngôn độc b. §¸nh dÊu c©u dÉn trùc tiÕp. lËp cña d©n téc ViÖt Nam thêi phong kiÕn. b. §¸ng lÏ nãi “Bµi th¬ cña anh dë l¾m” th× lại bảo “Bài thơ của anh cha đợc hay lắm”. c. Những cuộc biểu tình đổ máu ở Cao c. Đánh dấu từ ngữ đợc hiểu theo ý mỉa mai. Miên, những vụ bạo động ở Sài Gòn, ở Biên Hoµ vµ ë nhiÒu n¬i kh¸c n÷a, ph¶i ch¨ng lµ nh÷ng biÓu hiÖn cña lßng sèt s¾ng ®Çu qu©n Bµi tËp 6 : “tÊp nËp” vµ “kh«ng ngÇn ng¹i”. Bµi tËp 6 : Cho biÕt c«ng dông cña dÊu hai chÊm trong nh÷ng trêng hîp sau:.

(206) a. MÑ håi hép th× thÇm vµo tai t«i: _ Con cã nhËn ra con kh«ng? ( T¹ Duy Anh ) b. Cảnh vật chung quanh tôi đều thay đổi, vì chính lòng tôi đang có sự thay đổi lớn: hôm nay t«i ®i häc. ( Thanh TÞnh ) Bµi tËp 7: Đặt ( hoặc tìm trong các văn bản đã học ) ba câu có sử dụng dấu ngoặc đơn.. a. Dùng để báo trớc lời dối thoại. b. Dùng để đánh dấu phần giải thích.. Bµi tËp 7: Ba câu có dấu ngoặc đơn: _ O.Hen-ri ( 1862 – 1910 ) lµ nhµ v¨n MÜ chuyªn viÕt truyÖn ng¾n. _ Tình nơng ( từ cổ ) dùng để chỉ ngời tình là phụ nữ ( nếu ngời tình là đàn ông thì gọi lµ t×nh lang ). _ Chøng minh r»ng nh÷ng méng tëng cña c« bÐ qua c¸c lÇn quÑt diªm ( lß sëi, bµn ¨n, c©y th«ng N«-en, hai bµ ch¸u bay ®i ) diÔn ra theo thø tù hîp lÝ. Bµi tËp 8: Bµi tËp 8: Đặt ( hoặc tìm trong các văn bản đã học ) Ba c©u cã dÊu hai chÊm: ba c©u cã sö dông dÊu hai chÊm. _ C¸ r« kho khÕ: võa dõ, võa th¬m. _ Lập dàn ý cho đề bài: “Hãy kể về một kỉ niệm tuổi thơ khiến em xúc động và nhớ m·i”. _ §iÒn c¸c thµnh ng÷ sau ®©y vµo chç thÝch hợp để tạo biện pháp nói quá: bầm gan tím ruột, chó ăn đá gà ăn sỏi, nở từng khúc ruột, ruột để ngoài da, vắt chân lên cổ. Bµi tËp 9: Bµi tËp 9: ( HS tù viÕt ®o¹n v¨n ) ViÕt mét ®o¹n v¨n ng¾n vÒ t¸c h¹i cña viÖc hót thuèc l¸ ( hoÆc t¸c h¹i cña viÖc dùng bao bì ni lông ) trong đó có sử dụng dấu ngoặc đơn và dấu hai chấm. Cho biết công dụng của các dấu đó trong đoạn văn võa viÕt. Bµi tËp 1: Cho biết công dụng của dấu ngoặc đơn trong những câu dới đây. a. Ngêi ta cÊm hót thuèc ë nh÷ng n¬i c«ng céng, ph¹t nÆng nh÷ng ngêi vi ph¹m ( ë BØ, tõ n¨m 1987, vi phạm lần thứ nhất phạt 40 đô la, tái phạm phạt 500 đô la ). b. Ng« TÊt Tè ( 1893 – 1954 ) quª ë lµng Léc Hµ, huyÖn Tõ S¬n, tØnh B¾c Ninh ( nay thuéc §«ng Anh, ngo¹i thµnh Hµ Néi ). Bµi tËp 2 : Thêm dấu ngoặc đơn vào chỗ thích hợp trong những trờng hợp sau đây: a. Lan bạn tôi rất tự tin khi đứng lên phát biểu trớc mọi ngời. b. Văn bản “Trong lòng mẹ” trích hồi kí “Những ngày thơ ấu” của Nguyên Hồng đã kể lại một cách chân thực và cảm động những cay đắng, tủi cực cùng tình yêu thơng cháy bỏng của nhà văn thời thơ ấu đối với ngời mẹ bất hạnh. Bµi tËp 3: Trong những trờng hợp sau, trờng hợp nào có thể thay dấu gạch ngang bằng dấu ngoặc đơn? a. Bµ l·o l¸ng giÒng l¹i lËt ®Ët ch¹y sang: _ Bác trai đã khá rồi chứ? ( Ng« TÊt Tè ) b. Vậy mày hỏi cô Thông – tên ng ời đàn bà họ nội xa kia – chỗ ở của mợ mày, rồi mày đánh giÊy cho mî mµy, b¶o dï sao còng ph¶i vÒ..

(207) ( Nguyªn Hång ) c. Chồng chị – anh Nguyễn Văn Dậu – tuy mới hai mơi sáu tuổi nhng đã học nghề làm ruộng đến mời bẩy năm. ( Ng« TÊt Tè ) Bµi tËp 4: Hãy đặt dấu ngoặc kép, dấu phẩy , dấu hai chấm và dấu chấm lửng vào chỗ thích hợp (có ®iÒu chØnh viÕt hoa trong trêng hîp cÇn thiÕt ) cho c¸c c©u, ®o¹n trÝch sau: a. Năm 2000 là năm đầu tiên Việt Nam tham gia Ngày Trái Đất với chủ đề Một ngày không sử dông bao b× ni l«ng. b. Gợi ý. Chú ý vẻ mặt tơi cời giọng nói ngọt ngào cử chỉ thân mật của ngời cô đối với chú bé Hång mµ t¸c gi¶ gäi lµ rÊt kÞch. c. Trêng tõ vùng m¾t cã nh÷ng trêng nhá sau ®©y _ Bé phËn cña m¾t lßng ®en lßng tr¾ng con ng¬i _ Đặc điểm của mắt đờ đẫn lờ đờ tinh anh toét _ C¶m gi¸c cña m¾t chãi qu¸ng hoa cém Bµi tËp 5 : Cho biÕt c«ng dông cña dÊu ngoÆc kÐp trong nh÷ng trêng hîp díi ®©y: a. “Sông núi nớc Nam” và “Bình Ngô đại cáo” đợc coi là những bản tuyên ngôn độc lập của d©n téc ViÖt Nam thêi phong kiÕn. b. Đáng lẽ nói “Bài thơ của anh dở lắm” thì lại bảo “Bài thơ của anh cha đợc hay lắm”. c. Những cuộc biểu tình đổ máu ở Cao Miên, những vụ bạo động ở Sài Gòn, ở Biên Hoà và ở nhiÒu n¬i kh¸c n÷a, ph¶i ch¨ng lµ nh÷ng biÓu hiÖn cña lßng sèt s¾ng ®Çu qu©n “tÊp nËp” vµ “kh«ng ngÇn ng¹i”.. Bµi tËp 6 : Cho biÕt c«ng dông cña dÊu hai chÊm trong nh÷ng trêng hîp sau: a. MÑ håi hép th× thÇm vµo tai t«i: _ Con cã nhËn ra con kh«ng? ( T¹ Duy Anh ) b. Cảnh vật chung quanh tôi đều thay đổi, vì chính lòng tôi đang có sự thay đổi lớn: hôm nay t«i ®i häc. ( Thanh TÞnh ) Bµi tËp 7: Đặt ( hoặc tìm trong các văn bản đã học ) ba câu có sử dụng dấu ngoặc đơn. Bµi tËp 8: Đặt ( hoặc tìm trong các văn bản đã học ) ba câu có sử dụng dấu hai chấm. Bµi tËp 9: ViÕt mét ®o¹n v¨n ng¾n vÒ t¸c h¹i cña viÖc hót thuèc l¸ ( hoÆc t¸c h¹i cña viÖc dïng bao b× ni lông ) trong đó có sử dụng dấu ngoặc đơn và dấu hai chấm. Cho biết công dụng của các dấu đó trong đoạn văn vừa viết.. Ngµy d¹y: Buæi 16. «n tËp v¨n thuyÕt minh ( ChuÈn bÞ cho ViÕt bµi TLV sè 3 ). _ ThÕ nµo lµ v¨n thuyÕt minh?. A. Nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n. 1. Kh¸i niÖm v¨n thuyÕt minh. V¨n thuyÕt minh lµ kiÓu v¨n b¶n th«ng dụng trong mọi lĩnh vực đời sống nhằm cung cấp tri thức về đặc điểm, tính chất, nguyªn nh©n,... cña c¸c hiÖn tîng vµ sù vËt trong tù nhiªn, x· héi b»ng ph¬ng thøc tr×nh bµy, giíi thiÖu, gi¶i thÝch..

(208) 2. Mục đích của văn bản thuyết minh. _ Văn thuyết minh đợc viết ra nhằm mục §em l¹i cho con ngêi nh÷ng tri thøc chÝnh đích gì? xác, khách quan về sự vật, hiện tợng để có thái độ, hành động đúng đắn. 3. TÝnh chÊt cña v¨n b¶n thuyÕt minh. _ V¨n thuyÕt minh cã tÝnh chÊt g×? Tri thøc chuÈn x¸c, kh¸ch quan, h÷u Ých. 4. Ng«n ng÷ cña v¨n b¶n thuyÕt minh. _ Ngôn ngữ của văn bản thuyết minh có đặc Có tính chính xác, cô đọng, chặt chẽ, sinh ®iÓm g×? động. 5. C¸c bíc lµm bµi v¨n thuyÕt minh. _ Muốn làm tốt bài văn thuyết minh cần chú _ Xác định đối tợng thuyết minh. ý c¸c bíc nµo? _ Tìm hiểu kĩ đối tợng thuyết minh bằng c¸ch quan s¸t trùc tiÕp hoÆc t×m hiÓu qua sách báo, vô tuyến truyền hình hay các phơng tiện thông tin đại chúng khác. _ Xác định rõ phạm vi, tri thức khách quan, khoa học về đối tợng cần đợc thuyết minh đó. _ Lùa chän ph¬ng ph¸p thuyÕt minh. _ T×m bè côc thÝch hîp cho bµi thuyÕt minh. 6. C¸c ph¬ng ph¸p thuyÕt minh: _ Tr×nh bµy c¸c ph¬ng ph¸p thuyÕt minh? _ Phơng pháp nêu định nghĩa, giải thích: Là phơng pháp chỉ ra bản chất của đối tợng thuyết minh, vạch ra phơng pháp lô gíc cña thuéc tÝnh sù vËt b»ng lêi lÏ râ rµng, chÝnh x¸c, ng¾n gän. Trong ph¬ng ph¸p nªu định nghĩa thờng sử dụng từ là. _ Ph¬ng ph¸p liÖt kª: Là phơng pháp lần lợt chỉ ra đặc điểm, tính chất của đối tợng theo một trật tự nào đó. _ Ph¬ng ph¸p nªu vÝ dô: Lµ ph¬ng ph¸p thuyÕt minh sù vËt b»ng c¸ch nªu dÉn chøng thùc tÕ. Dïng c¸ch nµy ta cã thÓ thuyÕt minh, gi¶i thÝch râ rµng h¬n, tạo ấn tợng cụ thể cho ngời đọc. _ Ph¬ng ph¸p dïng sè liÖu: Là phơng pháp dẫn con số cụ thể để thuyết minh về đối tợng. Bài văn thuyết minh càng cã thªm tÝnh khoa häc chÝnh lµ nhê vµo ph¬ng ph¸p nµy. _ Ph¬ng ph¸p so s¸nh: Là cách đối chiếu hai hoặc hơn hai đối tợng để làm nổi bật bản chất của đối tợng cần thuyÕt minh. Cã thÓ dïng so s¸nh cïng lo¹i hoặc so sánh khác loại nhng điểm đến cuối cùng là nhằm để ngời đọc hình dung rõ hơn về đối tợng đợc thuyết minh. _ Ph¬ng ph¸p ph©n lo¹i, ph©n tÝch: Là cách chia đối tợng ra từng loại, từng mặt để thuyết minh. 7. C¸c d¹ng v¨n thuyÕt minh. D¹ng 1: _ Nªu c¸c d¹ng v¨n thuyÕt minh thêng gÆp? Thuyết minh về một thứ đồ dùng. VÝ dô: + Giíi thiÖu vÒ chiªc kÝnh. + Giíi thiÖu vÒ chiÕc nãn l¸ ViÖt Nam. + Giíi thiÖu vÒ chiÕc ¸o dµi ViÖt Nam..

(209) + ThuyÕt minh vÒ c¸i phÝch níc. + ThuyÕt minh vÒ chiÕc bót bi. D¹ng 2: ThuyÕt minh vÒ mét c¸ch lµm. VÝ dô: Giíi thiÖu c¸ch lµm mãn ném. D¹ng 3: ThuyÕt minh vÒ mét thÓ lo¹i v¨n häc. VÝ dô: + ThuyÕt minh vÒ thÓ th¬ thÊt ng«n b¸t có §êng luËt. + ThuyÕt minh vÒ thÓ th¬ thÊt ng«n tø tuyÖt D¹ng 4: ThuyÕt minh vÒ mét t¸c gi¶ v¨n häc. VÝ dô: Giíi thiÖu vÒ t¸c gi¶ NguyÔn Tr·i. D¹ng 5: ThuyÕt minh vÒ mét t¸c phÈm. VÝ dô: Giíi thiÖu vÒ t¸c phÈm “HÞch tíng sÜ” cña TrÇn Quèc TuÊn. D¹ng 6: ThuyÕt minh vÒ mét danh lam th¾ng c¶nh. VÝ dô: + Giíi thiÖu vÒ vÞnh H¹ Long. + Giíi thiÖu vÒ chïa Mét Cét. + Giới thiệu về đền Hùng. + Giíi thiÖu vÒ hå Hoµn KiÕm. + Giới thiệu về động Phong Nha. 8. C¸ch lµm bµi v¨n thuyÕt minh vÒ mét thứ đồ dùng. _ Trình bày cách làm bài văn về một thứ đồ CÇn lµm næi bËt c¸c ý: dïng? _ Phân loại đồ vật: có mấy kiểu, mấy loại? _ Đặc điểm bên ngoài của đồ vật đó: + H×nh d¸ng, chiÒu dµi, chiÒu réng, chiÒu cao,... + ChÊt liÖu: nhùa, kim lo¹i,... _ Tác dụng của đồ vật đó. _ Cách sử dụng đồ vật. _ Cách bảo quản món đồ vật. _ Tầm quan trọng của đồ vật đó trong cuộc sống và tình cảm của bản thân đối với đồ vËt. B. bµi tËp thùc hµnh. I. PhÇn BT Tr¾c nghiÖm: GV cho HS lµm c©u hái tr¾c nghiÖm ë c¸c bµi: _ Bµi 11 (S¸ch BT tr¾c nghiÖm Ng÷ v¨n _ Bµi 11: 8):Từ câu 15 đến câu 23 ( Trang 75, 76, 77). C©u 15 16 17 §¸p ¸n D B D C©u 18 19 20 §¸p ¸n B B D C©u 21 22 23 §¸p ¸n B C D.

(210) _ Bµi 12 (S¸ch BT tr¾c nghiÖm Ng÷ v¨n _ Bµi 12: 8):Từ câu 24 đến câu 28 ( Trang 82, 83). C©u 24 §.A D _ Bµi 13 (S¸ch BT tr¾c nghiÖm Ng÷ v¨n 8):Từ câu 25 đến câu 26 ( Trang 90).. §Ò 1: Giíi thiÖu vÒ chiÕc nãn l¸ ViÖt Nam.. 25 A. 26 C. 27 D. 28 A. _ Bµi 13: C©u §¸p ¸n. 25 A. 26 D. II. PhÇn BT Tù luËn: §Ò 1: 1. Më bµi: _ H×nh ¶nh ngêi phô n÷ ViÖt Nam thêng g¾n víi h×nh ¶nh chiÕc nãn l¸ duyªn d¸ng. _ Chiếc nón lá Việt Nam gợi đến vẻ đẹp truyền thống tao nhã, kín đáo và đằm thắm, ®oan trang. 2. Th©n bµi: a. Nón lá là loại nón đội đầu truyền thống cña d©n téc ViÖt Nam, nãn l¸ cã nhiÒu lo¹i kh¸c nhau qua tõng giai ®o¹n lÞch sö nhng næi tiÕng nhÊt lµ nãn l¸ bµi th¬ cña xø HuÕ. b. H×nh d¸ng cña chiÕc nãn: _ H×nh chãp, réng vµnh, m¸i dèc, cã quai nón để đeo. _ Màu trắng và rất bóng nhờ đợc quét quang dÇu. c. Nguyªn liÖu vµ c¸ch lµm nãn: _ Lá nón đợc phơi khô rồi đợc phơi tiếp vào sơng đêm để bớt giòn. _ Lá nón đợc gia công cho đều, đẹp, phẳng; những chiếc lá đẹp nhất đợc đặt ở lớp ngoài cña nãn. _ Lá nón đợc chằm trên một chiếc khung h×nh Kim Tù Th¸p, mçi chiÕc nãn thêng cã từ 2 đến 3 lớp lá. _ Nón chằm xong đợc tháo khỏi khung để lµm quai ®eo vµ phÕt dÇu. d. Nón lá gắn bó với đời sống lao động và có nhiÒu t¸c dông: _ Nón lá dùng để che ma che nắng, ứng phó víi m«i trêng tù nhiªn. _ Nón lá đáp ứng nhu cầu thẩm mĩ của con ngêi, t«n thªm vÎ duyªn d¸ng cña ngêi phô n÷ trong nh÷ng ngµy ®i lµm vµ c¶ nh÷ng ngµy héi, ngµy lÔ. _ Lµ vËt trang ®iÓm trong nhµ, lµ quµ tÆng, lµ dông cô biÓu diÔn nghÖ thuËt. _ Nãn l¸ lµ nguån c¶m høng cña nhiÒu bµi th¬, b¶n nh¹c,... _ Cïng víi chiÕc ¸o dµi, nãn l¸ lµ biÓu tîng cho vẻ đẹp của ngời phụ nữ, cho một nét văn ho¸ thanh lÞch cña ngêi ViÖt Nam. 3. KÕt bµi: Xã hội ngày càng phát triển, đã có nhiều loại mũ, nón mới ra đời song chiếc nón lá.

(211) §Ò 2: Giíi thiÖu vÒ chiÕc ¸o dµi ViÖt Nam.. §Ò 3: ThuyÕt minh vÒ c¸i phÝch níc. * GV gîi ý: 1. Më bµi:. vẫn giữ nguyên đợc những giá trị tốt đẹp của m×nh vµ trë thµnh niÒm tù hµo cña v¨n ho¸ d©n téc. §Ò 2: 1. Më bµi: _ H×nh ¶nh ngêi phô n÷ ViÖt Nam g¾n bã th©n thiÕt víi chiÕc ¸o dµi. _ ChiÕc ¸o dµi ViÖt Nam lµ lo¹i trang phôc truyền thống thể hiện đợc giá trị văn hoá của ngêi phô n÷. 2. Th©n bµi: a. Giíi thiÖu s¬ lîc vÒ ¸o dµi: _ ¸o dµi ViÖt Nam cã hai lo¹i ( ¸o dµi dµnh cho nam vµ ¸o dµi dµnh cho n÷ ), nhng lo¹i ¸o dµi dµnh cho phô n÷ lµ næi tiÕng h¬n c¶. _ ¸o dµi ViÖt Nam lµ sù hoµ hîp trang phôc cña c¶ ¸o vµ quÇn; tªn gäi ¸o dµi xuÊt ph¸t từ đặc điểm hình dáng chiếc áo. b. LÞch sö c¸ch t©n cña ¸o dµi: _ KiÓu s¬ khai lµ ¸o giao l·nh, t¬ng tù nh ¸o tứ thân; áo tứ thân thờng chỉ phù hợp với ngời phụ nữ lao động. _ áo ngũ thân ra đời đã hạn chế bớt những nÐt d©n d·, lµm gia t¨ng d¸ng vÎ khuª c¸c, lÞch l·m cña ngêi phô n÷. _ ChiÕc ¸o dµi lµ kÕt qu¶ cña nhiÒu lÇn c¸ch t©n chiÕc ¸o ngò th©n. _ Vào thế kỉ XVIII, chiếc áo dài đã đợc định h×nh c¬ b¶n trong mét s¾c dô cña Vò V¬ng NguyÔn Phóc Kho¸t vÒ trang phôc cho nh©n d©n. _ Chiếc áo dài Việt Nam đã trải qua rất nhiÒu lÇn c¸ch t©n vÒ kiÓu d¸ng c¸c chi tiÕt nhng vÒ c¬ b¶n v·n cã h×nh d¸ng t¬ng tù nh hiÖn nay. c. H×nh d¸ng chiÕc ¸o dµi: _ PhÇn trªn «m s¸t th©n, cã hµng nót ch¹y chéo từ cổ đến nách rồi chạy dọc một bên sờn ôm lấy thân. _ Hai vạt trớc và sau buông dài gần đến ch©n. _ ChiÕc ¸o dµi phô thuéc vµo h×nh d¸ng cña mçi ngêi: May ®o cho ai th× ngêi Êy mÆc. d. ý nghÜa, t¸c dông cña chiÕc ¸o dµi: _ Vừa truyền thống lại vừa hiện đại. _ Đợc sử dụng rộng rãi trong đời sống sinh ho¹t cña ngêi phô n÷. 3. KÕt bµi: _ Chiêc áo dài đã trở thành một biểu tợng đẹp đẽ về ngời phụ nữ Việt Nam, là hình ảnh đặc trng của văn hoá dân tộc. _ Mỗi ngời Việt Nam đều có quyền tự hào về loại trang phục độc đáo này của dân tộc. §Ò 3: ( HS lµm ë nhµ ).

(212) Nêu định nghĩa về chiếc phích nớc. 2. Th©n bµi: _ CÊu t¹o cña phÝch. _ HiÖu qu¶ gi÷ nhiÖt. _ B¶o qu¶n vµ c¸ch sö dông phÝch. 3. KÕt bµi: Vai trò của phích nớc trong đời sống của ngêi ViÖt Nam.. Ngµy d¹y: Buæi 17.. «n tËp tiÕng viÖt. ( ChuÈn bÞ cho Bµi kiÓm tra 1 tiÕt TiÕng ViÖt ) A. Lý thuyÕt: 1. Trêng tõ vùng lµ tËp hîp tÊt c¶ c¸c tõ cã Ýt nhÊt mét nÐt chung vÒ nghÜa. VÝ dô: + bút chì, bút bi, thớc đo độ, thớc kẻ, compa, ê-ke,... => Trờng từ vựng: dụng cụ học tËp. + chÆt, viÕt, nÐm, n¾m, cÇm,... => Trêng tõ vựng: hoạt động của tay. 2. ThÕ nµo lµ nãi qu¸? Cho vÝ dô? 2. Nói quá là biện pháp tu từ phóng đại mức độ, quy mô, tính chất của sự vật, hiện tợng đợc miêu tả để nhấn mạnh, gây ấn tợng, tăng søc biÓu c¶m. VÝ dô: Bµn tay ta lµm nªn tÊt c¶ Có sức ngời sỏi đá cũng thành cơm. ( Hoµng Trung Th«ng ) 3. ThÕ nµo lµ nãi gi¶m, nãi tr¸nh? C¸c c¸ch 3. Nãi gi¶m, nãi tr¸nh lµ biÖn ph¸p tu tõ nãi gi¶m, nãi tr¸nh? Cho vÝ dô minh ho¹? dùng cách diễn đạt tế nhị, uyển chuyển, tr¸nh gay c¶m gi¸c qu¸ ®au buån, ghª sî, nÆng nÒ; tr¸nh th« tôc, thiÕu lÞch sù. * C¸c c¸ch nãi gi¶m, nãi tr¸nh: _ Dùng từ đồng nghĩa, đặc biệt là các từ Hán ViÖt. VÝ dô: Bµ t«i chÕt råi. -> Bµ t«i t¹ thÕ råi. _ Dùng cách nói phủ định từ trái nghĩa. VÝ dô: Anh Êy h¸t dë. -> Anh Êy h¸t cha hay. _ Dïng c¸ch nãi vßng. VÝ dô: Em häc yÕu l¾m. -> Em cÇn ph¶i cè g¾ng nhiÒu h¬n n÷a. _ Dïng c¸ch nãi trèng ( tØnh lîc ). VÝ dô: Lão làm bộ đấy! Thật ra thì lão chỉ tẩm ngÈm thÕ, nhng còng (...) ra phÕt chø ch¶ võa ®©u: l·o xin t«i mét Ýt b¶ chã [...]. 1. ThÕ nµo lµ trêng tõ vùng? Cho vÝ dô?.

(213) 4. 4. ThÕ nµo lµ c©u ghÐp? C¸ch nèi c¸c vÕ * C©u ghÐp lµ c©u do hai hoÆc nhiÒu côm Ctrong c©u ghÐp? Cho vÝ dô minh ho¹? V kh«ng bao chøa nhau t¹o thµnh. Mçi côm C-V nãi trªn lµ mét vÕ c©u. VÝ dô: Nã còng lµ th»ng kh¸, nã thÊy bè nã nãi thế thì thôi ngay, nó không đả động đến việc cíi xin g× n÷a. ( Nam Cao ) => C©u nµy gèm 3 côm C-V ( 3 vÕ c©u ). * C¸c vÕ c©u trong c©u ghÐp cã thÓ nèi víi nhau b»ng hai c¸ch: _ Dïng tõ nèi ( mét quan hÖ tõ; mét cÆp quan hệ từ; một cặp phó từ, đại từ hai chỉ tõ). VÝ dô: + Trời nổi gió rồi cơn ma ập đến. C V C V + V× trêi ma to nªn t«i nghØ häc. _ Kh«ng dïng tõ nèi ( gi÷a c¸c vÕ c©u cã thÓ đặt một dấu phẩy, một dấu chấm phẩy hoặc dÊu hai chÊm ). VÝ dô: + Chồng tôi đau ốm, ông không đợc C V C V phÐp hµnh h¹. ( Ng« TÊt Tè ) 5. Quan hÖ c¸c vÕ trong c©u ghÐp: 5. Quan hÖ c¸c vÕ trong c©u ghÐp? Cho vÝ dô * Quan hÖ nguyªn nh©n –hÖ qu¶: minh ho¹? VÝ dô: V× trêi ma to nªn t«i ph¶i nghØ häc. * Quan hÖ ®iÒu kiÖn ( gi¶ thiÕt ) –hÖ qu¶: VÝ dô: NÕu trêi ma to th× khu phè nµy ch¾c ch¾n sÏ bÞ ngËp. * Quan hệ tơng phản, nghịch đối: VÝ dô: T«i häc bµi, cßn nã n»m ngñ. * Quan hệ mục đích: VÝ dô: §Ó phong trµo thi ®ua cña líp ngµy mét tiÕn bé th× chóng ta ph¶i cè g¾ng h¬n. * Quan hÖ t¨ng tiÕn: VÝ dô: Trời càng ma to, đờng càng ngập nớc. * Quan hÖ lùa chän: VÝ dô: Mình đọc hay tôi đọc? ( Nam Cao ) * Quan hÖ bæ sung: VÝ dô: Nã kh«ng nh÷ng häc giái mµ nã cßn lao động giỏi. * Quan hÖ tiÕp nèi: VÝ dô: Thầy giáo vào, cả lớp đứng dậy chào. * Quan hệ đồng thời:.

(214) Bµi tËp 1: Cã bao nhiªu trêng tõ vùng trong c¸c tõ đợc in đậm ở đoạn văn sau: Vào đêm trớc ngày khai trờng của con, mẹ không ngủ đợc. Một ngày kia, còn xa lắm, ngày đó con sẽ biết thế nào là không ngủ đợc. Còn bây giờ giấc ngủ đến với con dÔ dµng nh uèng mét li s÷a, ¨n mét c¸i kÑo. G¬ng mÆt thanh tho¸t cña con tùa nghiªng trên gối mềm, đôi môi hé mở và thỉnh tho¶ng chóm l¹i nh ®ang mót kÑo. ( LÝ Lan ) Bµi tËp 2: Các từ sau đây đều nằm trong trờng từ vựng “ động vật”. Hãy xếp chúng vào những trêng tõ vùng nhá h¬n? gà, trâu, vuốt, nanh, đực, cái, kêu, rống, xÐ, nhai, hãt, gÇm, ®Çu, mâm, sña, g¸y, lîn, m¸i, bß, ®u«i, hÝ, ró, mæ, gÊu, khØ, gÆm, c¸, nhÊm, chim, trèng, c¸nh, v©y, l«ng, nuèt.. VÝ dô: ThÇy gi¸o gi¶ng bµi, chóng t«i ghi chÐp ch¨m chó. * Quan hÖ gi¶i thÝch: VÝ dô: Mäi ngêi bçng im lÆng: chñ to¹ b¾t ®Çu ph¸t biÓu. B. bµi tËp: Bµi tËp 1: Cã c¸c trêng tõ vùng: _ Trêng tõ vùng quan hÖ ruét thÞt: mÑ, con. _ Trờng từ vựng hoạt động của ngời: ngủ, uèng, ¨n, mót. _ Trờng từ vựng hoạt động của mỗi ngời: hé më, chóm.. Bµi tËp 2: _ Trêng tõ vùng gièng loµi: gµ, lîn, chim, c¸, tr©u, bß, khØ, gÊu. _ Trờng từ vựng giống: đực, cái, trống, mái. _ Trờng từ vựng bộ phận cơ thể của động vËt: vuèt, nanh, ®Çu, mâm, ®u«i, c¸nh, v©y, l«ng. _ Trờng từ vựng tiếng kêu của động vật: kêu, rèng, gÇm, hãt, sña, g¸y, hÝ, ró. _ Trờng từ vựng hoạt động ăn của động vật: xÐ, nhai, mæ, gÆm, nhÊm, nuèt. Bµi tËp 3: BiÖn ph¸p nãi qu¸ ( g¹ch ch©n ): a. NÕu ngêi quay l¹i Êy lµ ngêi kh¸c th× thËt lµ mét trß cêi tøc bông cho lò b¹n t«i, chúng nó khua guốc inh ỏi và nô đùa ầm ĩ trªn hÌ. ( Nguyªn Hång ) b. Cai lÖ vÉn giäng hÇm hÌ: _ NÕu kh«ng cã tiÒn nép su cho «ng b©y giê, th× «ng sÏ dì c¶ nhµ mµy ®i, chöi m¾ng th«i µ! ( Ng« TÊt Tè ) c. Tôi nghĩ đến mấy quyển sách quý của tôi. T«i quý chóng cã lÏ cßn h¬n c¶ nh÷ng ngãn tay t«i. ( Nam Cao ) Bµi tËp 4:. Bµi tËp 3: T×m biÖn ph¸p nãi qu¸ trong nh÷ng c©u díi ®©y: a. NÕu ngêi quay l¹i Êy lµ ngêi kh¸c th× thËt lµ mét trß cêi tøc bông cho lò b¹n t«i, chóng nó khua guốc inh ỏi và nô đùa ầm ĩ trên hè. ( Nguyªn Hång ) b. Cai lÖ vÉn giäng hÇm hÌ: _ NÕu kh«ng cã tiÒn nép su cho «ng b©y giê, th× «ng sÏ dì c¶ nhµ mµy ®i, chöi m¾ng th«i µ! ( Ng« TÊt Tè ) c. Tôi nghĩ đến mấy quyển sách quý của tôi. T«i quý chóng cã lÏ cßn h¬n c¶ nh÷ng ngãn tay t«i. ( Nam Cao ) Bµi tËp 4: H¸t phêng v¶i NghÖ TÜnh cã hai lît lêi nh sau: N÷: BÊy l©u nay anh bËn chi nhµ Núi Thái Sơn em lở anh đà biết cha? Nam: Miệng em nói dạ anh đã lừ đừ a. Các từ địa phơng: chi ( gì ), răng dừ (bao ¤ h«! Nói lë r¨ng dõ røa em? giê), røa ( thÕ ). a. Tìm các từ địa phơng tơng ứng với từ toàn b. Có hai biện pháp tu từ đợc sử dụng trong.

(215) d©n cã ë hai lît lêi trªn? hai lît lêi trªn: b. Ph¸t hiÖn c¸c biÖn ph¸p tu tõ cã trong hai _ BiÖn ph¸p Èn dô: nói Th¸i S¬n. lît lêi trªn? _ BiÖn ph¸p nãi gi¶m nãi tr¸nh: nói lë. Bµi tËp 5: Cã thÓ ghÐp nh sau: Bµi tËp 5: (d) + (a): Hằng ngày con thờng giúp đỡ mọi Dùng các câu đơn sau đây để tạo thành ngời nên bố mẹ thơng con nhiều lắm. c©u ghÐp ( cã sö dông quan hÖ tõ cÇn thiÕt (c) + (g): Trêi h«m nay ma to, giã thæi để nối các vế câu ). m¹nh. a. Bè mÑ th¬ng con nhiÒu l¾m. (c) + (g) + (i): Trêi h«m nay ma to, giã thæi b. Con cÇn cè g¾ng h¬n n÷a. m¹nh nªn nh÷ng c©y míi trång khã mµ sèng c. Trêi h«m nay ma to. đợc. d. Hằng ngày con thờng giúp đỡ mọi ngời. .... e. Em nªn mÆc ¸o ma mµ di häc. g. Giã thæi m¹nh. Bµi tËp 6: h. Níc s«ng lªn to qu¸. i. Những cây mới trồng khó mà sống đợc. Bµi tËp 6: Ph©n tÝch cÊu t¹o ng÷ ph¸p cña nh÷ng cau a. MÌo ch¹y. C V sau? Cho biÕt c©u nµo lµ c©u ghÐp? => Câu đơn. a. MÌo ch¹y. b. Mèo chạy làm đổ lọ hoa. c v C V b. Mèo chạy làm đổ lọ hoa. => Më réng thµnh phÇn c©u. c. Mèo chạy, lọ hoa đổ. C V C V => C©u ghÐp. c. Mèo chạy, lọ hoa đổ. Bµi tËp 7: Bµi tËp 7: Ph©n tÝch cÊu t¹o ng÷ ph¸p cña c¸c c©u a. Vî t«i kh«ng ¸c, nhng thÞ khæ qu¸ råi. C V C V ghÐp sau: b. Khi ngêi ta khæ qu¸ th× ngêi ta ch¼ng a. Vî t«i kh«ng ¸c, nhng thÞ khæ qu¸ råi. C V C V b. Khi ngời ta khổ quá thì ngời ta chẳng còn còn nghĩ gì đến ai đợc. c. L·o kh«ng hiÓu t«i, t«i nghÜ vËy, vµ t«i nghĩ gì đến ai đợc. C V C V C c. L·o kh«ng hiÓu t«i, t«i nghÜ vËy, vµ t«i cµng buån l¾m. V cµng buån l¾m.. Bài tập 1: Có bao nhiêu trờng từ vựng trong các từ đợc in đậm ở đoạn văn sau: Vào đêm trớc ngày khai trờng của con, mẹ không ngủ đợc. Một ngày kia, còn xa lắm, ngày đó con sẽ biết thế nào là không ngủ đợc. Còn bây giờ giấc ngủ đến với con dễ dàng nh uống một li sữa, ăn một cái kẹo. Gơng mặt thanh thoát của con tựa nghiêng trên gối mềm, đôi môi hÐ më vµ thØnh tho¶ng chóm l¹i nh ®ang mót kÑo. ( LÝ Lan ) Bài tập 2: Các từ sau đây đều nằm trong trờng từ vựng “ động vật”. Hãy xếp chúng vào những trêng tõ vùng nhá h¬n? gà, trâu, vuốt, nanh, đực, cái, kêu, rống, xé, nhai, hót, gầm, đầu, mõm, sủa, gáy, lợn, mái, bß, ®u«i, hÝ, ró, mæ, gÊu, khØ, gÆm, c¸, nhÊm, chim, trèng, c¸nh, v©y, l«ng, nuèt. Bµi tËp 3: T×m biÖn ph¸p nãi qu¸ trong nh÷ng c©u díi ®©y: a. NÕu ngêi quay l¹i Êy lµ ngêi kh¸c th× thËt lµ mét trß cêi tøc bông cho lò b¹n t«i, chóng nã khua guốc inh ỏi và nô đùa ầm ĩ trên hè. ( Nguyªn Hång ).

(216) b. Cai lÖ vÉn giäng hÇm hÌ: _ NÕu kh«ng cã tiÒn nép su cho «ng b©y giê, th× «ng sÏ dì c¶ nhµ mµy ®i, chöi m¾ng th«i µ! ( Ng« TÊt Tè ) c. Tôi nghĩ đến mấy quyển sách quý của tôi. Tôi quý chúng có lẽ còn hơn cả những ngón tay t«i. ( Nam Cao ) Bµi tËp 4: H¸t phêng v¶i NghÖ TÜnh cã hai lît lêi nh sau: N÷: BÊy l©u nay anh bËn chi nhµ Núi Thái Sơn em lở anh đà biết cha? Nam: Miệng em nói dạ anh đã lừ đừ ¤ h«! Nói lë r¨ng dõ røa em? a. Tìm các từ địa phơng tơng ứng với từ toàn dân có ở hai lợt lời trên? b. Ph¸t hiÖn c¸c biÖn ph¸p tu tõ cã trong hai lît lêi trªn? Bài tập 5: Dùng các câu đơn sau đây để tạo thành câu ghép ( có sử dụng quan hệ từ cần thiết để nối các vế câu ). a. Bè mÑ th¬ng con nhiÒu l¾m. b. Con cÇn cè g¾ng h¬n n÷a. c. Trêi h«m nay ma to. d. Hằng ngày con thờng giúp đỡ mọi ngời. e. Em nªn mÆc ¸o ma mµ ®i häc. g. Giã thæi m¹nh. h. Níc s«ng lªn to qu¸. i. Những cây mới trồng khó mà sống đợc. Bµi tËp 6: Ph©n tÝch cÊu t¹o ng÷ ph¸p cña nh÷ng cau sau? Cho biÕt c©u nµo lµ c©u ghÐp? a. MÌo ch¹y. b. Mèo chạy làm đổ lọ hoa. c. Mèo chạy, lọ hoa đổ. Bµi tËp 7: Ph©n tÝch cÊu t¹o ng÷ ph¸p cña c¸c c©u ghÐp sau: a. Vî t«i kh«ng ¸c, nhng thÞ khæ qu¸ råi. b. Khi ngời ta khổ quá thì ngời ta chẳng còn nghĩ gì đến ai đợc. c. L·o kh«ng hiÓu t«i, t«i nghÜ vËy, vµ t«i cµng buån l¾m.. Ngµy d¹y: Buæi 18.. «n tËp th¬ viÖt nam 1900 – 1945. I. PhÇn c©u hái tr¾c nghiÖm. I. đáp án câu hỏi trắc nghiệm. 1. Chọn dòng thể hiện sự đối lập của cảnh 1. A vên b¸ch thó vµ c¶nh rõng nói n¬i hæ lµm.

(217) chóa tÓ trong bµi th¬ “Nhí rõng”? A. C¶nh tï tóng chËt hÑp, c¶nh tù do phãng tóng. B. C¶nh buån ch¸n, tÎ nh¹t. C. C¶nh tù do vÉy vïng. D. C¶nh hïng vÜ, s«i næi, phãng kho¸ng. 2. Những ý sau, ý nào nói đúng nhất nhận xÐt “Mîn lêi con hæ bÞ nhèt ë vên b¸ch thó, nhà thơ muốn nói đến những tâm sự của con ngêi.”? A. Ch¸n ghÐt thùc t¹i tï tóng, gi¶ dèi. B. Nhí tiÕc qu¸ khø. C. Kh¸t väng vÒ mét cuéc sèng tù do. D. Lßng yªu níc thÇm kÝn. 3. C©u th¬ “Lµng t«i ë vèn lµm nghÒ chµi líi – Níc bao v©y c¸ch biÓn nöa ngµy sông” cho ta hiểu địa thế của “làng tôi” nh thÕ nµo? A. Trên hòn đảo gần bờ biển. B. Trªn bê con s«ng ch¶y ra biÓn. C. Trªn mét cï lao gi÷a s«ng. D. Trên cù lao, đi đờng sông nửa ngày mới tíi biÓn. 4. C©u th¬ “Lµng t«i ë vèn lµm nghÒ chµi líi – Níc bao v©y c¸ch biÓn nöa ngµy sông”có cách diễn tả thật đặc biệt: lấy thơì gian để chỉ khoảng cách. Điều đó đúng hay sai? A. §óng B. Sai 5. C©u th¬ “D©n chµi líi lµn da ng¨m r¸m n¾ng – C¶ th©n h×nh nång thë vÞ xa x¨m ” cho ta hiÓu g× vÒ ngêi d©n chµi trong bµi th¬ “Quª h¬ng”? A. Cã tÇm vãc phi thêng. B. Cơ thể khoẻ mạnh do nắng gió đại dơng. C. Mang vẻ đẹp của lao động và tâm hồn phãng kho¸ng. D. Mang vẻ đẹp và sức sống của biển cả. 6. C©u th¬ “ ChiÕc thuyÒn im bÕn mái trë vÒ n»m – Nghe chÊt muèi thÊm dÇn trong thí vá” nªn ng¾t nhÞp nh thÕ nµo? A. NhÞp 3/2/3. B. NhÞp 4/4. C. NhÞp 3/5. D. NhÞp 2/3/3. 7. ý nào nói đúng nhất hoàn cảnh sáng t¸c bµi th¬ “Khi con tu hó”? A. Khi t¸c gi¶ míi bÞ thùc d©n Ph¸p b¾t vµ giam ë nhµ lao Thõa Phñ. B. Khi t¸c gi¶ míi gi¸c ngé c¸ch m¹ng. C. Khi t¸c gi¶ ®ang bÞ gi¶i tõ nhµ lao nµy sang nhµ lao kh¸c. D. Khi tác giả đã vợt ngục để trở về với cuéc sèng tù do. 8. Nh©n vËt tr÷ t×nh trong bµi th¬ “Khi con tu hú” chính là tác giả. Điều đó đúng hay. 2. D. 3. D. 4. A. 5. C. 6. C. 7. A. 8. A.

