Hoàn thiện cơ chế tự chủ tài chính các trường đại học công lập ở việt nam

B

GIÁO D C VÀ ðÀO T O

TRƯ NG ð I H C KINH T QU C DÂN

TR N ð C CÂN

HỒN THI N CƠ CH T

CH TÀI CHÍNH

CÁC TRƯ NG ð I H C CÔNG L!P # VI T NAM
CHUYÊN NGÀNH: KINH T TÀI CHÍNH NGÂN HÀNG
MÃ S : 62.31.12.01

LU N ÁN TI N S KINH T

Ngư(i hư+ng d.n khoa h2c: 1. GS. TS PH M QUANG TRUNG
2. TS. NGUY;N TRƯ NG GIANG

HÀ N I, NĂM 2012


L I C@M ƠN

Tác gi( lu+n án xin trân tr1ng c(m ơn t+p th6 Lãnh đ:o và các Th>y, Cơ
giáo TrưCng ð:i h1c Kinh tD quFc dân, ViIn Ngân hàng tài chính, ViIn Sau đ:i h1c
cLa nhà trưCng. ðMc biIt xin gOi lCi c(m ơn chân thành và sâu sQc nhRt tSi GS. TS.
Ph:m Quang Trung và TS. NguyUn TrưCng Giang đã t+n tình hưSng dWn và giúp đY
tác gi( hoàn thành lu+n án.

Tác gi( xin trân tr1ng c(m ơn Lãnh đ:o các trưCng ð:i h1c, cán bZ V[
Hành chính s\ nghiIp BZ Tài chính, V[ KD ho:ch tài chính BZ Giáo d[c và ðào
t:o… ñã cho phép tác gi( tham d\ hZi th(o khoa h1c chuyên ñb, tr( lCi phcng vRn
cũng như phiDu ñibu tra qua thư và cung cRp các tài liIu, thơng tin be ích đ6 tác gi(
hoàn thành Lu+n án.
Tác gi( xin c(m ơn b:n bè, đgng nghiIp và nhhng ngưCi thân trong gia
đình đã ln Lng hZ, t:o đibu kiIn, chia si khó khăn trong suFt quá trình h1c t+p và
nghiên clu.
Xin trân tr2ng cEm ơn./.
Tác giE

TrJn ðKc Cân


L I CAM ðOAN

Tơi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên clu khoa h1c cLa riêng cá nhân.
Các sF liIu, kDt qu( nêu trong lu+n án này là trung th\c và chưa tmng đưnc cơng bF
trong bRt cl cơng trình nghiên clu nào khác.