(218) sai? A. §óng B. Sai 9. Trong bµi th¬ “Khi con tu hó”, kh«ng gian tự do cao rộng của bức tranh thơ đợc thÓ hiÖn qua h×nh ¶nh nµo? A. Lúa chiêm đơng chín, trái cây ngọt dÇn. B. Vên r©m dËy tiÕng ve ng©n. C. Bắp rây vàng hạt đầy sân nắng đào. D. §«i con diÒu s¸o lén nhµo tõng kh«ng. 10. NhËn xÐt nµo phï hîp víi ®o¹n 1 cña bµi th¬ “Khi con tu hó”? A. Më ra c¶ mét thÕ giíi rén rµng, trµn ®Çy søc sèng. B. Khao khát tự do đến cháy bỏng. C. Bøc tranh mïa hÌ rùc rì. D.Søc c¶m nhËn tinh tÕ,m·nh liÖt cña t©m hồn yêu đời. II. PhÇn c©u hái tù luËn. 1. T©m tr¹ng cña con hæ trong ®o¹n 1 vµ ®o¹n 4 cña bµi th¬ “Nhí rõng” cã ®iÓm g× giống và khác nhau? Từ đó, em hiểu thế nào về nỗi khao khát đợc trở về với đại ngàn của con hæ?. 9. D. 10. A. II. đáp án câu hỏi tự luận. 1. T©m tr¹ng cña con hæ trong ®o¹n 1 vµ ®o¹n 4 cña bµi th¬ “Nhí rõng”: _ §iÓm gièng nhau: Cïng diÔn t¶ t©m tr¹ng ngao ng¸n, ch¸n ghÐt. _ §iÓm kh¸c nhau: + §o¹n 1 chñ yÕu thÓ hiÖn sù c¨m uÊt cña hổ trong cảnh bị giam cầm “để làm trò lạ mắt, thứ đồ chơi” cho con ngời. Từ vị thế “oai linh rừng thẳm” đã bị đặt ngang hàng víi “bÇy gÊu dë h¬i” vµ “cÆp b¸o hån nhiªn v« t lù” – nh÷ng kÎ cïng hoµn c¶nh víi nã mµ an phËn, cam chÞu. Bªn ngoµi, hæ “n»m dµi tr«ng ngµy th¸ng dÇn qua” nhng lßng nã trµo d©ng, sôc s«i nçi uÊt hËn v× mÊt tù do. + §o¹n 4 hæ thÓ hiÖn sù c¨m ghÐt gi¶ dèi, học đòi của vờn bách thú. Vờn bách thú cố gắng để giống rừng già, cũng có suối, núi, cây cổ thụ,... nhng đều thấp kém, không bí hiểm, hiền lành... sao sánh đợc với “cảnh s¬n l©m bãng c¶ c©y giµ...”. Vên b¸ch thó chÝnh lµ n¬i hæ ph¶i sèng nh÷ng ngµy th¸ng mÊt tù do. V× vËy, nçi c¨m hËn cña hæ cµng nh©n lªn d÷ déi. 2. H·y ph©n tÝch nçi nhí rõng cña con hæ 2. Nçi nhí rõng cña con hæ trong ®o¹n th¬ 2 trong ®o¹n th¬ 2 vµ 3 cña bµi th¬ “Nhí vµ 3 cña bµi th¬ “Nhí rõng”: rõng”? a. Hæ nhí rõng giµ hïng vÜ, m¹nh mÏ. b. Hæ nhí cuéc sèng tù do tung hoµnh cña nã n¬i rõng giµ. c. Hæ nhí nh÷ng kØ niÖm xa: _ Bèn kØ niÖm lµ bèn bøc tranh rõng giµ trong nh÷ng thêi gian, thêi tiÕt kh¸c nhau. _ Trong mỗi cảnh hổ đều xuất hiện trong vị thÕ chóa tÓ, tËn hëng, ®Çy uy lùc. _ H×nh ¶nh con hæ trong mçi kØ niÖm mét khác: Đó là sự lãng mạn khi “say mồi đứng uống ánh trăng tan”. Đó là dáng dấp đế vơng khi “lặng ngắm giang sơn ta đổi mới”.

(219) trong “nh÷ng ngµy ma chuyÓn bèn ph¬ng ngµn”. §ã lµ giÊc ngñ thanh th¶n gi÷a “tiÕng chim ca” là vẻ dữ tợn đợi đêm về “chiếm lấy riªng phÇn bÝ mËt” cña rõng. Thế nhng da diết trong mỗi kỉ niệm đó là nçi nhí tiÕc, ®au xãt v× sù kh«ng trë l¹i cña nh÷ng ngµy xa, cña “thêi oanh liÖt nay cßn ®©u?”. §iÖp ng÷ vµ c©u hái tu tõ trong ®o¹n cũng góp phần làm rõ tâm trạng đó. 3. Mở đầu bài thơ “Nhớ rừng” là lời đề từ 3. Bài thơ mợn lời con hổ ở vờn bách thú. “Lời con hổ ở vờn Bách thú”. Việc mợn lời Điều đó rất tiện để thể hiện chủ đề bài thơ: đó có tác dụng thể hiện chủ đề của bài thơ niềm khao khát tự do mãnh liệt và tâm sự nh thÕ nµo? yêu nớc kín đáo, sâu sắc. Con hổ – chúa s¬n l©m bÞ giam cÇm mÊt tù do, hoµn c¶nh đặc biệt này khiến sự khao khát tự do của hổ đợc thể hiện đầy đủ, sâu sắc. Bài thơ đợc sự đồng cảm sâu sắc bởi những ngời đọc “Nhớ rõng” ®Çu thÕ kØ XX nh thÊy t©m sù ngêi dân mất nớc, sống nô lệ của họ trong đó. Bởi sự đồng cảnh giữa nhân vật trữ tình lãng mạn của bài thơ với bạn đọc. 4. Bèn c©u th¬ cuèi bµi th¬ “Quª h¬ng” thÓ 4. Bèn c©u th¬ cuèi bµi th¬ “Quª h¬ng” thÓ hiện nỗi nhớ quê của nhà thơ. Theo em, nỗi hiện nỗi nhớ quê của ngời xa quê với quê hnhớ đó có gì đặc biệt? ¬ng. VÉn lµ nhí nh÷ng h×nh ¶nh cña quª h¬ng nhng lµ lµng chµi víi níc xanh, c¸ b¹c vµ chiếc buồm vôi. Hình ảnh cứ thu hẹp dần để rồi đọng lại trong nỗi nhớ “cái mùi nồng mặn” của quê hơng. Đó là nét độc đáo của khæ th¬. Xa quª, nhí h¬ng vÞ quª h¬ng lµng chµi đầy quyến rũ chính là nhớ đến đời sống lao động của quê hơngNỗi nhớ ấy không uỷ mị dï rÊt da diÕt, thiÕt tha. Nçi nhí quª cña TÕ Hanh còng thËt gÇn víi nçi nhí cña ngêi trong ca dao: Anh ®i anh nhí quª nhµ Nhí canh rau muèng nhí cµ dÇm t¬ng. 5. Bµi th¬ “Quª h¬ng” cho em hiÓu g× vÒ 5. Bµi th¬ “Quª h¬ng” t¸i hiÖn phong c¶nh, t×nh c¶m cña TÕ Hanh víi c¶nh vËt, cuéc cuéc sèng vµ con ngêi lµng chµi trong nçi sèng vµ con ngêi quª «ng? nhí cña ngêi xa quª. T×nh yªu quª h¬ng, sù g¾n bã s©u s¾c, thÊu hiÓu tinh tÕ ngêi vµ cảnh quê hơng đã giúp nhà thơ thổi hồn vào c¶nh vËt, lµm cho h×nh ¶nh quª võa ch©n thực vừa có vẻ đẹp khoẻ khoắn đầy lãng m¹n. 6. Những đặc sắc nghệ thuật của bài thơ 6. Những đặc sắc nghệ thuật của bài thơ “Quª h¬ng”? “Quª h¬ng”: _ Sù s¸ng t¹o h×nh ¶nh th¬: Nh÷ng h×nh ¶nh lãng mạn bay bổng nên thơ đã đa ngời đọc vµo nh÷ng c¶m xóc ch©n thµnh vÒ quª h¬ng. Sự sáng tạo đó không chỉ thể hiện tài năng mµ cßn lµ tÊm lßng cña nhµ th¬ víi quª h¬ng. _ Bøc tranh lµng chµi t¬i s¸ng, khoÎ m¹nh..

(220) 7. Em hiểu nhan đề bài thơ “Khi con tu hú” 7. Nhan đề bài thơ “Khi con tu hú” có thể nh thÕ nµo? hiÓu: _ Lµ phÇn phô cña c©u v¨n, nªu thêi gian. _ Lµ mét phÇn cña c©u th¬ më bµi. _ §Æt tªn bµi th¬ nh vËy cã t¸c dông gîi më, gây ấn tợng cho ngời đọc cũng nh mở đầu cho m¹ch c¶m xóc cña toµn bµi. 8. Vì sao tiếng chim tu hú kêu lại tác động 8. Tiếng chim tu hú kêu tác động mạnh mẽ mạnh mẽ đến tâm hồn nhà thơ Tố Hữu? Viết đến tâm hồn nhà thơ bởi nhiều lí do: một câu văn mở đầu là Khi con tu hú để tóm _ Tố Hữu bị địch bắt giữa lúc đang hăng hái tham gia hoạt động cách mạng. Trong hoàn t¾t néi dung bµi th¬? c¶nh bÞ giam cÇm, t¸ch khái cuéc sèng bªn ngoµi, ©m thanh cña cuéc sèng tù do väng vµo nhµ giam cµng kh¬i dËy trong ý thøc ngêi tï niÒm khao kh¸t tù do. _ TiÕng chim tu hó lµ ©m thanh b¸o hiÖu mùa hè. Nghe âm thanh quen thuộc đó nh÷ng c¶m xóc tinh tÕ, m·nh liÖt víi mïa hÌ tự do bên ngoài xà lim đợc sống dậy. Nhà thơ - chiến sĩ đó đã hình dung một bức tranh mùa hè đầy sức sống, rất sinh động. Và cũng v× thÕ nªn c¸i ngét ng¹t chèn lao tï cµng thÊm thÝa h¬n víi ngêi tï céng s¶n. 9. Những nét đặc sắc về nghệ thuật của bài 9. Những nét đặc sắc về nghệ thuật của bài th¬ “Khi con tu hó”: th¬ “Khi con tu hó”? _ Bµi th¬ cã 2 ®o¹n: §o¹n 1 tËp trung t¶ cảnh trời đất vào hè còn đoạn 2 tập trung tả t©m tr¹ng ngêi tï céng s¶n. Hai ®o¹n cã mèi quan hÖ chÆt chÏ, t¹o nªn ý nghÜa cña bµi th¬. _ ThÓ th¬ lôc b¸t vµ nh÷ng h×nha nhr quen thuộc, rất gợi cảm, nhịp thơ sáng tạo đã khiến cảnh đẹp, có hồn, còn tình lúc thì sôi næi, tha thiÕt, lóc u uÊt, phÉn né.. C©u hái «n tËp th¬ viÖt nam 1900 – 1945 I. PhÇn c©u hái tr¾c nghiÖm. 1. Chọn dòng thể hiện sự đối lập của cảnh vờn bách thú và cảnh rừng núi nơi hổ làm chúa tÓ trong bµi th¬ “Nhí rõng”? A. C¶nh tï tóng chËt hÑp, c¶nh tù do phãng tóng. C. C¶nh tù do vÉy vïng. B. C¶nh buån ch¸n, tÎ nh¹t.. D. C¶nh hïng vÜ, s«i næi, phãng kho¸ng. 2. Những ý sau, ý nào nói đúng nhất nhận xét “Mợn lời con hổ bị nhốt ở vờn bách thú, nhà thơ muốn nói đến những tâm sự của con ngời.”? A. Ch¸n ghÐt thùc t¹i tï tóng, gi¶ dèi. C. Kh¸t väng vÒ mét cuéc sèng tù do. B. Nhí tiÕc qu¸ khø. D. Lßng yªu níc thÇm kÝn. 3. C©u th¬ “Lµng t«i ë vèn lµm nghÒ chµi líi – Níc bao v©y c¸ch biÓn nöa ngµy s«ng” cho ta hiểu địa thế của “làng tôi” nh thế nào? A. Trên hòn đảo gần bờ biển. C. Trªn mét cï lao gi÷a s«ng. B. Trªn bê con s«ng ch¶y ra biÓn. D. Trên cù lao, đi đờng sông nửa ngày mới tới biển. 4. C©u th¬ “Lµng t«i ë vèn lµm nghÒ chµi líi – Níc bao v©y c¸ch biÓn nöa ngµy s«ng”cã cách diễn tả thật đặc biệt: lấy thơì gian để chỉ khoảng cách. Điều đó đúng hay sai? A. §óng B. Sai 5. C©u th¬ “D©n chµi líi lµn da ng¨m r¸m n¾ng – C¶ th©n h×nh nång thë vÞ xa x¨m ” cho ta hiÓu g× vÒ ngêi d©n chµi trong bµi th¬ “Quª h¬ng”? A. Cã tÇm vãc phi thêng. C. Mang vẻ đẹp của lao động và tâm hồn phóng khoáng. B. Cơ thể khoẻ mạnh do nắng gió đại dơng. D. Mang vẻ đẹp và sức sống của biển cả..

(221) 6. C©u th¬ “ ChiÕc thuyÒn im bÕn mái trë vÒ n»m – Nghe chÊt muèi thÊm dÇn trong thí vá ” nªn ng¾t nhÞp nh thÕ nµo? A. NhÞp 3/2/3. C. NhÞp 3/5. B. NhÞp 4/4. D. NhÞp 2/3/3. 7. ý nào nói đúng nhất hoàn cảnh sáng tác bài thơ “Khi con tu hú”? A. Khi t¸c gi¶ míi bÞ thùc d©n Ph¸p b¾t vµ giam ë nhµ lao Thõa Phñ. B. Khi t¸c gi¶ míi gi¸c ngé c¸ch m¹ng. C. Khi t¸c gi¶ ®ang bÞ gi¶i tõ nhµ lao nµy sang nhµ lao kh¸c. D. Khi tác giả đã vợt ngục để trở về với cuộc sống tự do. 8. Nhân vật trữ tình trong bài thơ “Khi con tu hú” chính là tác giả. Điều đó đúng hay sai? A. §óng B. Sai 9. Trong bµi th¬ “Khi con tu hó”, kh«ng gian tù do cao réng cña bøc tranh th¬ ® îc thÓ hiÖn qua h×nh ¶nh nµo? A. Lúa chiêm đơng chín, trái cây ngọt dần. C. Bắp rây vàng hạt đầy sân nắng đào. B. Vên r©m dËy tiÕng ve ng©n. D. §«i con diÒu s¸o lén nhµo tõng kh«ng. 10. NhËn xÐt nµo phï hîp víi ®o¹n 1 cña bµi th¬ “Khi con tu hó”? A. Më ra c¶ mét thÕ giíi rén rµng, trµn ®Çy søc sèng. C. Bøc tranh mïa hÌ rùc rì. B. Khao khát tự do đến cháy bỏng. D.Sức cảm nhận tinh tế,mãnh liệt của tâm hồn yêu đời. II. PhÇn c©u hái tù luËn. 1. T©m tr¹ng cña con hæ trong ®o¹n 1 vµ ®o¹n 4 cña bµi th¬ “Nhí rõng” cã ®iÓm g× gièng vµ khác nhau? Từ đó, em hiểu thế nào về nỗi khao khát đợc trở về với đại ngàn của con hổ? 2. H·y ph©n tÝch nçi nhí rõng cña con hæ trong ®o¹n th¬ 2 vµ 3 cña bµi th¬ “Nhí rõng”? 3. Mở đầu bài thơ “Nhớ rừng” là lời đề từ “ Lời con hổ ở vờn Bách thú”. Việc mợn lời đó có tác dụng thể hiện chủ đề của bài thơ nh thế nào? 4. Bốn câu thơ cuối bài thơ “Quê hơng” thể hiện nỗi nhớ quê của nhà thơ. Theo em, nỗi nhớ đó có gì đặc biệt? 5. Bµi th¬ “Quª h¬ng” cho em hiÓu g× vÒ t×nh c¶m cña TÕ Hanh víi c¶nh vËt, cuéc sèng vµ con ngêi quª «ng? 6. Những đặc sắc nghệ thuật của bài thơ “Quê hơng”? 7. Em hiểu nhan đề bài thơ “Khi con tu hú” nh thế nào? 8. Vì sao tiếng chim tu hú kêu lại tác động mạnh mẽ đến tâm hồn nhà thơ Tố Hữu? Viết một câu văn mở đầu là Khi con tu hú để tóm tắt nội dung bài thơ? 9. Những nét đặc sắc về nghệ thuật của bài thơ “Khi con tu hú”?. Ngµy d¹y: Buæi 19.. C©u nghi vÊn. _ ThÕ nµo lµ c©u nghi vÊn? Cho vÝ dô?. A. Lý thuyÕt: 1. ThÕ nµo lµ c©u nghi vÊn? C©u nghi vÊn lµ c©u cã h×nh thøc nghi vấn; có chức năng chính là dùng để hỏi..

(222) Trong giao tiÕp, khi cã nh÷ng ®iÒu cha biÕt hoÆc cßn hoµi nghi, ngêi ta sö dông c©u nghi vấn để yêu cầu trả lời, giải thích. VÝ dô: _ ¸o ®en n¨m nót viÒn tµ Ai may cho bËu hay lµ bËu may? ( Ca dao ) _ Sao u l¹i vÒ kh«ng thÕ? ( Ng« TÊt Tè ) _ H«m nay anh ®i häc ph¶i kh«ng? _ Khi viÕt, cuèi c©u nghi vÊn sö dông dÊu Câu nghi vấn khi viết có dấu chấm hỏi đặt g×? ë cuèi c©u, khi tr¶ lêi ph¶i nh»m vµo c¸c tõ biểu thị ý nghi vấn để trả lời. Chức năng chính của câu nghi vấn là dùng để hỏi và yªu cÇu tr¶ lêi, ngoµi ra cßn cã c¸c chøc n¨ng kh¸c. 2. C¸c h×nh thøc nghi vÊn thêng gÆp: _ Nªu c¸c h×nh thøc thêng gÆp cña c©u nghi a. C©u nghi vÊn kh«ng lùa chän. vÊn? Kiểu câu này đợc chia thành các trờng hợp sau: * Câu nghi vấn chứa các đại từ nghi vấn: ai, g×, nµo, nh thÕ nµo, bao nhiªu, ®©u, bao giê, sao ( v× sao, t¹i sao ),... VÝ dô: _ Nhng mçi n¨m mçi v¾ng Ngêi thuª viÕt nay ®©u? ( Vò §×nh Liªn ) _ Hai chàng đều vừa ý ta, nhng ta chỉ có mét ngêi con g¸i, biÕt g¶ cho ngêi nµo? ( S¬n Tinh, Thuû Tinh ) * C©u nghi vÊn cã chøa c¸c t×nh th¸i tõ: µ, , nhØ, hö, h¶, hë, chø, ch¨ng,... VÝ dô: _ Chị Cốc béo xù đứng trớc cửa nhà ta ấy h¶? ( T« Hoµi ) _ Bác trai đã khá rồi chứ? ( Ng« TÊt Tè ) b. C©u nghi vÊn cã lùa chän. Kiểu câu này đợc chia thành các trờng hợp sau: * C©u nghi vÊn dïng quan hÖ tõ: hay, hay lµ, hoÆc, hoÆc lµ. VÝ dô: _ Mình đọc hay tôi đọc? ( Nam Cao ) * C©u nghi vÊn chøa c¸c cÆp phô tõ: có...không, có phải...không, đã...cha,... VÝ dô: _ Hång! Mµy cã muèn vµo Thanh Ho¸ ch¬i víi mÑ mµy kh«ng? ( Nguyªn Hång ) B. bµi tËp: I. PhÇn BT Tr¾c nghiÖm: GV cho HS lµm c¸c c©u hái tr¾c nghiÖm ë 19. D Bài 18: Từ câu 19 đến câu 24 ( Sách BT 20. B.

(223) tr¾c nghiÖm – upload.123doc.net, 119 ).. trang. 117, 21. Nèi 1 víi b Nèi 2 víi c Nèi 3 víi d Nèi 4 víi e Nèi 5 víi a 22. B 23. (1). A (2). B (3). A (4). A (5). A (6). A 24. C II. PhÇn BT Tù luËn: Bµi tËp 1: _ C¸c c©u nghi vÊn: Bµi tËp 1: a. ThÕ nã cho b¾t µ? T×m nh÷ng c©u nghi vÊn trong nh÷ng c©u b. Sao l¹i kh«ng vµo? dới đây và cho biết chúng có những đặc c. Anh có biết con gái anh là một thiên tài ®iÓm h×nh thøc nµo cña c©u nghi vÊn: héi ho¹ kh«ng? a. T«i hái cho cã chuyÖn: d. Ăn mãi hết đi thì đến lúc chết lấy gì mà lo _ ThÕ nã cho b¾t µ? liÖu? ( Nam Cao ) _ DÊu hiÖu h×nh thøc: b. _ Kh«ng! Ch¸u kh«ng muèn vµo. Cuèi + Cuèi c©u cã dÊu chÊm hái. n¨m thÕ nµo mî ch¸u còng vÒ. + Trong c©u cã c¸c tõ nghi vÊn: µ, sao, C« t«i hái lu«n, giäng vÉn ngät: cã...kh«ng, g×. _ Sao l¹i kh«ng vµo? Mî mµy ph¸t tµi l¾m, cã nh d¹o tríc ®©u! ( Nguyªn Hång ) c. Anh chÞ cã phóc lín råi. Anh cã biÕt con g¸i anh lµ mét thiªn tµi héi ho¹ kh«ng? ( T¹ Duy Anh ) d. Không, ông giáo ạ! Ăn mãi hết đi thì đến lóc chÕt lÊy g× mµ lo liÖu? ( Nam Cao ) Giấy đỏ buồn không thắm; Mực đọng trong nghiên sầu... _ L¸ vµng r¬i trªn giÊy; Ngoµi giêi ma bôi bay. Theo em những câu thơ đó là tả cảnh hay t¶ t×nh? ( Ng÷ v¨n 8, tËp hai ) Bµi tËp 2: a. §iÒn dÊu c©u thÝch hîp vµo chç ( ) trong ®o¹n trÝch díi ®©y: Gõ đầu roi xuống đất, cai lệ thét bằng giäng khµn khµn cña ngêi hót nhiÒu x¸i cò ( ) _ Thằng kia ( ) Ông tởng mày chết đêm qua, còn sống đấy à ( ) Nộp tiền su ( ) Mau ( ) Hoảng quá, anh Dậu vội để bát cháo xuống phản và lăn đùng ra đó, không nói đợc câu gì( ) Ngời nhà lí trởng cời một cách mØa mai ( ) g. _. Bµi tËp 2: a. §iÒn dÊu c©u. Gõ đầu roi xuống đất, cai lệ thét bằng giäng khµn khµn cña ngêi hót nhiÒu x¸i cò: _ Thằng kia ! Ông tởng mày chết đêm qua, còn sống đấy à? Nộp tiền su ! Mau! Hoảng quá, anh Dậu vội để bát cháo xuống phản và lăn đùng ra đó, không nói đợc câu gì. Ngời nhà lí trởng cời một cách mØa mai: _ Anh ta lại sắp phải gió nh đêm qua đấy! Råi h¾n chØ lu«n vµo mÆt chÞ DËu: _ Chị khất tiền su đến chiều mai phải không? Đấy! Chị hãy nói với ông cai, để ông ấy ra đình kêu với quan cho ! Chứ ông.

(224) _ Anh ta lại sắp phải gió nh đêm qua đấy ( ) Råi h¾n chØ lu«n vµo mÆt chÞ DËu ( ) _ Chị khất tiền su đến chiều mai phải không ( ) Đấy ( ) Chị hãy nói với ông cai, để ông ấy ra đình kêu với quan cho ( ) Chứ ông lí t«i th× kh«ng cã quyÒn d¸m cho chÞ khÊt mét giê nµo n÷a ( ) ( Ng« TÊt Tè ) b. ChØ ra nh÷ng c©u nghi vÊn trong ®o¹n trích sau khi đã điền dấu xong. Cho biết dấu hiệu nào để nhận ra đó là câu nghi vấn? Bµi tËp 3: Ph©n biÖt sù kh¸c nhau trong hai c©u nghi vÊn ( in ®Ëm ) sau: ( MÑ håi hép th× thÇm vµo tai t«i: ) _ Con cã nhËn ra con kh«ng? [...] _ Con đã nhận ra con cha? ( ... Mẹ vẫn hồi hép. ) ( T¹ Duy Anh ). lÝ t«i th× kh«ng cã quyÒn d¸m cho chÞ khÊt mét giê nµo n÷a! b. _ C¸c c©u nghi vÊn trong ®o¹n trÝch: + Ông tởng mày chết đêm qua, còn sống đấy µ? + Chị khất tiền su đến chiều mai phải kh«ng? _ DÊu hiÖu: + Cuèi c©u cã dÊu chÊm hái. + Trong c©u cã c¸c tõ nghi vÊn: µ, ph¶i kh«ng. Bµi tËp 3: Sù kh¸c biÖt: C¸c cÆp tõ nghi vÊn: _ cã... kh«ng.. _ đã...cha. => Cặp phụ từ đã...cha có hàm ý rằng quá trình “nhận” đã hoặc đang diễn ra, ngời hỏi hỏi về kết quả của quá trình đó. Bµi tËp 4: Sù kh¸c nhau: Bµi tËp 4: a. C©u “H«m nµo líp cËu ®i pÝc-nÝc?”: Phân biệt sự khác nhau trong hai câu nghi _ Từ nghi vấn đứng ở đầu câu. vÊn sau: _ Nªu sù viÖc cha diÔn ra. _ H«m nµo líp cËu ®i pÝc-nÝc? b. C©u “Líp cËu ®i pÝc-nÝc h«m nµo?”: _ Líp cËu ®i pÝc-nÝc h«m nµo? _ Từ nghi vấn đứng ở cuối câu. _ Nêu sự việc đã diễn ra. Bµi tËp 5: _ C©u “Cßn nµng ót ®©u?” lµ c©u nghi vÊn. Bµi tËp 5: _ C©u “Vua hái nµng ót ®©u.” kh«ng ph¶i lµ C¸c c©u sau cã ph¶i lµ c©u nghi vÊn c©u nghi vÊn. §©y lµ c©u trÇn thuËt. kh«ng? H·y ®iÒn dÊu c©u thÝch hîp vµo cuèi c©u. a. Vua hái: _ Cßn nµng ót ®©u ( ) Bµi tËp 6: b. Vua hái nµng ót ®©u ( ) _ C©c c©u (a), (b), (c) kh«ng ph¶i lµ c©u nghi Bµi tËp 6: vÊn. C¸c c©u sau ®©y cã ph¶i lµ c©u nghi vÊn _ C©u (d) lµ c©u nghi vÊn. kh«ng? V× sao? a. Ai ¬i chí bá ruéng hoang Bao nhiêu tấc đất, tấc vàng bấy nhiêu. ( Ca dao ) b. Nhí ai gi·i n¾ng dÇm s¬ng Nhớ ai tát nớc bên đờng hôm nao. ( Ca dao ) c. Ngêi nµo ch¨m chØ häc tËp ngêi Êy sÏ tiÕn bé. d. Sao không để chuồng nuôi lợn khác! Bµi tËp 7: ( T« Hoµi ) Sự khác nhau giữa các đại tì in đậm Bµi tËp 7: Cho biết sự khác nhau giữa các đại tì in a. _ ai: đại từ nghi vấn. ®Ëm trong c¸c c©u sau: _ ai: đại từ phiếm chỉ. a. _ Ai đấy? b. _ bao nhiêu: đại từ nghi vấn. _ Anh cÇn ai th× gäi ngêi Êy. _ bao nhiêu: đại từ phiếm chỉ..

(225) c. _ đâu: đại từ nghi vấn. b. _ C¸i nµy gi¸ bao nhiªu? _ đâu: đại từ phiếm chỉ. _ Anh cÇn bao nhiªu, t«i sÏ ®a anh bÊy d. _ nào: đại từ nghi vấn. nhiªu. c. _ Mai, anh ®i ®©u? _ nào: đại từ phiếm chỉ. _ Mai, anh đi đâu, tôi theo đấy. d. _ Anh cÇn c¸i nµo? Bµi tËp 8: _ Anh cÇn c¸i nµo, t«i ®a anh c¸i Êy. Bµi tËp 8: ( HS tự đặt câu ) §Æt hoÆc t×m 10 c©u nghi vÊn cã h×nh thøc kh¸c nhau. Bµi tËp 9: Bµi tËp 9: _ C©u trÇn thuËt: Viết 5 câu trần thuật, sau đó sử dụng các Ngµy mai líp chóng ta lµm bµi kiÓm tra hình thức nghi vấn để biến đổi thành những Ngữ văn. c©u nghi vÊn. _ ChuyÓn thµnh c©u nghi vÊn: Ngµy mai cã ph¶i líp chóng ta lµm bµi kiÓm tra Ng÷ v¨n kh«ng? Bµi tËp 10: ( HS tù viÕt ®o¹n v¨n ) Bµi tËp 10: ViÕt mét ®o¹n v¨n ( kho¶ng 10 dßng ) thuyết minh về tác hại của ma tuý trong đó cã sö dông c©u nghi vÊn. ChØ ra c©u nghi vấn trong đoạn văn đó. Bµi tËp 1: Tìm những câu nghi vấn trong những câu dới đây và cho biết chúng có những đặc điểm hình thøc nµo cña c©u nghi vÊn: a. T«i hái cho cã chuyÖn: _ ThÕ nã cho b¾t µ? ( Nam Cao ) b. _ Kh«ng! Ch¸u kh«ng muèn vµo. Cuèi n¨m thÕ nµo mî ch¸u còng vÒ. C« t«i hái lu«n, giäng vÉn ngät: _ Sao l¹i kh«ng vµo? Mî mµy ph¸t tµi l¾m, cã nh d¹o tríc ®©u! ( Nguyªn Hång ) c. Anh chÞ cã phóc lín råi. Anh cã biÕt con g¸i anh lµ mét thiªn tµi héi ho¹ kh«ng? ( T¹ Duy Anh ) d. Không, ông giáo ạ! Ăn mãi hết đi thì đến lúc chết lấy gì mà lo liệu? ( Nam Cao ) g. _ Giấy đỏ buồn không thắm; Mực đọng trong nghiên sầu... _ L¸ vµng r¬i trªn giÊy; Ngoµi giêi ma bôi bay. Theo em những câu thơ đó là tả cảnh hay tả tình? ( Ng÷ v¨n 8, tËp hai ) Bµi tËp 2: a. §iÒn dÊu c©u thÝch hîp vµo chç ( ) trong ®o¹n trÝch díi ®©y: Gõ đầu roi xuống đất, cai lệ thét bằng giọng khàn khàn của ngời hút nhiều xái cũ ( ) _ Thằng kia ( ) Ông tởng mày chết đêm qua, còn sống đấy à ( ) Nộp tiền su ( ) Mau ( ) Hoảng quá, anh Dậu vội để bát cháo xuống phản và lăn đùng ra đó, không nói đợc câu g×( ) Ngêi nhµ lÝ trëng cêi mét c¸ch mØa mai ( ) _ Anh ta lại sắp phải gió nh đêm qua đấy ( ) Råi h¾n chØ lu«n vµo mÆt chÞ DËu ( ) _ Chị khất tiền su đến chiều mai phải không ( ) Đấy ( ) Chị hãy nói với ông cai, để ông ấy ra đình kêu với quan cho ( ) Chứ ông lí tôi thì không có quyền dám cho chị khất một giờ nào nữa ( ) ( Ng« TÊt Tè ).

(226) b. Chỉ ra những câu nghi vấn trong đoạn trích sau khi đã điền dấu xong. Cho biết dấu hiệu nào để nhận ra đó là câu nghi vấn? Bµi tËp 3: Ph©n biÖt sù kh¸c nhau trong hai c©u nghi vÊn ( in ®Ëm ) sau: ( MÑ håi hép th× thÇm vµo tai t«i: ) _ Con cã nhËn ra con kh«ng? [...] _ Con đã nhận ra con cha? ( ... Mẹ vẫn hồi hộp. ) ( T¹ Duy Anh ) Bµi tËp 4: Ph©n biÖt sù kh¸c nhau trong hai c©u nghi vÊn sau: _ H«m nµo líp cËu ®i pÝc-nÝc? _ Líp cËu ®i pÝc-nÝc h«m nµo? Bµi tËp 5: C¸c c©u sau cã ph¶i lµ c©u nghi vÊn kh«ng? H·y ®iÒn dÊu c©u thÝch hîp vµo cuèi c©u. a. Vua hái: _ Cßn nµng ót ®©u ( ) b. Vua hái nµng ót ®©u ( ) Bµi tËp 6: C¸c c©u sau ®©y cã ph¶i lµ c©u nghi vÊn kh«ng? V× sao? a. Ai ¬i chí bá ruéng hoang Bao nhiêu tấc đất, tấc vàng bấy nhiêu. ( Ca dao ) b. Nhí ai gi·i n¾ng dÇm s¬ng Nhớ ai tát nớc bên đờng hôm nao. ( Ca dao ) c. Ngêi nµo ch¨m chØ häc tËp ngêi Êy sÏ tiÕn bé. d. Sao không để chuồng nuôi lợn khác! ( T« Hoµi ) Bµi tËp 7: Cho biết sự khác nhau giữa các đại tì in đậm trong các câu sau: a. _ Ai đấy? _ Anh cÇn ai th× gäi ngêi Êy. b. _ C¸i nµy gi¸ bao nhiªu? _ Anh cÇn bao nhiªu, t«i sÏ ®a anh bÊy nhiªu. c. _ Mai, anh ®i ®©u? _ Mai, anh đi đâu, tôi theo đấy. d. _ Anh cÇn c¸i nµo? _ Anh cÇn c¸i nµo, t«i ®a anh c¸i Êy. Bµi tËp 8: §Æt hoÆc t×m 10 c©u nghi vÊn cã h×nh thøc kh¸c nhau. Bµi tËp 9: Viết 5 câu trần thuật, sau đó sử dụng các hình thức nghi vấn để biến đổi thành những câu nghi vÊn. Bµi tËp 10: Viết một đoạn văn ( khoảng 10 dòng ) thuyết minh về tác hại của ma tuý trong đó có sử dụng câu nghi vấn. Chỉ ra câu nghi vấn trong đoạn văn đó Bµi tËp vÒ c©u nghi vÊn - ng÷ v¨n 8, tËp hai. Bµi tËp 2: a. §iÒn dÊu c©u. Gõ đầu roi xuống đất, cai lệ thét bằng giọng khàn khàn của ngời hút nhiều xái cũ: _ Thằng kia ! Ông tởng mày chết đêm qua, còn sống đấy à? Nộp tiền su ! Mau! Hoảng quá, anh Dậu vội để bát cháo xuống phản và lăn đùng ra đó, không nói đợc câu gì. Ngêi nhµ lÝ trëng cêi mét c¸ch mØa mai: _ Anh ta lại sắp phải gió nh đêm qua đấy! Råi h¾n chØ lu«n vµo mÆt chÞ DËu:.

(227) _ Chị khất tiền su đến chiều mai phải không? Đấy! Chị hãy nói với ông cai, để ông ấy ra đình kªu víi quan cho ! Chø «ng lÝ t«i th× kh«ng cã quyÒn d¸m cho chÞ khÊt mét giê nµo n÷a! Bµi tËp 1: Xác định chức năng của câu nghi vấn trong các đoạn trích sau: a. Tá sù ngËm ngïi th¬ng xãt thÊy t«i, c« t«i chËp chõng nãi tiÕp: _ Mấy lại rằm tháng tám này là giỗ đầu cậu mày, mợ mày về dù sao cũng đỡ tủi cho cậu mày, và mày cũng còn phải có họ, có hàng, ngời ta hỏi đến chứ? ( Nguyªn Hång ) b. C¸i TÝ ë trong bÕp sa s¶ m¾ng ra: _ §· b¶o u kh«ng cã tiÒn, l¹i cø l»ng nh»ng nãi m·i! Mµy tëng ngêi ta d¸m b¸n chÞu cho nhµ mày sao? Thôi! Khoai chín rồi đây, để tôi đổ ra cho ông xơi, ông đừng làm tội u nữa. ( Ng« TÊt Tè ) c. Tho¾t tr«ng lên lît mµu da, Ăn gì to lớn đẫy đà làm sao? ( NguyÔn Du ) d. Nghe nói, vua và các triều thần đều bật cời. Vua lại phán: _ Mày muốn có em thì phải kiếm vợ khác cho cha mày, chứ cha mày là giống đực, làm sao mà đẻ đợc! ( Em bÐ th«ng minh ) e. Mụ vợ nổi trận lôi đình tát vào mặt ông lão: _ Mµy c·i µ? Mµy d¸m c·i mét bµ nhÊt phÈm phu nh©n µ? §i ngay ra biÓn, nÕu kh«ng tao sÏ cho ngêi l«i ®i. ( Ông lão đánh cá và con cá vàng ) Bµi tËp 2: Thay thÕ c¸c c©u ë bµi tËp 1 b»ng nh÷ng c©u kh«ng ph¶i lµ c©u nghi vÊn mµ cã ý nghÜa t¬ng đơng. Bµi tËp 3: XÐt c¸c trêng hîp sau ®©y råi tr¶ lêi c©u hái: a. H«m qua cËu vÒ quª th¨m bµ ngo¹i ph¶i kh«ng? _ §©u cã? b. _ B¹n cÊt giïm m×nh quyÓn vë bµi tËp To¸n råi µ? _ §©u? c. Bác đã đi rồi sao, Bác ơi! Mùa thu đang đẹp nắng xanh trời. ( Tè H÷u ) d. Nam ơi! Bạn có thể trao cho mình quyển sách đợc không? C©u hái: _ Trong c¸c trêng hîp trªn, c©u nµo lµ c©u nghi vÊn? _ Cho biÕt chøc n¨ng cô thÓ cña mçi c©u nghi vÊn? Bài tập 4: Các câu nghi vấn sau đây biểu thị những mục đích gì? a. Bác ngồi đợi cháu một lúc có đợc không? b. CËu cã ®i ch¬i biÓn víi bän m×nh kh«ng? c. CËu mµ m¸ch bè th× cã chÕt tí kh«ng? d. Sao mµ c¸c ch¸u ån thÕ? e. Bµi v¨n nµy xem ra khã qu¸ cËu nhØ? **************************************************************************Bµ i tËp vÒ c©u nghi vÊn - ng÷ v¨n 8, tËp hai. Ngµy d¹y: Buæi 26.. «n tËp th¬ viÖt nam 1900 – 1945 I. PhÇn c©u hái tr¾c nghiÖm. II. PhÇn c©u hái tù luËn.. I. đáp án câu hỏi trắc nghiệm..

(228) II. đáp án câu hỏi tự luận.. Ngµy d¹y: Buæi 20.. C©u nghi vÊn ( tiÕp ). _ Chøc n¨ng chÝnh cña c©u nghi vÊn lµ g×? Cho vÝ dô?. _ Ngoµi chøc n¨ng chÝnh cña c©u nghi vÊn là dùng để hỏi, nó còn có các chức năng nào kh¸c? Cho vÝ dô minh ho¹?. Bµi tËp 1: Xác định chức năng của câu nghi vấn trong c¸c ®o¹n trÝch sau: a. Tá sù ngËm ngïi th¬ng xãt thÊy t«i, c« t«i chËp chõng nãi tiÕp: _ MÊy l¹i r»m th¸ng t¸m nµy lµ giç ®Çu cËu mày, mợ mày về dù sao cũng đỡ tủi cho cậu mµy, vµ mµy còng cßn ph¶i cã hä, cã hµng, ngời ta hỏi đến chứ? ( Nguyªn Hång ). A. Lý thuyÕt: I. Chøc n¨ng chÝnh cña c©u nghi vÊn. Dùng để hỏi. VÝ dô: _ Các em đã làm bài đầy đủ cha? _ Anh cã thÝch lµm th¬ kh«ng? II. C¸c chøc n¨ng kh¸c cña c©u nghi vÊn. 1. Dùng câu nghi vấn để diễn đạt hành động cÇu khiÕn. VÝ dô: Bạn có thể giúp mình chép bài tập đợc kh«ng? – Nhê: “B¹n h·y chÐp hé m×nh” (b¹n bÌ nãi víi nhau, th©n mËt ). 2. Dùng câu nghi vấn để diễn đạt hành động khẳng định. VÝ dô: Kh«ng mµy lµm vì c¸i b¸t th× ai lµm? – Khẳng định: “Mày làm vờ.” ( ngời lớn nói víi trÎ con víi s¾c th¸i tøc giËn ). 3. Dùng câu nghi vấn để diễn đạt hành động phủ định. VÝ dô: Chỉ có thế thôi sao? – Phủ định: “Không chØ cã thÕ” ( c¶m xóc tiÕc nuèi ). 4. Dùng câu nghi vấn để bộc lộ tình cảm, c¶m xuc. VÝ dô: _ Mày có muốn biết thế nào là lễ độ không? (s¾c th¸i tøc giËn). _ Sao l¹i thÕ? (c¶m xóc ng¹c nhiªn). 5. Dùng câu nghi vấn để chào. VÝ dô: B¸c ®i lµm ¹? ( S¾c th¸i kÝnh träng ). B. bµi tËp: Bµi tËp 1: Chøc n¨ng cña c©u nghi vÊn trong c¸c ®o¹n trÝch: a. Khẳng định, biểu cảm..

(229) b. C¸i TÝ ë trong bÕp sa s¶ m¾ng ra: _ §· b¶o u kh«ng cã tiÒn, l¹i cø l»ng nh»ng nãi m·i! Mµy tëng ngêi ta d¸m b¸n chÞu cho nhà mày sao? Thôi! Khoai chín rồi đây, để tôi đổ ra cho ông xơi, ông đừng làm tội u n÷a. ( Ng« TÊt Tè ) c. Tho¾t tr«ng lên lît mµu da, Ăn gì to lớn đẫy đà làm sao? ( NguyÔn Du ) d. Nghe nói, vua và các triều thần đều bật cời. Vua lại phán: _ Mµy muèn cã em th× ph¶i kiÕm vî kh¸c cho cha mày, chứ cha mày là giống đực, làm sao mà đẻ đợc! ( Em bÐ th«ng minh ) e. Mụ vợ nổi trận lôi đình tát vào mặt ông l·o: _ Mµy c·i µ? Mµy d¸m c·i mét bµ nhÊt phÈm phu nh©n µ? §i ngay ra biÓn, nÕu kh«ng tao sÏ cho ngêi l«i ®i. ( Ông lão đánh cá và con cá vàng ) Bµi tËp 2: Thay thÕ c¸c c©u ë bµi tËp 1 b»ng nh÷ng c©u kh«ng ph¶i lµ c©u nghi vÊn mµ cã ý nghĩa tơng đơng.. b. Phủ định, biểu cảm.. c. C¶m th¸n. d. Phủ định, cảm thán.. e. §e do¹.. Bµi tËp 2: Cã thÓ thay thÕ nh sau: a. MÊy l¹i r»m th¸ng t¸m nµy lµ giç ®Çu cËu mày, mợ mày về dù sao cũng đỡ tủi cho cậu mµy, vµ mµy còng cßn ph¶i cã hä, cã hµng, ngời ta hỏi đến chứ. b. Mày đừng tởng ngời ta dám bán chịu cho nhµ mµy. c. Không biết ăn gì mà rất to lớn đẫy đà. d. Mµy muèn cã em th× ph¶i kiÕm vî kh¸c cho cha mày, chứ cha mày là giống đực không thể đẻ đợc. e. Mày không đợc cãi. Mày không đợc phép c·i mét bµ nhÊt phÈm phu nh©n. Bµi tËp 3: Bµi tËp 3: Xét các trờng hợp sau đây rồi trả lời câu _ Tất cả các trờng hợp đều sử dụng câu nghi hái: vÊn. a. H«m qua cËu vÒ quª th¨m bµ ngo¹i ph¶i _ C¸c c©u: §©u cã?; §©u? cã chøc n¨ng phñ kh«ng? định. Câu: Bác đã đi rồi sao, Bác ơi! có _ §©u cã? chøc n¨ng c¶m th¸n. C©u: B¹n cã thÓ trao b. _ Bạn cất giùm mình quyển vở bài tập cho mình quyển sách đợc không? có chức To¸n råi µ? n¨ng cÇu khiÕn. _ §©u? c. Bác đã đi rồi sao, Bác ơi! Mùa thu đang đẹp nắng xanh trời. ( Tè H÷u ) d. Nam ¬i! B¹n cã thÓ trao cho m×nh quyÓn sách đợc không? C©u hái: _ Trong c¸c trêng hîp trªn, c©u nµo lµ c©u nghi vÊn? _ Cho biÕt chøc n¨ng cô thÓ cña mçi c©u nghi vÊn? Bµi tËp 4:.

(230) C¸c c©u nghi vÊn sau ®©y biÓu thÞ nh÷ng mục đích gì? a. Bác ngồi đợi cháu một lúc có đợc không? b. CËu cã ®i ch¬i biÓn víi bän m×nh kh«ng? c. CËu mµ m¸ch bè th× cã chÕt tí kh«ng? d. Sao mµ c¸c ch¸u ån thÕ? e. Bµi v¨n nµy xem ra khã qu¸ cËu nhØ? Bµi tËp 5: Hãy đặt các câu nghi vấn nhằm các mục đích sau ( mỗi mục đích một câu ): a. Nhờ bạn đèo về nhà. b. Mîn b¹n mét c¸i bót. c. Bộc lộ cảm xúc trớc một bức tranh đẹp Bµi tËp 6: Hãy đặt một số câu nghi vấn thờng dùng để chào. Đặt một tình huống cụ thể để sử dụng một trong số những câu đó.. Bµi tËp 4: a. CÇu khiÕn.. b. Rñ rª. c. BiÓu lé t×nh c¶m. d. CÇu khiÕn. e. Tr×nh bµy. Bµi tËp 5: Có thể đặt các câu nh sau: a. Cậu có thể đèo tớ về nhà đợc không? b. Cậu có thể cho tớ mợn cái bút đợc kh«ng? c. Sao lại có một bức tranh đẹp thế? Bµi tËp 6: T×nh huèng: Buæi s¸ng, khi ®i lµm, bè em gÆp b¸c hµng xãm còng d¾t xe ®i lµm. Bè em chµo: Bµi tËp 7: Viết một đoạn văn ngắn có sử dụng câu _ Bác đi làm đấy à? Bµi tËp 7: hái tu tõ. ( HS tù viÕt ®o¹n v¨n ) Ngµy d¹y: Buæi 21.. C©u cÇu khiÕn. A. Lý thuyÕt: 1. Chøc n¨ng cña c©u cÇu khiÕn: _ C©u cÇu khiÕn cã chøc n¨ng g×? Cho vÝ Dùng để ra lệnh, yêu cầu, đề nghị, khuyên dô? b¶o,... 2. §Æc ®iÓm h×nh thøc cña c©u cÇu khiÕn: _ Câu cầu khiến có những đặc điểm hình _ Về từ: thøc nµo? LÊy vÝ dô minh ho¹? + Câu cầu khiến có những từ để yêu càu, khuyên bảo, đề nghị nh: hãy, chớ, đừng, th«i, ®i nµo,... VÝ dô 1: Con trăn ấy là của vua nuôi đã lâu. Nay em giÕt nã, tÊt kh«ng khái bÞ téi chÕt. Th«i b©y giê nh©n trêi cha s¸ng em h·y trèn ngay đi. Có chuyện gì để anh ở nhà lo liệu. ( Th¹ch Sanh ) VÝ dô 2: _ Mẹ ơi, con là ngời đấy. Mẹ đừng vứt con ®i mµ téi nghiÖp. ( Sä Dõa ) + Những từ cầu khiến có thể đứng trớc hoặc sau động từ. Và cũng có thể từ cầu khiến đứng cả trớc và sau động từ. VÝ dô 1: _ Mẹ ơi, con là ngời đấy. Mẹ đừng vứt con ®i mµ téi nghiÖp. ( Sä Dõa ) -> Từ cầu khiến đứng trớc động từ vứt. VÝ dô 2: _ Con nín đi! Mợ đã về với các con rồi mà. ( Nguyªn Hång ).

(231) -> Từ cầu khiến đứng sau động từ nín. VÝ dô 3: Ông lão ơi! đừng băn khoăn quá! Thôi h·y vÒ ®i. ( Ông lão đánh cá và con cá vàng ) -> §éng tõ vÒ ë gi÷a hai tõ cÇu khiÕn h·y, ®i. _ VÒ dÊu c©u: Khi viÕt, c©u cÇu khiÕn thêng kÕt thóc b»ng dÊu chÊm than. Khi ý cÇu khiến không đợc nhấn mạnh thì câu cầu khiÕn cã thÓ dïng dÊu chÊm. 3. Chó ý: _ Chñ ng÷ cña c©u cÇu khiÕn thêng lµ chñ _ Nhận xét về chủ ngữ trong câu cầu khiến? thể thực hiện hành động đợc cầu khiến trong c©u ( ng«i thø hai hoÆc ng«i thø nhÊt sè nhiÒu ). VÝ dô 1: ¤ng vÒ t©u víi vua s¾m cho ta mét con ngùa s¾t, mét c¸i roi s¾t vµ mét tÊm ¸o gi¸p s¾t, ta sÏ ph¸ tan lò giÆc nµy. ( Th¸nh Giãng ) -> Ng«i thø hai. VÝ dô 2: Nay chúng ta đừng làm gì nữa, thử xem lão Miệng có sống đợc không. ( Ch©n, Tay, Tai, M¾t, MiÖng ) -> Ng«i thø nhÊt sè nhiÒu. _ Có trờng hợp câu cầu khiến đợc rút gọn chñ ng÷. VÝ dô: H·y vÏ ngay cho ta mét chiÕc thuyÒn! Ta muèn ra kh¬i xem c¸. ( C©y bót thÇn ) 4. S¾c th¸i ý nghÜa cña c©u cÇu khiÕn: C©u cÇu khiÕn biÓu hiÖn c¸c s¾c th¸i kh¸c _ Khi c©u cÇu khiÕn cã chñ ng÷ hoÆc kh«ng nhau khi cã hoÆc kh«ng cã chñ ng÷. Khi sö có chủ ngữ thì sắc thái ý nghĩa của câu có dụng câu càu khiến, cần lu ý để dùng đúng kh¸c nhau kh«ng? víi quan hÖ gi÷a ngêi nãi víi ngêi nghe vµ phï hîp víi hoµn c¶nh giao tiÕp. a. C©u cµu khiÕn víi h×nh thøc cã chñ ng÷ vµ kh«ng cã chñ ng÷ thÓ hiÖn c¸c s¾c th¸i kh¸c nhau. VÝ dô: _ B¸c b¬m hé ch¸u c¸i xe. ( Chñ ng÷ b¸c trong c©u cÇu khiÕn thÓ hiÖn s¾c th¸i kÝnh träng, lÔ phÐp ). _ B¬m hé c¸i xe. ( Sù v¾ng mÆt chñ ng÷ trong câu cầu khiến thể hiện thái độ thân mËt, suång s·; nÕu nãi víi ngêi lín lµ cã s¾c th¸i hçn xîc, thiÕu t«n träng – thêng bÞ coi lµ nãi trèng kh«ng ). Th«ng thêng, khi nãi víi ngêi lín tuæi; hoÆc khi mêi mäc, nhê v¶, khuyªn nhñ; hoặc để tỏ thái độ lịch sự, phải dùng câu cầu khiÕn cã chñ ng÷ ( b»ng tõ xng h« phï hîp víi quan hÖ ngêi nghe ). b. C¸c tõ xng h« ( cïng víi nh÷ng tõ ng÷.

(232) kh¸c vµ ng÷ ®iÖu ) trong c©u cÇu khiÕn kh¸c nhau thÓ hiÖn quan hÖ t×nh c¶m kh¸c nhau. VÝ dô: _ Cháu van ông, nhà cháu vừa mới tỉnh đợc mét lóc, «ng tha cho! ( S¾c th¸i t×nh c¶m van xin, thÓ hiÖn quan hÖ díi – trªn ). _ Chồng tôi đau ốm, ông không đợc phép hµnh h¹! ( S¾c th¸i t×nh c¶m l¹nh lïng, thÓ hiÖn quan hÖ ngang hµng ). _ Mµy trãi ngay chång bµ ®i, bµ cho mµy xem! ( S¾c th¸i t×nh c¶m th¸ch thøc, thÓ hiÖn quan hÖ trªn – díi ). B. bµi tËp: Bµi tËp 1: Bµi tËp 1: §iÒn c¸c tõ, côm tõ ( mÖnh lÖnh, chóc tông, kªu gäi, yªu cÇu, mêi mäc, thóc giôc, khuyªn r¨n ) vµo cét A cho phï hîp víi cét B. A. Néi dung c©u B. Tõ thêng dïng cÇu khiÕn yªu cÇu, mêi, xin mời, cho phép, đề nghÞ,... hãy, chớ, đừng, kh«ng nªn, cÊm, ph¶i,... h·y, cø,... nµo, ®i,... chóc, íc g×, tiÕn lªn,... Bµi tËp 2: C©u nµo lµ c©u cÇu khiÕn? H·y chØ ra nh÷ng dÊu hiÖu h×nh thøc cña c©u cÇu khiÕn đó. _ MÑ ®a bót thíc cho con cÇm. _ Các em đừng khóc. Tra nay các em đợc về nhà cơ mà. Và ngày mai lại đợc nghỉ cả ngµy n÷a. ( Thanh TÞnh ) _ Con nín đi! Mợ đã về với các con rồi mà. ( Nguyªn Hång ) _ U nó không đợc nói thế! Ngời ta đánh mình không sao, mình đánh ngời ta thì mình ph¶i tï, ph¶i téi. ( Ng« TÊt Tè ) Bµi tËp 3: T×m c¸c c©u cÇu khiÕn trong c¸c c©u díi ®©y. H·y gi¶i thÝch t¹i sao trong c¸c c©u cÇu khiến đó không có chủ ngữ. a. ừ, đợc! Muốn hỏi con gái ta, hãy về sắm đủ một chĩnh vàng cốm, mời tấm lụa đào, mời con lợn béo, mời vò rợu tăm đem sang. A. Néi dung c©u B. Tõ thêng dïng cÇu khiÕn yªu cÇu, mêi, xin Yªu cÇu, mêi mäc mời, cho phép, đề nghÞ,... hãy, chớ, đừng, MÖnh lÖnh kh«ng nªn, cÊm, ph¶i,... h·y, cø,... Khuyªn r¨n nµo, ®i,... Thóc giôc Chóc tông, kªu gäi chóc, íc g×, tiÕn lªn,.... Bµi tËp 2: Nh÷ng c©u cÇu khiÕn: _ MÑ ®a bót thíc cho con cÇm. ( VÒ h×nh thøc c©u dïng dÊu chÊm nhng cã tõ mang ý nghĩa xin, cho. Câu đó là lời đề nghị ). _ Các em đừng khóc. ( Về hình thức, câu không có dấu chấm than nhng có từ đừng nh»m ý khuyªn can ). _ Con nÝn ®i! ( C©u cã tõ ®i vµ dÊu chÊm than nh»m ý dç dµnh ). _ U nó không đợc nói thế! ( Câu có dấu chÊm than vµ tõ kh«ng nh»m ý can ng¨n ).. Bµi tËp 3: _ C¸c c©u cÇu khiÕn lµ: + Muốn hỏi con gái ta, hãy về sắm đủ một chĩnh vàng cốm, mời tấm lụa đào, mời con lîn bÐo, mêi vß rîu t¨m ®em sang ®©y. + Xin «ng tr«ng l¹i! + Kh«ng h¬i ®©u mµ nãi víi nã, trãi cæ thằng chồng nó lại, điệu ra đình kia..

(233) ®©y.. _ Các câu cầu khiến đó không có chủ ngữ, vì ( Sọ Dừa ) nó để biểu thị thái độ suồng sã.. b. ChÞ DËu vÉn thiÕt tha: _ Khốn nạn! Nhà cháu đã không có, dẫu ông chửi mắng cũng đến thế thôi. Xin ông tr«ng l¹i! ( Ng« TÊt Tè ) c. Råi h¾n quay l¹i, b¶o anh ngêi nhµ lÝ trëng: _ Kh«ng h¬i ®©u mµ nãi víi nã, trãi cæ thằng chồng nó lại, điệu ra đình kia. ( Ng« TÊt Tè ) Bµi tËp 4: G¹ch ch©n nh÷ng tõ ng÷ biÓu thÞ ý van xin trong c¸c c©u cÇu khiÕn sau: a. Nhà cháu đã túng lại phải đóng cả suất su của chú nó nữa, nên mới lôi thôi nh thế. Chø ch¸u cã d¸m bá bÔ tiÒn su cña nhµ níc ®©u? Hai «ng lµm phóc nãi víi «ng lÝ cho ch¸u khÊt... ( Ng« TÊt Tè ) b. Khốn nạn! Nhà cháu đã không có, dẫu ông chửi mắng cũng đến thế thôi. Xin ông tr«ng l¹i! ( Ng« TÊt Tè ). Bµi tËp 4: Nh÷ng tõ ng÷ biÓu thÞ ý van xin trong c¸c c©u cÇu khiÕn: a. Nhà cháu đã túng lại phải đóng cả suất su của chú nó nữa, nên mới lôi thôi nh thế. Chø ch¸u cã d¸m bá bÔ tiÒn su cña nhµ níc ®©u? Hai «ng lµm phóc nãi víi «ng lÝ cho ch¸u khÊt... ( Ng« TÊt Tè ) b. Khốn nạn! Nhà cháu đã không có, dẫu ông chửi mắng cũng đến thế thôi. Xin ông tr«ng l¹i! ( Ng« TÊt Tè ) Bµi tËp 5: _ Kh¸c nhau vÒ h×nh thøc: + l·o. Bµi tËp 5: + mµy. Chỉ ra sự khác nhau về hình thức câu cầu _ Thay đổi về quan hệ. khiến và sự thay đổi quan hệ giữa ngời nói + Quan hệ ngang hàng. vµ ngêi nghe trong c¸c c©u sau ( trÝch tõ + Quan hÖ hµng trªn. truyện “ Ông lão đánh cá và con cá vàng”): a. L·o ®i t×m con c¸ vµ b¶o nã tao kh«ng muèn lµm mét bµ nhÊt phÈm phu nh©n n÷a, tao muèn lµm n÷ hoµng kia. b. Mµy h·y ®i t×m con c¸, b¶o nã tao kh«ng muèn lµm n÷ hoµng, tao muèn lµm Long V- Bµi tËp 6: ơng ngự trên mặt biển, để con cá vàng hầu a. Sắc thái mệnh lệnh trong các câu: h¹ tao vµ lµm theo ý muèn cña tao. _ Chồng tôi đau ốm, ông không đợc phép Bµi tËp 6: hµnh h¹! So s¸nh c¸c c©u sau ®©y vµ tr¶ lêi c©u hái: ( Ng« TÊt Tè ) _ Chồng tôi đau ốm, ông không đợc phép -> Kiên quyết. hµnh h¹! _ Chồng tôi đau ốm, ông đừng hành hạ! ( Ng« TÊt Tè ) -> Mong muèn, cÇu khÈn. _ Chồng tôi đau ốm, ông đừng hành hạ! _ Chång t«i ®au èm, xin «ng chí hµnh h¹! _ Chång t«i ®au èm, xin «ng chí hµnh h¹! -> Van xin. a. Xác định sắc thái mệnh lệnh trong các b. Câu “Chồng tôi đau ốm, ông không đợc c©u trªn. phÐp hµnh h¹!” cã t¸c dông nhÊt v× ®©y lµ b. C©u nµo cã t¸c dông nhÊt? V× sao? mệnh lệnh từ trái tim, từ lẽ phải, do đó chị Dậu kiên quyết hành động để bảo vệ chồng. Bµi tËp 7: a. C©u cÇu khiÕn: H·y vÒ vui chót, mÑ T¬m ¬i! Bµi tËp 7: b. Sù kh¸c nhau: Trong c¸c trêng hîp sau ®©y: _ Tõ h·y trong c©u “H·y vÒ vui chót, mÑ _ §èt nÐn h¬ng th¬m m¸t d¹ ngêi. T¬m ¬i!” lµ tõ cã ý nghÜa cÇu khiÕn. H·y vÒ vui chót, mÑ T¬m ¬i! _ Từ hãy trong câu “Hãy còn nóng lắm đấy ( Tố Hữu ) nhé!” là từ mang ý nghĩa tồn tại, đồng nghĩa.

(234) _ Hãy còn nóng lắm đấy nhé! Em đừng mó vµo mµ báng th× khèn. ( Ng« TÊt Tè ) a. C©u nµo lµ c©u cÇu khiÕn? b. Ph©n biÖt sù kh¸c nhau gi÷a tõ h·y trong c©u “H·y vÒ vui chót, mÑ T¬m ¬i!” vµ c©u “Hãy còn nóng lắm đấy nhé!”. Bµi tËp 8: Đặt các câu cầu khiến để: a. Nãi víi b¸c hµng xãm cho mîn c¸i thang. b. Nói với mẹ để xin ít tiền mua sách. c. Nói với bạn để mợn quyển vở. ChØ ra c¸c tõ ng÷ biÓu thÞ nh÷ng s¾c th¸i kh¸c nhau lµm cho c©u cÇu khiÕn phï hîp víi hoµn c¶nh giao tiÕp, phï hîp víi quan hÖ gi÷a ngêi nãi vµ ngêi nghe.. víi tõ ®ang.. Bµi tËp 8: Có thể đặt các câu: a. B¸c lµm ¬n cho ch¸u mîn c¸i thang mét lóc ¹! b. Mẹ cho con ít tiền để con mua quyển s¸ch! c. Cho tí mîn quyÓn To¸n mét lóc!. Bµi tËp 1: §iÒn c¸c tõ, côm tõ ( mÖnh lÖnh, chóc tông, kªu gäi, yªu cÇu, mêi mäc, thóc giôc, khuyªn r¨n ) vµo cét A cho phï hîp víi cét B. A. Néi dung c©u cÇu khiÕn B. Tõ thêng dïng yêu cầu, mời, xin mời, cho phép, đề nghị,... hãy, chớ, đừng, không nên, cấm, phải,... h·y, cø,... nµo, ®i,... chóc, íc g×, tiÕn lªn,... Bµi tËp 2: Câu nào là câu cầu khiến? Hãy chỉ ra những dấu hiệu hình thức của câu cầu khiến đó. _ MÑ ®a bót thíc cho con cÇm. _ Các em đừng khóc. Tra nay các em đợc về nhà cơ mà. Và ngày mai lại đợc nghỉ cả ngày nữa. ( Thanh TÞnh ) _ Con nín đi! Mợ đã về với các con rồi mà. ( Nguyªn Hång ) _ U nó không đợc nói thế! Ngời ta đánh mình không sao, mình đánh ngời ta thì mình phải tù, ph¶i téi. ( Ng« TÊt Tè ) Bµi tËp 3: T×m c¸c c©u cÇu khiÕn trong c¸c c©u díi ®©y. H·y gi¶i thÝch t¹i sao trong c¸c c©u cÇu khiÕn đó không có chủ ngữ. a. ừ, đợc! Muốn hỏi con gái ta, hãy về sắm đủ một chĩnh vàng cốm, mời tấm lụa đào, mời con lîn bÐo, mêi vß rîu t¨m ®em sang ®©y. ( Sä Dõa ) b. ChÞ DËu vÉn thiÕt tha: _ Khốn nạn! Nhà cháu đã không có, dẫu ông chửi mắng cũng đến thế thôi. Xin ông trông lại! ( Ng« TÊt Tè ) c. Råi h¾n quay l¹i, b¶o anh ngêi nhµ lÝ trëng: _ Không hơi đâu mà nói với nó, trói cổ thằng chồng nó lại, điệu ra đình kia. ( Ng« TÊt Tè ) Bµi tËp 4: G¹ch ch©n nh÷ng tõ ng÷ biÓu thÞ ý van xin trong c¸c c©u cÇu khiÕn sau: a. Nhà cháu đã túng lại phải đóng cả suất su của chú nó nữa, nên mới lôi thôi nh thế. Chứ ch¸u cã d¸m bá bÔ tiÒn su cña nhµ níc ®©u? Hai «ng lµm phóc nãi víi «ng lÝ cho ch¸u khÊt... ( Ng« TÊt Tè ) b. Khốn nạn! Nhà cháu đã không có, dẫu ông chửi mắng cũng đến thế thôi. Xin ông trông lại! ( Ng« TÊt Tè ).

(235) Bµi tËp 5: Chỉ ra sự khác nhau về hình thức câu cầu khiến và sự thay đổi quan hệ giữa ngời nói và ngời nghe trong các câu sau ( trích từ truyện “ Ông lão đánh cá và con cá vàng”): a. L·o ®i t×m con c¸ vµ b¶o nã tao kh«ng muèn lµm mét bµ nhÊt phÈm phu nh©n n÷a, tao muèn lµm n÷ hoµng kia. b. Mµy h·y ®i t×m con c¸, b¶o nã tao kh«ng muèn lµm n÷ hoµng, tao muèn lµm Long V¬ng ngù trên mặt biển, để con cá vàng hầu hạ tao và làm theo ý muốn của tao. Bµi tËp 6: So s¸nh c¸c c©u sau ®©y vµ tr¶ lêi c©u hái: _ Chồng tôi đau ốm, ông không đợc phép hành hạ! ( Ng« TÊt Tè ) _ Chồng tôi đau ốm, ông đừng hành hạ! _ Chång t«i ®au èm, xin «ng chí hµnh h¹! a. Xác định sắc thái mệnh lệnh trong các câu trên. b. C©u nµo cã t¸c dông nhÊt? V× sao? Bµi tËp 7: Trong c¸c trêng hîp sau ®©y: _ §èt nÐn h¬ng th¬m m¸t d¹ ngêi. H·y vÒ vui chót, mÑ T¬m ¬i! ( Tè H÷u ) _ Hãy còn nóng lắm đấy nhé! Em đừng mó vào mà bỏng thì khốn. ( Ng« TÊt Tè ) a. C©u nµo lµ c©u cÇu khiÕn? b. Ph©n biÖt sù kh¸c nhau gi÷a tõ h·y trong c©u “H·y vÒ vui chót, mÑ T¬m ¬i!” vµ c©u “H·y còn nóng lắm đấy nhé!”. Bµi tËp 8: Đặt các câu cầu khiến để: a. Nãi víi b¸c hµng xãm cho mîn c¸i thang. b. Nói với mẹ để xin ít tiền mua sách. c. Nói với bạn để mợn quyển vở. ChØ ra c¸c tõ ng÷ biÓu thÞ nh÷ng s¾c th¸i kh¸c nhau lµm cho c©u cÇu khiÕn phï hîp víi hoµn c¶nh giao tiÕp, phï hîp víi quan hÖ gi÷a ngêi nãi vµ ngêi nghe.. **************************************************************************Bµ i tËp vÒ c©u cÇu khiÕn - ng÷ v¨n 8, tËp hai.. Ngµy d¹y: Buæi 22..

(236) C©u c¶m th¸n A. Lý thuyÕt: 1. §Þnh nghÜa c©u c¶m th¸n. _ ThÕ nµo lµ c©u c¶m th¸n? Cho VD minh Câu cảm thán là câu dùng để bộc lộ một ho¹. cách rõ rệt những cảm xúc, tình cảm, thái độ của ngời nói đối với sự vật, sự việc đợc nói tíi. VÝ dô: L·o H¹c ¬i! L·o h·y yªn lßng mµ nh¾m m¾t! ( Nam Cao ) -> C¶m xóc: an ñi, tiÕc th¬ng. 2. §Æc ®iÓm h×nh thøc vµ chøc n¨ng cña c©u c¶m th¸n. a. §Æc ®iÓm h×nh thøc: Câu cảm thán đợc cấu tạo nhờ những từ _ Nêu đặc điểm hình thức của câu cảm ng÷ c¶m th¸n nh: «i, than «i, hìi ¬i, chao «i, th¸n? trêi ¬i, thay, biÕt bao, xiÕt bao, biÕt chõng nµo,... Khi viÕt, c©u c¶m th¸n thêng kÕt thóc b»ng dÊu chÊm than. _ Câu cảm thán có thể đợc cấu tạo bởi nh÷ng th¸n tõ. VÝ dô: Ôi, buổi tra nay tuyệt trần nắng đẹp! ( Tè H÷u ) + Thán từ có thể đứng tách riêng. VÝ dô: Ôi! Trăm hai mơi lá bài đen đỏ, có cái ma lực gì mà run rủi cho quan mê đợc nh thế? ( Ph¹m Duy Tèn ) + Th¸n tõ còng cã thÓ kÕt hîp víi thùc tõ. VÝ dô: MÖt ¬i lµ mÖt! _ Câu cảm thán cũng có thể đợc cấu tạo b»ng tõ thay hoÆc b»ng tõ nhØ. VÝ dô: + Th¬ng thay còng mét kiÕp ngêi. ( NguyÔn Du ) + Bè mµy kh«n nhØ! ( NguyÔn C«ng Hoan ) _ C¸c tõ l¹, thËt, qu¸, ghª, dêng nµo, biÕt mấy, biết bao,... thờng đứng sau vị ngữ để t¹o c©u c¶m th¸n. VÝ dô: + Con nµy gím thËt! ( Nguyªn Hång ) + ThÕ th× tèt qu¸! ( Nam Cao ) b. Chøc n¨ng: Chøc n¨ng chñ yÕu cña c©u c¶m th¸n lµ dùng để biểu thị cảm xúc trực tiếp của ngời _ Chøc n¨ng chñ yÕu cña c©u c¶m th¸n lµ nãi. dùng để làm gì? _ C¶m xóc tù hµo. VÝ dô: §Ñp v« cïng, Tæ quèc ta ¬i! ( Tè H÷u ).

(237) _ C¶m xóc vui mõng. VÝ dô: Ha ha! Mét lìi g¬m!. Bµi tËp 1: §äc kÜ ®o¹n v¨n díi ®©y vµ tr¶ lêi c©u hái ë bªn díi. C¶m ¬n Trinh qu¸. Mãn quµ ngµy sinh nhật Trinh mang đến cho mình mới quý giá lµm sao! Nã kh«ng ph¶i lµ mãn quµ mua véi vµng trªn vØa hÌ, trong cöa hiÖu, chØ cèt bỏ tiền ra là mua đợc mà nó là cả một tấm lòng trân trọng của Trinh; Trinh đã ấp ủ, nâng niu, hằng nghĩ đến suốt bao ngày nay. Trinh đã săn sóc chùm ổi ấy, để mắt đến nó, tõ khi nã míi chØ lµ nh÷ng chiÕc nô nhá xÝu, rồi nở hoa, rồi kết quả. Trinh đã mong ngày, mong đêm, tìm mọi cách giữ chùm quả ấy lại nguyên vẹn để hôm nay có đợc chùm quả vµng t¬i th¬m m¸t nµy ... ( “Mãn quµ sinh nhËt” –TrÇn Hoµi D¬ng ). 1. C©u nµo trong ®o¹n v¨n lµ c©u c¶m th¸n? Dấu hiệu nào nói lên điều đó? 2. C©u “C¶m ¬n Trinh qu¸.” cã ph¶i lµ c©u. ( Sù tÝch Hå G¬m ) _ C¶m xóc ng¹c nhiªn. VÝ dô: Nhng lạ thay! Đứa trẻ cho đến khi lên ba vÉn kh«ng biÕt nãi, biÕt cêi, còng ch¼ng biÕt đi, cứ đặt đâu thì nằm đấy. ( Th¸nh Giãng ) _ C¶m xóc th¬ng xãt. VÝ dô: Bỗng loè chớp đỏ Th«i råi, Lîm ¬i! Chú đồng chí nhỏ Mét dßng m¸u t¬i! ( Tè H÷u ) _ C¶m xóc tiÕc nuèi. VÝ dô: Than «i! Thêi oanh liÖt nay cßn ®©u? ( ThÕ L÷ ) _ C¶m xóc hèi hËn. VÝ dô: Nµo t«i ®©u biÕt c¬ sù l¹i ra n«ng nçi nµy! T«i hèi l¾m! T«i hèi hËn l¾m! Anh mµ chÕt lµ chØ t¹i c¸i téi ng«ng cuång d¹i dét cña t«i. ( T« Hoµi ) _ C¶m xóc mØa mai. VÝ dô: GÆp ai, ngêi ta cha kÞp tr«ng thÊy cậu, cậu đã chào ngời ta trớc bô bô. Cậu hái ngêi ta “Cã ph¸t tµi kh«ng?”, “Lóa cã tèt kh«ng?”, “Ch¸u cã chÞu ch¬i kh«ng?”. Con ngêi nhòn nhÆn! ( Nam Cao ) B. bµi tËp: Bµi tËp 1: 1. _ C©u c¶m th¸n trong ®o¹n lµ: “Mãn quµ ngày sinh nhật Trinh mang đến cho mình míi quý gi¸ lµm sao!”. _ DÊu hiÖu: + Trong c©u cã tõ c¶m th¸n: sao. + Cuèi c©u cã dÊu chÊm than. 2. Câu “Cảm ơn Trinh quá.” cũng đợc dùng béc lé c¶m xóc nÕu thay dÊu chÊm b»ng dÊu chấm than thì ý cảm ơn đợc nhấn mạnh hơn..

(238) c¶m th¸n kh«ng? V× sao? NÕu thay dÊu chÊm cña c©u b»ng dÊu chÊm than th× c©u cã sự thay đổi không? Vì sao? Bµi tËp 2: T×m c¸c c©u c¶m th¸n trong nh÷ng c©u sau. Chỉ ra dấu hiệu của câu cảm thán đó. a. ¤i quª h¬ng! Mèi t×nh tha thiÕt Cả một đời gắn chặt với quê hơng. ( TÕ Hanh ) b. Pháng thö cã th»ng chim C¾t nã nhßm thÊy, nã tëng måi, nã mæ cho mét ph¸t, nhÊt định trúng giữa lng chú, thì chú có mà đi đời! Ôi thôi, chú mày ơi! Chú mày có lớn mµ ch¼ng cã kh«n. ( T« Hoµi ) c. Chao «i! Còng mang tiÕng lµ ghÕ m©y!... C¸i th× xéc xÖch, c¸i th× bèn ch©n róm l¹i, vµ ch¼ng c¸i nµo lµ níc s¬n kh«ng trãc c¶ ra nh da th»ng hñi. ( Nam Cao ) Bµi tËp 3: ChØ ra c¸c c¶m xóc mµ mçi c©u c¶m th¸n díi ®©y biÓu thÞ: a. Ha ha! Mét lìi g¬m! ( Sù tÝch Hå G¬m ) b. ¤i! Tai ho¹ lín cña xø An-d¸t chóng ta lµ bao giờ cũng hoãn việc học đến ngày mai. ( A. Đô - đê ) c. Khốn nạn! Nhà cháu đã không có, dẫu ông chửi mắng cũng đến thế thôi. ( Ng« TÊt Tè ) Bµi tËp 4: C¸c c©u sau ®©y cã ph¶i lµ c©u c¶m th¸n kh«ng? V× sao? a. Lan ¬i! VÒ mµ ®i häc! b. Th«i råi, Lîm ¬i! ( Tè H÷u ). Bµi tËp 2: a. _ C©u c¶m th¸n: ¤i quª h¬ng! _ DÊu hiÖu: + Trong c©u cã tõ c¶m th¸n: «i. + Cuèi c©u cã dÊu chÊm than. b. _ C©u c¶m th¸n: ¤i th«i, chó mµy ¬i! _ DÊu hiÖu: + Trong c©u cã tõ ng÷ c¶m th¸n: «i th«i. + Cuèi c©u cã dÊu chÊm than. c. _ C©u c¶m th¸n: Chao «i! _ DÊu hiÖu: + Trong c©u cã tõ ng÷ c¶m th¸n: chao «i. + Cuèi c©u cã dÊu chÊm than.. Bµi tËp 5: T¹i sao hai kiÓu c©u sau ®©y l¹i kh¸c nhau? a. Biết bao ngời lính đã xả thân cho Tổ quèc! b. Vinh quang biết bao ngời lính đã xả thân cho Tæ quèc! Bµi tËp 6: H·y ®iÒn thªm c¸c tõ ng÷ c¶m th¸n vµ dÊu chấm than để chuyển đổi các câu sau thành c©u c¶m th¸n. a. Anh đến muộn quá. b. Buæi chiÒu th¬ méng. c. Những đêm trăng lên. Bµi tËp 7: Cho c¸c tõ ng÷ c¶m th¸n sau: «i, biÕt bao, thay, biÕt bao nhiªu, trêi ¬i, hìi ¬i. H·y ®iÒn các từ đó vào chỗ trống trong các đoạn trích díi ®©y.. a. BiÕt bao lµ tõ chØ sè lîng.. Bµi tËp 3: a. Ha ha! -> C¶m xóc vui mõng, ng¹c nhiªn. b. ¤i! -> C¶m xóc ®au xãt, buån. c. Khèn n¹n! -> C¶m xóc than v·n, than thë. Bµi tËp 4: a. §©y lµ hai c©u, c©u sau cã ý nhÊn m¹nh nên có đặt dấu chấm than. Câu đầu ( Lan ¬i!) cã h×nh thøc c¶m th¸n nhng kh«ng ph¶i là câu cảm thán vì mục đích là gọi đáp. b. §©y lµ c©u c¶m th¸n, nh»m biÓu thÞ c¶m xúc, không có mục đích gọi. Bµi tËp 5:. b. BiÕt bao lµ tõ chØ sù c¶m th¸n. Bµi tËp 6:. a. Trời ơi, anh đến muộn quá! b. Buæi chiÒu th¬ méng biÕt bao! c. Ôi, những đêm trăng lên! Bµi tËp 7:. a. Ta thích thú biết bao khi lại đợc ngồi vào bµn ¨n! ( G. Ru-x« ).

(239) a. Ta thích thú .................... khi lại đợc ngồi vµo bµn ¨n! ( G. Ru-x« ) b. Cô đơn ................ là cảnh thân tù! ( Tè H÷u ) c. ............... quê hơng ta đẹp quá! ( Lª Anh Xu©n ) d. ................ ! Cha mÑ ¬i! Anh kh«ng c¶m thÊy löa ë mêi ®Çu ngãn tay n÷a. Anh nghe löa ch¸y trong lång ngùc, ch¸y ë bông. ( NguyÔn Trung Thµnh ) e. Đau đớn thay phận đàn bà, ..............., th©n Êy biÕt lµ mÊy th©n! ( Tè H÷u ) g. ¤i B¸c Hå ¬i, nh÷ng xÕ chiÒu Ngh×n thu nhí B¸c ....................! ( Tè H÷u ) Bµi tËp 8: §Æt c¸c c©u c¶m th¸n cã c¸c tõ: trêi ¬i, hìi «i, chao «i, biÕt bao, thay.. b. Cô đơn thay là cảnh thân tù! c. Ôi quê hơng ta đẹp quá!. ( Tè H÷u ). ( Lª Anh Xu©n ) d. Trêi ¬i! Cha mÑ ¬i! Anh kh«ng c¶m thÊy löa ë mêi ®Çu ngãn tay n÷a. Anh nghe löa ch¸y trong lång ngùc, ch¸y ë bông. ( NguyÔn Trung Thµnh ) e. Đau đớn thay phận đàn bà, Hìi ¬i, th©n Êy biÕt lµ mÊy th©n! ( Tè H÷u ) g. ¤i B¸c Hå ¬i, nh÷ng xÕ chiÒu Ngh×n thu nhí B¸c biÕt bao nhiªu! ( Tè H÷u ) Bµi tËp 8: MÉu: _ Chao ôi, ngôi chùa đẹp quá! _ §Ñp thay, c¶nh vËt ë quª t«i! Bµi tËp 9: ( HS tù viÕt ®o¹n v¨n ). Bµi tËp 9: ViÕt ®o¹n v¨n ( kho¶ng 10 dßng ) béc lé niÒm vui khi gÆp ngêi th©n ®i xa vÒ, trong đó có sử dụng câu cảm thán. Gạch chân câu cảm thán đó. Bµi tËp 1: §äc kÜ ®o¹n v¨n díi ®©y vµ tr¶ lêi c©u hái ë bªn díi. Cảm ơn Trinh quá. Món quà ngày sinh nhật Trinh mang đến cho mình mới quý giá làm sao! Nã kh«ng ph¶i lµ mãn quµ mua véi vµng trªn vØa hÌ, trong cöa hiÖu, chØ cèt bá tiÒn ra lµ mua đợc mà nó là cả một tấm lòng trân trọng của Trinh; Trinh đã ấp ủ, nâng niu, hằng nghĩ đến suốt bao ngày nay. Trinh đã săn sóc chùm ổi ấy, để mắt đến nó, từ khi nó mới chỉ là những chiếc nụ nhỏ xíu, rồi nở hoa, rồi kết quả. Trinh đã mong ngày, mong đêm, tìm mọi cách giữ chùm quả ấy lại nguyên vẹn để hôm nay có đợc chùm quả vàng tơi thơm mát này... ( “Mãn quµ sinh nhËt” – TrÇn Hoµi D¬ng ) 1. Câu nào trong đoạn văn là câu cảm thán? Dấu hiệu nào nói lên điều đó? 2. C©u “C¶m ¬n Trinh qu¸.” cã ph¶i lµ c©u c¶m th¸n kh«ng? V× sao? NÕu thay dÊu chÊm cña câu bằng dấu chấm than thì câu có sự thay đổi không? Vì sao? Bµi tËp 2: Tìm các câu cảm thán trong những câu sau. Chỉ ra dấu hiệu của câu cảm thán đó. a. ¤i quª h¬ng! Mèi t×nh tha thiÕt Cả một đời gắn chặt với quê hơng. ( TÕ Hanh ) b. Phỏng thử có thằng chim Cắt nó nhòm thấy, nó tởng mồi, nó mổ cho một phát, nhất định trúng giữa lng chú, thì chú có mà đi đời! Ôi thôi, chú mày ơi! Chú mày có lớn mà chẳng có kh«n. ( T« Hoµi ) c. Chao «i! Còng mang tiÕng lµ ghÕ m©y!... C¸i th× xéc xÖch, c¸i th× bèn ch©n róm l¹i, vµ ch¼ng c¸i nµo lµ níc s¬n kh«ng trãc c¶ ra nh da th»ng hñi. ( Nam Cao ) Bµi tËp 3: ChØ ra c¸c c¶m xóc mµ mçi c©u c¶m th¸n díi ®©y biÓu thÞ: a. Ha ha! Mét lìi g¬m! ( Sù tÝch Hå G¬m ) b. Ôi! Tai hoạ lớn của xứ An-dát chúng ta là bao giờ cũng hoãn việc học đến ngày mai..