Tác giE

TrJn ðKc Cân


M CL C
TT

NLi dung

Trang

L I C@M ƠN

2

L I CAM ðOAN

3

DANH M C KÝ HI U CÁC TP VI T TQT

7

DANH M C CÁC B@NG

9

DANH M C CÁC BIRU ðS, SƠ ðS

11

CHƯƠNG 1: L I M# ð U

12

1.1

Gi+i thiTu vV ñV tài nghiên cKu

12

1.1.1

Tính cRp thiDt cLa đb tài

12

1.1.2

M[c đích, nZi dung nghiên clu cLa lu+n án

13

1.1.3

ðFi tưnng và ph:m vi nghiên clu

16

1.1.4

ðóng góp cLa lu+n án

16

1.1.5

KDt cRu cLa lu+n án

16

1.2

TZng quan tình hình nghiên cKu

17

1.2.1

Các cơng trình nghiên clu s nưSc ngồi

17

1.2.2

Các cơng trình nghiên clu s trong nưSc

19

1.3

Phương pháp nghiên cKu c_a luan án

20

1.3.1

Phương pháp chung

20

1.3.2

MWu và phương pháp thu th+p sF liIu

20

1.3.3

Phương pháp phân tích dh liIu

21

CHƯƠNG 2: CƠ S# LÝ LU!N Vb CƠ CH T

CH TÀI CHÍNH

22

C A TRƯ NG ð I H C CÔNG L!P
2.1

Trư(ng ðci h2c cơng lap trong hT theng giáo dfc đci h2c

22

2.1.1

HI thFng các trưCng ð:i h1c

22

2.1.2

TrưCng ð:i h1c công l+p

24

2.2

Cơ chg th ch_ tài chính trong trư(ng ðci h2c cơng lap

30

2.2.1

Khái niIm vb cơ chD t\ chL tài chính

30


2.2.2

Tính khách quan cLa viIc th\c hiIn cơ chD t\ chL tài chính

40

trưCng ð:i h1c cơng l+p
2.2.3

NZi dung cơ chD t\ chL tài chính cLa trưCng ð:i h1c cơng l+p

41

2.2.4

Nhhng tác đZng cLa cơ chD t\ chL tài chính

45

2.2.5

Các nhân tF (nh hưsng tSi cơ chD t\ chL tài chính

48

2.2.6

Các tiêu chí đánh giá mlc đZ hồn thiIn cLa cơ chD t\ chL tài chính

54

2.3

Kinh nghiTm các nư+c vV th ch_ tài chính c_a trư(ng đci h2c

60

2.3.1

Kinh nghiIm cLa mZt sF nưSc

60

2.3.2

Bài h1c kinh nghiIm ñFi vSi ViIt nam

66

CHƯƠNG 3: TH C TR NG CƠ CH T

CH TÀI CHÍNH CÁC

68

TRƯ NG ð I H C CÔNG L!P VI T NAM
3.1

Gi+i thiTu chung vV các trư(ng ðci h2c công lap

68

3.1.1

Danh tiDng, ñZi ngũ gi(ng viên, cơ ss v+t chRt

68

3.1.2

ðMc ñi6m thu trưCng và thu ph>n ñào t:o, nghiên clu khoa h1c

69

3.2

Cơ chg th ch_ tài chính các trư(ng ðci h2c cơng lap

71

3.2.1

Cơ ss pháp lý cLa nhà nưSc

71

3.2.2

NZi dung cơ chD t\ chL tài chính các trưCng ð:i h1c cơng l+p

71

3.3

ðánh giá mKc đL hồn thiTn c_a cơ chg th ch_ tài chính

74

trư(ng ðci h2c cơng lap
3.3.1

Tính hiIu l\c cLa cơ chD t\ chL tài chính

74

3.3.2

Tính hiIu qu( cLa cơ chD t\ chL tài chính

78

3.3.3

Tính linh ho:t cLa cơ chD t\ chL tài chính

107

3.3.4

Tính cơng bwng cLa cơ chD t\ chL tài chính

109

3.3.5

Tính ràng buZc vb mMt te chlc cLa cơ chD t\ chL tài chính

113

3.3.6

S\ thma nh+n cLa cZng đgng

113
TÀI

116

Quan ñikm, ñlnh hư+ng c_a viTc thhc hiTn cơ chg th ch_

116

CHƯƠNG 4: GI@I PHÁP HỒN THI N CƠ CH

T

CH

CHÍNH C A CÁC TRƯ NG ð I H C CÔNG L!P VI T NAM
4.1


tài chính các trư(ng ðci h2c cơng lap ViTt Nam
4.2

Các giEi pháp hồn thiTn cơ chg th ch_ tài chính trư(ng

122