(240) ( A. Đô - đê ) c. Khốn nạn! Nhà cháu đã không có, dẫu ông chửi mắng cũng đến thế thôi. Bµi tËp 4: C¸c c©u sau ®©y cã ph¶i lµ c©u c¶m th¸n kh«ng? V× sao? a. Lan ¬i! VÒ mµ ®i häc! b. Th«i råi, Lîm ¬i!. ( Ng« TÊt Tè ). ( Tè H÷u ) Bµi tËp 5: T¹i sao hai kiÓu c©u sau ®©y l¹i kh¸c nhau? a. Biết bao ngời lính đã xả thân cho Tổ quốc! b. Vinh quang biết bao ngời lính đã xả thân cho Tổ quốc! Bµi tËp 6: Hãy điền thêm các từ ngữ cảm thán và dấu chấm than để chuyển đổi các câu sau thành câu c¶m th¸n. a. Anh đến muộn quá. b. Buæi chiÒu th¬ méng. c. Những đêm trăng lên. Bµi tËp 7: Cho c¸c tõ ng÷ c¶m th¸n sau: «i, biÕt bao, thay, biÕt bao nhiªu, trêi ¬i, hìi ¬i. H·y ®iÒn c¸c từ đó vào chỗ trống trong các đoạn trích dới đây. a. Ta thích thú .................... khi lại đợc ngồi vào bàn ăn! ( G. Ru-x« ) b. Cô đơn ................ là cảnh thân tù! ( Tè H÷u ) c. ............... quê hơng ta đẹp quá! ( Lª Anh Xu©n ) d. ................ ! Cha mÑ ¬i! Anh kh«ng c¶m thÊy löa ë mêi ®Çu ngãn tay n÷a. Anh nghe löa ch¸y trong lång ngùc, ch¸y ë bông. ( NguyÔn Trung Thµnh ) e. Đau đớn thay phận đàn bà, ..............., th©n Êy biÕt lµ mÊy th©n! ( Tè H÷u ) g. ¤i B¸c Hå ¬i, nh÷ng xÕ chiÒu Ngh×n thu nhí B¸c ....................! ( Tè H÷u ) Bµi tËp 8: §Æt c¸c c©u c¶m th¸n cã c¸c tõ: trêi ¬i, hìi «i, chao «i, biÕt bao, thay. Bµi tËp 9: Viết đoạn văn ( khoảng 10 dòng ) bộc lộ niềm vui khi gặp ngời thân đi xa về, trong đó có sử dụng câu cảm thán. Gạch chân câu cảm thán đó.. ************************************************************************* tËp vÒ c©u c¶m th¸n - ng÷ v¨n 8, tËp hai. Ngµy d¹y: Buæi 23.. Câu phủ định. A. Lý thuyÕt: 1.§Æc ®iÓm h×nh thøc: _ Nêu đặc điểm hình thức của câu phủ định? Câu phủ định có chứa nhng từ ngữ phủ định: _ kh«ng, cha, ch¼ng, ch¶,... VÝ dô: + Võa mõng võa sî, LÝ Th«ng kh«ng biÕt.

(241) lµm thÕ nµo.. _ Câu phủ định có những chức năng gì? Cho vÝ dô.. _ Căn cứ vào chức năng của câu phủ định, ngời ta chia câu phủ định ra làm mấy loại? §ã lµ nh÷ng lo¹i nµo? _ Ngoài ý nghĩa phủ định, câu phủ định còn cã ý nghÜa nµo kh¸c?. ( Th¹ch Sanh ) + Nh÷ng ý tëng Êy t«i cha lÇn nµo ghi lªn giÊy, v× håi Êy t«i kh«ng biÕt ghi vµ ngµy nay t«i kh«ng nhí hÕt. ( Thanh TÞnh ) + Cụ cứ tởng thế đấy chứ nó chả hiểu gì ®©u! ( Nam Cao ) _ kh«ng ph¶i (lµ), ch¼ng ph¶i (lµ), cha ph¶i lµ,... VÝ dô: + Không phải là nó đến. + Cha ph¶i lµ trêi s¸ng. _ ®©u, ®©u cã, ®©u cã ph¶i (lµ), lµm g× cã..., có...đâu, thế nào đợc,... VÝ dô: + §©u cã chuyÖn Êy. + Tôi bây giờ có làm gì đợc đâu! ( Nam Cao ) + Tôi quên thế nào đợc những cảm giác trong s¸ng Êy n¶y në trong lßng t«i nh mÊy cµnh hoa t¬i mØm cêi gi÷a bÇu trêi quang đãng. ( Thanh TÞnh ) + L¹y chÞ, em nãi g× ®©u! ( T« Hoµi ) 2. Chøc n¨ng: _ Th«ng b¸o, x¸c nhËn kh«ng cã sù vËt, sù việc, tính chất, quan hệ nào đó. VÝ dô: T«i kh«ng léi qua s«ng th¶ diÒu nh th»ng Quý và không đi ra đồng nô đùa nh thằng S¬n n÷a. ( Thanh TÞnh ) _ Phản bác ý kiến, nhận định. VÝ dô: ( Ngùa chØ trÝch lò dª nhµn nh·, chØ biÕt ¨n vµ nh¶y nhãt mµ th«i, hÔ gÆp ai th× còng kªu be be mét c¸ch v« nghÜa. Dª nghe ngùa nãi liÒn vÓnh r©u c·i l¹i): _ T«i ham ¨n còng chØ ¨n l¸, ¨n cá, kh«ng hÒ ph¹m vµo c©y lóa, c©y ng«, l¸ khoai, qu¶ ®Ëu. ( Lôc sóc tranh c«ng ) 3. Ph©n lo¹i: 2 lo¹i. _ Phủ định miêu tả. _ Phủ định bác bỏ. 4. ý nghĩa của câu phủ định: Ngoài ý nghĩa phủ định, câu phủ định còn có ý nghĩa khẳng định ( phủ định của phủ định ) , bằng cách: + Dùng hai lần từ phủ định. VÝ dô: Chóng ta kh«ng thÓ kh«ng häc tËp theo g¬ng b¹n Nam..

(242) I. PhÇn BT tr¾c nghiÖm. 1. Dòng nào nói đúng nhất dấu hiệu nhận biết câu phủ định? A. Lµ c©u cã nh÷ng tõ ng÷ c¶m th¸n nh: biÕt bao, «i, thay,... B. Lµ c©u cã sö dông dÊu chÊm than khi viÕt. C. Là câu có những từ ngữ phủ định nh: kh«ng, cha, ch¼ng,... D. Là câu có ngữ điệu phủ định. 2. Dòng nào là câu phủ định? A. Hìi oai linh, c¶nh níc non hïng vÜ. B. Lµ n¬i gièng hÇm thiªng ta ngù trÞ. C. N¬i thªnh thang ta vïng vÉy ngµy xa. D. Nơi ta không còn đợc thấy bao giờ. 3. Câu nào là câu phủ định bác bỏ? A. Nã lµm bµi kh«ng nhanh. B. Trêng lµng nhá nªn kh«ng cã phßng riêng cho ông đóc. C. Trong trời đất, không gì quý bằng hạt g¹o. D. Không phải, nó chần chẫn nh cái đòn cµn. 4. Câu nào là câu phủ định miêu tả? A. Không phải, nó chần chẫn nh cái đòn cµn. B. Các thầy nói không đúng cả. C. ¤ng Cèng kh«ng ®i, ph¶i; t«i ®©y kh«ng ®i, còng ph¶i. D. C¶ lµng nghe b¸o còng sî, bá ch¹y t¸n loạn, chẳng ai hỏi đến cái nhạc, nó bon đi ®©u, vµ bon tù bao giê kh«ng biÕt. 5. Câu nào không phải là câu phủ định? A. Nã ®ang ¨n khoai. B. Nã kh«ng ¨n khoai. . C. Nã cha ¨n khoai. D. Nã ch¼ng ¨n khoai. 6. Câu nào mang ý nghĩa phủ định của phủ định? A. Qua đờng không ai hay. B. Trong tï kh«ng rîu còng kh«ng hoa. C. Kh«ng mua kh«ng ph¶i kh«ng tiÒn kh«ng mua. D. Rîu ngon kh«ng cã b¹n hiÒn. 7. Câu nào không phải là câu phủ định miªu t¶? A. Nã chËt vËt m·i còng kh«ng lµm sao cho ông đứng hẳn lên đợc.. -> Chóng ta ph¶i häc tËp theo g¬ng b¹n Nam. + Dùng một từ phủ định với từ nghi vấn. VÝ dô: Không phải chính anh đã nói đấy sao? -> Chính anh đã nói. B. bµi tËp: I. PhÇn BT tr¾c nghiÖm. 1. C. 2. D. 3. D. 4. D. 5. A. 6. C. 7. C.

(243) B. Trong trời đất, không gì quý bằng hạt g¹o. C. §©u cã! Nã bÌ bÌ nh c¸i qu¹t thãc. D. Đứa trẻ cho đến khi lên ba vẫn không biết nói, biết cời, cũng chẳng biết đi, cứ đặt đâu thì nằm đấy. 8. Câu sau có phải là câu phủ định kh«ng? Năm nay đào lại nở Không thấy ông đồ xa. ( Vò §×nh Liªn ) A. Cã B. Kh«ng 9. Nèi côm tõ ë cét A víi côm tõ thÝch hîp ở cột B để tạo thành câu phủ định. B a. kh«ng muèn ¨n n÷a. 2. Níc ®i ®i m·i b. gÆp chóng nã. kh«ng 3. U kh«ng ¨n con c. bµ em to lín vµ còng đẹp lão nh thế này. d. vÒ cïng non. 4. Cha bao giê em thÊy II. PhÇn BT tù luËn. Bµi tËp 1: Trong nh÷ng c©u díi ®©y, c©u nµo lµ c©u phủ định? Vì sao em biết đó là câu phủ định? a. Trong thêi th¬ Êu t«i cha lÇn nµo thÊy xa mÑ t«i nh lÇn nµy. ( Thanh TÞnh ) b. Cô tôi cha dứt câu, cổ họng tôi đã nghẹn ø khãc kh«ng ra tiÕng. ( Nguyªn Hång ) c. Thằng cháu nhà tôi, đến một năm nay, chẳng có giấy má gì đấy, ông giáo ạ! ( Nam Cao ) Bµi tËp 2: Trong nh÷ng c©u díi ®©y, c©u nµo lµ phñ định miêu tả, câu nào là phủ định bác bỏ? a. Không, đôi giầy không làm ngài đau đâu mµ. ( M« - li - e ) b. T«i kh«ng léi qua s«ng th¶ diÒu nh th»ng Quý và không đi ra đồng nô đùa nh thằng S¬n n÷a. ( Thanh TÞnh ) c. Đứa trẻ cho đến khi lên ba vẫn không biết nói, biết cời cũng chẳng biết đi, cứ đặt đâu thì nằm đấy. ( Th¸nh Giãng ) d. Em kh«ng cho b¸n chÞ TÝ. ( Ng« TÊt Tè ) Bµi tËp 3: ChØ ra sù kh¸c nhau cña hai c©u sau:. 8. A. 9. _ Nèi 1 víi b. _ Nèi 2 víi d. _ Nèi 3 víi a. _ Nèi 4 víi c.. A 1. T«i ch¼ng nªn. II. PhÇn BT tù luËn. Bµi tËp 1: Cả 3 câu đều là câu phủ định. Vì: a. Chứa từ phủ định: cha. b. Chứa các từ phủ định: cha, không. c. Chứa từ phủ định: chẳng. Bµi tËp 2: a. Câu phủ định bác bỏ. b. Câu phủ định miêu tả.. c. Câu phủ định miêu tả.. d. Câu phủ định bác bỏ. Bµi tËp 3: a. “Cha”: phủ định sự có mặt của sự việc tại một thời điểm nào đó ( ở đây là tại thời điểm nãi ): sù viÖc “t«i ¨n c¬m” cã thÓ diÔn ra sau đó một thời gian ngắn..

(244) a. T«i cha ¨n c¬m. b. T«i kh«ng ¨n c¬m.. Bµi tËp 4: Cã thÓ thay tõ cha cho tõ kh«ng trong c©u sau kh«ng? T¹i sao? ( Trong b÷a c¬m, «ng b¶o ch¸u lÊy c¬m ¨n tiÕp. Ch¸u tr¶ lêi ): Tha ông, cháu ăn đủ rồi, cháu không ăn nữa ¹. Bµi tËp 5: Các câu sau có ý phủ định không? Phủ định miêu tả hay phủ định bác bỏ? Hãy diễn đạt ý nghĩa của các câu đó bằng các câu phủ định tơng ứng. _ Ai l¹i b¸n vên ®i mµ cíi vî? _ V¶ l¹i b¸n vên ®i, th× cíi vî vÒ, ë ®©u?. Bµi tËp 6: Trong hai c©u sau ®©y, c©u nµo cã ý nghÜa phủ định mạnh hơn? Tại sao? a. L¹y chÞ, em nãi g× ®©u! ( T« Hoµi ) b. L¹y chÞ, em kh«ng nãi g× ®©u! Bµi tËp 7: Chuyển các câu khẳng định dới đây thành câu phủ định. a. Ta sèng m·i trong t×nh th¬ng nçi nhí. ( ThÕ L÷ ) b. Chóng ta lÇm råi c¸c ch¸u ¹. ( Ch©n, Tay, Tai, M¾t, MiÖng ) c. Vên c©y xung quanh tèt t¬i nhê nguån níc nµy. ( Theo Quµ tÆng cña cuéc sèng ). b. _ “Không” có thể dùng để phủ định toàn bộ: sù viÖc “t«i ¨n c¬m” kh«ng diÔn ra. _ “Không” có thể dùng để phủ định bộ phận: sù viÖc “t«i ¨n ” diÔn ra, nhng “kh«ng ¨n c¬m” mµ ¨n c¸i kh¸c – “phë” ch¼ng h¹n. Bµi tËp 4: Sự việc “cháu ăn” đang diễn ra, đợc dừng lại và không tiếp tục nữa. Do đó không đợc dïng tõ “cha”. ( Từ “cha” dùng để biểu thị: sự bắt đầu của một sự việc nào đó đợc hoãn lại đến thời ®iÓm sau, chø kh«ng hoµn toµn kh«ng x¶y ra ). Bµi tËp 5: Các câu đã cho có ý phủ định – phủ định bác bỏ ( phủ định ý kiến “bán vờn đi để cới vợ”). Có thể diễn đạt ý nghĩa của các câu đó bằng các câu phủ định tơng ứng nh sau: _ Ai l¹i b¸n vên ®i mµ cíi vî? -> Kh«ng ai l¹i b¸n vên ®i mµ cíi vî. _ V¶ l¹i b¸n vên ®i, th× cíi vî vÒ, ë ®©u? -> V¶ l¹i b¸n vên ®i, th× cíi vî vÒ, lµm g× cã chç mµ ë ( kh«ng cã chç mµ ë ). Bµi tËp 6: Câu (b) mang ý nghĩa phủ định nhiều hơn do cã tõ “kh«ng”. V× trong trêng hîp nµy, DÕ Cho¾t chèi chø kh«ng ph¶i c·i. Bµi tËp 7: Chuyển các câu khẳng định dới đây thành câu phủ định. a. Ta sèng m·i trong t×nh th¬ng nçi nhí. -> Ta kh«ng sèng m·i trong t×nh th¬ng nçi nhí. b. Chóng ta lÇm råi c¸c ch¸u ¹. -> Kh«ng ph¶i chóng ta lÇm råi c¸c ch¸u ¹. c. Vên c©y xung quanh tèt t¬i nhê nguån níc nµy. -> Ch¼ng ph¶i vên c©y xung quanh tèt t¬i nhê nguån níc nµy. Bµi tËp 8: ( HS tự viết đoạn đối thoại ). Bµi tËp 8: Hãy viết một đoạn đối thoại ngắn, trong đó có sử dụng câu phủ định miêu tả và câu phủ định bác bỏ. Chỉ rõ các câu phủ định đó.. **************************************************************************.

(245) Bµi tËp bæ trî: I. PhÇn BT tr¾c nghiÖm. 1. Dòng nào nói đúng nhất dấu hiệu nhận biết câu phủ định? A. Lµ c©u cã nh÷ng tõ ng÷ c¶m th¸n nh: biÕt bao, «i, thay,... B. Lµ c©u cã sö dông dÊu chÊm than khi viÕt. C. Là câu có những từ ngữ phủ định nh: không, cha, chẳng,... D. Là câu có ngữ điệu phủ định. 2. Dòng nào là câu phủ định? A. Hìi oai linh, c¶nh níc non hïng vÜ C. N¬i thªnh thang ta vïng vÉy ngµy xa B. Lµ n¬i gièng hÇm thiªng ta ngù trÞ D. Nơi ta không còn đợc thấy bao giờ 3. Câu nào là câu phủ định bác bỏ? A. Nã lµm bµi kh«ng nhanh. B. Trờng làng nhỏ nên không có phòng riêng cho ông đóc. C. Trong trời đất, không gì quý bằng hạt gạo. D. Không phải, nó chần chẫn nh cái đòn càn. 4. Câu nào là câu phủ định miêu tả? A. Không phải, nó chần chẫn nh cái đòn càn. B. Các thầy nói không đúng cả. C. ¤ng Cèng kh«ng ®i, ph¶i; t«i ®©y kh«ng ®i, còng ph¶i. D. Cả làng nghe báo cũng sợ, bỏ chạy tán loạn, chẳng ai hỏi đến cái nhạc, nó bon đi đâu, và bon tù bao giê kh«ng biÕt. 5. Câu nào không phải là câu phủ định? A. Nã ®ang ¨n khoai. C. Nã cha ¨n khoai. B. Nã kh«ng ¨n khoai. D. Nã ch¼ng ¨n khoai. 6. Câu nào mang ý nghĩa phủ định của phủ định? A. Qúa đờng không ai hay. C. Kh«ng mua kh«ng ph¶i kh«ng tiÒn kh«ng mua. B. Trong tï kh«ng rîu còng kh«ng hoa. D. Rîu ngon kh«ng cã b¹n hiÒn. 7. Câu nào không phải là câu phủ định miêu tả? A. Nó chật vật mãi cũng không làm sao cho ông đứng hẳn lên đợc. B. Trong trời đất, không gì quý bằng hạt gạo. C. §©u cã! Nã bÌ bÌ nh c¸i qu¹t thãc. D. Đứa trẻ cho đến khi lên ba vẫn không biết nói, biết cời, cũng chẳng biết đi, cứ đặt đâu thì nằm đấy. 8. Câu sau có phải là câu phủ định không? Năm nay đào lại nở Không thấy ông đồ xa. ( Vò §×nh Liªn ) A. Cã B. Kh«ng 9. Nối cụm từ ở cột A với cụm từ thích hợp ở cột B để tạo thành câu phủ định. A B 1. T«i ch¼ng nªn a. kh«ng muèn ¨n n÷a. 2. Níc ®i ®i m·i kh«ng b. gÆp chóng nã. 3. U kh«ng ¨n con còng c. bà em to lớn và đẹp lão nh thế này. 4. Cha bao giê em thÊy d. vÒ cïng non. II. PhÇn BT tù luËn. Bài tập 1: Trong những câu dới đây, câu nào là câu phủ định? Vì sao em biết đó là câu phủ định? a. Trong thêi th¬ Êu t«i cha lÇn nµo thÊy xa mÑ t«i nh lÇn nµy. ( Thanh TÞnh ) b. Cô tôi cha dứt câu, cổ họng tôi đã nghẹn ứ khóc không ra tiếng. ( Nguyªn Hång ) c. Thằng cháu nhà tôi, đến một năm nay, chẳng có giấy má gì đấy, ông giáo ạ!. ( Nam Cao ) Bài tập 2: Trong những câu dới đây, câu nào là phủ định miêu tả, câu nào là phủ định bác bỏ? a. Không, đôi giầy không làm ngài đau đâu mà..

(246) ( M« - li - e ) b. Tôi không lội qua sông thả diều nh thằng Quý và không đi ra đồng nô đùa nh thằng Sơn nữa. ( Thanh TÞnh ) c. Đứa trẻ cho đến khi lên ba vẫn không biết nói, biết cời cũng chẳng biết đi, cứ đặt đâu thì nằm đấy. ( Th¸nh Giãng ) d. Em kh«ng cho b¸n chÞ TÝ. ( Ng« TÊt Tè ) Bµi tËp 3: ChØ ra sù kh¸c nhau cña hai c©u sau: a. T«i cha ¨n c¬m. b. T«i kh«ng ¨n c¬m. Bµi tËp 4: Cã thÓ thay tõ cha cho tõ kh«ng trong c©u sau kh«ng? T¹i sao? ( Trong b÷a c¬m, «ng b¶o ch¸u lÊy c¬m ¨n tiÕp. Ch¸u tr¶ lêi ): Tha ông, cháu ăn đủ rồi, cháu không ăn nữa ạ. Bài tập 5: Các câu sau có ý phủ định không? Phủ định miêu tả hay phủ định bác bỏ? Hãy diễn đạt ý nghĩa của các câu đó bằng các câu phủ định tơng ứng. _ Ai l¹i b¸n vên ®i mµ cíi vî? _ V¶ l¹i b¸n vên ®i, th× cíi vî vÒ, ë ®©u? Bài tập 6: Trong hai câu sau đây, câu nào có ý nghĩa phủ định mạnh hơn? Tại sao? a. L¹y chÞ, em nãi g× ®©u! ( T« Hoµi ) b. L¹y chÞ, em kh«ng nãi g× ®©u! Bài tập 7: Chuyển các câu khẳng định dới đây thành câu phủ định. a. Ta sèng m·i trong t×nh th¬ng nçi nhí. ( ThÕ L÷ ) b. Chóng ta lÇm råi c¸c ch¸u ¹. ( Ch©n, Tay, Tai, M¾t, MiÖng ) c. Vên c©y xung quanh tèt t¬i nhê nguån níc nµy. ( Theo Quµ tÆng cña cuéc sèng ) Bài tập 8: Hãy viết một đoạn đối thoại ngắn, trong đó có sử dụng câu phủ định miêu tả và câu phủ định bác bỏ. Chỉ rõ các câu phủ định đó. **************************************************************************Bµ i tập về câu phủ định - ngữ văn 8, tập hai. Ngµy d¹y: Buæi 24.. Hớng dẫn làm dàn bài một số đề văn nghị luận ( ChuÈn bÞ cho Bµi viÕt TËp lµm v¨n sè 6 ). §Ò sè 1: §Ò sè 1: Dùa vµo c¸c v¨n b¶n “ChiÕu dời đô” và “Hịch tớng sĩ”, hãy nªu suy nghÜ cña em vÒ vai trß của những ngời lãnh đạo anh minh nh LÝ C«ng UÈn vµ TrÇn Quốc Tuấn đối với vận mệnh đất nớc. I. Tìm hiểu đề: * GV hớng dẫn HS tìm hiểu đề. 1. Néi dung träng t©m: _ Văn bản “Chiếu dời đô” và “Hịch tớng sĩ”. _ Vai trò của những ngời lãnh đạo anh minh nh Lí Công Uẩn và Trần Quốc Tuấn đối với vận mệnh đất nớc. _ Bµi häc rót ra cho b¶n th©n. 2. C¸c thao t¸c lËp luËn: gi¶i thÝch, chøng minh, ph©n tÝch, b×nh luËn. 3. Ph¹m vi t liÖu: _ Văn bản “Chiếu dời đô” và “Hịch tớng sĩ”. _ Thùc tÕ cuéc sèng..

(247) * GV híng dÉn HS lËp bµn bµi.. _ Nh÷ng t liÖu lÞch sö vµ v¨n häc cã liªn quan. II. Dµn bµi: A. Më bµi: _ Giới thiệu khái quát về lịch sử đấu tranh và xây dựng đất nớc hào hùng của dân tộc ta. _ Giới thiệu các văn bản “Chiếu dời đô” và “Hịch tớng sÜ”. _ Giới thiệu vai trò của những ngời lãnh đạo, những bậc anh hïng trong sù nghiÖp x©y dùng vµ b¶o vÖ Tæ quèc cña d©n téc. B. Th©n bµi: (1) LÞch sö d©n téc lµ lÞch sö dùng níc vµ gi÷ níc, lµ lịch sử ghi dấu ấn của những nhà lãnh đạo tài ba. Vai trò của từng nhà lãnh đạo trong những giai đoạn lịch sử nhất định: _ Vai trß cña LÝ C«ng UÈn: + Th¼ng th¾n vµ cÆn kÏ chØ ra nh÷ng h¹n chÕ cña viÖc định đô lâu ở Hoa L. + Khẳng định việc dời đô là tuân theo “mệnh trời” - đó lµ mét c¸i nh×n thÊu suèt lÞch sö b»ng tµi n¨ng vµ b»ng tÊm lßng yªu níc th¬ng d©n s©u s¾c. _ Nh×n ra nh÷ng thuËn lîi mang tÝnh dµi l©u cña n¬i định đô mới: ở vào nơi trung tâm trời đất, có thế rồng cuén hæ ngåi,... _ Vai trß cña TrÇn Quèc TuÊn: + Phân tích mục đích viết bài hịch của Trần Quốc Tuấn: thức tỉnh thái độ cảnh giác với kẻ thù và động viên lòng yªu níc, c¨m thï giÆc cña binh lÝnh. + T¸c dông cña nh÷ng lêi khÝch lÖ cña ngêi tíng qu©n đối với binh sĩ và với vận mệnh quốc gia: thức tỉnh lòng yêu nớc, thái độ căm thù giặc,... (2) Khái quát vai trò của những bậc lãnh đạo, những ngời anh hùng trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quèc: _ Là ngời lãnh đạo, chỉ đờng sáng suốt cho dân tộc. _ Là linh hồn của những cuộc chiến đấu vì độc lập, tự do cña Tæ quèc. (3) Bµi häc rót ra cho thÕ hÖ trÎ: häc tËp, rÌn luyÖn tiÕp bíc cha anh. C. KÕt bµi: _ §Êt níc ta ®ang bíc vµo thêi k× héi nhËp vµ rÊt cÇn những nhà lãnh đạo của thời đại mới. _ Thế hệ trẻ hôm nay ra sức rèn luyện để trở thành những thủ lĩnh trẻ toàn vẹn đức, tài. §Ò sè 2:. §Ò sè 2: Tõ bµi “Bµn luËn vÒ phÐp häc” cña La S¬n Phu Tö NguyÔn ThiÕp, h·y nªu suy nghÜ vÒ mèi quan hÖ gi÷a “häc” vµ “hµnh”. I. Tìm hiểu đề: 1. Néi dung träng t©m: * GV hớng dẫn HS tìm hiểu đề. _ V¨n b¶n “Bµn luËn vÒ phÐp häc” cña La S¬n Phu Tö NguyÔn ThiÕp. _ Suy nghÜ b¶n th©n vÒ mèi quan hÖ gi÷a “häc” vµ “hµnh”. 2. C¸c thao t¸c lËp luËn: gi¶i thÝch, chøng minh, ph©n.

(248) * GV híng dÉn HS lËp bµn bµi.. tÝch, b×nh luËn. 3. Ph¹m vi t liÖu: _ V¨n b¶n “Bµn luËn vÒ phÐp häc” cña La S¬n Phu Tö NguyÔn ThiÕp. _ Thùc tÕ cuéc sèng. II. Dµn bµi: A. Më bµi: _ Häc tËp lµ c«ng viÖc quan träng nªn cÇn cã ph¬ng ph¸p hiÖu qu¶. _ Trong “Bµn luËn vÒ phÐp häc”, c¸ch chóng ta h¬n hai thế kỉ, La Sơn Phu Tử Nguyễn Thiếp đã đa ra quan niệm về phơng pháp học đi đôi với hành. _ VËy mèi quan hÖ gi÷a “häc” vµ “hµnh” lµ g×? B. Th©n bµi: (1) “Häc” lµ qu¸ tr×nh chóng ta tiÕp thu kiÕn thøc cña nh©n lo¹i: _ Cã thÓ häc díi sù híng dÉn cña thÇy, c« hoÆc tù häc. _ Nội dung học là các kiến thức của nhân loại đã đợc chän läc. _ Việc học hớng đến mục đích làm phong phú hiểu biết, gióp ph¸t triÓn nh©n c¸ch, rÌn luyÖn kÜ x¶o,...trë thµnh ngêi cã Ých cho x· héi. -> ViÖc “häc” thêng g¾n víi lÝ thuyÕt. (2) “Hµnh” lµ thùc hµnh, lµ qu¸ tr×nh vËn dông kiÕn thøc vµo cuéc sèng: _ “Hành” có nhiều cấp độ: bắt chớc, tự làm lại, sáng tạo c¸i míi. _ HiÖu qu¶ cña viÖc thùc hµnh phô thuéc nh÷ng tri thøc cá nhân tích luỹ đợc: ngời nông dân khác với ngời kĩ s, ngêi c«ng nh©n kh¸c víi ngêi kÜ s,... (3) Mèi quan hÖ gi÷a “häc” vµ “hµnh”: _ Việc học có tính chất quyết định: + Vốn tri thức nhân loại ta có thể lĩnh hội đợc những ®iÓm quan träng nhÊt trong vµi chôc n¨m. + Nhng cả cuộc đời ta không thể thực hiện lại một phần nhá nh÷ng g× líp líp cæ nh©n tõng lµm. -> Phải có đầy đủ lí thuyết trớc mới đảm bảo cho thành c«ng cña c«ng viÖc. _ Nhng cũng không thể tuyệt đối hoá vai trò của “học”: + Mục đích của việc học là áp dụng kiến thức vào cuộc sèng. + Không có “hành”, kiến thức học đợc chỉ là vô ích: * Trêng hîp HS ViÖt Nam tham gia nh÷ng k× thi quèc tÕ ( thêng gÆp khã kh¨n khi gi¶i quyÕt c¸c yªu cÇu liªn quan đến vận dụng lí thuyết ). * Nh÷ng sinh viªn giái nhng kh«ng cã kÜ n¨ng sèng vµ lµm viÖc,... + §· cã kiÕn thøc nhng viÖc thùc hµnh chóng còng rÊt khó khăn -> cần thực hành nhiều lần để có kĩ năng, kĩ x¶o. -> Cần biết học đi đôi với hành. (4) Tác dụng của việc học đi đôi với hành: _ Khẳng định đợc con đờng chiếm lĩnh tri thức là đúng đắn. _ Phát huy đợc sự chủ động và sáng tạo trong học tập. C. KÕt bµi: _ Học đi đôi với hành là quan niệm học đúng đắn đã đ-.

(249) îc cha «ng thõa nhËn ( qua v¨n b¶n “Bµn luËn vÒ phÐp häc” cña La S¬n Phu Tö NguyÔn ThiÕp ). _ Trong một xã hội học tập của thời đại ngày nay chúng ta cÇn häc tËp ph¬ng ph¸p häc nµy mét c¸ch hiÖu qu¶ h¬n. §Ò sè 3: §Ò sè 3: C©u nãi cña M. Go-r¬-ki: “H·y yªu s¸ch, nã lµ nguån kiến thức, chỉ có kiến thức mới I. Tìm hiểu đề: là con đờng sống” gợi cho em 1. Nội dung trọng tâm: nh÷ng suy nghÜ g×? _ C©u nãi cña M. Go-r¬-ki: “H·y yªu s¸ch, nã lµ nguån kiến thức, chỉ có kiến thức mới là con đờng sống”. * GV hớng dẫn HS tìm hiểu đề. _ Vai trò của sách đối với đời sống và bài học rút ra về việc đọc sách. 2. C¸c thao t¸c lËp luËn: gi¶i thÝch, chøng minh, ph©n tÝch, b×nh luËn. 3. Ph¹m vi t liÖu: _ C©u nãi cña M. Go-r¬-ki. _ Thùc tÕ cuéc sèng. _ Nh÷ng cuèn s¸ch bæ Ých, nh÷ng c©u danh ng«n,... II. Dµn bµi: A. Më bµi: Sự gần gũi, gắn bó, thân thiết của sách với đời sống mçi con ngêi. * GV híng dÉn HS lËp bµn bµi. B. Th©n bµi: _ Chúng ta cần phải biết yêu quý sách. Nhng đó là sách nµo? + Kh«ng ph¶i s¸ch nµo còng cã Ých. + S¸ch mµ ta yªu quý lµ nh÷ng s¸ch cã Ých (nh÷ng t¸c phÈm v¨n häc ch©n chÝnh, nh÷ng cuèn s¸ch gi¸o khoa, s¸ch khoa häc kÜ thuËt,...). _ T¹i sao l¹i cÇn yªu quý s¸ch? + V× s¸ch lµ kho kiÕn thøc. + Chứng minh sách đúng là kho kiến thức. _ Tại sao “chỉ có kiến thức mới là con đờng sống”? + Cuéc sèng cña con ngêi cã rÊt nhiÒu nhu cÇu chÝnh đáng và cũng luôn phải đối mặt với nhiều mối nguy cơ, th¸ch thøc. + Đáp ứng nhu cầu của con ngời và đối phó với những nguy c¬ Êy, cÇn ph¶i cã kiÕn thøc vµ chØ cã kiÕn thøc mới thực hiện đợc. C. KÕt bµi: Ph¶i yªu quý s¸ch nh thÕ nµo?. **************************************************************************. C©u hái «n tËp th¬ viÖt nam 1900 – 1945 I. PhÇn c©u hái tr¾c nghiÖm. 1. Chọn dòng thể hiện sự đối lập của cảnh vờn bách thú và cảnh rừng núi nơi hổ làm chúa tÓ trong bµi th¬ “Nhí rõng”? A. C¶nh tï tóng chËt hÑp, c¶nh tù do phãng tóng. C. C¶nh tù do vÉy vïng. B. C¶nh buån ch¸n, tÎ nh¹t.. D. C¶nh hïng vÜ, s«i næi, phãng kho¸ng..

(250) 2. Những ý sau, ý nào nói đúng nhất nhận xét “Mợn lời con hổ bị nhốt ở vờn bách thú, nhà thơ muốn nói đến những tâm sự của con ngời.”? A. Ch¸n ghÐt thùc t¹i tï tóng, gi¶ dèi. C. Kh¸t väng vÒ mét cuéc sèng tù do. B. Nhí tiÕc qu¸ khø. D. Lßng yªu níc thÇm kÝn. 3. C©u th¬ “Lµng t«i ë vèn lµm nghÒ chµi líi – Níc bao v©y c¸ch biÓn nöa ngµy s«ng” cho ta hiểu địa thế của “làng tôi” nh thế nào? A. Trên hòn đảo gần bờ biển. C. Trªn mét cï lao gi÷a s«ng. B. Trªn bê con s«ng ch¶y ra biÓn. D. Trên cù lao, đi đờng sông nửa ngày mới tới biển. 4. C©u th¬ “Lµng t«i ë vèn lµm nghÒ chµi líi – Níc bao v©y c¸ch biÓn nöa ngµy s«ng”cã cách diễn tả thật đặc biệt: lấy thơì gian để chỉ khoảng cách. Điều đó đúng hay sai? A. §óng B. Sai 5. C©u th¬ “D©n chµi líi lµn da ng¨m r¸m n¾ng – C¶ th©n h×nh nång thë vÞ xa x¨m ” cho ta hiÓu g× vÒ ngêi d©n chµi trong bµi th¬ “Quª h¬ng”? A. Cã tÇm vãc phi thêng. C. Mang vẻ đẹp của lao động và tâm hồn phóng khoáng. B. Cơ thể khoẻ mạnh do nắng gió đại dơng. D. Mang vẻ đẹp và sức sống của biển cả. 6. C©u th¬ “ ChiÕc thuyÒn im bÕn mái trë vÒ n»m – Nghe chÊt muèi thÊm dÇn trong thí vá ” nªn ng¾t nhÞp nh thÕ nµo? A. NhÞp 3/2/3. C. NhÞp 3/5. B. NhÞp 4/4. D. NhÞp 2/3/3. 7. ý nào nói đúng nhất hoàn cảnh sáng tác bài thơ “Khi con tu hú”? A. Khi t¸c gi¶ míi bÞ thùc d©n Ph¸p b¾t vµ giam ë nhµ lao Thõa Phñ. B. Khi t¸c gi¶ míi gi¸c ngé c¸ch m¹ng. C. Khi t¸c gi¶ ®ang bÞ gi¶i tõ nhµ lao nµy sang nhµ lao kh¸c. D. Khi tác giả đã vợt ngục để trở về với cuộc sống tự do. 8. Nhân vật trữ tình trong bài thơ “Khi con tu hú” chính là tác giả. Điều đó đúng hay sai? A. §óng B. Sai 9. Trong bµi th¬ “Khi con tu hó”, kh«ng gian tù do cao réng cña bøc tranh th¬ ® îc thÓ hiÖn qua h×nh ¶nh nµo? A. Lúa chiêm đơng chín, trái cây ngọt dần. C. Bắp rây vàng hạt đầy sân nắng đào. B. Vên r©m dËy tiÕng ve ng©n. D. §«i con diÒu s¸o lén nhµo tõng kh«ng. 10. NhËn xÐt nµo phï hîp víi ®o¹n 1 cña bµi th¬ “Khi con tu hó”? A. Më ra c¶ mét thÕ giíi rén rµng, trµn ®Çy søc sèng. C. Bøc tranh mïa hÌ rùc rì. B. Khao khát tự do đến cháy bỏng. D.Sức cảm nhận tinh tế,mãnh liệt của tâm hồn yêu đời. II. PhÇn c©u hái tù luËn. 1. T©m tr¹ng cña con hæ trong ®o¹n 1 vµ ®o¹n 4 cña bµi th¬ “Nhí rõng” cã ®iÓm g× gièng vµ khác nhau? Từ đó, em hiểu thế nào về nỗi khao khát đợc trở về với đại ngàn của con hổ? 2. H·y ph©n tÝch nçi nhí rõng cña con hæ trong ®o¹n th¬ 2 vµ 3 cña bµi th¬ “Nhí rõng”? 3. Mở đầu bài thơ “Nhớ rừng” là lời đề từ “ Lời con hổ ở vờn Bách thú”. Việc mợn lời đó có tác dụng thể hiện chủ đề của bài thơ nh thế nào? 4. Bốn câu thơ cuối bài thơ “Quê hơng” thể hiện nỗi nhớ quê của nhà thơ. Theo em, nỗi nhớ đó có gì đặc biệt? 5. Bµi th¬ “Quª h¬ng” cho em hiÓu g× vÒ t×nh c¶m cña TÕ Hanh víi c¶nh vËt, cuéc sèng vµ con ngêi quª «ng? 6. Những đặc sắc nghệ thuật của bài thơ “Quê hơng”? 7. Em hiểu nhan đề bài thơ “Khi con tu hú” nh thế nào? 8. Vì sao tiếng chim tu hú kêu lại tác động mạnh mẽ đến tâm hồn nhà thơ Tố Hữu? Viết một câu văn mở đầu là Khi con tu hú để tóm tắt nội dung bài thơ? 9. Những nét đặc sắc về nghệ thuật của bài thơ “Khi con tu hú”?.

(251) Ngµy d¹y: Buæi 25.. LuyÖn tËp vÒ x©y dùng vµ tr×nh bµy luËn ®iÓm. A. Lý thuyÕt: 1. Kh¸i niÖm luËn ®iÓm: _ ThÕ nµo lµ luËn ®iÓm? LuËn ®iÓm trong bµi v¨n nghÞ luËn lµ nh÷ng t tëng, quan ®iÓm mµ ngêi viÕt nªu ra nhằm giải quyết vấn đề một cách hợp lí, chính xác, xác lập cho ngời đọc một t tởng đúng đắn. VÝ dô: _ V¨n b¶n “ThuÕ m¸u” ( NguyÔn ¸i Quèc ) V¨n b¶n “ThuÕ m¸u” ( NguyÔn ¸i Quèc ) gåm cã mÊy luËn ®iÓm? §ã lµ nh÷ng luËn gåm cã 3 luËn ®iÓm: ®iÓm nµo? _ ChiÕn tranh vµ “ngêi b¶n xø”. _ Chế độ lính tình nguyện. _ KÕt qu¶ cña sù hi sinh. 2. Nguyªn t¾c x©y dùng hÖ thèng luËn ®iÓm: _ Hệ thống luận điểm cần tuân theo những _ Các luận điểm đợc sắp xếp theo tầng bậc nguyªn t¾c nµo? rõ ràng. Các luận điểm ngang nhau phải đợc chia ra tõ mét c¨n cø duy nhÊt. _ Các luận điểm ngang bậc không đợc trùng lÆp hoÆc chång chÐo lªn nhau. _ C¸c luËn ®iÓm ph¶i cã quan hÖ l« gÝc. B¾t ®Çu tõ luËn ®iÓm xuÊt ph¸t, qua c¸c luËn ®iÓm ph¸t triÓn dÉn tíi luËn ®iÓm kÕt luËn.

(252) toµn bµi. _ C¸c luËn ®iÓm cã thÓ s¾p xÕp theo tr×nh tù không gian, thời gian hoặc từ dễ đến khó, từ thấp đến cao. VÝ dô: V¨n b¶n “ThuÕ m¸u” ( NguyÔn ¸i Quèc ). _ Các luận điểm đợc sắp xếp theo tầng bậc _ C¸c luËn ®iÓm trong v¨n b¶n “ThuÕ m¸u” râ rµng ( §¸nh sè la m·: I, II, III ). ( Nguyễn ái Quốc ) có đợc sắp xếp theo tÇng bËc râ rµng hay kh«ng? _ C¸c luËn ®iÓm kh«ng trïng lÆp hay chång _ C¸c luËn ®iÓm trong v¨n b¶n “ThuÕ m¸u” chÐo. cã trïng lÆp hay chång chÐo kh«ng? _ LuËn ®iÓm xuÊt ph¸t: ChiÕn tranh vµ “ngêi _ Trong v¨n b¶n “ThuÕ m¸u”, luËn ®iÓm b¶n xø”. nào là luận điểm xuất phát, luận điểm nào là _ Luận điểm phát triển: Chế độ lính tình luËn ®iÓm ph¸t triÓn, luËn ®iÓm nµo lµ luËn nguyÖn. ®iÓm kÕt luËn cho toµn bµi? _ LuËn ®iÓm kÕt luËn: KÕt qu¶ cña sù hi sinh. _ C¸c luËn ®iÓm trong v¨n b¶n “ThuÕ m¸u” _ C¸c luËn ®iÓm trong v¨n b¶n “ThuÕ m¸u” đợc sắp xếp theo trình tự nào? đợc sắp xếp theo trình tự thời gian. A. bµi tËp thùc hµnh: Bµi tËp 1: Bµi tËp 1: Có các luận cứ để làm rõ luận điểm sau: Nam Cao viÕt vÒ ngêi n«ng d©n rÊt ch©n thùc, s©u s¾c. 1. Tác giả đã phản ánh khá chân thực những nçi thèng khæ cïng cùc cña ngêi n«ng d©n vïng B¾c Bé. 2. ¤ng còng lÝ gi¶i mét c¸ch thuyÕt phôc bi kÞch cña t©m hån ngêi trÝ thøc bÊy giê. 3. Ông phát hiện những nét phẩm chất, đức tính đẹp ẩn náu đằng sau cái bề ngoài xấu xí, quê mùa cũng nh đằng sau cái khốn khổ lÇm than cña hä. 4. Đáng nói nhất là Nam Cao đã phản ánh đợc những bi kịch của ngời nông dân. 5. Tác giả đi vào phân tích để chỉ ra những bÕ t¾c h»n s©u trong nÕp c¶m nhËn, suy nghÜ cña nhiÒu c¶nh ngé, sè phËn bÊt h¹nh cña sè đông nông dân thời trớc Cách mạng. ( Theo NguyÔn Quang Ninh ) a. LuËn cø nµo kh«ng phï hîp víi luËn ®iÓm? b. Theo em, nh÷ng luËn cø cßn l¹i nªn s¾p xÕp theo thø tù nµo cho hîp lÝ? c. Hãy sắp xếp luận điểm và các luận cứ đã chän thµnh mét ®o¹n v¨n diÔn dÞch.. a. LuËn cø 2 kh«ng phï hîp víi luËn ®iÓm. b. Nh÷ng luËn cø cßn l¹i nªn s¾p xÕp theo thø tù: 1- 3 – 5 – 4. c. Sắp xếp luận điểm và các luận cứ đã chọn thµnh mét ®o¹n v¨n diÔn dÞch: Nam Cao viÕt vÒ ngêi n«ng d©n rÊt ch©n thực, sâu sắc. Tác giả đã phản ánh khá chân thùc nh÷ng nçi thèng khæ cïng cùc cña ngêi n«ng d©n vïng B¾c Bé. ¤ng ph¸t hiÖn nh÷ng nét phẩm chất, đức tính đẹp ẩn náu đằng sau c¸i bÒ ngoµi xÊu xÝ, quª mïa còng nh đằng sau cái khốn khổ lầm than của họ. Tác giả đi vào phân tích để chỉ ra những bế tắc h»n s©u trong nÕp c¶m nhËn, suy nghÜ cña.

(253) Bµi tËp 2: Hãy viết câu chủ đề cho đoạn văn sau để cã ®o¹n v¨n tr×nh bµy theo c¸ch quy n¹p: §óng lµ ngêi thÇy cã vai trß rÊt lín trong sự thành đạt, trong sự “làm nên” của ng ời học trò nhng không phải là quyết định tất c¶. Ngêi häc trß cßn cã nç lùc chñ quan, cã sự phấn đấu của bản thân để tiếp thu kiến thøc, häc hái tay nghÒ. Cã nh÷ng ®iÒu häc hỏi đợc không phải nhờ ông thầy dạy cho mµ do tù m×nh tiÕp nhËn tõ cuéc sèng, gia đình, bạn bè.. nhiÒu c¶nh ngé, sè phËn bÊt h¹nh cña sè đông nông dân thời trớc Cách mạng. Đáng nói nhất là Nam Cao đã phản ánh đợc nh÷ng bi kÞch cña ngêi n«ng d©n. Bµi tËp 2: 1. Câu chủ đề của đoạn văn có thể là: Ngời thầy có vai trò rất lớn đối với sự thành đạt cña con ngêi nhng kh«ng ph¶i lµ tÊt c¶. 2. §o¹n v¨n quy n¹p: §óng lµ ngêi thÇy cã vai trß rÊt lín trong sự thành đạt, trong sự “làm nên” của ngời học trò nhng không phải là quyết định tất c¶. Ngêi häc trß cßn cã nç lùc chñ quan, cã sự phấn đấu của bản thân để tiếp thu kiến thøc, häc hái tay nghÒ. Cã nh÷ng ®iÒu häc hỏi đợc không phải nhờ ông thầy dạy cho mµ do tù m×nh tiÕp nhËn tõ cuéc sèng, gia đình, bạn bè. Nh vậy, ngời thầy có vai trò rất lớn đối với sự thành đạt của con ngời nhng không phải là tất cả. Bµi tËp 3:. Bµi tËp 3: §o¹n v¨n: Móc mét g¸o níc, biÓn c¶ kh«ng v× thÕ mµ v¬i; thªm mét g¸o níc; biÓn c¶ kh«ng v× thÕ mµ ®Çy. Ngêi tõng tr¶i kh«ng v× c«ng nhá mµ véi mõng, còng kh«ng v× thÊt b¹i mµ n¶n chÝ. Cho nªn, ai muèn trëng thµnh th× ph¶i khiªm tèn vµ bÒn gan. ( Theo NguyÔn Quang Ninh ) a. Câu nào nêu chủ đề của đoạn? b. Luận điểm đã đợc trình bày theo cách nµo? c. Hai luËn cø cña luËn ®iÓm cã quan hÖ thÕ nµo víi nhau?. a. Câu chủ đề của đoạn: Câu cuối. b. Luận điểm đã đợc trình bày theo cách quy n¹p. c. Hai luËn cø (1) vµ (2) cña luËn ®iÓm cã quan hệ liên tởng: từ hiện tợng tự nhiên đến con ngêi. d. Muốn viết đợc đoạn văn cần xác định đợc d. Dùa vµo c¸ch lËp luËn cña ®o¹n v¨n trªn, luËn ®iÓm vµ c¸c luËn cø theo c¸ch cña ®o¹n em hãy viết một đoạn văn nêu suy nghĩ của văn trên, sau đó viết thành đoạn hoàn chỉnh. em vÒ häc tËp. Bµi tËp 4: Thuở nhỏ, Lê Quý Đôn là một đứa trẻ th«ng minh nhng ngç ngîc. Ngay khi ®i häc, Lê Quý Đôn đã có ý thức tìm tòi, nghiên cứu, phê phán những điểm phản khoa học đợc tôn sùng thời bấy giờ. Ông thờng tham gia b×nh v¨n cïng nh÷ng ngêi lín tuæi. Kh«ng ai d¸m coi thêng “chó häc trß nh·i ranh häc nhiÒu, biÕt réng Êy”. a. Xác định câu chủ đề của đoạn văn? b. Dựa vào câu chủ đề, hãy phát hiện lỗi sai của đoạn văn và tìm cách chữa lại cho đúng? Bµi tËp 5: Cã c¸c c©u sau: 1. Hä dån t×nh yªu quª h¬ng trong t×nh yªu. a. Câu chủ đề của đoạn: Câu đầu. b. §o¹n v¨n m½c lçi cha triÓn khai hoµn chỉnh ý của câu chủ đề vì mới nói đợc ý th«ng minh, thiÕu ý ngç ngîc. Muèn ch÷a cÇn viÕt nèi tiÕp vµi ba c©u nãi vÒ sù ngç ngîc cña Lª Quý §«n håi bÐ. Bµi tËp 5:.

(254) tiÕng ViÖt. 2. TiÕng ViÖt hä nghÜ lµ tÊm lôa høng vong hồn của thế hệ đã qua. 3. Hä yªu v« cïng thø tiÕng trong mÊy m¬i thế kỉ đã chia sẻ vui buồn với cha ông. 4. Bi kÞch Êy hä göi c¶ vµo tiÕng ViÖt. 5. §Õn lît hä, hä còng muèn mîn t©m hån a. Sắp xếp trật tự các câu để có đoạn văn bạch chung để gửi nỗi băn khoăn riêng. a. Hãy sắp xếp trật tự các câu trên để có diễn dịch: 4 – 3 – 1 – 2 – 5. Bi kÞch Êy hä göi c¶ vµo tiÕng ViÖt. Hä ®o¹n v¨n diÔn dÞch. yªu v« cïng thø tiÕng trong mÊy m¬i thÕ kØ đã chia sẻ vui buồn với cha ông. Họ dồn t×nh yªu quª h¬ng trong t×nh yªu tiÕng ViÖt. TiÕng ViÖt hä nghÜ lµ tÊm lôa høng vong hån của thế hệ đã qua. Đến lợt họ, họ cũng muốn mợn tâm hồn bạch chung để gửi nỗi b¨n kho¨n riªng. b. ChuyÓn ®o¹n v¨n diÔn dÞch thµnh ®o¹n b. Chuyển đoạn văn diễn dịch thành đoạn quy nạp: Chuyển câu 1 xuống cuối đoạn nhng phải thay đổi nội dung câu cho hợp với quy n¹p. c¸c c©u trong ®o¹n vµ c©u thø 2 ph¶i thay l¹i tõ hä b»ng c¸c nhµ th¬ míi. Nh vËy ®o¹n v¨n sÏ lµ: C¸c nhµ th¬ míi yªu v« cïng thø tiÕng trong mấy mơi thế kỉ đã chia sẻ vui buồn với cha «ng. Hä dån t×nh yªu quª h¬ng trong t×nh yªu tiÕng ViÖt. TiÕng ViÖt hä nghÜ lµ tấm lụa hứng vong hồn của thế hệ đã qua. §Õn lît hä, hä còng muèn mîn t©m hån bạch chung để gửi nỗi băn khoăn riêng. Tãm l¹i, cã thÓ nãi: bi kÞch tinh thÇn cña các nhà thơ mới đều đợc họ gửi vào tiếng ViÖt. c. Nếu biến đổi đoạn văn trên thành đoạn c. ( HS tự làm ) tæng - ph©n - hîp th× cuèi ®o¹n em sÏ viÕt thªm c©u g×? Bµi tËp 6: Bµi tËp 6: Cho ®o¹n v¨n sau: Thơng chồng ốm đau mà bị đánh đập, cïm kÑp, chÞ DËu lÊy th©n m×nh che chë cho chồng trớc đòn roi tàn nhẫn của bọn lính tráng. Phải bán con, chị nh đứt từng khúc ruét nhng còng ch¼ng qua lµ v× mét suÊt su cña chång. §Õn khi bÞ gi¶i lªn huyÖn, ngåi trong quán cơm mà chị vẫn nghĩ đến chồng, đến cái Tứu, thằng Dần, cái Tí. 1. Chän mét trong ba c©u sau lµm c©u chñ 1. Chän A. đề cho đoạn văn. Vì sao em chọn câu đó? A. Cã thÓ nãi, chÞ DËu lµ ngêi rÊt mùc th¬ng yªu chång con. B. ChÞ DËu lµ ngêi rÊt yªu quý c¸c con. C. Chị Dậu yêu thơng chồng con đến quªn c¶ b¶n th©n. 2. Dùng câu chủ đề đã chọn đặt vào đoạn 2. Đặt câu A vào đầu đoạn sẽ có đoạn diễn dÞch. văn đúng vị trí để có đoạn diễn dịch. 3. ViÕt thªm c©u kÕt ®o¹n cho ®o¹n diÔn 3. NÕu muèn cã ®o¹n tæng - ph©n – hîp th× kÕt ®o¹n diÔn dÞch cã thÓ lµ c©u: TÊm lßng dịch trên để có đoạn tổng - phân - hợp..

(255) yêu thơng chồng con của chị thật đáng trân träng biÕt bao.. ************************************************************************** Bµi tËp bæ trî: Bµi tËp 1: Có các luận cứ để làm rõ luận điểm sau: Nam Cao viết về ngời nông dân rất chân thực, sâu s¾c. 1. Tác giả đã phản ánh khá chân thực những nỗi thống khổ cùng cực của ngời nông dân vùng B¾c Bé. 2. ¤ng còng lÝ gi¶i mét c¸ch thuyÕt phôc bi kÞch cña t©m hån ngêi trÝ thøc bÊy giê. 3. Ông phát hiện những nét phẩm chất, đức tính đẹp ẩn náu đằng sau cái bề ngoài xấu xí, quê mùa cũng nh đằng sau cái khốn khổ lầm than của họ. 4. Đáng nói nhất là Nam Cao đã phản ánh đợc những bi kịch của ngời nông dân. 5. Tác giả đi vào phân tích để chỉ ra những bế tắc hằn sâu trong nếp cảm nhận, suy nghĩ của nhiều cảnh ngộ, số phận bất hạnh của số đông nông dân thời trớc Cách mạng. ( Theo NguyÔn Quang Ninh ) a. LuËn cø nµo kh«ng phï hîp víi luËn ®iÓm? b. Theo em, nh÷ng luËn cø cßn l¹i nªn s¾p xÕp theo thø tù nµo cho hîp lÝ? c. Hãy sắp xếp luận điểm và các luận cứ đã chọn thành một đoạn văn diễn dịch. Bµi tËp 2: Hãy viết câu chủ đề cho đoạn văn sau để có đoạn văn trình bày theo cách quy nạp: Đúng là ngời thầy có vai trò rất lớn trong sự thành đạt, trong sự “làm nên” của ng ời học trò nhng không phải là quyết định tất cả. Ngời học trò còn có nỗ lực chủ quan, có sự phấn đấu của bản thân để tiếp thu kiến thức, học hỏi tay nghề. Có những điều học hỏi đợc không phải nhờ ông thầy dạy cho mà do tự mình tiếp nhận từ cuộc sống, gia đình, bạn bè. Bµi tËp 3: §o¹n v¨n: Móc mét g¸o níc, biÓn c¶ kh«ng v× thÕ mµ v¬i; thªm mét g¸o níc; biÓn c¶ kh«ng v× thÕ mµ ®Çy. Ngêi tõng tr¶i kh«ng v× c«ng nhá mµ véi mõng, còng kh«ng v× thÊt b¹i mµ n¶n chÝ. Cho nªn, ai muèn trëng thµnh th× ph¶i khiªm tèn vµ bÒn gan. ( Theo NguyÔn Quang Ninh ) a. Câu nào nêu chủ đề của đoạn? b. Luận điểm đã đợc trình bày theo cách nào? c. Hai luËn cø cña luËn ®iÓm cã quan hÖ thÕ nµo víi nhau? d. Dùa vµo c¸ch lËp luËn cña ®o¹n v¨n trªn, em h·y viÕt mét ®o¹n v¨n nªu suy nghÜ cña em vÒ häc tËp. Bµi tËp 4: Thuở nhỏ, Lê Quý Đôn là một đứa trẻ thông minh nhng ngỗ ngợc. Ngay khi đi học, Lê Quý Đôn đã có ý thức tìm tòi, nghiên cứu, phê phán những điểm phản khoa học đợc tôn sùng thời bÊy giê. ¤ng thêng tham gia b×nh v¨n cïng nh÷ng ngêi lín tuæi. Kh«ng ai d¸m coi thêng “chó häc trß nh·i ranh häc nhiÒu, biÕt réng Êy”. a. Xác định câu chủ đề của đoạn văn? b. Dựa vào câu chủ đề, hãy phát hiện lỗi sai của đoạn văn và tìm cách chữa lại cho đúng? Bµi tËp 5: Cã c¸c c©u sau: 1. Hä dån t×nh yªu quª h¬ng trong t×nh yªu tiÕng ViÖt. 2. Tiếng Việt họ nghĩ là tấm lụa hứng vong hồn của thế hệ đã qua. 3. Họ yêu vô cùng thứ tiếng trong mấy mơi thế kỉ đã chia sẻ vui buồn với cha ông. 4. Bi kÞch Êy hä göi c¶ vµo tiÕng ViÖt. 5. Đến lợt họ, họ cũng muốn mợn tâm hồn bạch chung để gửi nỗi băn khoăn riêng. a. Hãy sắp xếp trật tự các câu trên để có đoạn văn diễn dịch. b. ChuyÓn ®o¹n v¨n diÔn dÞch thµnh ®o¹n quy n¹p. c. Nếu biến đổi đoạn văn trên thành đoạn tổng - phân - hợp thì cuối đoạn em sẽ viết thêm câu g×?.

(256) Bµi tËp 6: Cho ®o¹n v¨n sau: Thơng chồng ốm đau mà bị đánh đập, cùm kẹp, chị Dậu lấy thân mình che chở cho chồng trớc đòn roi tàn nhẫn của bọn lính tráng. Phải bán con, chị nh đứt từng khúc ruột nhng cũng ch¼ng qua lµ v× mét suÊt su cña chång. §Õn khi bÞ gi¶i lªn huyÖn, ngåi trong qu¸n c¬m mµ chÞ vẫn nghĩ đến chồng, đến cái Tứu, thằng Dần, cái Tí. 1. Chọn một trong ba câu sau làm câu chủ đề cho đoạn văn. Vì sao em chọn câu đó? A. Cã thÓ nãi, chÞ DËu lµ ngêi rÊt mùc th¬ng yªu chång con. B. ChÞ DËu lµ ngêi rÊt yªu quý c¸c con. C. Chị Dậu yêu thơng chồng con đến quên cả bản thân. 2. Dùng câu chủ đề đã chọn đặt vào đoạn văn đúng vị trí để có đoạn diễn dịch. 3. Viết thêm câu kết đoạn cho đoạn diễn dịch trên để có đoạn tổng - phân - hợp.. **************************************************************************Bµ i tËp vÒ x©y dùng vµ tr×nh bµy luËn ®iÓm - ng÷ v¨n 8, tËp hai. Ngµy d¹y: Buæi 26.. ôn tập văn nghị luận trung đại việt nam. A. nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n: _ Tr×nh bµy nh÷ng nÐt c¬ b¶n vÒ t¸c gi¶ LÝ C«ng UÈn?. _ Nêu những đặc điểm cơ bản của thể “chiếu” ( về mục đích, nội dung, hình thøc)?. _ Văn bản “Chiếu dời đô” phản ánh điều gì?. A. nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n: I. Văn bản “Chiếu dời đô” ( Lí Công Uẩn). 1. T¸c gi¶ LÝ C«ng UÈn: _ LÝ C«ng UÈn ( 974 – 1028 ) tøc LÝ Th¸i Tæ, ngêi ch©u Cæ Ph¸p, lé B¾c Giang ( nay lµ x· §×nh B¶ng, huyÖn Tõ S¬n, tØnh B¾c Ninh ). _ ¤ng lµ ngêi th«ng minh, nh©n ¸i, cã chÝ lớn và lập đợc nhiều chiến công, sáng lập ra v¬ng triÒu nhµ LÝ. 2. Văn bản “Chiếu dời đô”: a. §Æc ®iÓm c¬ b¶n cña thÓ “chiÕu”: _ Về mục đích: Là thể văn do vua dùng để ban bè mÖnh lÖnh. _ Về nội dung: Chiếu thờng thể hiện một t tởng lớn lao có ảnh hởng đến vận mệnh triều đại, đất nớc. _ VÒ h×nh thøc: §îc viÕt b»ng v¨n vÇn, v¨n biÒn ngÉu hoÆc v¨n xu«i. b. Nội dung của văn bản “Chiếu dời đô”: Phản ánh khát vọng về một đất nớc độc lập, thống nhất; đồng thời phản ánh ý chí tự cờng của dân tộc Đại Việt đang trên đà lớn m¹nh..

(257) _ Nêu những nét đặc sắc về nghệ thuật của văn bản “Chiếu dời đô”?. _ Văn bản “Chiếu dời đô” gồm mấy luận điểm? Mỗi luận điểm đợc triển khai bằng nh÷ng luËn cø nµo?. _ Tr×nh bµy nh÷ng nÐt c¬ b¶n vÒ t¸c gi¶ TrÇn Quèc TuÊn?. _ Nêu những đặc điểm chính của thể “hịch” ( về hình thức, mục đích, tác động)?. _ Nªu néi dung chÝnh cña v¨n b¶n “HÞch tíng sÜ”? _ Nêu những nét đặc sắc về nghệ thuật của v¨n b¶n “HÞch tíng sÜ”?. _ Vẽ sơ đồ cách triển khai lập luận của văn b¶n “HÞch tíng sÜ”?. c. Nét đặc sắc về nghệ thuật của văn bản “Chiếu dời đô”: “ Chiếu dời đô” đợc viết bằng văn xuôi, có xen c©u v¨n biÒn ngÉu. KÕt cÊu chÆt chÏ, c¸ch lËp luËn giµu søc thuyÕt phôc, kÕt hîp hµi hoµ gi÷a lÝ lÏ vµ c¶m xóc. d. HÖ thèng luËn ®iÓm, luËn cø cña v¨n bản “Chiếu dời đô”: 2 luËn ®iÓm: _ Luận điểm 1: Vì sao phải dời đô? + Luận cứ 1: Dời đô là điều thờng xuyên xảy ra trong lịch sử các triều đại. + LuËn cø 2: Nhµ §inh vµ nhµ Lª cña ta đóng đô ở một chỗ là một hạn chế. _ LuËn ®iÓm 2: V× sao thµnh §¹i La xøng đáng là kinh đô bậc nhất? + LuËn cø 1: Lîi thÕ cña thµnh §¹i La. + Luận cứ 2: Đại La là thắng địa của đất ViÖt. II. V¨n b¶n “HÞch tíng sÜ” ( TrÇn Quèc TuÊn). 1. T¸c giÈ TrÇn Quèc TuÊn: _ TrÇn Quèc TuÊn (1231 – 1300 ), tíc Hng §¹o V¬ng, lµ mét danh tíng kiÖt xuÊt cña d©n téc. _ Cuộc đời ông gắn với những chiến công hiÓn h¸ch, nh÷ng th¾ng lîi vÎ vang trong cuéc chiÕn chèng giÆc M«ng – Nguyªn x©m lîc. _ Ông đợc nhân dân tôn là Đức Thánh Trần và lập đền thờ ở nhiều nơi trên đất nớc ta. 2. V¨n b¶n “HÞch tíng sÜ”: a. §Æc ®iÓm chÝnh cña thÓ “hÞch”: _ Lµ thÓ v¨n nghÞ luËn. _ Do vua chóa, tíng lÜnh hoÆc thñ lÜnh mét phong trào dùng để cổ động, thuyết phục, hoặc kêu gọi đấu tranh chống thù trong giặc ngoµi. _ Kích động tình cảm, tinh thần ngời nghe, có tính chiến đấu cao. b. Néi dung cña v¨n b¶n “HÞch tíng sÜ”: ThÓ hiÖn lßng c¨m thï giÆc s©u s¾c, ý chÝ quyÕt chiÕn, quyÕt th¾ng kÎ thï x©m lîc. c. Nét đặc sắc về nghệ thuật của văn bản “HÞch tíng sÜ”: Lµ ¸ng v¨n chÝnh luËn xuÊt s¾c, cã sù kÕt hîp gi÷a lËp luËn chÆt chÏ, s¾c bÐn víi lêi v¨n thèng thiÕt, cã søc l«i cuèn m¹nh mÏ. d. C¸ch triÓn khai lËp luËn cña v¨n b¶n “HÞch tíng sÜ”: KhÝch lÖ lßng c¨m thï giÆc, nçi nhôc mÊt níc. KhÝch lÖ lßng trung qu©n ¸i quèc, lßng ©n nghÜa thuû.

(258) chung cña ngêi cïng c¶nh ngé. KhÝch lÖ ý chÝ lËp c«ng danh x¶ th©n v× níc. KhÝch lÖ lßng tù träng, liªm sØ ë mçi ngêi khi hiÓu râ c¸i sai, thÊy râ ®iÒu đúng. B. c©u hái «n tËp: B. §¸p ¸n c©u hái «n tËp: I. PhÇn c©u hái tr¾c nghiÖm. I. PhÇn c©u hái tr¾c nghiÖm. 1. Dòng nào nói đúng nhất ý nghĩa của 1. A câu “Trẫm rất đau xót về việc đó, không thể không dời đổi”? A. Khẳng định sự cần thiết phải dời đô. B. Phủ định sự cần thiết phải dời đô. C. Nhµ vua rÊt ®au xãt tríc viÖc ph¶i dêi đô. D. Dời kinh đô là việc ngoài ý muốn của nhµ vua. 2. C©u v¨n nµo díi ®©y trùc tiÕp béc lé nçi 2. B lßng cña LÝ C«ng UÈn? A. Cho nªn vËn níc l©u dµi, phong tôc phån thÞnh. B. Trẫm rất đau xót về việc đó, không thể không dời đổi. C. Phải đâu các vua thời Tam đại theo ý riªng m×nh mµ tù tiÖn chuyÓn dêi. D. TrÉm muèn dùa vµo sù thuËn lîi cña đất ấy để định chỗ ở. 3. ViÖc viÖn dÉn sö s¸ch nãi vÒ nh÷ng lÇn 3. C dời đô của các vị vua trong lịch sử Trung Quốc nhằm mục đích gì? A. Ca ngîi c«ng lao cña c¸c vÞ vua xa. B. Ca ngîi x· héi phån thÞnh thêi nhµ Chu, nhµ Th¬ng. C. Khẳng định việc dời đô là phù hợp với mÖnh trêi. D. Bày tỏ lòng thơng cảm đối với nhân d©n thêi nhµ §inh, nhµ Lª. 4. Vì sao “Chiếu dời đô” có sức thuyết 4. A phôc lín? A. Cã lÝ lÏ chÆt chÏ kÕt hîp víi t×nh c¶m ch©n thµnh. B. Lấy dẫn chứng từ các triều đại Trung Quèc ngµy xa. C. Nêu đợc những khó khăn ở chốn kinh thµnh cò. D. Khẳng định đợc những mặt mạnh của thµnh §¹i La. 5. B»ng nh÷ng hiÓu biÕt lÞch sö, h·y gi¶i 5. C thÝch lÝ do hai triÒu §inh, Lª dùa vµo vïng núi Hoa L để đóng đô? A. Dời đô hao tổn, dựa trên các triều đại tríc mµ sinh sèng. B. Muốn xây dựng một đất nớc hùng.

(259) m¹nh trªn nÒn t¶ng s½n cã. C. Dới thời đó nớc ta luôn chống chọi với nạn ngoại xâm nên dựa vào địa thế kín đáo ở đó là phù hợp nhất. D. Triều đại đã bền vững, muôn vật đã thÝch nghi. 6. Bài “Hịch tớng sĩ” đợc viết vào khoảng thêi gian nµo? A. Tríc cuéc kh¸ng chiÕn chèng qu©n M«ng – Nguyªn lÇn thø hai. B. Sau cuéc kh¸ng chiÕn chèng qu©n M«ng – Nguyªn lÇn thø hai. C. Tríc cuéc kh¸ng chiÕn chèng qu©n M«ng – Nguyªn lÇn thø ba. D. Khi cuéc kh¸ng chiÕn chèng qu©n M«ng – Nguyªn kÕt thóc. 7. Mục đích trực tiếp khi viết “Hịch tớng sÜ” cña TrÇn Quèc TuÊn lµ g×? A. KhÝch lÖ tíng sÜ häc tËp “Binh th yÕu lîc”. B. KhÝch lÖ lßng yªu níc cña tíng sÜ. C. KhÝch lÖ lßng c¨m thï giÆc cña tíng sÜ. D. KhÝch lÖ tinh thÇn quyÕt chiÕn quyÕt th¾ng. 8. Dßng nµo sau ®©y nãi vÒ chøc n¨ng cña thÓ hÞch? A. Ban bè mÖnh lÖnh. B. Cổ động, thuyết phục. C. C«ng bè kÕt qu¶, chñ tr¬ng. D. Trình bày ý kiến, đề nghị. 9. Nh÷ng h×nh ¶nh “quªn ¨n, mÊt ngñ, ruét đau nh cắt, nớc mắt đầm đìa” thể hiện điều g×? A. Lßng yªu th¬ng tíng sÜ. B. Buồn vì những hành động, thái độ sai tr¸i cña tíng sÜ. C. QuyÕt chiÕn th¾ng kÎ thï x©m lîc. D. Lßng yªu níc, c¨m thï giÆc s©u s¾c. 10. TrÇn Quèc TuÊn nªu mèi ©n t×nh cña mình với tớng sĩ nhằm mục đích gì? A. KhÝch lÖ ý thøc tr¸ch nhiÖm vµ nghÜa vô cña tíng sÜ. B. Bµy tá tÊm lßng yªu th¬ng tíng sÜ. C. Để tớng sĩ yên tâm đánh giặc cứu nớc. D. §Ó nªu cao vai trß chñ tíng cña m×nh.. 6. A. 7. A. 8. B. 9. D. 10. C. II. PhÇn c©u hái tù luËn. 1. Theo Lí Công Uẩn, kinh đô cũ ở vùng núi Hoa L ( Ninh B×nh ) cña triÒu §inh, Lª II. PhÇn c©u hái tù luËn. kh«ng cßn thÝch hîp, v× sao? 1. Nguyªn nh©n khiÕn LÝ C«ng UÈn cho rằng kinh đô cũ ở Hoá L ( Ninh Bình ) của triÒu §inh, Lª kh«ng cßn phï hîp: §Êt níc Đại Việt đang trên đà phát triển, kinh đô 2. Vì sao nói việc “Chiếu dời đô” ra đời đã Hoa L chật hẹp, không đáp ứng đợc nhu cầu phản ánh ý chí độc lập, tự cờng và sự phát phát triển lớn mạnh của đất nớc. triÓn lín m¹nh cña d©n téc §¹i ViÖt? 2. “Chiếu dời đô” ra đời đã phản ánh ý chí.

(260) 3. Tại sao kết thúc bài “Chiếu dời đô”, Lí Thái Tổ không ra mệnh lệnh mà lại đặt câu hái: “C¸c khanh nghÜ thÕ nµo?”. C¸ch kÕt thóc nh vËy cã t¸c dông g×?. 4. Ph©n tÝch ®o¹n “Ta thêng tíi b÷a quªn ăn... uống máu quân thù” để làm rõ tâm tr¹ng vµ t×nh c¶m cña t¸c gi¶ TrÇn Quèc TuÊn tríc ho¹ mÊt níc.. 5. Giọng điệu và thái độ của Trần Quốc TuÊn khi phª ph¸n nh÷ng sai lÇm cña c¸c tíng sÜ díi quyÒn?. 6. Dông ý cña TrÇn Quèc TuÊn khi nh¾c l¹i quan hệ, cách đối xử của mình với các tớng sÜ díi quyÒn tríc khi phª ph¸n c¸c sai lÇm cña tíng sÜ lµ g×? 7. T tởng chủ đạo của bài “Hịch tớng sĩ”? 8. YÕu tè nghÖ thuËt nµo t¹o nªn søc thuyÕt phôc cña bµi “HÞch tíng sÜ”?. 9. Ph¸t biÓu c¶m nhËn cña em vÒ lßng yªu nớc của Trần Quốc Tuấn đợc thể hiện qua bµi “HÞch tíng sÜ”?. độc lập, tự cờng và sự phát triển lớn mạnh cña d©n téc §¹i ViÖt: _ Dời đô từ vùng núi Hoa L ra vùng đồng bằng đất rộng chứng tỏ triều đình nhà Lí đủ søc chÊm døt n¹n phong kiÕn c¸t cø, thÕ vµ lực của dân tộc Đại Việt đủ sức sánh ngang hµng víi ph¬ng B¾c. _ Định đô ở Thăng Long là thực hiện nguyÖn väng cña nh©n d©n thu vÒ mét mèi, nguyện vọng xây dựng đất nớc độc lập, tự cờng. 3. Kết thúc bài “Chiếu dời đô”, Lí Thái Tổ không ra mệnh lệnh mà lại đặt câu hỏi: “C¸c khanh nghÜ thÕ nµo?”. _ Cách kết thúc mang tính chất đối thoại, trao đổi, tạo sự đồng cảm giữa mệnh lệnh cña vua víi thÇn d©n. _ ThuyÕt phôc ngêi nghe b»ng lÝ lÏ chÆt chÏ vµ b»ng t×nh c¶m ch©n thµnh. NguyÖn väng dời đô của Lí Thái Tổ phù hợp với nguyện väng cña nh©n d©n. 4. Ph©n tÝch ®o¹n “Ta thêng tíi b÷a quªn ăn... uống máu quân thù” để làm rõ tâm tr¹ng vµ t×nh c¶m cña t¸c gi¶ TrÇn Quèc TuÊn tríc ho¹ mÊt níc. _ §au buån, lo l¾ng s©u s¾c: “Tíi b÷a quªn ăn...nớc mắt đầm đìa”. _ UÊt øc, c¨m hên: “ChØ c¨m tøc...qu©n thï”. _ Sẵn sàng hi sinh để rửa mối nhục cho đất níc: “tr¨m th©n ph¬i néi cá, ngh×n x¸c gãi da ngùa còng vui lßng”. _ Giäng ®iÖu thiÕt tha nh ph¬i bµy gan ruét. 5. Giọng điệu và thái độ của Trần Quốc TuÊn khi phª ph¸n nh÷ng sai lÇm cña c¸c tíng sÜ díi quyÒn: _ Võa ch©n t×nh chØ b¶o, võa phª ph¸n nghiêm khắc hành động hởng lạc, thái độ bàng quan trớc vận mệnh đất nớc của các tớng sĩ. _ Cã khi t¸c gi¶ nãi th¼ng gÇn nh sØ m¾ng; cã lóc l¹i nãi mØa mai, chÕ giÔu. 6. Dông ý cña TrÇn Quèc TuÊn khi nh¾c l¹i quan hệ, cách đối xử của mình với các tớng sÜ díi quyÒn tríc khi phª ph¸n c¸c sai lÇm cña tíng sÜ: Nh»m khÝch lÖ ý thøc tr¸ch nhiệm và nghĩa vụ của mỗi ngời đối với đạo vua tôi cũng nh đối với tình cốt nhục. 7. T tởng chủ đạo của bài “Hịch tớng sĩ”: Nªu cao tinh thÇn quyÕt chiÕn quyÕt th¾ng kÎ thï x©m lîc. 8. YÕu tè nghÖ thuËt nµo t¹o nªn søc thuyÕt phôc cña bµi “HÞch tíng sÜ”: Cã sù kÕt hîp gi÷a lËp luËn chÆt chÏ, s¾c bÐn víi lêi v¨n thèng thiÕt, cã søc l«i cuèn m¹nh mÏ. 9. Ph¸t biÓu c¶m nhËn cña em vÒ lßng yªu n-.

(261) ớc của Trần Quốc Tuấn đợc thể hiện qua bài “HÞch tíng sÜ”: _ Lßng yªu níc, c¨m thï giÆc nång nµn, s©u s¾c thÓ hiÖn ë c¸c c©u v¨n ph¬i bµy téi ¸c cña giÆc vµ nçi ®au buån, lo l¾ng cho hiÖn tình đất nớc trớc hoạ ngoại xâm; yêu nớc thể hiÖn ë quyÕt t©m x¶ th©n v× níc; yªu níc ngay c¶ trong lêi phª b×nh nghiªm kh¾c vµ ch©n t×nh thÓ hiÖn tr¸ch nhiÖm cøu níc cña vÞ chñ tíng. _ C¶ bµi v¨n hiÖn lªn h×nh ¶nh vÞ chñ tíng hết lòng vì nớc, đặc biệt là đoạn văn bộc b¹ch nçi lßng cña t¸c gi¶. Tự bày tỏ nh thế, tác giả đã là một tấm g10. Nêu những đặc điểm cơ bản của thể ơng yêu nớc bất khuất có tác dụng động viên chiÕu vµ thÓ hÞch? to lớn đối với tớng sĩ. 10. Những đặc điểm cơ bản của thể chiếu và thÓ hÞch: a. Những đặc điểm cơ bản của thể chiếu: _ Về mục đích: Là thể văn do vua dùng để ban bè mÖnh lÖnh. _ Về nội dung: Chiếu thờng thể hiện một t tởng lớn lao có ảnh hởng đến vận mệnh triều đại, đất nớc. _ VÒ h×nh thøc: §îc viÕt b»ng v¨n vÇn, v¨n biÒn ngÉu hoÆc v¨n xu«i. b. Những đặc điểm cơ bản của thể hịch: _ Lµ thÓ v¨n nghÞ luËn. _ Do vua chóa, tíng lÜnh hoÆc thñ lÜnh mét phong trào dùng để cổ động, thuyết phục, hoặc kêu gọi đấu tranh chống thù trong giặc ngoµi. _ Kích động tình cảm, tinh thần ngời nghe, có tính chiến đấu cao.. Câu hỏi ôn tập văn nghị luận trung đại việt nam. I. PhÇn c©u hái tr¾c nghiÖm. 1. Dòng nào nói đúng nhất ý nghĩa của câu “Trẫm rất đau xót về việc đó, không thể không dời đổi”? A. Khẳng định sự cần thiết phải dời đô. C. Nhà vua rất đau xót trớc việc phải dời đô. B. Phủ định sự cần thiết phải dời đô. D. Dời kinh đô là việc ngoài ý muốn của nhà vua. 2. C©u v¨n nµo díi ®©y trùc tiÕp béc lé nçi lßng cña LÝ C«ng UÈn? A. Cho nªn vËn níc l©u dµi, phong tôc phån thÞnh. B. Trẫm rất đau xót về việc đó, không thể không dời đổi. C. Phải đâu các vua thời Tam đại theo ý riêng mình mà tự tiện chuyển dời. D. Trẫm muốn dựa vào sự thuận lợi của đất ấy để định chỗ ở. 3. Việc viện dẫn sử sách nói về những lần dời đô của các vị vua trong lịch sử Trung Quốc nhằm mục đích gì? A. Ca ngîi c«ng lao cña c¸c vÞ vua xa. B. Ca ngîi x· héi phån thÞnh thêi nhµ Chu, nhµ Th¬ng. C. Khẳng định việc dời đô là phù hợp với mệnh trời. D. Bày tỏ lòng thơng cảm đối với nhân dân thời nhà Đinh, nhà Lê. 4. Vì sao “Chiếu dời đô” có sức thuyết phục lớn? A. Cã lÝ lÏ chÆt chÏ kÕt hîp víi t×nh c¶m ch©n thµnh..

(262) B. Lấy dẫn chứng từ các triều đại Trung Quốc ngày xa. C. Nêu đợc những khó khăn ở chốn kinh thành cũ. D. Khẳng định đợc những mặt mạnh của thành Đại La. 5. B»ng nh÷ng hiÓu biÕt lÞch sö, h·y gi¶i thÝch lÝ do hai triÒu §inh, Lª dùa vµo vïng nói Hoa L để đóng đô? A. Dời đô hao tổn, dựa trên các triều đại trớc mà sinh sống. B. Muốn xây dựng một đất nớc hùng mạnh trên nền tảng sẵn có. C. Dới thời đó nớc ta luôn chống chọi với nạn ngoại xâm nên dựa vào địa thế kín đáo ở đó lµ phï hîp nhÊt. D. Triều đại đã bền vững, muôn vật đã thích nghi. 6. Bài “Hịch tớng sĩ” đợc viết vào khoảng thời gian nào? A. Tríc cuéc kh¸ng chiÕn chèng qu©n M«ng – Nguyªn lÇn thø hai. B. Sau cuéc kh¸ng chiÕn chèng qu©n M«ng – Nguyªn lÇn thø hai. C. Tríc cuéc kh¸ng chiÕn chèng qu©n M«ng – Nguyªn lÇn thø ba. D. Khi cuéc kh¸ng chiÕn chèng qu©n M«ng – Nguyªn kÕt thóc. 7. Mục đích trực tiếp khi viết “Hịch tớng sĩ” của Trần Quốc Tuấn là gì? A. KhÝch lÖ tíng sÜ häc tËp “Binh th yÕu lîc”. B. KhÝch lÖ lßng yªu níc cña tíng sÜ. C. KhÝch lÖ lßng c¨m thï giÆc cña tíng sÜ. D. KhÝch lÖ tinh thÇn quyÕt chiÕn quyÕt th¾ng. 8. Dßng nµo sau ®©y nãi vÒ chøc n¨ng cña thÓ hÞch? A. Ban bè mÖnh lÖnh. C. C«ng bè kÕt qu¶, chñ tr¬ng. B. Cổ động, thuyết phục. D. Trình bày ý kiến, đề nghị. 9. Những hình ảnh “quên ăn, mất ngủ, ruột đau nh cắt, nớc mắt đầm đìa” thể hiện điều gì? A. Lßng yªu th¬ng tíng sÜ. B. Buồn vì những hành động, thái độ sai trái của tớng sĩ. C. QuyÕt chiÕn th¾ng kÎ thï x©m lîc. D. Lßng yªu níc, c¨m thï giÆc s©u s¾c. 10. Trần Quốc Tuấn nêu mối ân tình của mình với tớng sĩ nhằm mục đích gì? A. KhÝch lÖ ý thøc tr¸ch nhiÖm vµ nghÜa vô cña tíng sÜ. B. Bµy tá tÊm lßng yªu th¬ng tíng sÜ. C. Để tớng sĩ yên tâm đánh giặc cứu nớc. D. §Ó nªu cao vai trß chñ tíng cña m×nh. II. PhÇn c©u hái tù luËn. 1. Theo Lí Công Uẩn, kinh đô cũ ở vùng núi Hoa L ( Ninh Bình ) của triều Đinh, Lê không còn thÝch hîp, v× sao? 2. Vì sao nói việc “Chiếu dời đô” ra đời đã phản ánh ý chí độc lập, tự cờng và sự phát triển lớn m¹nh cña d©n téc §¹i ViÖt? 3. Tại sao kết thúc bài “Chiếu dời đô”, Lí Thái Tổ không ra mệnh lệnh mà lại đặt câu hỏi: “C¸c khanh nghÜ thÕ nµo?”. C¸ch kÕt thóc nh vËy cã t¸c dông g×? 4. Phân tích đoạn “Ta thờng tới bữa quên ăn... uống máu quân thù” để làm rõ tâm trạng và tình c¶m cña t¸c gi¶ TrÇn Quèc TuÊn tríc ho¹ mÊt níc. 5. Giọng điệu và thái độ của Trần Quốc Tuấn khi phê phán những sai lầm của các tớng sĩ dới quyÒn? 6. Dụng ý của Trần Quốc Tuấn khi nhắc lại quan hệ, cách đối xử của mình với các tớng sĩ dới quyÒn tríc khi phª ph¸n c¸c sai lÇm cña tíng sÜ lµ g×? 7. T tởng chủ đạo của bài “Hịch tớng sĩ”? 8. YÕu tè nghÖ thuËt nµo t¹o nªn søc thuyÕt phôc cña bµi “HÞch tíng sÜ”? 9. Phát biểu cảm nhận của em về lòng yêu nớc của Trần Quốc Tuấn đợc thể hiện qua bài “Hịch tíng sÜ”? 10. Nêu những đặc điểm cơ bản của thể chiếu và thể hịch?.