ðci h2c cơng lap ViTt Nam
4.2.1

Nhóm gi(i pháp nâng cao tính hiIu l\c cLa cơ chD TCTC

122

4.2.2

Nhóm gi(i pháp nâng cao tính hiIu qu( cLa cơ chD TCTC

127

4.2.3

Nhóm gi(i pháp nâng cao tính linh ho:t cLa cơ chD TCTC

144

4.2.4

Nhóm gi(i pháp nâng cao tính cơng bwng cLa cơ chD TCTC

144

4.2.5

Nhóm gi(i pháp nâng cao tính ràng buZc vb mMt te chlc cLa cơ

151

chD TCTC
4.2.6

Nhóm gi(i pháp nâng cao s\ đgng thu+n trong cZng ñgng xã

152

hZi cLa cơ chD TCTC
4.3

MLt se ñiVu kiTn ñk thhc hiTn giEi pháp

159

K T LU!N

165

DANH M C CƠNG TRÌNH KHOA H C CƠNG Bo C A TÁC GI@

166

DANH M C TÀI LI U THAM KH@O

167

PHI U ðIbU TRA

186


DANH M C KÝ HI U CÁC TP VI T TQT

CBVC

Cán bZ viên chlc

CðCL

Cao đxng cơng l+p

CSVC

Cơ ss v+t chRt

BSC

Balanced Scorecard – B(ng đi6m cân bwng

ðH

ð:i h1c

ðHCL

ð:i h1c cơng l+p

ðHQG

ð:i h1c quFc gia

ðHQGHN

ð:i h1c QuFc gia Hà NZi

ðHQGTP.HCM

ð:i h1c QuFc gia thành phF Hg Chí Minh

ðT

ðào t:o

GD

Giáo d[c

GDðH

Giáo d[c đ:i h1c

GDðHCL

Giáo d[c ðHCL

GD ðT

Giáo d[c và ðào t:o

GS

Giáo sư

GV

Gi(ng viên

KHCN

Khoa h1c công nghI

KH&ðT

KD ho:ch và ð>u tư

KTX

Ký túc xá

KT XH

Kinh tD xã hZi

NCKH

NCKH

NS

Ngân sách

NSNN

Ngân sách nhà nưSc

OECD

Te chlc Hnp tác và Phát tri6n kinh tD

PGS

Phó giáo sư

QTKD

Qu(n tru kinh doanh


SV

Sinh viên

TCCN

Trung cRp chuyên nghiIp

TCTC

T\ chL tài chính

T.P HCM

Thành phF Hg Chí Minh

TW

Trung ương

UBND

€y ban nhân dân

XDCB

Xây d\ng cơ b(n

XH

Xã hZi

XHCN

Xã hZi chL nghĩa

WTO

Te chlc thương m:i thD giSi

DANH M C CÁC B@NG

B(ng 2.1: SF liIu trưCng ð:i h1c cơng l+p giai đo:n 2001÷2011

22

B(ng 2.2: Cơ cRu trưCng ð:i h1c công l+p theo 08 vùng, mibn

23

B(ng 2.3: Nhhng ph:m vi t\ chL cLa te chlc giáo d[c ñ:i h1c

31

B(ng 2.4: Phân tích cRu trúc cLa t\ chL tài chính

33

B(ng 2.5: Tăng trưsng tuy6n sinh và t„ lI nh+p h1c năm 1999, 2007

40

B(ng 3.1: Ch… sF phát tri6n con ngưCi (HDI) và xDp h:ng cLa ViIt Nam

70

B(ng 3.2: So sánh mZt sF ch… sF phát tri6n giáo d[c cho m1i ngưCi

70

B(ng 3.3: So sánh dân sF, sF năm ñi h1c bình quân, sF SV/ 1 v:n dân, sF

70

h1c sinh vào ñ:i h1c
B(ng 3.4: Nh+n thlc vb t\ chL ñ:i h1c, TCTC t:i cLa mZt sF trưCng ðHCL

77

B(ng 3.5: Qui mơ ngugn thu cLa 50 trưCng ðHCL

78

B(ng 3.6: Bình qn ngugn thu cLa 1 trưCng ð:i h1c công l+p theo cơ quan qu(n lý

79

B(ng 3.7: TFc ñZ tăng trưsng ngugn thu theo khFi ngành ñào t:o cLa các

79

trưCng ðHCL
B(ng 3.8: Qui mô các kho(n chi cLa 50 trưCng ð:i h1c cơng l+p

80

B(ng 3.9: TFc đZ tăng chi theo khFi ngành ñào t:o cLa các trưCng ðHCL

81

B(ng 3.10: Qui mô kho(n chi cLa các trưCng BZ GD&ðT (2006÷2010)

81

B(ng 3.11: Qui mơ các kho(n chi cLa 2 ðHQG giai đo:n 2006÷2010

81

B(ng 3.12: Qui mô kho(n chi cLa 4 trưCng BZ Công Thương (2006÷2010)

82

B(ng 3.13: Cơ cRu ngugn thu cLa 50 trưCng ðHCL

83

B(ng 3.14: Cơ cRu ngugn thu phí, h1c phí theo khFi ðT

84

B(ng 3.15: Cơ cRu các kho(n chi cLa 50 trưCng ðHCL

84

B(ng 3.16: Cơ cRu các kho(n chi theo khFi trưCng ñào t:o

85

B(ng 3.17: Cơ cRu kho(n chi cLa các trưCng thuZc BZ GD&ðT (2006÷2010)

85

B(ng 3.18: Cơ cRu các kho(n chi cLa 2 ðHQG giai đo:n 2006÷2010

86

B(ng 3.19: Cơ cRu kho(n chi cLa 4 trưCng BZ Cơng Thương 2006÷2010

86


B(ng 3.20: Chi ñ>u tư phát tri6n cLa mZt sF trưCng ðH (2006÷2010)

87

B(ng 3.21: T„ lI chi mua sQm thiDt bu, đ>u tư XDCB giai đo:n 2006÷2011

87

B(ng 3.22: HiIu qu( sO d[ng vFn NSNN cLa các trưCng ðHCL

88

B(ng 3.23: DiIn tích sO d[ng khu h1c t+p trung bình/1 SV ðH

89

B(ng 3.24: DiIn tích đRt bình qn cho 1 SV ðHCL

89

B(ng 3.25: Ch… tiêu phịng h1c, gi(ng đưCng, phịng thí nghiIm, thư viIn/1 SV

91

B(ng 3.26: Ch… tiêu hiIn tr:ng; chRt lưnng cLa phịng thí nghiIm

91

B(ng 3.27: Ch… tiêu hiIn tr:ng; chRt lưnng cLa xưsng th\c hành

92

B(ng 3.28: Ch… tiêu vb cơ ss v+t chRt cLa công nghI thông tin

94

B(ng 3.29: Ch… tiêu vb thư viIn

94

B(ng 3.30: Ch… tiêu cơng trình th6 thao, KTX, nhà ăn, ch‹ s GV, y tD h1c ñưCng

95

B(ng 3.31: ðZi ngũ làm công tác cơ ss v+t chRt, trang thiDt bu ñào t:o

96

B(ng 3.32: Chi thu nh+p tăng thêm cLa mZt sF trưCng ðHCL (2006÷2010)

96

B(ng 3.33: ði6m sF bình quân vb chi thu nh+p tăng thêm cho CBVC cLa ðHCL

97

B(ng 3.34: T„ lI chênh lIch thu chi tài chính trong năm cLa 50 trưCng ðHCL

98

B(ng 3.35: SF lưnng giáo sư, phó giáo sư đưnc be nhiIm (2007 ÷ 2011)

99

B(ng 3.36: Cơ cRu trình đZ gi(ng viên các trưCng ðH (2005 ÷ 2010)

100

B(ng 3.37: Bình qn t„ lI viên/SV cLa các trưCng ðHCL

101

B(ng 3.38: SF lưnng cơng trình nghiên clu cLa 50 trưCng ðHCL (2009 ÷ 2011)

102

B(ng 3.39: SF lưnng cơng trình cLa 11 trưCng kinh tD, QTKD (2006÷2010)

102

B(ng 3.40: SF đb tài cLa 11 trưCng khFi kinh tD, QTKD (2006÷2010)

103

B(ng 3.41: SF lưnng cơng trình NCKH cLa SV các trưCng khFi kinh tD,

103

QTKD (2006÷2010)
B(ng 3.42: Bình qn sF lưnng ñb tài khoa h1c/1 gi(ng viên hoMc sinh viên

104

B(ng 3.43: Mlc chi bình qn cho 1 đb tài NCKH cLa 11 trưCng ðH khFi

106

kinh tD, QTKD giai ño:n 2006÷2011
B(ng 3.44: Mlc chi cho 1 đb tài NCKH cLa 50 trưCng ðHCL (2009÷2011)

106

B(ng 3.45: Ngân sách đ>u tư NCKH cLa 01 trưCng ðHCL (2009÷2011)

106

B(ng 3.46: So sánh t„ lI tăng h1c phí và tăng mlc lương tFi thi6u

110


B(ng 3.47: L\a ch1n phương án th\c hiIn cơ chD t\ chL tài chính

114

B(ng 3.48: T\ chL và t\ chuu trách nhiIm

114

B(ng 4.1: T>m nhìn vb qu(n lý giáo d[c ñ:i h1c

118

DANH M C CÁC BIRU ðS, SƠ ðS
Bi6u ñg 2.1: Cơ cRu trưCng ðHCL theo cơ quan chL qu(n