(263) Ngµy d¹y: Buæi 27.. ôn tập văn nghị luận trung đại việt nam. A. nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n: _ Tr×nh bµy nh÷ng nÐt c¬ b¶n vÒ t¸c gi¶ NguyÔn Tr·i?. _ Nêu những đặc điểm chính của thể “chiếu” ( về mục đích, bố cục, lời văn, tác gi¶ )?. _ Néi dung cña v¨n b¶n “Níc §¹i ViÖt ta” nªu lªn ®iÒu g×? _ Nêu những nét đặc sắc về nghệ thuật của v¨n b¶n “Níc §¹i ViÖt ta”?. _ Kh¸i qu¸t tr×nh tù lËp luËn trong v¨n b¶n “Nớc Đại Việt ta” bằng một sơ đồ?. _ Tr×nh bµy nh÷ng nÐt c¬ b¶n vÒ t¸c gi¶. A. nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n: III. V¨n b¶n “Níc §¹i ViÖt ta” ( NguyÔn Tr·i). 1. T¸c gi¶ NguyÔn Tr·i: _ NguyÔn Tr·i ( 1380 – 1442 ) hiÖu lµ øc Trai, quª ë lµng NhÞ Khª, phñ Thêng TÝn, tØnh Hµ T©y. _ ¤ng lµ ngêi v¨n vâ song toµn, lµ nhµ yªu níc, anh hïng d©n téc, danh nh©n v¨n ho¸ thÕ giíi. _ Cuộc đời và sự nghiệp của Nguyễn Trãi là bài ac yêu nớc rất đáng tự hào. 2. V¨n b¶n “Níc §¹i ViÖt ta”: a. §Æc ®iÓm chÝnh cña thÓ “c¸o”: _ Về mục đích:Trình bày chủ trơng, công bố kÕt qu¶ mét sù nghiÖp. _ VÒ bè côc: gåm 4 phÇn. + Nêu luận đề chính nghĩa. + V¹ch râ téi ¸c kÎ thï. + KÓ l¹i qu¸ tr×nh kh¸ng chiÕn. + Tuyªn bè chiÕn th¾ng, nªu cao chÝnh nghÜa. _ VÒ lêi v¨n: ViÕt theo lèi v¨n biÒn ngÉu. _ VÒ t¸c gi¶: Do vua chóa hoÆc thñ lÜnh viÕt. b. Néi dung cña v¨n b¶n “Níc §¹i ViÖt ta”: Nªu nguyªn lÝ nh©n nghÜa vµ ch©n lÝ vÒ sù tồn tại độc lập, có chủ quyền của nớc Đại ViÖt. c. Nét đặc sắc về nghệ thuật của văn bản “Níc §¹i ViÖt ta”: _ Giäng ®iÖu hïng hån. _ LÝ lÏ ®anh thÐp kÕt hîp dÉn chøng thuyÕt phôc. _ C¶m xóc ch©n thµnh. _ Lêi v¨n biÒn ngÉu giµu nh¹c ®iÖu. d. Tr×nh tù lËp luËn cña v¨n b¶n “Níc §¹i ViÖt ta”:.

(264) NguyÔn ThiÕp?. IV. V¨n b¶n “Bµn luËn vÒ phÐp häc” (NguyÔn ThiÕp). 1. T¸c giÈ NguyÔn ThiÕp: _ NguyÔn ThiÕp ( 1723 – 1804 ) quª ë _ Nêu những đặc điểm chính của thể “tấu”? huyện đức Thọ, tỉnh Hà Tĩnh. _ ¤ng lµ ngêi “thiªn t s¸ng suèt, häc réng hiểu sâu”, ngời đơng thời kính trọng thờng gäi lµ La S¬n Phu Tö. _ NguyÔn ThiÕp tõng cã c«ng gióp triÒu T©y _ Nêu nội dung chính của văn bản “Bàn Sơn, góp phần xây dựng đất nớc về mặt luËn vÒ phÐp häc”? chÝnh trÞ. 2. V¨n b¶n “HÞch tíng sÜ”: a. §Æc ®iÓm chÝnh cña thÓ “tÊu”: _ Lµ mét lo¹i v¨n th cña bÒ t«i thÇn d©n göi cho vua chúa để trình bày sự việc, ý kiến, đề nghÞ. _ Nêu những nét đặc sắc về nghệ thuật của _ Đợc viết bằng văn xuôi hay văn vần, văn v¨n b¶n “Bµn luËn vÒ phÐp häc”? biÒn ngÉu. b. Néi dung cña v¨n b¶n “Bµn luËn vÒ phÐp häc”: Nêu lên mục đích chân chính của việc học, _ Vẽ sơ đồ cách triển khai lập luận của văn phê phán những biểu hiện sai trái của việc b¶n “Bµn luËn vÒ phÐp häc”? học, từ đó khẳng định quan điểm và phơng pháp đúng đắn trong học tập cũng nh tác dông cña viÖc häc ch©n chÝnh. c. Nét đặc sắc về nghệ thuật của văn bản “Bµn luËn vÒ phÐp häc”: _ KÕt cÊu chÆt chÏ. _ LËp luËn l« gÝc, giµu søc thuyÕt phôc. _ KÕt hîp lÝ lÏ víi c¶m xóc. _ KÕt hîp h×nh thøc v¨n xu«i víi v¨n biÒn ngÉu. d. C¸ch triÓn khai lËp luËn cña v¨n b¶n “Bµn luËn vÒ phÐp häc”: Mục đích chân chính cña viÖc häc. Phª ph¸n nh÷ng quan ®iÓm; lÖch l¹c sai tr¸i đúng đắn. T¸c dông cña viÖc häc ch©n chÝnh. Khẳng định ph ¬ng ph¸p.

(265) B. c©u hái «n tËp: I. PhÇn c©u hái tr¾c nghiÖm. 1. Dòng nào sau đây nêu đúng hoàn cảnh sáng tác của “Bình Ngô đại cáo”? A. Tríc lóc nghÜa qu©n Lam S¬n chuÈn bÞ kh¸ng chiÕn chèng qu©n Minh. B. Trong thêi gian kh¸ng chiÕn chèng qu©n Minh. C. Sau khi quân ta đại thắng quân Minh. D. Kªu gäi mäi ngêi tham gia kh¸ng chiÕn chèng qu©n Minh. 2. Néi dung chÝnh cña ®o¹n trÝch “Níc §¹i ViÖt ta” lµ: A. Nguyªn lÝ nh©n nghÜa cña d©n téc §¹i ViÖt. B. Chân lí về sự tồn tại độc lập, có chủ quyÒn cña d©n téc ta. C. Sức mạnh của nhân nghĩa, của độc lập d©n téc. D. C¶ A vµ B.. B. §¸p ¸n c©u hái «n tËp: I. PhÇn c©u hái tr¾c nghiÖm. 1. C. 2. D. 3. A.

(266) 3. Cèt lâi t tëng nh©n nghÜa cña NguyÔn Tr·i qua ®o¹n trÝch “Níc §¹i ViÖt ta” lµ: A. Yªn d©n, trõ b¹o. B. Yªn d©n, c¨m thï giÆc. C. Yªu níc, th¬ng d©n. D. Yªu níc, trõ b¹o. 4. Trong ®o¹n trÝch “Níc §¹i ViÖt ta”, yÕu tố nào đợc đa ra nhằm mục đích xác định độc lập, chủ quyền của dân tộc? A. Nền văn hiến lâu đời. B. TruyÒn thèng lÞch sö. C. Phong tôc tËp qu¸n. D. TÊt c¶ c¸c yÕu tè trªn. 5. Dòng nào sau đây nêu đúng nhất về đặc s¾c nghÖ thuËt cña ®o¹n trÝch “Níc §¹i ViÖt ta”? A. LËp luËn chÆt chÏ, chøng cí hïng hån. B. Sö dông nhiÒu tõ ng÷ H¸n ViÖt. C. Sö dông c¸c kiÓu c©u mét c¸ch s¸ng t¹o. D. Diễn đạt rõ ý, giọng điệu thiết tha. 6. Dòng nào nói đúng nhất về thể tấu? A. Lời của thần dân tâu lên vua chúa để trình bày sự việc, ý kiến, đề nghị. B. Lêi vua chóa ban truyÒn xuèng thÇn dan nh÷ng mÖnh lÖnh. C. Lêi quan l¹i trong triÒu th«ng b¸o cho thÇn d©n biÕt ý kiÕn cña m×nh. D. Lêi vua chóa truyÒn mÖnh lÖnh xuèng c¸c tíng sÜ díi quyÒn. 7. NguyÔn ThiÕp cã hiÖu lµ g×? A. T©y Hå. B. ¸ Nam. C. Sµo Nam. D. L¹p Phong C SÜ. 8. Bµi tÊu cña NguyÔn ThiÕp göi vua Quang Trung vµo n¨m nµo? A. N¨m 1591. B. N¨m 1691. C. N¨m 1791. D. N¨m 1891. 9. Mục đích chân chính của việc học trong “Bµn luËn vÒ phÐp häc” lµ g×? A. Học để cầu danh lợi. B. Học để tìm kiếm việc làm. C. Học để làm ngời. D. Học để mở rộng kiến thức. 10. C©u v¨n nµo sau ®©y thÓ hiÖn râ nhÊt ý nghÜa, t¸c dông cña viÖc häc ch©n chÝnh? A. Ngọc không mài không thành đồ vật; ngời không học, không biết rõ đạo. B. Nớc Việt ta, từ khi lập quốc đến giờ, nền chính học đã bị thất truyền. C. Đó mới thực là cái đạo ngày nay có quan hÖ tíi lßng ngêi. D. §¹o häc thµnh th× ngêi tèt nhiÒu; ngêi tốt nhiều thì triều đình ngay ngắn mà thiên. 4. D. 5. A. 6. A. 7. D. 8. C. 9. C. 10. D.

(267) h¹ thÞnh trÞ. II. PhÇn c©u hái tù luËn. 1. Nªu sù gièng nhau vµ kh¸c nhau gi÷a thÓ hÞch vµ thÓ c¸o.. 2. Chỉ ra những yếu tố căn bản để xác định độc lập, chủ quyền của dân tộc qua đoạn trÝch “Níc §¹i ViÖt ta”?. 3. Søc thuyÕt phôc cña v¨n chÝnh luËn NguyÔn Tr·i chÝnh lµ ë chç kÕt hîp gi÷a lÝ lÏ vµ thùc tiÔn. Qua ®o¹n trÝch “Níc §¹i ViÖt ta”, em h·y lµm s¸ng tá ý kiÕn trªn.. 4. Mục đích chân chính của việc học trong “Bµn luËn vÒ phÐp häc” lµ g×? 5. Tõ ®o¹n trÝch “Bµn luËn vÒ phÐp häc”, h·y nªu t¸c h¹i cña lèi häc lÖch?. 6. Những phép học nào đợc đề cập trong ®o¹n trÝch “Bµn luËn vÒ phÐp häc”? T¸c dông vµ ý nghÜa cña chóng?. II. PhÇn c©u hái tù luËn. 1. Sù gièng nhau vµ kh¸c nhau gi÷a thÓ hÞch vµ thÓ c¸o: _ Gièng nhau: Cïng lµ mét lo¹i v¨n ban bè c«ng khai, cïng lµ thÓ v¨n nghÞ luËn, kÕt cÊu chặt chẽ, lập luận sắc bén, có thể đợc viết b»ng v¨n xu«i, v¨n vÇn hoÆc v¨n biÒn ngÉu. _ Khác nhau về mục đích, chức năng: + Hịch để cổ vũ, thuyết phục, kêu gọi, mục đích là khích lệ tinh thần, tình cảm. + Cáo dùng để trình bày một chủ trơng hay công bố kết quả một sự nghiệp để mọi ngời cïng biÕt. 2. Những yếu tố căn bản để xác định độc lËp, chñ quyÒn cña d©n téc qua ®o¹n trÝch “Níc §¹i ViÖt ta”: _ Nền văn hiến lâu đời. _ Phong tôc tËp qu¸n. _ Chế độ riêng. _ C¬ng vùc l·nh thæ. _ LÞch sö riªng. 3. _ LÝ lÏ ng¾n gän nhng ch¾c ch¾n, s¾c bÐn, không thể phủ nhận: Câu văn khẳng định nguyªn lÝ nh©n nghÜa, c¸c tõ ng÷ thÓ hiÖn tính chất hiển nhiên, vốn có, lâu đời của nớc Đại Việt độc lập, tự chủ. _ Sö dông biÖn ph¸p so s¸nh ta víi Trung Quốc, đặt ta ngang hàng với Trung Quốc về các phơng diện trình độ chính trị, tổ chức chế độ, quản lí quốc gia. _ DÉn chøng cô thÓ c¸c sù kiÖn lÞch sö nh»m khẳng định các lí lẽ đã nêu. 4. Mục đích chân chính của việc học trong “Bµn luËn vÒ phÐp häc” lµ: Học để làm ngời. 5. Tõ ®o¹n trÝch “Bµn luËn vÒ phÐp häc”, nªu t¸c h¹i cña lèi häc lÖch: _ T¸c h¹i cña lèi häc lÖch theo NguyÔn Thiếp sẽ làm cho ngời học không biết đến “tam c¬ng ngò thêng”, “chóa tÇm thêng, thần nịnh hót”, ngời trên kẻ dới đều thích sự ch¹y chät, luån cói, kh«ng cã thùc chÊt, dÉn đến cảnh “nớc mất, nhà tan”. _ Ngµy nay häc lÖch sÏ lµm cho ngêi häc hæng kiÕn thøc c¬ b¶n, thiÕu kh¶ n¨ng thùc hành, không đủ điều kiện để tiếp thu sự phát triển khoa học kĩ thuật, đáp ứng yêu cầu xây dựng đất nớc. 6. Những phép học đợc đề cập trong đoạn trÝch “Bµn luËn vÒ phÐp häc”: _ Tuần tự tiến lên, từ thấp đến cao. _ Häc réng, nghÜ s©u, biÕt tãm lîc nh÷ng ®iÒu c¬ b¶n, cèt yÕu nhÊt. _ Häc ph¶i biÕt kÕt hîp víi hµnh. Häc không phải chỉ để biết mà còn để làm. §Êy lµ nh÷ng lêi khuyªn quý gi¸, cßn cã ý.

(268) nghĩa đến ngày nay. Tuân theo những phép học đó, ngời học sẽ nắm đợc các kiến thức cơ bản, nâng cao đợc kiến thức, rèn luyện đợc các kĩ năng thực hành áp dụng vào cuộc sèng. 7. Tõ “Bµn luËn vÒ phÐp häc” cña NguyÔn 7. Từ “Bàn luận về phép học” của Nguyễn Thiếp, nghĩ về việc đổi mới phơng pháp học Thiếp, nghĩ về việc đổi mới phơng pháp học tập hiện nay: tËp hiÖn nay. _ §æi míi ph¬ng ph¸p häc tËp nh»m môc đích giáo dục toàn diện nhân cách ngời học sinh ( ngêi lµm. _ Đổi mới phơng pháp học tập để phát huy n¨ng lùc tù häc, tù rÌn, rÌn luyÖn kÜ n¨ng thùc hµnh, vËn dông kiÕn thøc vµo thùc tÕ cuéc sèng.. Ngµy d¹y: Buæi 27.. «n tËp kiÓm tra v¨n. I. PhÇn c©u hái tr¾c nghiÖm. 1. Mét trong nh÷ng c¶m høng chung cña hai bài thơ “Nhớ rừng” và “Ông đồ” là gì? A. Nhí tiÕc qu¸ khø. B. Th¬ng ngêi vµ hoµi cæ. C. Coi thêng vµ khinh bØ cuéc sèng tÇm thêng hiÖn t¹i. D. §au xãt vµ bÊt lùc. 2. Hoµi Thanh cho r»ng: “Ta tëng chõng thÊy nh÷ng ch÷ bÞ x« ®Èy, bÞ d»n vÆt bëi mét sức mạnh phi thờng”. Theo em, ý kiến đó chủ yếu nói về đặc điểm gì của bài thơ “Nhí rõng”? A. Trµn ®Çy c¶m xóc m·nh liÖt. B. Giµu nhÞp ®iÖu. C. Giµu h×nh ¶nh. D. Giµu gi¸ trÞ t¹o h×nh. 3. Trong bài thơ “Quê hơng”, Tế Hanh đã so s¸nh “c¸nh buåm” víi h×nh ¶nh nµo? A. Con tuÊn m·. B. M¶nh hån lµng. C. D©n lµng. D. Quª h¬ng. 4. H×nh ¶nh nµo xuÊt hiÖn hai lÇn trong bµi th¬ “Khi con tu hó”? A. Lóa chiªm. B. Trêi xanh. C. Con tu hó. D. Nắng đào. 5. Dòng nào nói đúng nhất giọng điệu chung cña bµi th¬ “Tøc c¶nh P¸c Bã”? A. Giäng thiÕt tha, tr×u mÕn. B. Giọng vui đùa, dí dỏm. C. Giäng trang nghiªm, chõng mùc. D. Giäng buån th¬ng, phiÒn muén.. I. đáp án Phần câu hỏi trắc nghiệm. 1. A. 2. A. 3. B. 4. C. 5. B.

(269) 6. Nhận định nào nói đúng nhất hình ảnh B¸c Hå hiÖn lªn qua bµi th¬ “Ng¾m tr¨ng”? A. Mét con ngêi cã kh¶ n¨ng nh×n xa tr«ng réng. B. Mét con ngêi cã b¶n lÜnh c¸ch m¹ng kiªn cêng. C. Mét con ngêi yªu thiªn nhiªn vµ lu«n l¹c quan. D. Mét con ngêi giµu lßng yªu th¬ng. 7. Biện pháp tu từ nào đợc sử dụng nhiều nhất trong bài thơ “Đi đờng”? A. §iÖp tõ. B. Nh©n ho¸. C. So s¸nh. D. Ho¸n dô. 8. V¨n b¶n nµo do La S¬n Phu Tö NguyÔn ThiÕp viÕt? A. Bình Ngô đại cáo. B. S«ng nói níc Nam. C. Bµn luËn vÒ phÐp häc. D. HÞch tíng sÜ. 9. Văn bản nào đợc trích từ tác phẩm “Bản án chế độ thực dân Pháp”? A. ThuÕ m¸u. B. Đi đờng. C. Nh÷ng trß lè hay lµ Va-ren vµ Phan Béi Ch©u. D. Ng¾m tr¨ng. 10. LuËn ®iÓm nµo kh«ng xuÊt hiÖn trong v¨n b¶n “§i bé ngao du”? A. Đi bộ ngao du đem đến cho ta sự tự do vµ kh«ng phô thuéc vµo ai. B. §i bé ngao du lµ ph¶i võa ®i võa quan s¸t vµ nghiÒn ngÉm. C. C¸c niÒm høng thó kh¸c nhau mµ ®i bé ngao du ®em l¹i cho con ngêi. D. Đi bộ ngao du là việc làm nên đợc thực hiÖn h»ng ngµy. II. PhÇn c©u hái tù luËn. C©u 1: T thế của con hổ trong quá khứ đợc miêu t¶ nh thÕ nµo qua ®o¹n 2 vµ ®o¹n 3 cña bµi th¬ “Nhí rõng”?. 6. C. 7. A. 8. C. 9. A. 10. D. II. §¸p ¸n phÇn c©u hái tù luËn. C©u 1: §©y lµ hai ®o¹n hay nhÊt cña bµi th¬ “Nhí rõng”. _ §o¹n 2: + Cảnh tợng đẹp đẽ, hùng vĩ, cao cả. Tất cả đều rộng lớn, phi thờng. Cảnh tợng có tính phông nền để làm nổi bật vẻ đẹp của chúa s¬n l©m. + Hæ hiÖn lªn oai phong, lÉm liÖt. §©y lµ ®o¹n th¬ mang tÝnh t¹o h×nh rÊt cao. Sù h« ứng giữa bức tranh thiên nhiên và vẻ đẹp của chóa s¬n l©m lµm næi bËt søc m¹nh phi thêng cña hæ. _ §o¹n 3 lµ bé tø b×nh léng lÉy: + T thÕ cña hæ:.

(270) C©u 2: Hai so s¸nh trong nh÷ng c©u th¬ díi ®©y ( trong bµi th¬ “Quª h¬ng” cña TÕ Hanh): ChiÕc thuyÒn nhÑ, h¨ng nh con tuÊn m· Ph¨ng m¸i chÌo, m¹nh mÏ vît trêng giang. Vµ: C¸nh buåm gi¬ng to nh m¶nh hån lµng Rín th©n tr¾ng bao la th©u gãp giã... Theo em, so s¸nh nµo hay h¬n? V× sao?. C©u 3: Tại sao nhà thơ Tố Hữu đặt nhan đề cho bµi th¬ cña m×nh lµ “Khi con tu hó” mµ không đặt là: A. TiÕng chim tu hó. B. HÌ dËy trong tï. C. T©m t trong tï. D. Khao kh¸t tù do. ... Giải thích ngắn gọn từng nhan đề A, B, C, D. C©u 4: ChÐp l¹i vµ ph©n tÝch t¸c dông biÓu c¶m cña nh÷ng c©u c¶m th¸n trong bµi th¬ “Quª h¬ng” vµ “Khi con tu hó”.. * Nh một thi sĩ ( mơ màng đứng uống ánh tr¨ng tan ). * Nh mét hiÒn triÕt ( lÆng ng¾m giang s¬n ta đổi mới ). * Nh một đế vơng ( Tiếng chim ca giấc ngủ ta tng bõng ). * Nh một chúa tể ( Ta đợi chết mảnh mặt trêi gay g¾t ). + Liªn tiÕp nh÷ng c©u hái: “Nµo ®©u...?”, “§©u...?” cho thÊy sù nuèi tiÕc kh«n ngu«i. Sù nuèi tiÕc Êy g¾n liÒn víi t©m tr¹ng tuyÖt väng qua lêi than: “Than «i! Thêi oanh liÖt nay cßn ®©u!”. C©u 2: _ So s¸nh trong hai c©u th¬ sau hay h¬n. _ LÝ do: + So s¸nh trong hai c©u th¬ ®Çu dÔ nhËn ra, đúng nhng cha thật mới lạ. + So s¸nh trong hai c©u th¬ sau bÊt ngê, míi lạ, vừa đúng, vừa hay, ngời đọc thật khó hình dung nhng l¹i thÊy thËt s©u s¾c khi nhµ th¬ vÝ c¸nh buåm ( h×nh ¶nh cô thÓ – tîng trng cho làng đánh cá ) với mảnh hồn làng ( trừu tîng ). + Cã sù chuyÓn ho¸ vµ hoµ nhËp gi÷a c¸nh buåm tr¾ng trªn nh÷ng con thuyÒn ra kh¬i víi khao kh¸t sèng trong s¸ng, m¹nh mÏ vµ l¬ng thiÖn cña nh÷ng ng d©n lµng biÓn quª h¬ng cña TÕ Hanh. C©u 3: _ Nhan đề “Tiếng chim tu hú” không chỉ rõ đợc cái khoảnh khắc, thời điểm hiện tại. _ Nhan đề “Hè dậy trong tù” gây cảm giác chung chung. _ Nhan đề “Tâm t trong tù” trùng với nhan đề đầu tiên trong phần “Xiềng xích” của tập th¬ “Tõ Êy”. _ Nhan đề “Khao khát tự do” cũng gây cảm gi¸c chung chung. => Tóm lại, nhan đề “Khi con tu hú”, lẩy ra tõ mét vÕ c©u th¬ ®Çu tiªn cña bµi th¬ tr¸nh đợc những hạn chế trên. C©u 4: _ Nh÷ng c©u th¬ trùc tiÕp miªu t¶ c¶m xóc. + T«i thÊy nhí c¸i mïi nång mÆn qu¸! ( Quª h¬ng ) + Ta nghe hÌ dËy bªn lßng Mà chân muốn đạp tan phòng, hè ôi! Ngét lµm sao, chÕt uÊt th«i Con chim tu hó ngoµi trêi cø kªu! ( Khi con tu hó ) _ Ph©n tÝch gi¸ trÞ biÓu c¶m: a. C©u: T«i thÊy nhí c¸i mïi nång mÆn qu¸! ( Quª h¬ng ) -> C¶m xóc, Ên tîng, nçi nhí quª h¬ng khi xa cách đợc tập trung vào mùi vị của làng.

(271) biÓn. b. §o¹n: Ta nghe hÌ dËy bªn lßng Mà chân muốn đạp tan phòng, hè ôi! Ngét lµm sao, chÕt uÊt th«i Con chim tu hó ngoµi trêi cø kªu! ( Khi con tu hó ) -> C¶m xóc ngét ng¹t, tï tóng, c¨m uÊt, nh lµ kh«ng chÞu næi n÷a v× ngép thë, v× bÞ mÊt tù do. TiÕng chim tu hó cø vang vang nh giôc gi· ngêi thanh niªn c¸ch m¹ng trÎ tuæi tranh đấu để tung ngục tù ra, ai đâu ngăn cấm đợc hồn ta? C©u 5: Em hiÓu thÕ nµo vÒ kh¸i niÖm thó l©m C©u 5: tuyền? Thú lâm tuyền đợc thể hiện nh thế _ Giải thích khái niệm thú lâm tuyền: Cái thú vị khi đợc sống nơi núi rừng. Một nµo trong bµi th¬ “Tøc c¶nh P¸c Bã” cña trong nh÷ng lÏ sèng cña c¸c nhµ nho xa, Hå ChÝ Minh? thÝch gÇn gòi víi thiªn nhiªn, xa rêi danh lợi, quyền thế – lẽ sống của đào Tiềm, NguyÔn Tr·i, NguyÔn BØnh Khiªm, NguyÔn Khuyến,... Bác Hồ cũng rất mong muốn đợc sèng víi thó l©m tuyÒn: lµm mét c¨n nhµ nho nhá n¬i rõng suèi, sím chiÒu lµm b¹n với các cụ già đốn củi, với trẻ chăn trâu,... _ Thú lâm tuyền đợc thể hiện trong bài thơ “Tøc c¶nh P¸c Bã” cña Hå ChÝ Minh: + Vui víi cuéc sèng nghÌo, thiÕu thèn n¬i nói rõng, ch¸o bÑ, rau m¨ng vÉn s½n sµng. + Vui víi lèi sèng ¨n, ë, sinh ho¹t, lµm viÖc nÒn nÕp s¸ng ra, tèi vµo, dÞch sö §¶ng. + Sự sang trọng , thích thú của cuộc đời ngời c¸ch m¹ng trong nh÷ng n¨m th¸ng ®Çy khã kh¨n, gian khæ. + NiÒm vui, sù hãm hØnh cña mét ý chÝ kiªn định, một tầm nhìn sáng suốt, một tâm hồn rất đỗi trẻ trung, một chiến sĩ – nghệ sĩ. C©u 6: §©y lµ mét ý kiÕn chÝnh x¸c. V×: _ Đất nớc Đại Việt lớn mạnh, loạn cát cứ đã bị đập tan, đất nớc đủ sức sánh ngang với triều đình phơng Bắc. _ Khi hớng đến một kinh đô mới rộng lớn, đẹp đễ là khi cả dân tộc có nguyện vọng đất nớc cờng thịnh, thống nhất, muôn đời bền v÷ng. C©u 7: C©u 7: NÐt míi cña NguyÔn Tr·i: H·y nªu lªn nh÷ng nÐt míi vµ s©u s¾c trong t tëng cña NguyÔn Tr·i qua v¨n b¶n _ Quan niÖm vÒ quèc gia, d©n téc hoµn “Níc §¹i ViÖt ta” so víi bµi “S«ng nói níc chØnh h¬n. Trong “S«ng nói níc Nam”, t¸c giả mới nói đến hai yếu tố: lãnh thổ và chủ Nam” cña LÝ Thêng KiÖt. quyÒn; cßn trong “Níc §¹i ViÖt ta”, NguyÔn Tr·i bæ sung thªm ba yÕu tè: v¨n hiÕn, phong tôc tËp qu¸n, lÞch sö d©n téc. _ Sù s©u s¾c thÓ hiÖn ë chè NguyÔn Tr·i khẳng định văn hiến và truyền thống lịch sử là yếu tố cơ bản nhất khẳng định sự tồn tại C©u 6: Có ý kiến cho rằng: “Chiếu dời đô” là v¨n b¶n thÓ hiÖn ý chÝ vµ t thÕ cña d©n téc Đại Việt. Em có đồng ý với ý kiến đó kh«ng? V× sao?.

(272) C©u 8: T tëng tiÕn bé cña NguyÔn ThiÕp thÓ hiÖn ë nh÷ng ®iÓm nµo qua v¨n b¶n “Bµn luËn vÒ phÐp häc”?. C©u 9: Em có suy nghĩ gì về cách tác giả đặt tên cho v¨n b¶n “ThuÕ m¸u”?. C©u 10: ViÕt ®o¹n v¨n lµm râ nhËn xÐt: “T×nh yªu níc s©u s¾c cña nh©n d©n ta” qua c¸c v¨n bản: Chiếu dời đô, Hịch tớng sĩ, Nớc Đại ViÖt ta, Bµn luËn vÒ phÐp häc.. bền vững của một quốc gia độc lập. C©u 8: T tëng tiÕn bé cña NguyÔn ThiÕp thÓ hiÖn qua c¸c ph¬ng diÖn: _ CÇn ph¶i lo¹i bá lèi häc chuéng h×nh thøc, cÇu danh cÇu lîi cho c¸ nh©n. _ Việc học phải đợc phổ biến rộng rãi. _ ViÖc häc ph¶i b¾t ®Çu tõ nh÷ng kiÕn thøc cơ bản, học phải có phơng pháp, học đi đôi víi hµnh. _ Mục đích cao nhất: vì dân, vì nớc. C©u 9: _ Trong thùc tÕ, kh«ng cã thø thuÕ nµo gäi lµ thuÕ m¸u. _ Thuế máu là cách đặt tên của tác giả nh»m ph¶n ¸nh mét thñ ®o¹n bãc lét tµn nhẫn của chế độ thực dân ở các nớc thuộc địa: biến ngời dân nơi đây thành vật hi sinh trong c¸c cuéc chiÕn tranh phi nghÜa. _ Cách đặt tên Thuế máu đã bộc lộ trực tiếp quan ®iÓm phª ph¸n, tè c¸o cña t¸c gi¶ tríc thực trạng đó. C©u 10: §o¹n v¨n cÇn lµm râ lßng yªu níc s©u s¾c của nhân dân ta đợc thể hiện qua bốn tác phẩm văn học trung đại đã học: _ Nguyện vọng xây dựng đất nớc độc lập, tự cờng, lớn mạnh ( Chiếu dời đô ). _ Quyết tâm bảo vệ đất nớc ( Hịch tớng sĩ). _ Tự hào về nền văn hiến và độc lập của đất níc ( Níc §¹i ViÖt ta ). _ NguyÖn väng x©y dùng nÒn gi¸o dôc cã Ých cho níc nhµ ( Bµn luËn vÒ phÐp häc ).. C©u hái «n tËp kiÓm tra v¨n I. PhÇn c©u hái tr¾c nghiÖm. 1. Một trong những cảm hứng chung của hai bài thơ “Nhớ rừng” và “Ông đồ” là gì? A. Nhí tiÕc qu¸ khø. C. Coi thêng vµ khinh bØ cuéc sèng tÇm thêng hiÖn t¹i. B. Th¬ng ngêi vµ hoµi cæ. D. §au xãt vµ bÊt lùc. 2. Hoµi Thanh cho r»ng: “Ta tëng chõng thÊy nh÷ng ch÷ bÞ x« ®Èy, bÞ d»n vÆt bëi mét søc mạnh phi thờng”. Theo em, ý kiến đó chủ yếu nói về đặc điểm gì của bài thơ “Nhớ rừng”? A. Trµn ®Çy c¶m xóc m·nh liÖt. C. Giµu h×nh ¶nh. B. Giµu nhÞp ®iÖu. D. Giµu gi¸ trÞ t¹o h×nh. 3. Trong bài thơ “Quê hơng”, Tế Hanh đã so sánh “cánh buồm” với hình ảnh nào? A. Con tuÊn m·. C. D©n lµng. B. M¶nh hån lµng. D. Quª h¬ng. 4. H×nh ¶nh nµo xuÊt hiÖn hai lÇn trong bµi th¬ “Khi con tu hó”? A. Lóa chiªm. C. Con tu hó. B. Trêi xanh. D. Nắng đào. 5. Dòng nào nói đúng nhất giọng điệu chung của bài thơ “Tức cảnh Pác Bó”? A. Giäng thiÕt tha, tr×u mÕn. C. Giäng trang nghiªm, chõng mùc. B. Giọng vui đùa, dí dỏm. D. Giäng buån th¬ng, phiÒn muén. 6. Nhận định nào nói đúng nhất hình ảnh Bác Hồ hiện lên qua bài thơ “Ngắm trăng”? A. Mét con ngêi cã kh¶ n¨ng nh×n xa tr«ng réng. B. Mét con ngêi cã b¶n lÜnh c¸ch m¹ng kiªn cêng..

(273) C. Mét con ngêi yªu thiªn nhiªn vµ lu«n l¹c quan. D. Mét con ngêi giµu lßng yªu th¬ng. 7. Biện pháp tu từ nào đợc sử dụng nhiều nhất trong bài thơ “Đi đờng”? A. §iÖp tõ. B. Nh©n ho¸. C. So s¸nh. D. Ho¸n dô. 8. V¨n b¶n nµo do La S¬n Phu Tö NguyÔn ThiÕp viÕt? A. Bình Ngô đại cáo. C. Bµn luËn vÒ phÐp häc. B. S«ng nói níc Nam. D. HÞch tíng sÜ. 9. Văn bản nào đợc trích từ tác phẩm “Bản án chế độ thực dân Pháp”? A. ThuÕ m¸u. C. Nh÷ng trß lè hay lµ Va-ren vµ Phan Béi Ch©u. B. Đi đờng. D. Ng¾m tr¨ng. 10. LuËn ®iÓm nµo kh«ng xuÊt hiÖn trong v¨n b¶n “§i bé ngao du”? A. Đi bộ ngao du đem đến cho ta sự tự do và không phụ thuộc vào ai. B. §i bé ngao du lµ ph¶i võa ®i võa quan s¸t vµ nghiÒn ngÉm. C. C¸c niÒm høng thó kh¸c nhau mµ ®i bé ngao du ®em l¹i cho con ngêi. D. Đi bộ ngao du là việc làm nên đợc thực hiện hằng ngày. II. PhÇn c©u hái tù luËn. C©u 1: T thế của con hổ trong quá khứ đợc miêu tả nh thế nào qua đoạn 2 và đoạn 3 của bài thơ “Nhí rõng”? C©u 2: Hai so s¸nh trong nh÷ng c©u th¬ díi ®©y ( trong bµi th¬ “Quª h¬ng” cña TÕ Hanh): ChiÕc thuyÒn nhÑ, h¨ng nh con tuÊn m· Ph¨ng m¸i chÌo, m¹nh mÏ vît trêng giang. Vµ: C¸nh buåm gi¬ng to nh m¶nh hån lµng Rín th©n tr¾ng bao la th©u gãp giã... Theo em, so s¸nh nµo hay h¬n? V× sao? C©u 3: Tại sao nhà thơ Tố Hữu đặt nhan đề cho bài thơ của mình là “Khi con tu hú” mà không đặt lµ: A. TiÕng chim tu hó. B. HÌ dËy trong tï. C. T©m t trong tï. D. Khao kh¸t tù do. ... Giải thích ngắn gọn từng nhan đề A, B, C, D. C©u 4: ChÐp l¹i vµ ph©n tÝch t¸c dông biÓu c¶m cña nh÷ng c©u c¶m th¸n trong bµi th¬ “Quª h¬ng” vµ “Khi con tu hó”. C©u 5: Em hiểu thế nào về khái niệm thú lâm tuyền? Thú lâm tuyền đợc thể hiện nh thế nào trong bµi th¬ “Tøc c¶nh P¸c Bã” cña Hå ChÝ Minh? C©u 6: Có ý kiến cho rằng: “Chiếu dời đô” là văn bản thể hiện ý chí và t thế của dân tộc Đại Việt. Em có đồng ý với ý kiến đó không? Vì sao? C©u 7: H·y nªu lªn nh÷ng nÐt míi vµ s©u s¾c trong t tëng cña NguyÔn Tr·i qua v¨n b¶n “Níc §¹i ViÖt ta” so víi bµi “S«ng nói níc Nam” cña LÝ Thêng KiÖt. C©u 8: T tëng tiÕn bé cña NguyÔn ThiÕp thÓ hiÖn ë nh÷ng ®iÓm nµo qua v¨n b¶n “Bµn luËn vÒ phÐp häc”? C©u 9: Em có suy nghĩ gì về cách tác giả đặt tên cho văn bản “Thuế máu”? C©u 10: ViÕt ®o¹n v¨n lµm râ nhËn xÐt: “T×nh yªu níc s©u s¾c cña nh©n d©n ta” qua c¸c v¨n b¶n: Chiếu dời đô, Hịch tớng sĩ, Nớc Đại Việt ta, Bàn luận về phép học..

(274) ************************* Ngµy d¹y: Buæi 29.. Héi tho¹i A. Lý thuyÕt: 1. Kh¸i niÖm héi tho¹i: _ Em hiÓu héi tho¹i lµ g×? Hội thoại là sử dụng một ngôn ngữ để trao đổi thông tin với nhau. 2. Vai x· héi trong héi tho¹i: _ ThÕ nµo lµ vai x· héi trong héi tho¹i? _ Trong hội thoại, mỗi ngời đều có vai xã héi cña m×nh. Vai x· héi lµ vÞ trÝ cña ngêi tham gia hội thoại đối với ngời khác trong cuéc tho¹i. _ Vai xã hội đợc xác định bằng các quan hệ _ Vai xã hội đợc xác định bằng các quan hệ nµo? x· héi: + Quan hÖ trªn – díi hay ngang ngµng (theo tuổi tác, theo thứ bậc trong gia đình và x· héi ). + Quan hệ thân – sơ ( theo mức độ quen biÕt, th©n t×nh ) V× quan hÖ x· héi vèn rÊt ®a d¹ng nªn vai x· héi cña mçi ngêi còng rÊt ®a d¹ng, nhiÒu chiÒu. Khi tham gia héi tho¹i, mçi ngêi cÇn xác định đúng vai của mình để chọn cách nãi cho phï hîp. 3. Lît lêi trong héi tho¹i: _ ThÕ nµo lµ lît lêi? _ Trong héi tho¹i, mçi ngêi tham gia héi thoại đều có quyền đợc nói. Mỗi lần có một ngời tham gia hội thoại đợc gọi là một lợt lêi. _ Khi héi tho¹i cã nªn cíp lêi ngêi kh¸c _ §Ó gi÷ phÐp lÞch sù, cÇn tr¸nh nãi tranh lît kh«ng? lêi, c¾t lêi hoÆc xen vµo lêi ngêi kh¸c. NhiÒu khi im lặng khi đến lợt lời của mình cũng là một cách biểu thị thái độ. B. bµi tËp: I. PhÇn BT tr¾c nghiÖm. I. PhÇn BT tr¾c nghiÖm. 1. Vai x· héi trong héi tho¹i lµ g×? 1. A A. Lµ vÞ thÕ cña ngêi tham gia héi tho¹i. B. Lµ quan hÖ th©n – s¬ cña nh÷ng ngêi tham gia héi tho¹i. C. Lµ quan hÖ ngang hµng cña nh÷ng ngêi tham gia héi tho¹i. D. Lµ c¸ch thøc xng h« cña nh÷ng ngêi tham gia héi tho¹i. 2. Ngời tham gia hội thoại cần chú ý đến điều gì để cuộc hội thoại có kết quả? 2. D A. Cách xng hô cho đúng vai giao tiếp. B. Quan hÖ víi ngêi héi tho¹i. C. Néi dung héi tho¹i. D. TÊt c¶ c¸c ®iÒu trªn. 3. Khi héi tho¹i víi ngêi cã quan hÖ ngang hàng, thân thiết, cần có thái độ ứng xử thế 3. B nµo? A. Kh¸ch s¸o. B. Th©n mËt. C. Suång s·..

(275) D. T«n träng. 4. Khi héi tho¹i víi ngêi cã vai x· héi lµ bÒ trên ta cần có thái độ ứng xử nh thế nào? A. KÝnh träng. B. Ngìng mé. C. T«n träng. D. Kh¸ch s¸o. 5. Trong héi tho¹i, khi nµo c¸ch xng h« thay đổi? A. Khi nội dung hội thoại thay đổi. B. Khi t×nh c¶m gi÷a nh÷ng ngêi héi thoại thay đổi. C. Khi vai giao tiÕp cña nh÷ng ngêi héi thoại thay đổi. D. Mét trong c¸c ý A,B,C. 6. Mét ngêi cha nãi chuyÖn víi mét ngêi con về công việc gia đình. Trong cuộc thoại đó, quan hệ giữa hai ngời là quan hệ g×? A. Quan hệ gia đình. B. Quan hÖ chøc vô x· héi. C. Quan hÖ tuæi t¸c. D. Quan hÖ hä hµng. 7. Một ngời cha là giám đốc công ti nói chuyÖn víi ngêi con lµ trëng phßng tµi vô của công ti đó về tài khoản của công ti. Khi đó, quan hệ giữa họ là quan hệ gì? A. Quan hệ gia đình. B. Quan hÖ tuæi t¸c. C. Quan hÖ chøc vô x· héi. D. Quan hệ bạn bè, đồng nghiệp. 8. ThÕ nµo lµ hµnh vi “cíp lêi”( xÐt theo c¸ch hiÓu vÒ lît lêi )? A. Nãi tranh lît lêi cña ngêi kh¸c. B. Nói khi ngời khác đã kết thúc lợt lời của ngời đó. C. Nãi khi ngêi kh¸c cha kÕt thóc lît lêi của ngời đó. D. Nãi xen vµo khi ngêi kh¸c kh«ng yªu cÇu. 9. Cha mÑ ®ang bµn b¹c víi nhau vÒ vÊn đề kinh tế trong gia đình. Ngời con ngồi gần đó nói xen vào câu chuyện khiến cha mÑ rÊt bùc m×nh. Trong lÜnh vùc héi tho¹i, hiÖn tîng ngêi con nãi xen vµo c©u chuyÖn nh trên đợc gọi là hiện tợng gì? A. Nãi leo. B. Cíp lêi. C. Nãi tranh. D. Nãi hçn. 10. Trong mét buæi th¶o luËn ë líp häc, c« gi¸o yªu cÇu häc sinh A ph¸t biÓu ý kiÕn về một vấn đề. Học sinh A cha kịp trình bày ý kiến của mình thì học sinh B đã vội vàng đa ra những suy nghĩ về vấn đề đó. Trong lĩnh vực hội thoại, hành vi đó của B đợc gọi là hành vi gì? A. Nãi leo.. 4. A. 5. D. 6. A. 7. C. 8. A. 9. A. 10. C.