23

Bi6u ñg 2.2: Mlc h1c phí theo chuyên ngành cLa ñ:i h1c Hàn QuFc năm 2010

61

Bi6u ñg 3.1: Cơ cRu ngugn thu s\ nghiIp cLa 50 trưCng ðHCL

83

Bi6u đg 3.2: Bình quân suRt ñ>u tư trong năm cho mZt sinh viên

98

Bi6u ñg 3.3: SF lưnng giáo viên, gi(ng viên trưCng ðHCL (2001÷2010)

99

Sơ đg 2.1: Cơ quan qu(n lý các trưCng ð:i h1c cơng l+p s ViIt Nam

24

Sơ đg 4.1: Mơ hình BSC cLa Kaplan & Norton

137

Sơ ñg 4.2: MFi quan hI nhân qu( BSC

138

Sơ đg 4.3: Mơ hình Balanced Scorecard trong trưCng ð:i h1c công l+p

139


Chương 1:

L I M# ð U

1.1. Gi+i thiTu vV ñV tài nghiên cKu
1.1.1. Tính c p thi t c a ñ tài
S\ phát tri6n cLa khoa h1c công nghI ñã làm cho ngugn l\c con ngưCi trs nên

có ý nghĩa rRt quan tr1ng, nó quyDt đunh s\ phát tri6n bbn vhng cLa mZt quFc gia.
HiIn nay, nưSc ta vWn còn thiDu ngugn nhân l\c có trình đZ cao s nhibu ngành,
nhibu lĩnh v\c; cơ cRu ñZi ngũ lao ñZng qua ñào t:o còn thRp. ðibu này ñòi hci
ngành giáo d[c ph(i đei mSi tồn diIn, đMc biIt s cRp đ:i h1c đ6 đào t:o ra đZi ngũ
lao đZng có trình ñZ, có năng l\c ñáp lng yêu c>u phát tri6n cLa đRt nưSc. Vì v+y,
trưCng đ:i h1c c>n ph(i là trung tâm đào t:o, nghiên clu khoa h1c, chuy6n giao
cơng nghI và xuRt khŒu tri thlc.
Tuy nhiên, thương hiIu cLa trưCng đ:i h1c cơng l+p ch… đưnc t:o ra khi nhà
trưCng xây d\ng đưnc đZi ngũ gi(ng viên có trình ñZ, có năng l\c, cơ ss v+t chRt
khang trang, hiIn ñ:i. Mong muFn này ch… ñưnc gi(i quyDt khi các trưCng có đL
ngugn tài chính. ð6 chL đZng t:o ngugn tài chính thì các trưCng c>n đưnc t\ chL tài
chính s mlc ñZ cao.
Qua hai l>n c(i cách cơ chD tài chính (Nghu đunh sF10/2002/Nð CP; Nghu đunh
43/2006/Nð CP), đã gi(m bSt mZt sF rào c(n nhưng tính hiIu l\c, hiIu qu(, tính
linh ho:t, cơng bwng, tính ràng buZc te chlc, s\ chRp thu+n cLa cZng ñgng ñFi vSi
cơ chD t\ chL tài chính chưa cao. Cơ chD chưa t:o ra s\ t\ chL vb t:o ngugn tài
chính, t\ cân ñFi thu chi, trách nhiIm gi(i trình cLa các trưCng, cLa các cơ quan
qu(n lý trưSc xã hZi và ngưCi h1c cho viIc nâng cao chRt lưnng ñào t:o.
Như v+y, ñ6 các trưCng ñ:i h1c công l+p th+t s\ “lZt xác” thì cơ chD t\ chL tài
chính c>n thay đei ñ6 t:o ra nhhng gi(i pháp ñZt phá vb cơ chD tài chính, cơ chD
qu(n tru đibu hành. Bsi vì, ngugn thu cLa các trưCng đ:i h1c cơng l+p đưnc hình
thành tm hai ngugn là ngân sách cRp và ngồi ngân sách. Trong đó, ngugn ngân sách
(NS) cRp dưSi 50% (có trưCng ch… đ:t 10% đDn 20%), ngugn thu ngồi NS chiDm


trên 50% chL yDu là thu tm h1c phí và lI phí. Do v+y, ngo:i trm các trưCng đ:i h1c
khFi kinh tD, lu+t có kh( năng t\ b(o đ(m trên 50% mlc chi tm các ngugn thu s\
nghiIp, các trưCng khác ch… b(o ñ(m dưSi 50% mlc chi. ðMc biIt là các trưCng khFi
y dưnc, th6 thao, văn hóa nghI thu+t gMp rRt nhibu khó khăn vì ngugn thu ngồi
ngân sách rRt nhc, nhibu trưCng khơng có kh( năng tăng ngugn đ6 t\ cân đFi thu chi.

• góc đZ đ>u tư, vSi suRt đ>u tư 400÷500 USD/sinh viên/năm thì nưSc ta cịn
thua kém tm 8÷10 l>n so vSi các nưSc trong khu v\c. DWn tSi, viIc nâng cao chRt
lưnng giáo d[c đ:i h1c ngang t>m quFc tD là đibu khó th\c hiIn đưnc.
ð6 các trưCng đ:i h1c cơng l+p (ðHCL) ViIt Nam vươn lên, gi(i quyDt tFt
m[c tiêu nâng cao chRt lưnng thì c>n hồn thiIn cơ chD t\ chL tài chinh (TCTC)
theo hưSng giao quybn t\ chL s mlc ñZ cao cho các trưCng. Trong ñó, Nhà nưSc
nên tách biIt và phân đunh rõ chính sách h1c phí, chính sách h‹ trn xã hZi như miUn,
gi(m h1c phí cho các đFi tưnng chính sách, cho sinh viên vay tín d[ng ưu đãi (vì
sinh viên h1c bwng tibn đi vay thì s’ quyDt tâm h1c t+p tFt hơn đ6 có cơ hZi tr( nn)...
Khung h1c phí c>n qui đunh linh ho:t hơn; nên ñ6 các trưCng t\ xây d\ng trong mZt
giSi h:n nhRt ñunh. Các trưCng ñưnc t\ chL vb nhân s\, vb thu chi; có quybn tr(
lương cao theo nhu c>u, chRt lưnng cơng viIc, đFi tưnng th\c hiIn ñ6 hRp dWn
nhhng cán bZ, gi(ng viên gici, tâm huyDt vSi nghb. Các trưCng t\ chuu trách nhiIm
vSi s(n phŒm ñào t:o, nghiên clu khoa h1c cLa mình. Các nhà tuy6n d[ng (ngưCi
hưsng lni tm kDt qu( đào t:o) có nghĩa v[ đóng góp kinh phí cho nhà trưCng. NgưCi
h1c bc tibn nhibu thì đưnc h1c s chương trình chRt lưnng cao hơn.
Giao quybn TCTC s mlc ñZ cao, buZc các trưCng ph(i t\ nguyIn cung cRp duch
v[ tFt nhRt, b(o ñ(m chRt lưnng ñáp lng vSi yêu c>u cLa ngưCi h1c, ngưCi tuy6n
d[ng. Vì v+y, đb tài “Hồn thi n cơ ch TCTC các trư ng ðHCL

Vi t Nam” có ý

nghĩa c( vb lý lu+n, th\c tiUn và đưnc l\a ch1n làm ñb tài Lu+n án TiDn s“ kinh tD.
1.1.2. M c đích, n"i dung nghiên c'u c a lu)n án
1.1.2.1. M[c đích nghiên clu cLa lu+n án
Nhwm hI thFng hố cơ ss lý lu+n, phân tích th\c tr:ng, tm đó đb xuRt gi(i pháp
hồn thiIn cơ chD TCTC trưCng ðHCL ViIt Nam.