(276) B. Im lÆng. C. Nãi tranh. D. Nãi hçn. II. PhÇn BT tù luËn. Bµi tËp 1: §äc kÜ ®o¹n v¨n sau råi tr¶ lêi c¸c c©u hái bªn díi. Cã ngêi khÏ nãi: II. PhÇn BT tù luËn. _ Bẩm, dễ có khi đê vỡ! Bµi tËp 1: Ngµi cau mÆt, g¾t r»ng: _ MÆc kÖ! Råi ngåi xÕp bµi l¹i, quay gèi dùa sang bên tay phải, nghiêng mình bảo thầy đề lại: _ Cã ¨n kh«ng th× bèc chø! Thầy đề vội vàng: _ D¹, bÈm, bèc. ( “Sèng chÕt mÆc bay” – Ph¹m Duy Tèn) a. Trong ®o¹n v¨n trªn, cã mÊy ngêi tham gia héi tho¹i? b. H·y chØ ra vai x· héi cña nh÷ng ngêi tham gia héi tho¹i trong ®o¹n v¨n trªn. a. Cã 3 ngêi tham gia héi tho¹i: ngêi b¸o tin, thầy đề, quan phụ mẫu. b. Vai x· héi cña nh÷ng ngêi tham gia héi tho¹i: Bµi tËp 2: _ Ngêi b¸o tin lµ bÒ díi. Cách xng hô của Dế Mèn với Dế Choắt _ Thầy đề là cấp dới của quan. thay đổi nh thế nào trong hai đoạn hội thoại _ Quan là bề trên của tất cả những ngời sau? Cách xng hô thay đổi nh vậy nói lên tham gia hội thoại. ®iÒu g×? Bµi tËp 2: a. _ Sî g×? Mµy b¶o tao sî c¸i g×? Mµy b¶o _ Lêi tho¹i a: DÕ MÌn gi÷ vai trß bÒ trªn, tao cßn biÕt sî ai h¬n tao n÷a! trÞnh thîng, coi thêng DÕ Cho¾t. b. _ Nµo ®©u t«i biÕt c¬ sù l¹i ra n«ng nçi _ Lêi tho¹i b: DÕ MÌn ngang hµng víi DÕ này! Tôi hối lắm! Tôi hối hận lắm! Anh mà Choắt. Cách xng hô thay đổi nh vậy thể hiện chết là chỉ tại cái tội ngông cuồng dại dột thái độ của Mèn đã thay đổi. Dế Mèn ân cña t«i. T«i biÕt lµm thÕ nµo b©y giê? hËn, hiÓu ra c¸i sai cña m×nh. ( “DÕ MÌn phiªu lu kÝ” – T« Hoµi ) Bµi tËp 3: Tõ ngoµi vên trë vµo, mÆt chó TiÕn Lª r¹ng rì l¾m: _ Anh chÞ cã phóc lín råi. Anh cã biÕt con Bµi tËp 3: g¸i anh lµ mét thiªn tµi héi ho¹ kh«ng? (“Bøc tranh cña em g¸i t«i” – T¹ Duy Anh) a. Chó TiÕn Lª nãi chuyÖn víi b¹n cña m×nh ( lµ bè mÑ cña KiÒu Ph¬ng ) nhng l¹i gäi lµ “anh chÞ”, v× sao vËy? a. Gäi hä lµ “anh chÞ” lµ c¸ch nãi, xng h« b. Có thể thay từ “anh chị” trong câu đối vừa thân mật vừa tôn trọng, thờng gặp trong tho¹i trªn b»ng tõ nµo? đời sống. Bµi tËp 4: b. Tõ “anh chÞ” trong c©u nãi cña chó TiÕn §o¹n v¨n: Lª cã thÓ thay b»ng “c¸c b¹n”. Cô tôi bỗng đổi giọng, lại vỗ vai, nhìn Bài tập 4: vµo mÆt t«i, nghiªm nghÞ: _ Vậy mày hỏi cô Thông – tên ng ời đàn bà hä néi xa kia – chç ë cña mî mµy, råi đánh giấy cho mợ mày, bảo dù sao cũng ph¶i vÒ. Tríc sau còng mét lÇn xÊu, ch¶ nhÏ.

(277) bán xới mãi đợc sao? Tá sù ngËm ngïi th¬ng xãt thÇy t«i, c« t«i chËp chõng nãi tiÕp: _ MÊy l¹i r»m th¸ng t¸m nµy lµ giç ®Çu cËu mày, mợ mày về dù sao cũng đỡ tủi cho cậu mµy vµ mµy còng cßn ph¶i cã hä, cã hµng ngời ta hỏi đến chứ? ( “Nh÷ng ngµy th¬ Êu” – Nguyªn Hång ) a. §äc ®o¹n v¨n, em hiÓu cã nh÷ng ai tham gia vµo cuéc tho¹i trªn? b. Trong cuộc hội thoại đó, nguyên tắc về lợt a. Trong đoạn hội thoại có 2 nhân vật tham lời đã bị vi phạm nh thế nào? gia: bµ c« vµ Hång. b. Nguyên tắc về lợt lời đã bị vi phạm: Bà cô Bµi tËp 5: nói còn Hồng im lặng. Đó là Hồng chủ động H·y s¾p xÕp c¸c dßng díi ®©y theo mét kh«ng nãi. trật tự hợp lí để tạo thành cuộc hội thoại Bài tập 5: gi÷a ngêi cha vµ ngêi con. CÇn s¾p xÕp l¹i theo trËt tù. 1. Im th»ng nµy! ... §Ó cho ngêi ta dÆn nã. Mua độ hai xu chè... 2. Ýt nhÊt ph¶i n¨m xu. Mua Ýt nã kh«ng cã 1. Im th»ng nµy! ... §Ó cho ngêi ta dÆn nã. tiÒn tr¶ l¹i. Mua độ hai xu chè... 3. RÇy hai xu, hµng chÌ nã ch¶ b¸n th× sao... 2. RÇy hai xu, hµng chÌ nã ch¶ b¸n th× sao... 4. Hai xu kh«ng b¸n, th× mÊy xu míi b¸n? 3. Hai xu kh«ng b¸n, th× mÊy xu míi b¸n? 5. Một ngàn ấm...Ông lão cả đời không chịu 4. ít nhất phải năm xu. Mua ít nó không có ®i chî, cø tëng chÌ rÎ l¾m. tiÒn tr¶ l¹i. 6. Th× mua c¶ n¨m xu vËy. N¨m xu th× nÊu 5. Th× mua c¶ n¨m xu vËy. N¨m xu th× nÊu đợc mấy ấm? đợc mấy ấm? Bµi tËp 6: 6. Một ngàn ấm...Ông lão cả đời không chịu §äc mÈu chuyÖn sau: ®i chî, cø tëng chÌ rÎ l¾m. Mét sím, th»ng Hïng, míi “nhËp c” vµo Bµi tËp 6: xóm tôi, dắt chiếc xe đạp gần hết hơi ra tiÖm söa xe cña b¸c Hai. Nã hÊt hµm víi b¸c Hai: _ B¬m cho c¸i b¸nh tríc. Nhanh lªn nhÐ, trÔ giê häc råi. B¸c Hai nh×n th»ng Hïng råi nãi: _ TiÖm cña b¸c kh«ng cã b¬m thuª. _ VËy mîn c¸i b¬m, t«i b¬m lÊy vËy. _ B¬m cña b¸c bÞ háng, ch¸u chÞu khã d¾t đến tiệm khác vậy. Võa lóc Êy, c¸i Hoa nhµ ë cuèi ngâ còng d¾t xe đạp chạy vào tíu tít chào hỏi: _ Ch¸u chµo b¸c Hai ¹! B¸c ¬i, cho ch¸u mîn c¸i b¬m nhÐ. ChiÒu nay ch¸u ®i häc vÒ, b¸c söa giïm ch¸u nhÐ, kh«ng biÕt sao nã cø x× h¬i m·i. _ Đợc rồi. Nào để bác bơm cho. Cháu là con g¸i, biÕt b¬m kh«ng mµ b¬m! _ Ch¸u c¶m ¬n b¸c nhiÒu. ( Theo Thµnh Long ) H·y nhËn xÐt vÒ c¸ch nãi n¨ng cña hai b¹n Hïng vµ Hoa. Trớc hết phải xác định rõ vai xã hội giữa b¸c Hai vµ hai b¹n nhá ( quan hÖ trªn – díi). Víi vai x· héi nh vËy, c¸ch nãi cña Hoa.

(278) phï hîp, cßn c¸ch nãi cña Hïng tá ra hçn l¸o, xÕch mÐ ( nãi trèng kh«ng ).. ************************************************************************** Bµi tËp bæ trî: I. PhÇn BT tr¾c nghiÖm. 1. Vai x· héi trong héi tho¹i lµ g×? A. Lµ vÞ thÕ cña ngêi tham gia héi tho¹i. B. Lµ quan hÖ th©n – s¬ cña nh÷ng ngêi tham gia héi tho¹i. C. Lµ quan hÖ ngang hµng cña nh÷ng ngêi tham gia héi tho¹i. D. Lµ c¸ch thøc xng h« cña nh÷ng ngêi tham gia héi tho¹i. 2. Ngời tham gia hội thoại cần chú ý đến điều gì để cuộc hội thoại có kết quả? A. Cách xng hô cho đúng vai giao tiếp. C. Néi dung héi tho¹i. B. Quan hÖ víi ngêi héi tho¹i. D. TÊt c¶ c¸c ®iÒu trªn. 3. Khi hội thoại với ngời có quan hệ ngang hàng, thân thiết, cần có thái độ ứng xử thế nào? A. Kh¸ch s¸o. C. Suång s·. B. Th©n mËt. D. T«n träng. 4. Khi hội thoại với ngời có vai xã hội là bề trên ta cần có thái độ ứng xử nh thế nào? A. KÝnh träng. C. T«n träng. B. Ngìng mé. D. Kh¸ch s¸o. 5. Trong hội thoại, khi nào cách xng hô thay đổi? A. Khi nội dung hội thoại thay đổi. B. Khi tình cảm giữa những ngời hội thoại thay đổi. C. Khi vai giao tiếp của những ngời hội thoại thay đổi. D. Mét trong c¸c ý A,B,C. 6. Một ngời cha nói chuyện với một ngời con về công việc gia đình. Trong cuộc thoại đó, quan hÖ gi÷a hai ngêi lµ quan hÖ g×? A. Quan hệ gia đình. C. Quan hÖ tuæi t¸c. B. Quan hÖ chøc vô x· héi. D. Quan hÖ hä hµng. 7. Một ngời cha là giám đốc công ti nói chuyện với ngời con là trởng phòng tài vụ của công ti đó về tài khoản của công ti. Khi đó, quan hệ giữa họ là quan hệ gì? A. Quan hệ gia đình. C. Quan hÖ chøc vô x· héi. B. Quan hÖ tuæi t¸c. D. Quan hệ bạn bè, đồng nghiệp. 8. ThÕ nµo lµ hµnh vi “cíp lêi”( xÐt theo c¸ch hiÓu vÒ lît lêi )? A. Nãi tranh lît lêi cña ngêi kh¸c. B. Nói khi ngời khác đã kết thúc lợt lời của ngời đó. C. Nói khi ngời khác cha kết thúc lợt lời của ngời đó. D. Nãi xen vµo khi ngêi kh¸c kh«ng yªu cÇu. 9. Cha mẹ đang bàn bạc với nhau về vấn đề kinh tế trong gia đình. Ngời con ngồi gần đó nói xen vào câu chuyện khiến cha mẹ rất bực mình. Trong lĩnh vực hội thoại, hiện tợng ngời con nói xen vào câu chuyện nh trên đợc gọi là hiện tợng gì? A. Nãi leo B. Cíp lêi C. Nãi tranh D. Nãi hçn 10. Trong mét buæi th¶o luËn ë líp häc, c« gi¸o yªu cÇu häc sinh A ph¸t biÓu ý kiÕn vÒ mét vấn đề. Học sinh A cha kịp trình bày ý kiến của mình thì học sinh B đã vội vàng đa ra những suy nghĩ về vấn đề đó. Trong lĩnh vực hội thoại, hành vi đó của B đợc gọi là hành vi g×? A. Nãi leo B. Im lÆng C. Nãi tranh D. Nãi hçn.

(279) II. PhÇn BT tù luËn. Bµi tËp 1: §äc kÜ ®o¹n v¨n sau råi tr¶ lêi c¸c c©u hái bªn díi. Cã ngêi khÏ nãi: _ Bẩm, dễ có khi đê vỡ! Ngµi cau mÆt, g¾t r»ng: _ MÆc kÖ! Rồi ngồi xếp bài lại, quay gối dựa sang bên tay phải, nghiêng mình bảo thầy đề lại: _ Cã ¨n kh«ng th× bèc chø! Thầy đề vội vàng: _ D¹, bÈm, bèc. ( “Sèng chÕt mÆc bay” _ Ph¹m Duy Tèn ) a. Trong ®o¹n v¨n trªn, cã mÊy ngêi tham gia héi tho¹i? b. H·y chØ ra vai x· héi cña nh÷ng ngêi tham gia héi tho¹i trong ®o¹n v¨n trªn. Bµi tËp 2: Cách xng hô của Dế Mèn với Dế Choắt thay đổi nh thế nào trong hai đoạn hội thoại sau? Cách xng hô thay đổi nh vậy nói lên điều gì? a. _ Sî g×? Mµy b¶o tao sî c¸i g×? Mµy b¶o tao cßn biÕt sî ai h¬n tao n÷a! b. _ Nµo ®©u t«i biÕt c¬ sù l¹i ra n«ng nçi nµy! T«i hèi l¾m! T«i hèi hËn l¾m! Anh mµ chÕt lµ chØ t¹i c¸i téi ng«ng cuång d¹i dét cña t«i. T«i biÕt lµm thÕ nµo b©y giê? ( “DÕ MÌn phiªu lu kÝ” _ T« Hoµi ) Bµi tËp 3: Tõ ngoµi vên trë vµo, mÆt chó TiÕn Lª r¹ng rì l¾m: _ Anh chÞ cã phóc lín råi. Anh cã biÕt con g¸i anh lµ mét thiªn tµi héi ho¹ kh«ng? ( “Bøc tranh cña em g¸i t«i” _ T¹ Duy Anh ) a. Chó TiÕn Lª nãi chuyÖn víi b¹n cña m×nh ( lµ bè mÑ cña KiÒu Ph¬ng ) nhng l¹i gäi lµ “anh chÞ”, v× sao vËy? b. Có thể thay từ “anh chị” trong câu đối thoại trên bằng từ nào? Bµi tËp 4: §o¹n v¨n: Cô tôi bỗng đổi giọng, lại vỗ vai, nhìn vào mặt tôi, nghiêm nghị: _ Vậy mày hỏi cô Thông – tên ng ời đàn bà họ nội xa kia – chỗ ở của mợ mày, rồi đánh giấy cho mợ mày, bảo dù sao cũng phải về. Trớc sau cũng một lần xấu, chả nhẽ bán xới mãi đợc sao? Tá sù ngËm ngïi th¬ng xãt thÇy t«i, c« t«i chËp chõng nãi tiÕp: _ Mấy lại rằm tháng tám này là giỗ đầu cậu mày, mợ mày về dù sao cũng đỡ tủi cho cậu mày và mày cũng còn phải có họ, có hàng ngời ta hỏi đến chứ? ( “Nh÷ng ngµy th¬ Êu” _ Nguyªn Hång ) a. §äc ®o¹n v¨n, em hiÓu cã nh÷ng ai tham gia vµo cuéc tho¹i trªn? b. Trong cuộc hội thoại đó, nguyên tắc về lợt lời đã bị vi phạm nh thế nào? Bµi tËp 5: Hãy sắp xếp các dòng dới đây theo một trật tự hợp lí để tạo thành cuộc hội thoại giữa ngời cha vµ ngêi con. 1. Im thằng này! ... Để cho ngời ta dặn nó. Mua độ hai xu chè... 2. Ýt nhÊt ph¶i n¨m xu. Mua Ýt nã kh«ng cã tiÒn tr¶ l¹i. 3. RÇy hai xu, hµng chÌ nã ch¶ b¸n th× sao... 4. Hai xu kh«ng b¸n, th× mÊy xu míi b¸n? 5. Một ngàn ấm...Ông lão cả đời không chịu đi chợ, cứ tởng chè rẻ lắm. 6. Thì mua cả năm xu vậy. Năm xu thì nấu đợc mấy ấm? Bµi tËp 6: §äc mÈu chuyÖn sau: Một sớm, thằng Hùng, mới “nhập c” vào xóm tôi, dắt chiếc xe đạp gần hết hơi ra tiệm sửa xe cña b¸c Hai. Nã hÊt hµm víi b¸c Hai: _ B¬m cho c¸i b¸nh tríc. Nhanh lªn nhÐ, trÔ giê häc råi. B¸c Hai nh×n th»ng Hïng råi nãi: _ TiÖm cña b¸c kh«ng cã b¬m thuª. _ VËy mîn c¸i b¬m, t«i b¬m lÊy vËy..

(280) _ Bơm của bác bị hỏng, cháu chịu khó dắt đến tiệm khác vậy. Vừa lúc ấy, cái Hoa nhà ở cuối ngõ cũng dắt xe đạp chạy vào tíu tít chào hỏi: _ Ch¸u chµo b¸c Hai ¹! B¸c ¬i, cho ch¸u mîn c¸i b¬m nhÐ. ChiÒu nay ch¸u ®i häc vÒ, b¸c söa giïm ch¸u nhÐ, kh«ng biÕt sao nã cø x× h¬i m·i. _ Đợc rồi. Nào để bác bơm cho. Cháu là con gái, biết bơm không mà bơm! _ Ch¸u c¶m ¬n b¸c nhiÒu. ( Theo Thµnh Long ) H·y nhËn xÐt vÒ c¸ch nãi n¨ng cña hai b¹n Hïng vµ Hoa.. Bµi tËp 4: §o¹n v¨n: Cô tôi bỗng đổi giọng, lại vỗ vai, nhìn vào mặt tôi, nghiêm nghị: _ Vậy mày hỏi cô Thông – tên ng ời đàn bà họ nội xa kia – chỗ ở của mợ mày, rồi đánh giấy cho mợ mày, bảo dù sao cũng phải về. Trớc sau cũng một lần xấu, chả nhẽ bán xới mãi đợc sao? Tá sù ngËm ngïi th¬ng xãt thÇy t«i, c« t«i chËp chõng nãi tiÕp: _ Mấy lại rằm tháng tám này là giỗ đầu cậu mày, mợ mày về dù sao cũng đỡ tủi cho cậu mày và mày cũng còn phải có họ, có hàng ngời ta hỏi đến chứ? ( “Nh÷ng ngµy th¬ Êu” _ Nguyªn Hång ) a. §äc ®o¹n v¨n, em hiÓu cã nh÷ng ai tham gia vµo cuéc tho¹i trªn? b. Trong cuộc hội thoại đó, nguyên tắc về lợt lời đã bị vi phạm nh thế nào? a. Trong ®o¹n héi tho¹i cã 2 nh©n vËt tham gia: bµ c« vµ Hång. b. Nguyên tắc về lợt lời đã bị vi phạm: Bà cô nói còn Hồng im lặng. Đó là Hồng chủ động kh«ng nãi.. «n tËp v¨n nghÞ luËn ( ChuÈn bÞ cho ViÕt bµi TLV sè 7 ). I. Néi dung «n tËp. ¤n luyÖn kÜ vÒ: 1. C¸c phÐp lËp luËn vÒ chøng minh vµ gi¶i thÝch. 2. Các kĩ năng dùng từ, đặt câu, dựng đoạn, viết bài mà em đã học, đặc biệt là kĩ năng đ a các yÕu tè biÓu c¶m, tù sù vµ miªu t¶ vµo bµi v¨n nghÞ luËn. II. Câu hỏi trắc nghiệm và đề bài luyện tập. PhÇn C©u hái tr¾c nghiÖm: 1. Chøng minh trong v¨n nghÞ luËn lµ g×? A. Là một phép lập luận sử dụng các dẫn chứng để làm sáng tỏ một vấn đề nào đó. B. Là một phép lập luận sử dụng lí lẽ để giải thích một vấn đề nào đó mà ngời khác cha hiÓu. C. Là một phép lập luận sử dụng lí lẽ và dẫn chứng để làm sáng tỏ một nhận định, một luận điểm nào đó. D. Là một phép lập luận sử dụng các tác phẩm văn học để làm rõ một vấn đề nào đó. 2. LÝ do nµo khiÕn cho bµi v¨n viÕt theo phÐp lËp luËn chøng minh thiÕu tÝnh thuyÕt phôc? A. Luận điểm đợc nêu rõ ràng, xác đáng. B. Lí lẽ và dẫn chứng đã đợc thừa nhận. C. LÝ lÏ vµ dÉn chøng phï hîp víi luËn ®iÓm. D. Không đa dẫn chứng, lí lẽ để làm sáng tỏ luận điểm. 3. Cách nào trong các cách sau dùng để chứng minh cho một luận điểm trong phép lập luËn chøng minh? A. Chỉ cần nêu các dẫn chứng dùng để chứng minh và phân tích các dẫn chứng ấy..

(281) B. Nêu rõ luận điểm cần chứng minh, những dẫn chứng dùng để chứng minh và những câu văn gắn kết dẫn chứng với kết luận cần đạt tới. C. Chỉ cần nêu những dẫn chứng dùng để chứng minh và những gắn kết dẫn chứng với kết luận cần đạt tới. D. Chỉ cần nêu luận điểm và những kết luận cần đạt tới. 4. Dßng nµo kh«ng ph¶i lµ phÐp lËp luËn trong v¨n nghÞ luËn? A. Chøng minh B. Ph©n tÝch C. KÓ chuyÖn D. Gi¶i thÝch. 5. Cã ngêi quan niÖm: Gi¶i thÝch chØ lµ viÖc vËn dông lÝ lÏ, chøng minh chØ lµ viÖc vËn dông dẫn chứng. Điều đó đúng hay sai? A. §óng B. Sai 6. Yªu cÇu nµo kh«ng phï hîp víi viÖc n©ng cao søc biÓu c¶m cña bµi v¨n nghÞ luËn? A. Có cảm xúc về vấn đề của bài văn nghị luận. B. Cảm xúc chân thật, phù hợp với vấn đề của bài văn nghị luận. C. Giải thích đúng vấn đề của bài văn nghị luận. D. Béc lé c¶m xóc b»ng ng«n ng÷ cã søc truyÒn c¶m. 7. Hiểu thế nào là đúng về yếu tố kể trong bài nghị luận? A. KÓ trong bµi tù sù vµ kÓ trong bµi nghÞ luËn gièng nhau. B. Trong bµi nghÞ luËn, kÓ chØ nªu dÉn chøng cho cô thÓ. C. Kể trong bài nghị luận phải sinh động, hấp dẫn. D. KÓ trong bµi nghÞ luËn ph¶i cô thÓ, chi tiÕt. 8. Yếu tố miêu tả trong bài nghị luận dùng để làm gì? A. Để trình bày luận cứ một cách sinh động, dễ hiểu. B. Để cho bài viết hấp dẫn, tái hiện đợc đối tợng. C. §Ó thÓ hiÖn tµi n¨ng quan s¸t cña ngêi viÕt. D. §Ó lµm cho bµi viÕt phong phó h¬n vÒ néi dung. 9. YÕu tè tù sù, miªu t¶ gi÷ vai trß thÕ nµo trong v¨n b¶n nghÞ luËn? A. Vai trß rÊt quan träng trong v¨n b¶n nghÞ luËn. B. Vai trß phô chØ lµ thñ ph¸p tr×nh bµy luËn cø. C. Có cũng đợc mà không có cũng đợc. D. §Ó lµm cho bµi viÕt phong phó h¬n vÒ néi dung. 10. Muèn sö dông tèt yÕu tè tù sù, miªu t¶ trong v¨n nghÞ luËn, ta cÇn lµm thÕ nµo? A. Chuẩn bị nội dung tự sự, miêu tả khi đọc đề bài. B. ViÕt s½n c¸c ®o¹n tù sù, miªu t¶ råi ghÐp vµo. C. Xác định hệ thống luận điểm, luận cứ rồi mới xác định yếu tố miêu tả, tự sự. D. Khi viÕt bµi, tiÖn ®o¹n nµo th× ®a c¸c yÕu tè miªu t¶, biÓu c¶m tuú høng. §Ò bµi luyÖn tËp: 1. Lập dàn ý chi tiết cho đề bài sau: Trong th gửi học sinh nhân ngày khai trờng đầu tiên của nớc Việt Nam độc lập, Bác Hồ tha thiết căn dặn: “Non sông Việt Nam có trở nên tơi đẹp hay không, dân tộc Việt Nam có bớc tới đài vinh quang để sánh vai với các cờng quốc năm châu đợc hay không, chính là nhờ một phần lớn ở công học tập của các em”. Lời dạy của Bácgiúp em hiểu đợc điều gì? 2. Lập dàn bài đại cơng cho đề bài sau: Chøng minh r»ng v¨n häc cña d©n téc ta lu«n ca ngîi nh÷ng ai biÕt “th¬ng ngêi nh thÓ th¬ng th©n” vµ nghiªm kh¾c phª ph¸n nh÷ng kÎ thê ¬, döng dng tríc ngêi gÆp ho¹n n¹n. 3. Dựa vào dàn ý dới đây, hãy viết thành bài văn hoàn chỉnh cho đề bài: H·y nãi “kh«ng” víi c¸c tÖ n¹n x· héi. A. Më bµi: _ Nền kinh tế thị trờng phát triển, đất nớc vơn lên những tầm cao mới nhng đằng sau nó vẫn tån t¹i nh÷ng mÆt tr¸i ®Çy ¸m ¶nh: tÖ n¹n x· héi. _ Tuæi trÎ cÇn lªn ¸n vµ nãi “kh«ng” víi nh÷ng tÖ n¹n x· héi. B. Th©n bµi: (1) Tệ nạn xã hội là những thói quen tơng đối phổ biến trong xã hội, xấu xa và có tác hại lớn: ma tuý, cê b¹c, rîu chÌ,... (2) Những tệ nạn xã hội mà tuổi trẻ đã và đang mắc phải: _ Chơi cờ / tú lơ khơ,... ăn tiền, cá cợc, ghi lô đề,... _ Uèng rîu, say xØn, g©y lén. _ Sö dông ma tuý ( hót cÇn sa, dïng thuèc l¾c, tiªm chÝch ma tuý...)..

(282) _ M¹i d©m. (3) Tác hại của các tệ nạn đối với mỗi cá nhân và xã hội: _ ThiÖt h¹i vÒ vËt chÊt: tiÒn b¹c, tµi s¶n ( phôc vô viÖc hót chÝch, ¨n ch¬i,...). _ Làm tan vỡ hạnh phúc gia đình: gây ra bất hoà, đánh cãi lẫn nhau, gây mất niềm tin,... _ B¶n th©n mçi c¸ nh©n mÊt søc s¶n xuÊt: tÖ n¹n x· héi lµm gi¶m søc khoÎ, suy yÕu gièng nßi. _ Trë thµnh nçi lo cña x· héi. _ Lµm gia t¨ng c¸c lo¹i tÖ n¹n, c¸c bÖnh x· héi nguy hiÓm kh¸c: trém c¾p, bÖnh AIDS,... (4) NhËn thøc cña nhiÒu ngêi trÎ víi c¸c tÖ n¹n: _ Cßn m¬ hå. _ Coi thêng, thê ¬, sèng bu«ng th¶,... (5) Cần phải nhận thức vấn đề này cho đúng: _ Đây là một trong những con đờng nhanh nhất phá tan mọi điều tốt đẹp của mỗi con ngời, đặc biÖt lµ t¬ng lai cña thÕ hÖ trÎ. _ Cần nhận thức đúng đắn, đồng thời góp ý, chỉ bảo mọi ngời cùng nhau “Nói không với các tÖ n¹n x· héi”. C. KÕt bµi: _ Tuổi trẻ luôn là lực lợng tiên phong trong những hoạt động xã hội. _ Việc dẹp bỏ tệ nạn xã hội là hành động tuổi trẻ chứng minh sức mạnh và bản lĩnh của mình.. 1. C 2. D 3. B 4. C 5. B 6. C 7. B 8. A 9. D 10. C. Ngµy d¹y: Buæi 30..

(283) Chữa lỗi diễn đạt ( lỗi lô gíc ) _ Chóng ta thêng gÆp nh÷ng lçi l« gÝc nµo?. _ Nguyên nhân mắc lỗi lô gíc đó?. A. Lý thuyÕt: _ Nh÷ng lçi l« gÝc thêng gÆp: + Lçi m©u thuÉn l« gÝc gi÷a chñ ng÷ vµ vÞ ng÷. VÝ dô: C¸i bµn trßn nµy vu«ng. + Lỗi liệt kê không đồng loại. VÝ dô: Em rÊt thÝch ¨n bón, phë vµ häc nhiÒu m«n kh¸c. + Quan hÖ gi÷a c¸c vÕ c©u kh«ng l« gÝc. VÝ dô: V× trêi ma nªn em vÉn ®i häc. _ Nguyªn nh©n: + Không nắm vững kiến thức về cấp độ khái qu¸t cña nghÜa tõ ng÷. VÝ dô: Ngêi tµn tËt lµ ngêi mï. -> Trong vÝ dô nµy, c©u cã cÊu tróc danh1 lµ danh2 trong đó danh1 ( ngời tàn tật ) có quan hÖ cïng lo¹i víi danh2 ( ngêi mï ). Danh1 l¹i bao hµm danh2 ( danh1 lín h¬n danh2 ) v× thÕ c©u nµy sai l« gÝc. Muèn ch÷a câu này, ta phải đảo trật tự cấu trúc câu để hîp l« gÝc: Ngêi mï lµ ngêi tµn tËt. + Kh«ng n¾m v÷ng vÒ trêng tõ vùng. VÝ dô: Na, mÝt, mÝa, bëi, ch«m ch«m lµ nh÷ng c©y ¨n qu¶ cã gi¸ trÞ. -> Trong c©u nµy, c¸c yÕu tè “Na, mÝt, mÝa, bëi, ch«m ch«m” lµ chñ ng÷ ph¶i lµ nh÷ng tõ ng÷ thuéc cïng mét trêng tõ vùng thuéc ph¹m trï c©y ¨n qu¶. ë ®©y, mÝa kh«ng thuéc ph¹m trï c©y ¨n qu¶, do vËy c©u nµy thõa tõ mÝa. Cã thÓ ch÷a l¹i lµ: Na, mÝt, bëi, ch«m ch«m lµ nh÷ng c©y ¨n qu¶ cã gi¸ trÞ. B. bµi tËp: I. PhÇn BT tr¾c nghiÖm. 1. C. 1. ThÕ nµo lµ c©u v¨n m¾c lçi l« gÝc trong diễn đạt? A. C©u v¨n sai vÒ cÊu tróc ng÷ ph¸p tiÕng ViÖt. B. Câu văn viết đúng nhng không hay. C. C©u v¨n kh«ng phï hîp víi t duy cña con ngêi. 2. D D. Câu văn diễn đạt sai ý nghĩa cần trình bµy. 2. Làm thế nào để nhận ra và chữa đợc lỗi l« gÝc cña c©u? A. Hiểu đợc mục đích diễn đạt của câu v¨n. B. Vận dụng kiến thức về cấp độ khái quát cña nghÜa tõ ng÷. 3. C.

(284) C. VËn dông kiÕn thøc vÒ trêng tõ vùng. D. VËn dông tÊt c¶ nh÷ng ®iÒu trªn. 3. C©u nµo díi ®©y sai vÒ l« gÝc? A. V× th¬ng mÑ nªn Hång cè giÊu c¶m xóc thùc khi nãi chuyÖn víi bµ c«. B. Chúng em không chỉ phấn đấu học giỏi mµ cßn cè g¾ng rÌn luyÖn søc khoÎ. C. B¹n Mai rÊt xinh x¾n, ngoan ngo·n nªn häc còng giái. D. Chúng em giúp đỡ các bạn nghèo nhiều quần áo và đồ dùng học tập. 4. V× sao c©u “Hå Xu©n H¬ng, Xu©n Quúnh, Xu©n DiÖu, Bµ HuyÖn Thanh Quan, NguyÔn Khuyến là những nhà thơ trung đại nổi tiÕng” l¹i sai l« gÝc? A. V× Xu©n Quúnh kh«ng ph¶i lµ nhµ th¬ của thời trung đại. B. V× c¶ Xu©n Quúnh, Xu©n DiÖu kh«ng phải là nhà thơ thời trung đại. C. V× tªn cña c¸c nhµ th¬ kh«ng xÕp theo thø tù hîp lÝ. D. V× Hå Xu©n H¬ng, Xu©n Quúnh, Bµ HuyÖn Thanh Quan lµ c¸c nhµ th¬ n÷. 5. V× sao c©u “Trong rõng cã nh÷ng con chim l¹, l«ng vµ c¸nh tr¾ng muèt ” l¹i sai l« gÝc? A. V× nh÷ng con chim l¹ th× l«ng vµ c¸nh kh«ng thÓ tr¾ng muèt. B. V× nh÷ng con chim l¹ th× l«ng tr¾ng muèt cßn c¸nh ph¶i mµu kh¸c. C. Lông những con chim đã trắng thì cánh còng ph¶i tr¾ng. D. V× kh«ng cã nh÷ng con chim nh vËy. 6. Câu nào dới đây mắc lỗi diễn đạt liên quan đến lô gíc? A. Anh cói ®Çu thong th¶ chµo. B. Nã kh«ng chØ ngoan ngo·n mµ cßn rÊt lÔ phÐp. C. Linh lµ mét häc sinh ch¨m ngoan cña líp. D. Tuy phải làm nhiều việc trong gia đình nhng b¹n Êy vÉn häc giái. 7. Câu văn “Tuy trời ma nhng đờng lầy lội” mắc lỗi diễn đạt về lô gíc vì “trời ma” thực tế không tơng phản với “đờng lầy lội”. A. §óng B. Sai 8. Nguyên nhân của việc mắc lỗi diễn đạt ë c©u “Xu©n Quúnh, Xu©n DiÖu, Ph¹m TiÕn Duật, Nguyễn Khoa Điềm,... đều là những nhµ th¬ trëng thµnh trong cuéc kh¸ng chiÕn chèng MÜ cña d©n téc” lµ g×? A. Vì tên các nhà thơ không đợc kể theo một trật tự nhất định. B. V× Xu©n Quúnh kh«ng ph¶i lµ nhµ th¬ trÎ trëng thµnh trong cuéc kh¸ng chiÕn chèng MÜ cña d©n téc. C. V× Xu©n DiÖu kh«ng ph¶i lµ nhµ th¬ trÎ. 4. C. 5. C. 6. B. 7. A. 8. C.

(285) trëng thµnh trong cuéc kh¸ng chiÕn chèng MÜ cña d©n téc. 9. D D. Cả A,B,C đều sai. 9. Câu nào không mắc lỗi diễn đạt liên quan đến lô gíc? A. Trong bóng đá nói riêng và học tập nói chung, Minh đều đạt đợc những thành tích xuÊt s¾c. B. Võa ®i häc Mai võa häc giái. C. Tuy học giỏi nhng Quyền vẫn đỗ đại häc. 10. C D. Vì thơng con nên lão Hạc đã tự sát. 10. Cho c©u: “Nã kh«ng chØ häc giái mµ cßn rÊt ch¨m häc”. C¸ch ch÷a nµo hîp lÝ mà ít thay đổi nghĩa của câu gốc nhất? A. Nã kh«ng chØ häc giái mµ cßn ngoan ngo·n. B. Tuy nã häc giái nhng nã kh«ng kiªu c¨ng. C. Nã häc giái v× nã rÊt ch¨m häc. D. MÆc dï nã ch¨m häc nhng nã kh«ng II. PhÇn BT tù luËn. häc giái. Hãy phát hiện các lỗi diễn đạt sai lô gíc của các câu sau và chữa lại cho đúng. 1. Sinh viªn lµ nh÷ng ngêi ®ang theo häc §¹i häc S ph¹m.. 2. Học sinh lớp Một là một trình độ phát triển có những đặc trng riêng.. 3. Khu vùc biªn giíi cña tØnh ta mÊy n¨m nay diÔn biÕn hÕt søc phøc t¹p.. 4. Quü nhµ ë cña thµnh phè, hÖ thèng giao thông, bu điện và mạng lới đờng dây điện ở. 1. _ Trong kiÓu c©u danh1 lµ danh2 ®iÒu kiÖn đúng là danh 1 phải nhỏ hơn hoặc bằng danh 2, nghÜa lµ danh2 ph¶i bao hµm danh1. Lçi ë c©u nµy lµ kh«ng n¾m v÷ng cấp độ khái quát của nghĩa từ ngữ. Muốn chữa câu này, ta phải đảo vị trí của chủ ngữ vµ vÞ ng÷. _ Ch÷a l¹i: Nh÷ng ngêi ®ang theo häc §¹i häc S ph¹m lµ sinh viªn. 2. _ Trong c©u nµy danh1 vµ danh2 kh«ng cïng n»m trong mét trêng tõ vùng. Gi÷a häc sinh và trình độ không cùng chủng loại, chóng kh«ng bao hµm nhau. _ Cã thÓ ch÷a b»ng hai c¸ch nh sau: + Học sinh lớp Một trình độ phát triển có những đặc trng riêng. + Học sinh lớp Một là những em đã đạt một trình độ phát triển có những đặc trng riêng. 3. _ Trong c©u nµy khu vùc kh«ng bao hµm diễn biến đợc, chỉ có công việc, tình hình, sự kiÖn, c©u chuyÖn,...míi bao hµm diÔn biÕn. _ Cã thÓ ch÷a l¹i lµ: T×nh h×nh khu vùc biªn giíi cña tØnh ta mÊy n¨m nay diÔn biÕn hÕt søc phøc t¹p. 4. _ Hệ thống giao thông, bu điện, mạng lới đờng dây điện ở trong trờng từ vựng: các c«ng tr×nh trong thµnh phè. Quü nhµ ë kh«ng thuéc trêng nµy, chØ cã nhµ ë thuéc trờng này. Do đó ta có thể bỏ từ quỹ trong.

(286) trong tình trạng đáng buồn.. 5. Chọn đợc một cây ghi ta tốt là rất hiếm.. 6. Nhung h¬u lµm sao t¨ng søc khoÎ vµ cêng tr¸ng cña c¸c b¹n.. 7. Em høa sÏ häc tèt c¸c m«n To¸n, LÝ, Ho¸ vµ c¸c m«n khoa häc x· héi kh¸c.. 8. Tố Hữu là nhà thơ lớn, ông đã để lại hàng tr¨m bµi v¨n tuyÖt t¸c.. 9. Trời đã bắt đầu tối nên em nhìn rõ bạn Nam ®ang vÉy em ë ®Çu phè.. 10. Em thích mua xe hay xe đạp.. 11. Tuy nhµ rÊt xa trêng nhng h«m nµo nã còng ®i häc muén.. câu này để biến nó thành câu đúng. _ Ch÷a l¹i: Nhµ ë cña thµnh phè, hÖ thèng giao thông, bu điện và mạng lới đờng dây điện ở trong tình trạng đáng buồn. 5. _ C©u nµy sai v× chän vµ hiÕm kh«ng hîp nghĩa đợc với nhau. _ Cã c¸c c¸ch ch÷a nh sau: + Chọn đợc một cây ghi ta tốt là rất khó. + Có đợc một cây ghi ta tốt là rất hiếm. 6. _ Søc khoÎ lµ danh tõ vµ cêng tr¸ng lµ tÝnh tõ, chóng kh«ng cïng lo¹i, kh«ng cïng n¾m trong trêng nghÜa nªn kh«ng cã quan hÖ đẳng lập với nhau. Đây là lỗi lô gíc. Để chữa c©u nµy, cÇn thay tõ cêng tr¸ng b»ng mét danh tõ thÝch hîp. _ Cã thÓ ch÷a l¹i lµ: Nhung h¬u lµm sao t¨ng søc khoÎ vµ trÝ tuÖ cña c¸c b¹n. 7. _ C¸c tõ To¸n, LÝ, Ho¸ kh«ng ph¶i lµ c¸c môn thuộc khoa học xã hội. Do đó, sử dụng c¸c m«n khoa häc x· héi kh¸c lµ sai v× nã kh«ng cïng lo¹i. _ Cã thÓ ch÷a l¹i lµ: Em høa sÏ häc tèt c¸c m«n To¸n, LÝ, Ho¸ vµ c¸c m«n khoa häc x· héi. 8. _ Trong c©u nµy, gi÷a nhµ th¬ lín víi bµi v¨n kh«ng cã liªn quan víi nhau. _ Ch÷a l¹i: Tố Hữu là nhà thơ lớn, ông đã để lại hàng tr¨m bµi th¬ tuyÖt t¸c. 9. _ Khi c©u cã quan hÖ tõ nªn th× A – B ph¶i có quan hệ nhân – quả. Trong câu đã cho A– B kh«ng ph¶i lµ c©u cã quan hÖ nh©n – qu¶, v× thÕ ph¶i thay quan hÖ tõ nªn b»ng quan hÖ tõ nhng. _ Ch÷a l¹i: Trời đã bắt đầu tối nhng em vẫn nhìn rõ b¹n Nam ®ang vÉy em ë ®Çu phè. 10. _ Khi đặt câu hỏi lựa chọn A hay B thì A,B phải bình đẳng với nhau, không cái nào bao hµm c¸i nµo. Trong c©u nµy, A bao hµm B nªn m¾c lçi l« gÝc. _ Ch÷a l¹i: Em thích mua xe máy hay xe đạp. 11. _ §©y lµ c©u cã cÆp quan hÖ tõ “tuy...nhng...” biÓu thÞ sù t¬ng ph¶n. Trong c©u nµy, gi÷a hai vÕ kh«ng cã quan hÖ t¬ng ph¶n. _ CÇn ch÷a l¹i lµ: V× nhµ rÊt xa trêng nªn h«m nµo nã còng ®i häc muén..

(287) 12. _ Trong câu này các dấu hiệu đặc trng của hai đối tợng không đợc biểu thị bằng những tõ ng÷ thuéc cïng mét trêng tõ vùng. _ Ch÷a l¹i: Nhµ cã hai anh em: mét ngêi th× häc rÊt 12. Nhµ cã hai anh em: mét ngêi th× häc rÊt giái, mét ngêi th× h¸t hay. giái, mét ngêi th× khoÎ m¹nh.. Ngµy d¹y: Buæi 31.. «n tËp tiÕng viÖt cuèi n¨m. I. néi dung «n tËp: _ Cấp độ khái quát của nghĩa từ ngữ. _ Trêng tõ vùng. _ Tõ tîng h×nh, tõ tîng thanh. _ Từ ngữ địa phơng và biệt ngữ xã hội. _ C¸c tõ lo¹i: Trî tõ, Th¸n tõ, T×nh th¸i tõ. _ C¸c biÖn ph¸p tu tõ: Nãi qu¸; Nãi gi¶m, nãi tr¸nh. _ C©u ghÐp. _ Các loại dấu câu: Dấu ngoặc đơn, Dấu hai chÊm, DÊu ngoÆc kÐp. II. c©u hái vµ bµi tËp vËn dông: 1. ThÕ nµo lµ mét tõ ng÷ cã nghÜa réng vµ mét tõ ng÷ cã nghÜa hÑp? C¸c tõ ng÷ in ®Ëm đợc gạch chân trong đoạn văn dới đây, từ ng÷ nµo cã nghÜa réng nhÊt? Buæi mai h«m Êy, mét buæi mai ®Çy s¬ng thu vµ giã l¹nh, mÑ t«i ©u yÕm n¾m tay t«i dẫn đi trên con đờng làng dài và hẹp. Con đờng này tôi đã quen đi lại lắm lần, nhng lÇn nµy tù nhiªn thÊy l¹. C¶nh vËt chung quanh tôi đều thay đổi, vì chính lòng tôi đang có sự thay đổi lớn: hôm nay tôi đi học. ( Thanh TÞnh ) 2. ThÕ nµo lµ trêng tõ vùng? T×m nh÷ng tõ thuéc trêng tõ vùng “mÆt” trong c©u:”G¬ng mặt mẹ tôi vẫn tơi sáng với đôi mắt trong và níc da mÞn, lµm næi bËt mµu hång cña hai gß m¸”. 3. Phân biệt cấp độ khái quát của nghĩa từ ng÷ víi trêng tõ vùng. Cho vÝ dô.. I. néi dung «n tËp.. II. đáp án câu hỏi và bài tập vËn dông: 1. * Kh¸i niÖm tõ ng÷ nghÜa réng vµ tõ ng÷ nghÜa hÑp: _ Một từ ngữ đợc coi là có nghĩa rộng khi phạm vi nghĩa của từ ngữ đó bao hàm phạm vi nghÜa cña mét sè tõ ng÷ kh¸c. _ Một từ ngữ đợc coi là có nghĩa hẹp khi phạm vi nghĩa của từ ngữ đó đợc bao hàm trong ph¹m vi nghÜa cña mét tõ ng÷ kh¸c. * Tõ ng÷ cã nghÜa réng nhÊt: C¶nh vËt.. 2. * Trêng tõ vùng: Lµ tËp hîp tÊt c¶ c¸c tõ cã Ýt nhÊt mét nÐt chung vÒ nghÜa. * Nh÷ng tõ thuéc trêng tõ vùng “mÆt”: g¬ng mặt, đôi mắt, nớc da, gò má. 3. _ Cấp độ khái quát của nghĩa từ ngữ nói về mèi quan hÖ bao hµm nhau gi÷a c¸c tõ ng÷ cã cïng tõ lo¹i. VÝ dô: thùc vËt ( DT ) bao hµm c©y, cá, hoa (DT), c©y cá, hoa bao hµm c©y dõa, cá gµ, hoa cóc ( DT ). _ Trêng tõ vùng tËp hîp c¸c tõ cã Ýt nhÊt mét nÐt chung vÒ nghÜa, nhng cã thÓ kh¸c nhau vÒ tõ lo¹i. VÝ dô: Trêng tõ vùng vÒ ngêi:.

(288) 4. ThÕ nµo lµ tõ tîng h×nh, tõ tîng thanh? C¸c tõ “ oang oang, lom khom, ngÊt ngëng, chan ch¸t, lËp cËp, kÏo kÑt” tõ nµo lµ tõ tîng h×nh, tõ nµo lµ tõ tîng thanh?. 5. Thế nào là từ ngữ địa phơng? Gạch chân dới từ ngữ địa phơng trong những câu sau: a. N¨ng ma th× giÕng n¨ng ®Çy Anh n¨ng ®i l¹i mÑ thÇy n¨ng th¬ng. b. Anh th¬ng em r¨ng ná muèn th¬ng Sî lßng b¸c mÑ nh r¬ng kho¸ råi.. 6. a. ThÕ nµo lµ biÖt ng÷ x· héi? b. C¸c tõ “phao, gËy, ngçng, tróng tñ” lµ biÖt ng÷ x· héi dïng riªng cho tÇng líp häc sinh, sinh viªn. §óng hay sai? 7. Trî tõ lµ g×? Ph©n biÖt ý nghÜa cña trî tõ “mµ” trong hai trêng hîp sau: a. Mµy d¹i qu¸, cø vµo ®i, tao ch¹y cho tiÒn tµu. Vµo mµ b¾t mî mµy may v¸ s¾m söa cho vµ th¨m em bÐ chø. b. Con nín đi! Mợ đã về với các con rồi mà. ( Nguyªn Hång, Nh÷ng ngµy th¬ Êu ). _ Bé phËn cña ngêi: ch©n, tay, ®Çu,... (Danh tõ ) _ Hoạt động của ngời: đi, đứng, ngồi,... (§éng tõ ) _H×nh d¸ng cña ngêi: cao, thÊp, bÐo, lïn,... ( TÝnh tõ ) 4. * Kh¸i niÖm tõ tîng h×nh, tõ tîng thanh: _ Tõ tîng h×nh lµ tõ gîi t¶ h×nh ¶nh, d¸ng vẻ, hoạt động, trạng thái của sự vật. _ Tõ tîng thanh lµ tõ m« pháng ©m thanh cña tù nhiªn, cña con ngêi. * Tõ tîng h×nh: lom khom, ngÊta ngëng, lËp cËp. * Tõ tîng thanh: oang oang, chan ch¸t, kÏo kÑt. 5. * Từ ngữ địa phơng là từ ngữ chỉ đợc sử dụng ở một hoặc một số địa phơng nhất định. * Gạch chân dới những từ ngữ địa phơng: a. N¨ng ma th× giÕng n¨ng ®Çy Anh n¨ng ®i l¹i mÑ thÇy n¨ng th¬ng. b. Anh th¬ng em r¨ng ná muèn th¬ng Sî lßng b¸c mÑ nh r¬ng kho¸ råi. 6. a. Biệt ngữ xã hội là những từ ngữ chỉ đợc dùng trong một tầng lớp xã hội nhất định. b. C¸c tõ “phao, gËy, ngçng, tróng tñ” lµ biÖt ng÷ x· héi dïng riªng cho tÇng líp häc sinh, sinh viªn. 7. * Trợ từ là những từ dùng để nhấn mạnh hoặc biểu thị thái độ đánh giá sự vật, sự việc đợc nói đến trong câu. * Cả hai trờng hợp, trợ từ “mà” đều có ý nghÜa nhÊn m¹nh s¾c th¸i kh«ng b×nh thêng của hành động trong câu. (a) Trong “Vµo mµ b¾t mî mµy may v¸ s¾m söa cho vµ th¨m em bÐ chø”, tõ “mµ” thÓ hiÖn ý giôc gi·, cÇn thiÕt. (b) Trong “Mợ đã về với các con rồi mà”, từ “mµ” cã ý dç dµnh, an ñi. 8. * Th¸n tõ lµ nh÷ng tõ dïng lµm dÊu hiÖu biểu lộ cảm xúc, tình cảm, thái độ của ngời nói hoặc dùng để gọi đáp. * ý nghÜa biÓu c¶m cña trî tõ “chµ” trong các trờng hợp đó có khác nhau: _ Trong c©u (b), tõ “chµ” thÓ hiÖn sù ng¹c nhiªn. _ Trong c©u (a) vµ (c), tõ “chµ” thÓ hiÖn râ t©m tr¹ng bÇn thÇn, ao íc cña em bÐ.. 8. Th¸n tõ lµ g×? Trong b¶n dÞch truyÖn “C« bÐ b¸n diªm”, ®o¹n kÓ vÒ viÖc lÇn ®Çu quÑt diªm cã dïng nhiÒu tõ “chµ”. a. Chµ! Gi¸ quÑt mét que diªm mµ sëi cho đỡ rét một chút nhỉ? b. Chµ! ¸nh s¸ng k× dÞ lµm sao! c. Chà! Khi tuyết phủ kín mặt đất, gió bấc thổi vun vút mà đợc ngồi hàng giờ nh thế, trong đêm đông rét buốt, trớc một lò sởi, thì kho¸i biÕt bao! Theo em, ý nghÜa biÓu c¶m cña tõ “chµ” trong nh÷ng trêng hîp trªn cã gièng nhau kh«ng? V× sao? 9. T×nh th¸i tõ lµ g×? T×nh th¸i tõ trong c©u “Tra nay các em đợc về nhà cơ mà” thuộc 9..

(289) lo¹i nµo? A.T×nh th¸i tõ nghi vÊn. B. T×nh th¸i tõ c¶m th¸n. C. T×nh th¸i tõ cÇu khiÕn. D. T×nh th¸i tõ biÓu thÞ s¾c th¸i t×nh c¶m. 10. ThÕ nµo lµ nãi qu¸? Trong c¸c c©u sau, c©u nµo sö dông nãi qu¸? A. Ch¼ng tham nhµ ngãi ba toµ - Tham v× mét nçi mÑ cha hiÒn lµnh. B. Làm trai cho đáng nên trai – Khom l ng, uốn gối gánh hai hạt vừng. C. Hỡi cô tát nớc bên đàng – Sao cô múc ánh trăng vàng đổ đi? D. MiÖng cêi nh thÓ hoa ng©u – C¸i khăn đội đầu nh thể hoa sen. 11. ThÕ nµo lµ nãi gi¶m, nãi tr¸nh? C©u v¨n nµo díi ®©y kh«ng dïng phÐp nãi gi¶m, nãi tr¸nh? A. Anh ăn nói nh dùi đục chấm mắm cáy. B. Nãi n¨ng nh thÕ lµ cã phÇn cha thiÖn chÝ l¾m. C. Có lẽ, anh nên thu xếp để rời nơi này sím th× h¬n. D. Bài thơ anh viết về ý tứ, hình ảnh thì đợc, nhng tình cảm còn cha đủ sâu. 12. ThÕ nµo lµ c©u ghÐp? Trong c¸c c©u sau, c©u nµo kh«ng ph¶i lµ c©u ghÐp? A. T«i ch¹y, nã còng ch¹y. B. ChÞ con cã ®i, u míi cã tiÒn nép su. C. Dần hãy để cho chị đi với u, đừng giữ chÞ n÷a. D. Lßng t«i cµng th¾t l¹i, khoÐ m¾t t«i cay cay. 13. Cho biÕt c¸c quan hÖ vÒ ý nghÜa gi÷a c¸c vÕ trong c©u ghÐp? Trong c©u “Hai ngêi giằng co nhau, du đẩy nhau, rồi ai nấy đều bu«ng gËy ra, ¸p vµo vËt nhau” quan hÖ ý nghÜa gi÷a hai vÕ c©u lµ quan hÖ g×? A. Nèi tiÕp B. Nguyªn nh©n C. T¬ng ph¶n D. Lùa chän. 14. a. Cho biết công dụng của dấu ngoặc đơn, dÊu hai chÊm, dÊu ngoÆc kÐp. b. Hãy đặt dấu ngoặc kép , dấu hai chấm và dÊu phÈy vµo chç thÝch hîp. Trêng tõ vùng m¾t cã nh÷ng trêng nhá sau ®©y _ Bé phËn cña m¾t lßng ®en lßng tr¾ng con. * Tình thái từ là những từ đợc thêm vào câu để cấu tạo câu nghi vấn, câu cầu khiến, câu cảm thán và để biểu thị các sắc thái tình cảm cña ngêi nãi. * Chän D. 10. * Nói quá là biện pháp tu từ phóng đại mức độ, quy mô, tính chất của sự vật, hiện tợng đợc miêu tả để nhấn mạnh, gây ấn tợng, tăng søc biÓu c¶m. * Chän B.. 11. * Nãi gi¶m, nãi tr¸nh lµ biÖn ph¸p tu tõ dùng cách diễn đạt tế nhị, uyển chuyển, tr¸nh g©y c¶m gi¸c qu¸ ®au buån, ghª sî, nÆng nÒ; tr¸nh th« tôc, thiÕu lÞch sù. * Chän A.. 12. * C©u ghÐp lµ c©u cã tõ hai côm C – V trë lªn vµ chóng kh«ng bao chøa nhau. Mçi côm C – V cña c©u ghÐp cã d¹ng mét c©u đơn và đợc gọi chung là một vế của câu ghÐp. * Chän C. 13. * C¸c quan hÖ vÒ ý nghÜa gi÷a c¸c vÕ trong c©u ghÐp: _ Quan hÖ nguyªn nh©n – kÕt qu¶: v×...nªn..., do...nªn..., t¹i...nªn..., bëi...nªn..., nhê...nªn...;... _ Quan hÖ ®iÒu kiÖn – gi¶ thiÕt: nÕu...th×..., gi¸...th×..., hÔ...th×...; ... _ Quan hÖ t¬ng ph¶n ( hoÆc nhîng bé ): tuy...nhng..., dÉu...nhng..., dï...vÉn..., mÆc dï...vÉn...;,,, _ Quan hệ mục đích: để, cho,... _ Quan hệ bổ sung, đồng thời: và. _ Quan hÖ nèi tiÕp: råi. _ Quan hÖ lùa chän: hay. * Chän A. 14. a. _ Công dụng của dấu ngoặc đơn: Dùng để đánh dấu phần có chức năng chú thích. _ C«ng dông cña dÊu hai chÊm:.

(290) ng¬i _ Đặc điểm của mắt đờ dẫn lờ đờ tinh anh toÐt _ C¶m gi¸c cña m¾t chãi qu¸ng hoa cém c. Hãy đặt dấu ngoặc đơn vào chỗ thích hợp. _ TiÕng trèng cña Ph×a lÝ trëng thóc gäi nép thãc rÒn rÜ. _ Trêng xu©n còng cã khi gäi lµ thêng xu©n : mét lo¹i c©y leo, b¸m vµo têng g¹ch, lá rụng dần về mùa đông.. + Dùng để đánh dấu ( báo trớc ) phần bổ sung, gi¶i thÝch, thuyÕt minh cho mét phÇn trớc đó. + Dùng để đánh dấu ( báo trớc ) lời dẫn trực tiếp hay lời đối thoại. _ C«ng dông cña dÊu ngoÆc kÐp: + Dùng để đánh dấu từ ngữ, câu, đoạn dẫn trùc tiÕp. + Dùng để đánh dấu từ ngữ đợc hiểu theo nghĩa đặc biệt hay có hàm ý mỉa mai. + Dùng để đánh dấu tên tác phẩm, tờ báo, tËp san... dÉn trong c©u v¨n. b. §Æt dÊu ngoÆc kÐp , dÊu hai chÊm vµ dÊu phÈy vµo chç thÝch hîp: Trêng tõ vùng “m¾t” cã nh÷ng trêng nhá sau ®©y: _ Bé phËn cña m¾t: lßng ®en, lßng tr¾ng, con ng¬i _ Đặc điểm của mắt: đờ dẫn, lờ đờ, tinh anh, toÐt _ C¶m gi¸c cña m¾t: chãi, qu¸ng, hoa, cém c. Đặt dấu ngoặc đơn vào chỗ thích hợp: _ TiÕng trèng cña Ph×a ( lÝ trëng ) thóc gäi nép thãc rÒn rÜ. _ Trêng xu©n ( còng cã khi gäi lµ thêng xu©n ) : mét lo¹i c©y leo, b¸m vµo têng gạch, lá rụng dần về mùa đông.. GV: trÇn v¨n th¾ng HS:.......................................... .......Líp:............................................ **************************************************************************. «n tËp tiÕng viÖt cuèi n¨m. I. néi dung «n tËp: _ Cấp độ khái quát của nghĩa từ ngữ. _ Trêng tõ vùng. _ Tõ tîng h×nh, tõ tîng thanh. _ Từ ngữ địa phơng và biệt ngữ xã hội. _ C¸c tõ lo¹i: Trî tõ, Th¸n tõ, T×nh th¸i tõ. _ C¸c biÖn ph¸p tu tõ: Nãi qu¸; Nãi gi¶m, nãi tr¸nh. _ C©u ghÐp. _ Các loại dấu câu: Dấu ngoặc đơn, Dấu hai chấm, Dấu ngoặc kép. _ Các kiểu câu: Câu nghi vấn, Câu cầu khiến, Câu cảm thán, Câu trần thuật, Câu phủ định. _ Hành động nói. _ Héi tho¹i. _ Lùa chän trËt tù tõ trong c©u. _ Chữa lỗi diễn đạt ( lỗi lô gíc ). II. c©u hái vµ bµi tËp vËn dông: 1. Thế nào là một từ ngữ có nghĩa rộng và một từ ngữ có nghĩa hẹp? Các từ ngữ in đậm đợc g¹ch ch©n trong ®o¹n v¨n díi ®©y, tõ ng÷ nµo cã nghÜa réng nhÊt? Buæi mai h«m Êy, mét buæi mai ®Çy s¬ng thu vµ giã l¹nh, mÑ t«i ©u yÕm n¾m tay t«i dÉn ®i trên con đờng làng dài và hẹp. Con đờng này tôi đã quen đi lại lắm lần, nhng lần này tự nhiên thấy lạ. Cảnh vật chung quanh tôi đều thay đổi, vì chính lòng tôi đang có sự thay đổi lớn: hôm nay t«i ®i häc. ( Thanh TÞnh ) 2. ThÕ nµo lµ trêng tõ vùng? T×m nh÷ng tõ thuéc trêng tõ vùng “mÆt” trong c©u:”G¬ng mÆt mÑ tôi vẫn tơi sáng với đôi mắt trong và nớc da mịn, làm nổi bật màu hồng của hai gò má”. 3. Phân biệt cấp độ khái quát của nghĩa từ ngữ với trờng từ vựng. Cho ví dụ..

(291) 4. ThÕ nµo lµ tõ tîng h×nh, tõ tîng thanh? C¸c tõ “ oang oang, lom khom, ngÊt ngëng, chan ch¸t, lËp cËp, kÏo kÑt” tõ nµo lµ tõ tîng h×nh, tõ nµo lµ tõ tîng thanh? 5. Thế nào là từ ngữ địa phơng? Gạch chân dới từ ngữ địa phơng trong những câu sau: a. N¨ng ma th× giÕng n¨ng ®Çy Anh n¨ng ®i l¹i mÑ thÇy n¨ng th¬ng. b. Anh th¬ng em r¨ng ná muèn th¬ng Sî lßng b¸c mÑ nh r¬ng kho¸ råi. 6. a. ThÕ nµo lµ biÖt ng÷ x· héi? b. C¸c tõ “phao, gËy, ngçng, tróng tñ” lµ biÖt ng÷ x· héi dïng riªng cho tÇng líp häc sinh, sinh viªn. §óng hay sai? 7. Trî tõ lµ g×? Ph©n biÖt ý nghÜa cña trî tõ “mµ” trong hai trêng hîp sau: a. Mµy d¹i qu¸, cø vµo ®i, tao ch¹y cho tiÒn tµu. Vµo mµ b¾t mî mµy may v¸ s¾m söa cho vµ th¨m em bÐ chø. b. Con nín đi! Mợ đã về với các con rồi mà. ( Nguyªn Hång, Nh÷ng ngµy th¬ Êu ) 8. Th¸n tõ lµ g×? Trong b¶n dÞch truyÖn “C« bÐ b¸n diªm”, ®o¹n kÓ vÒ viÖc lÇn ®Çu quÑt diªm cã dïng nhiÒu tõ “chµ”. a. Chà! Giá quẹt một que diêm mà sởi cho đỡ rét một chút nhỉ? b. Chµ! ¸nh s¸ng k× dÞ lµm sao! c. Chà! Khi tuyết phủ kín mặt đất, gió bấc thổi vun vút mà đợc ngồi hàng giờ nh thế, trong đêm đông rét buốt, trớc một lò sởi, thì khoái biết bao! Theo em, ý nghÜa biÓu c¶m cña tõ “chµ” trong nh÷ng trêng hîp trªn cã gièng nhau kh«ng? V× sao? 9. Tình thái từ là gì? Tình thái từ trong câu “Tra nay các em đợc về nhà cơ mà” thuộc loại nào? A. T×nh th¸i tõ nghi vÊn. C. T×nh th¸i tõ cÇu khiÕn. B. T×nh th¸i tõ c¶m th¸n. D. T×nh th¸i tõ biÓu thÞ s¾c th¸i t×nh c¶m. 10. ThÕ nµo lµ nãi qu¸? Trong c¸c c©u sau, c©u nµo sö dông nãi qu¸? A. Ch¼ng tham nhµ ngãi ba toµ - Tham v× mét nçi mÑ cha hiÒn lµnh. B. Làm trai cho đáng nên trai – Khom lng, uốn gối gánh hai hạt vừng. C. Hỡi cô tát nớc bên đàng – Sao cô múc ánh trăng vàng đổ đi? D. Miệng cời nh thể hoa ngâu – Cái khăn đội đầu nh thể hoa sen. 11. ThÕ nµo lµ nãi gi¶m, nãi tr¸nh? C©u v¨n nµo díi ®©y kh«ng dïng phÐp nãi gi¶m, nãi tr¸nh? A. Anh ăn nói nh dùi đục chấm mắm cáy. B. Nãi n¨ng nh thÕ lµ cã phÇn cha thiÖn chÝ l¾m. C. Có lẽ, anh nên thu xếp để rời nơi này sớm thì hơn. D. Bài thơ anh viết về ý tứ, hình ảnh thì đợc, nhng tình cảm còn cha đủ sâu. 12. ThÕ nµo lµ c©u ghÐp? Trong c¸c c©u sau, c©u nµo kh«ng ph¶i lµ c©u ghÐp? A. T«i ch¹y, nã còng ch¹y. B. ChÞ con cã ®i, u míi cã tiÒn nép su. C. Dần hãy để cho chị đi với u, đừng giữ chị nữa. D. Lßng t«i cµng th¾t l¹i, khoÐ m¾t t«i cay cay. 13. Cho biÕt c¸c quan hÖ vÒ ý nghÜa gi÷a c¸c vÕ trong c©u ghÐp? Trong c©u “Hai ngêi gi»ng co nhau, du đẩy nhau, rồi ai nấy đều buông gậy ra, áp vào vật nhau” quan hệ ý nghĩa giữa hai vế c©u lµ quan hÖ g×? A. Nèi tiÕp B. Nguyªn nh©n C. T¬ng ph¶n D. Lùa chän 14. a. Cho biết công dụng của dấu ngoặc đơn, dấu hai chấm, dấu ngoặc kép. b. Hãy đặt dấu ngoặc kép , dấu hai chấm và dấu phẩy vào chỗ thích hợp. Trêng tõ vùng m¾t cã nh÷ng trêng nhá sau ®©y _ Bé phËn cña m¾t lßng ®en lßng tr¾ng con ng¬i _ Đặc điểm của mắt đờ dẫn lờ đờ tinh anh toét _ C¶m gi¸c cña m¾t chãi qu¸ng hoa cém c. Hãy đặt dấu ngoặc đơn vào chỗ thích hợp. _ TiÕng trèng cña Ph×a lÝ trëng thóc gäi nép thãc rÒn rÜ. _ Trêng xu©n còng cã khi gäi lµ thêng xu©n : mét lo¹i c©y leo, b¸m vµo têng g¹ch, l¸ rông dÇn về mùa đông..

(292) Ngµy d¹y: Buæi 32.. «n tËp tiÕng viÖt cuèi n¨m. I. néi dung «n tËp: _ C¸c kiÓu c©u: C©u nghi vÊn, C©u cÇu khiÕn, C©u c¶m th¸n, C©u trÇn thuËt, C©u phủ định. _ Hành động nói. _ Héi tho¹i. _ Lùa chän trËt tù tõ trong c©u. _ Chữa lỗi diễn đạt ( lỗi lô gíc ). II. c©u hái vµ bµi tËp vËn dông: 1. a. Nêu đặc điểm hình thức và chức năng cña c©u nghi vÊn. Nèi th«ng tin ë cét A víi cột B cho hợp lí để làm rõ những trờng hợp chÝnh cña c©u nghi vÊn. A. KiÓu c©u B. H×nh thøc biÓu thÞ nghi vÊn 1. C©u nghi vÊn a. cã...kh«ng, (cã) cã lùa chän đúng kh«ng, ph¶i ch¨ng, µ 2. C©u nghi vÊn b. ai, g×, ®©u, sao, bao kh«ng cã lùa giê, ngêi nµo, chç nµo chän 3. C©u nghi vÊn c. hay, cã hay kh«ng... gi¶ thiÕt b. T×m nh÷ng c©u nghi vÊn trong bµi th¬ “Nhớ rừng” ( Thế Lữ ) và “ Ông đồ” ( Vũ §×nh Liªn). ChØ râ dÊu hiÖu nghi vÊn trong mçi c©u.. I. néi dung «n tËp.. II. đáp án câu hỏi và bài tập vËn dông: 1.a. * § Æc ®iÓm h×nh thøc vµ chøc n¨ng cña c©u nghi vÊn: _ §Æc ®iÓm h×nh thøc: + Trong c©u cã tõ nghi vÊn (ai, g×, sao, ®©u, µ, , nhØ, cha,...) hoÆc cã ng÷ ®iÖu nghi vÊn. + C©u nghi vÊn khi viÕt thêng cã dÊu chÊm hỏi đặt ở cuối câu. _ Chøc n¨ng: Chøc n¨ng chÝnh cña c©u nghi vÊn lµ dïng để hỏi và yêu cầu trả lời, ngoài ra còn có các chøc n¨ng kh¸c. * Nèi 1 víi c. Nèi 2 víi b. Nèi 3 víi a. b. Nh÷ng c©u nghi vÊn trong bµi th¬ “Nhí rừng” ( Thế Lữ ) và “ Ông đồ” ( Vũ Đình Liªn): * Nh÷ng c©u nghi vÊn trong bµi th¬ “Nhí rõng” ( ThÕ L÷ ): _ Nào đâu những đêm vàng bên bờ suối Ta say mồi đứng uống ánh trăng tan? DÊu hiÖu: + Trong c©u cã tõ ng÷ nghi vÊn: nµo ®©u. + Cuèi c©u cã dÊu hái chÊm. _ §©u nhng ngµy ma chuyÓn bèn ph¬ng ngµn Ta lặng ngắm giang sơn ta đổi mới? DÊu hiÖu: + Trong c©u cã tõ nghi vÊn: ®©u. + Cuèi c©u cã dÊu hái chÊm. _ §©u nh÷ng b×nh minh c©y xanh n¾ng géi, TiÕng chim ca giÊc ngñ ta tng bõng? DÊu hiÖu: + Trong c©u cã tõ nghi vÊn: ®©u. + Cuèi c©u cã dÊu hái chÊm. _ §©u nh÷ng chiÒu lªnh l¸ng m¸u sau rõng Ta đợi chết mảnh mặt trời gay gắt, §Ó ta chiÕm lÊy riªng phÇn bÝ mËt?.

(293) 2. Nêu đặc điểm hình thức và chức năng của c©u cÇu khiÕn. Cho vÝ dô minh ho¹.. 3. a. Nêu đặc điểm hình thức và chức năng cña c©u c¶m th¸n. b. Nh÷ng c©u c¶m th¸n díi ®©y béc lé c¶m xóc g×? _ §Ñp v« cïng, Tæ quèc ta ¬i! ( Tè H÷u ) _ Ha ha! C¬m nguéi! L¹i cã mét b¸t c¸ kho! ( NguyÔn §×nh Thi ) _ Than «i! Thêi oanh liÖt nay cßn ®©u? ( ThÕ L÷ ) _ Nµo t«i ®©u biÕt c¬ sù l¹i ra n«ng nçi nµy! T«i hèi l¾m! T«i hèi hËn l¾m! Anh mµ chÕt lµ chØ t¹i c¸i téi ng«ng cuång d¹i dét cña t«i. ( T« Hoµi ). 4. Nêu đặc điểm hình thức và chức năng của c©u trÇn thuËt. Cho vÝ dô minh ho¹.. DÊu hiÖu: + Trong c©u cã tõ nghi vÊn: ®©u. + Cuèi c©u cã dÊu hái chÊm. _ Thêi oanh liÖt nay cßn ®©u? DÊu hiÖu: + Trong c©u cã tõ nghi vÊn: ®©u. + Cuèi c©u cã dÊu hái chÊm. * Nh÷ng c©u nghi vÊn trong bµi th¬ “ ¤ng đồ” ( Vũ Đình Liên): _ Nhng mçi n¨m mçi v¾ng Ngêi thuª viÕt nay ®©u? DÊu hiÖu: + Trong c©u cã tõ nghi vÊn: ®©u. + Cuèi c©u cã dÊu hái chÊm. _ Nh÷ng ngêi mu«n n¨m cò Hån ë ®©u b©y giê? DÊu hiÖu: + Trong c©u cã tõ nghi vÊn: ®©u. + Cuèi c©u cã dÊu hái chÊm. 2. §Æc ®iÓm h×nh thøc vµ chøc n¨ng cña c©u cÇu khiÕn: _ §Æc ®iÓm h×nh thøc: + Trong câu có từ cầu khiến: hãy, đừng, chớ, th«i, ®i nµo,... + Khi viÕt, cÇu cÇu khiÕn thêng kÕt thóc b»ng dÊu chÊm than. Khi ý cÇu khiÕn kh«ng đợc nhấn mạnh thì câu cầu khiến có thể dïng dÊu chÊm. _ Chøc n¨ng: Câu cầu khiến dùng để ra lệnh, yêu cầu, đề nghÞ, khuyªn b¶o,... VÝ dô: H·y vÏ ngay cho ta mét chiÕc thuyÒn! ( C©y bót thÇn ) -> Dùng để ra lệnh. 3. a. §Æc ®iÓm h×nh thøc vµ chøc n¨ng cña c©u c¶m th¸n: * §Æc ®iÓm h×nh thøc: _ C©u c¶m th¸n cã nh÷ng tõ ng÷ c¶m th¸n: than «i, «i, hìi «i, trêi, thay, xiÕt bao, biÕt chõng nµo,... _ C©u c¶m th¸n thêng kÕt thóc b»ng dÊu chÊm than. * Chøc n¨ng: Câu cảm thán dùng để bộc lộ trực tiếp cảm xóc cña ngêi nãi ( viÕt ). b. _ C©u “§Ñp v« cïng, Tæ quèc ta ¬i!” béc lé c¶m xóc tù hµo. _ C©u “ Ha ha!” béc lé c¶m xóc vui mõng. _ C©u “ Than «i!” béc lé c¶m xóc tiÕn nuèi. _ C©u “T«i hèi l¾m! T«i hèi hËn l¾m!” béc lé c¶m xóc hèi hËn. 4. §Æc ®iÓm h×nh thøc vµ chøc n¨ng cña c©u trÇn thuËt: * §Æc ®iÓm h×nh thøc:.

(294) _ Câu trần thuật không có đặc điểm về hình thức thể hiện ở các từ ngữ đặc trng của các kiÓu c©u nghi vÊn, c©u cÇu khiÕn, c©u c¶m th¸n. _ Khi viÕt, c©u trÇn thuËt kÕt thóc b»ng dÊu chÊm, còng cã khi lµ dÊu chÊm löng. * Chøc n¨ng: Ngoµi chøc n¨ng chÝnh lµ kÓ, th«ng b¸o, miêu tả,... câu trần thuật có thể dùng để yêu cầu, đề nghị hay bộc lộ cảm xúc – những chøc n¨ng vèn lµ cña c¸c kiÓu c©u kh¸c. Khi dïng víi chøc n¨ng kh¸c th× c©u trÇn thuËt dïng dÊu chÊm than hoÆc dÊu chÊm hái. VÝ dô: _ Vào đêm trớc ngày khai trờng của con, mẹ không ngủ đợc. ( LÝ Lan ) -> Câu trần thuật dùng để kể. _ Con là một đứa trẻ nhạy cảm. ( LÝ Lan ) -> Câu trần thuật dùng để nhận xét. _ Trªn c¸c triÒn nói l¸ng giÒng, n¾ng hanh nh rây bột nghệ, và đá núi lợn nh xô bồ những con sóng đời đời không chịu tan. ( NguyÔn Tu©n ) -> Câu trần thuật dùng để miêu tả. _ Anh cho em tÊt. ( Kh¸nh Hoµi ) -> Câu trần thuật dùng để thông báo. _ Ngµy xa ë quËn Cao B×nh cã hai vî chång tuæi giµ mµ cha cã con. ( Th¹ch Sanh ) -> Câu trần thuật dùng để giới thiệu. _ KÎ ë c¹n, ngêi ë níc, tÝnh t×nh, tËp qu¸n kh¸c nhau, khã mµ ¨n ë cïng nhau mét n¬i lâu dài đợc. ( Con Rång, ch¸u Tiªn ) -> Câu trần thuật dùng để giải thích. _ Thôi thì ngày mai, ai đem sính lễ đến trớc, ta sÏ cho cíi con g¸i ta. ( S¬n Tinh, Thuû Tinh ) -> Câu trần thuật dùng để hứa hẹn. 5. Thế nào là câu phủ định? Câu phủ định 5. thờng dùng để làm gì? Khi nào câu phủ định _ Câu phủ định là câu về cấu tạo hình thức dùng để khẳng định? có chứa từ ngữ phủ định. Các từ phủ định trong câu phủ định là: + kh«ng, cha, ch¼ng, ch¶,... + kh«ng ph¶i, ch¼ng ph¶i, cha ph¶i lµ,... + ®©u, ®©u cã, ®©u cã ph¶i, lµm g× cã..., có...đâu, thế nào đợc... _ Câu phủ định thờng dùng để: + Th«ng b¸o, x¸c nhËn sù vËt, sù viÖc kh«ng có hoặc không xảy ra ( Câu phủ định miêu t¶ ). + Phản bác một ý kiến, nhận định nào đó (Câu phủ định bác bỏ )..

(295) 6. a. Thế nào là hành động nói? Căn cứ để xác định hành động nói? b. Hành động nói đợc chia thành mấy nhãm ( kÓ tªn )? C©u “ThÇy em h·y cè ngåi dậy húp ít cháo cho đỡ xót ruột” thuộc nhóm hành động nói nào? c. Chỉ ra sự khác nhau về hành động nói gi÷a hai c©u: _ Em h·y häc bµi ®i! _ Em ®ang häc bµi µ?. 7. a. ThÕ nµo lµ vai x· héi trong héi tho¹i? Cách xác định vai xã hội trong hội thoại? b. Ngêi tham gia héi tho¹i cÇn chó ý những gì để cuộc hội thoại thân mật, lịch sù? Nh÷ng dÊu hiÖu nµo thêng dïng khi héi thoại để thể hiện hết một lợt lời?. 8. V× sao ph¶i lùa chän trËt tù tõ trong c©u? Việc lựa chọn trật tự từ trong câu nhằm đạt đợc những mục đích gì? Cách sắp xếp trật tự tõ trong c©u nµo díi ®©y gîi Ên tîng vÒ søc sèng cña nh÷ng mÇm m¨ng? A.Díi gèc tre, tua tña nh÷ng mÇm m¨ng. B. Díi gèc tre, nh÷ng mÇm m¨ng tua tña. C.Tua tña, díi gèc tre, nh÷ng mÇm m¨ng.. _ Câu có chứa từ phủ định có thể dùng để khẳng định. Đó là khi: + Câu có hai từ phủ định: không ... không... + Câu có một từ phủ định và từ “sao”: kh«ng...sao? 6. a. Hành động nói là hành động đợc thực hiện bằng lời nói hoặc viết ra. Khi xác định hành động nói, cần dựa vào hoàn cảnh giao tiÕp. b. Hành động nói đợc chia thành 5 nhóm: _ Hành động trình bày: kể, tả, khẳng định, dù b¸o,... _ Hành động hỏi. _ Hành động điều khiển: mời, yêu cầu, ra lÖnh, khuyªn... _ Hành động hứa hẹn: hứa, bảo đảm, đe doạ. _ Hành động bộc lộ cảm xúc: cảm ơn, xin lçi, than phiÒn. c. Sự khác nhau về hành động nói giữa hai c©u: _ C©u “ Em h·y häc bµi ®i!” thùc hiÖn hµnh động nói điều khiển. _ C©u “Em ®ang häc bµi µ?” thùc hiÖn hµnh động nói hỏi. 7. a. _ Vai x· héi lµ vÞ trÝ cña ngêi tham gia héi tho¹i víi ngêi héi tho¹i. _ Vai xã hội đợc xác định bằng những quan hÖ gi÷a nh÷ng ngêi tham gia héi tho¹i: + Quan hÖ ngang hµng hay trªn – díi xÐt theo tuổi tác, thứ bậc trong gia đình, chức vụ x· héi... + Quan hệ thâm sơ xét theo mức độ tình c¶m. b. _ §Ó lÞch sù vµ héi tho¹i tiÕp diÔn b×nh thêng, nh÷ng ngêi tham gia héi tho¹i cÇn chó ý: + T«n träng lît lêi nãi cña nhau, tr¸nh ng¾t lêi ngêi kh¸c. + Biết bắt lời ngời hỏi, nói cho kịp thời để tr¸nh cã nh÷ng kho¶ng im lÆng kÐo dµi. _ Ngêi nãi cÇn sö dông c¸c dÊu hiÖu khi nói hết để ngời hội thoại biết mà bắt cho kịp lêi. §ã lµ c¸c dÊu hiÖu: + C¸c tõ ng÷ døt c©u: µ, , nhØ, nhÐ. + Ng÷ ®iÖu. + Im lÆng. 8. * Ph¶i lùa chän trËt tù tõ trong c©u, v×: * Việc lựa chọn trật tự từ trong câu nhằm đạt đợc những mục đích: _ Thể hiện rthứ tự nhất định của sự vật, hiện tợng, hoạt động... ( thứ bậc quan trọng của sự vật, thứ tự trớc sau của hoạt động, trình tự quan s¸t cña ngêi nãi...). _ Nhấn mạnh hình ảnh, đặc điểm của sự vật,.

(296) D. Nh÷ng mÇm m¨ng tua tña díi gèc tre.. hiÖn tîng. _ Liªn kÕt c©u víi nh÷ng c©u kh¸c trong v¨n b¶n. _ §¶m b¶o sù hµi hoµ vÒ ng÷ ©m cña lêi nãi. _ Trong chuçi liÖt kª, trËt tù tõ nh»m thÓ hiÖn quan hÖ t¨ng dÇn hoÆc gi¶m dÇn cña các đặc điểm, tính chất. * Chọn đáp án A.. GV: trÇn v¨n th¾ng HS:.......................................... .......Líp:............................................ **************************************************************************. «n tËp tiÕng viÖt cuèi n¨m. I. néi dung «n tËp: _ Các kiểu câu: Câu nghi vấn, Câu cầu khiến, Câu cảm thán, Câu trần thuật, Câu phủ định. _ Hành động nói. _ Héi tho¹i. _ Lùa chän trËt tù tõ trong c©u. _ Chữa lỗi diễn đạt ( lỗi lô gíc ). II. c©u hái vµ bµi tËp vËn dông: 1. a. Nêu đặc điểm hình thức và chức năng của câu nghi vấn. Nối thông tin ở cột A với cột B cho hợp lí để làm rõ những trờng hợp chính của câu nghi vấn. A. KiÓu c©u nghi vÊn B. H×nh thøc biÓu thÞ 1. C©u nghi vÊn cã lùa chän a. có...không, (có) đúng không, phải chăng, à 2. C©u nghi vÊn kh«ng cã lùa chän b. ai, g×, ®©u, sao, bao giê, ngêi nµo, chç nµo 3. C©u nghi vÊn gi¶ thiÕt c. hay, cã hay kh«ng... b. Tìm những câu nghi vấn trong bài thơ “Nhớ rừng” ( Thế Lữ ) và “ Ông đồ” ( Vũ Đình Liªn). ChØ râ dÊu hiÖu nghi vÊn trong mçi c©u. 2. Nêu đặc điểm hình thức và chức năng của câu cầu khiến. Cho ví dụ minh hoạ. 3. a. Nêu đặc điểm hình thức và chức năng của câu cảm thán. Cho ví dụ minh hoạ. b. Nh÷ng c©u c¶m th¸n díi ®©y béc lé c¶m xóc g×? _ §Ñp v« cïng, Tæ quèc ta ¬i! ( Tè H÷u ) _ Ha ha! C¬m nguéi! L¹i cã mét b¸t c¸ kho! ( NguyÔn §×nh Thi ) _ Than «i! Thêi oanh liÖt nay cßn ®©u? ( ThÕ L÷ ) _ Nµo t«i ®©u biÕt c¬ sù l¹i ra n«ng nçi nµy! T«i hèi l¾m! T«i hèi hËn l¾m! Anh mµ chÕt lµ chØ t¹i c¸i téi ng«ng cuång d¹i dét cña t«i. ( T« Hoµi ) 4. Nêu đặc điểm hình thức và chức năng của câu trần thuật. Cho ví dụ minh hoạ. 5. Thế nào là câu phủ định? Câu phủ định thờng dùng để làm gì? Khi nào câu phủ định dùng để khẳng định? 6. a. Thế nào là hành động nói? Căn cứ để xác định hành động nói? b. Hành động nói đợc chia thành mấy nhóm ( kể tên )? Câu “Thầy em hãy cố ngồi dậy húp ít cháo cho đỡ xót ruột” thuộc nhóm hành động nói nào? c. Chỉ ra sự khác nhau về hành động nói giữa hai câu: _ Em h·y häc bµi ®i! _ Em ®ang häc bµi µ? 7. a. Thế nào là vai xã hội trong hội thoại? Cách xác định vai xã hội trong hội thoại? b. Ngời tham gia hội thoại cần chú ý những gì để cuộc hội thoại thân mật, lịch sự? Những dấu hiệu nào thờng dùng khi hội thoại để thể hiện hết một lợt lời? 8. Vì sao phải lựa chọn trật tự từ trong câu? Việc lựa chọn trật tự từ trong câu nhằm đạt đ ợc những mục đích gì? Cách sắp xếp trật tự từ trong câu nào dới đây gợi ấn tợng về sức sống của nh÷ng mÇm m¨ng? A. Díi gèc tre, tua tña nh÷ng mÇm m¨ng. C. Tua tña, díi gèc tre, nh÷ng mÇm m¨ng. B. Díi gèc tre, nh÷ng mÇm m¨ng tua tña. D. Nh÷ng mÇm m¨ng tua tña díi gèc tre..

(297)

(298)

giao an day them van 6

Tài liệu liên quan

Tài liệu bạn tìm kiếm đã sẵn sàng tải về