a. Câu hci qu(n lý

Hoàn thiIn cơ chD TCTC như thD nào ñ6 tăng cưCng TCTC các trưCng ðHCL?
b. Câu hci nghiên clu
(1) Phân tích cơ chD TCTC (Nghu đunh 43/2006/Nð CP) tm góc đZ trưCng
ðHCL. Nêu ra nhhng thu+n lni, khó khăn, đánh giá hiIu qu( ban đ>u cLa cơ chD tSi
t:o và sO d[ng ngugn thu, trách nhiIm gi(i trình tài chính trưSc xã hZi, kh( năng
TCTC cLa các trưCng? C[ th6 là tác ñZng tSi cơ chD phân be ngân sách cho các
trưCng; mlc thu h1c phí; kh( năng t:o ngugn tài chính tm bên ngồi (hnp ñgng ñào
t:o, tư vRn, tm thiIn, duch v[ căng tin, cho th tài s(n…); qui mơ, cơ cRu, s\ đa
d:ng, hiIu qu( sO d[ng ngugn thu, vFn ngân sách cRp; qui đunh viIc cung cRp thơng
tin tài chính cho các cơ quan liên quan, cho ngưCi h1c (ñibu kiIn vb nZi dung,
chương trình, gi(ng viên, cơ ss v+t chRt chRt ph[c v[ gi(ng d:y, h1c t+p), đŒy m:nh
xã hZi hóa (như cRp h1c beng, miUn gi(m h1c phí cho sinh viên gici, có hồn c(nh
khó khăn?
(2) Nhà nưSc c>n đei mSi cơ chD TCTC như thD nào ñ6 thúc ñŒy ho:t ñZng t:o
ngugn thu; nâng cao hiIu qu( sO d[ng, trách nhiIm gi(i trình tài chính cLa trưCng ðHCL.
(3) ð6 th\c hiIn tFt cơ chD TCTC cLa trưCng ðHCL c>n đibu kiIn gì?
c. Mơ hình nghiên clu
nh hư ng cơ
ch , chính sách
tài chính c a
nhà nư3c

Text

nh hư ng cơ
ch tài chính do
trư5ng ðH xây
d%ng

Cơ ch TCTC: đánh giá qua 6 tiêu chí là tính

hi$u l%c, hi$u qu', linh ho)t, cơng b,ng, r,ng
bu-c, ch.p nh/n c a c-ng đ0ng.

Text
nh hư ng c a m c tiêu phát tri n GDðH


Trong mơ hình, nhân tF m[c tiêu (biDn ph[ thuZc) là cơ chD TCTC, mlc đZ
hồn thiIn cLa nó đưnc ñánh giá qua 6 tiêu chí, bao ggm: tính hiIu l\c, hiIu qu(,
tính linh ho:t, tính cơng bwng, tính ràng buZc te chlc, s\ chRp nh+n cLa cZng đgng.
Có ba nhân tF (3 biDn ñZc l+p) tác ñZng tSi cơ chD TCTC cLa trưCng ðHCL, đó là:
(1) M[c tiêu phát tri6n giáo d[c ñ:i h1c (GDðH), chxng h:n muFn hZi nh+p
quFc tD thì c>n thay đei vai trị cLa nhà trưCng là ñơn vu cung lng duch v[ tri thlc
(ho:t ñZng như mZt doanh nghiIp); muFn t:o ra s\ c:nh tranh, nâng cao hiIu qu( sO
d[ng NS, gi(m gánh nMng chi NS cho GDðH; tăng s\ minh b:ch, trách nhiIm gi(i
trình trưSc xã hZi (XH)… thì c>n tăng quybn t\ chL cho các trưCng.
(2) Cơ chD, chính sách tài chính cLa Nhà nưSc như mơ hình tài chính cho giáo
d[c ñ:i h1c công l+p, hI thFng pháp lu+t ñi kèm (Lu+t giáo d[c, ngân sách, khoa
h1c công nghI…); năng l\c qu(n lý cLa cơ quan chL qu(n; nhhng ñibu này t:o ra
mZt khung pháp lý có th6 thúc đŒy hoMc h:n chD quybn TCTC trong khai thác, đa
d:ng hóa ngugn thu, sO d[ng hiIu qu( các ngugn tài chính s•n có cLa nhà trưCng.
(3) Cơ chD tài chính do m‹i trưCng xây d\ng thông qua qui chD chi tiêu nZi bZ
có đ(m b(o tính linh ho:t, hiIu qu( hay khơng…, nó ph[ thuZc vào mơ hình, năng
l\c qu(n lý cLa nhà trưCng.
MFi quan hI giha biDn ph[ thuZc và các biDn đZc l+p có tính 2 chibu.
d. Gi( đunh nghiên clu:
H1p Cơ chD TCTC có tác đZng t:o ra s\ đa d:ng hóa ngugn thu; tăng qui mơ, hiIu
qu( sO d[ng ngugn l\c tài chính; nâng cao đCi sFng cán bZ viên chlc các trưCng ðHCL.
H2p Cơ chD TCTC ñáp lng s\ mong ñni cLa cZng ñgng các trưCng ðHCL
trong c(i cách cơ chD qu(n lý tài chính cơng cLa Nhà nưSc.

H3p Cơ chD TCTC có tác đZng tăng s\ linh ho:t; t:o ra s\ công bwng, minh
b:ch và trách nhiIm gi(i trình cLa các trưCng ðHCL trong quá trình ho:t ñZng ñáp
lng nhu c>u ñào t:o cLa xã hZi.
1.1.2.2. NZi dung nghiên clu cLa lu+n án
M t là, teng quan các đb tài nghiên clu có liên quan.
Hai là, hI thFng hóa nhhng vRn đb lý lu+n vb TCTC, cơ chD TCTC.


Ba là, hI thFng hóa nhhng kinh nghiIm quFc tD ñ6 lng d[ng vào ViIt Nam.
B"n là, ñánh giá th\c tr:ng cơ chD TCTC ñang áp d[ng cho các trưCng ðHCL.
Năm là, đb xuRt gi(i pháp hồn thiIn cơ chD TCTC phù hnp vSi hoàn c(nh ViIt Nam.
1.1.3. ð-i tư/ng và ph1m vi nghiên c'u
Lu+n án t+p trung làm rõ nhhng nhân tF t:o nên cơ chD TCTC; các tiêu chí
đánh giá, (nh hưsng cLa cơ chD tSi t:o và sO d[ng ngugn thu, trách nhiIm gi(i trình
tài chính cLa các trưCng ðHCL. Tuy nhiên, TCTC có ph:m vi rZng, liên quan tSi
nhibu lĩnh v\c như t\ chL ñ:i h1c, ki6m ñunh chRt lưnng… Lu+n án ch… nghiên clu
các vRn ñb liên quan tSi chD ñZ, chính sách, cơ chD tài chính cLa Nhà nưSc, cLa các
trưCng nhwm thúc đŒy các trưCng nhanh chóng có đL đibu kiIn hZi nh+p quFc tD.
Ph:m vi nghiên clu ñưnc giSi h:n ch1n l1c s mZt sF trưCng do BZ GD&ðT,
BZ chL qu(n, ðHQG; UBND t…nh qu(n lý, sF liIu sO d[ng giai ño:n 2006÷2011.
1.1.4. Nh4ng đóng góp c a lu)n án
Vb mMt lý lu+n, lu+n án làm rõ b(n chRt cLa TCTC, cơ chD TCTC; phân tích
các nhân tF (nh hưsng; teng kDt bài h1c kinh nghiIm cLa 5 nưSc; ñưa ra 06 tiêu chí
đánh giá mlc đZ hồn thiIn cLa cơ chD TCTC, ñMc biIt ñã ñưa ra mZt sF ch… tiêu
ñánh giá hiIu qu( ban ñ>u cLa cơ chD TCTC. Chxng h:n như qui mơ, cơ cRu vFn; cơ
cRu chi phí; suRt ñ>u tư trên sinh viên; sF lưnng bài báo, cơng trình khoa h1c; sF
lưnng, cơ cRu đZi ngũ gi(ng viên; t„ lI sinh viên trên gi(ng viên; diIn tích ñRt ñai;...
Vb mMt th\c tiUn, lu+n án tiDn hành phân tích th\c tr:ng, nhhng thu+n lni, khó
khăn cLa cơ chD TCTC hiIn nay tm góc đZ các trưCng ðHCL. ðánh giá tính hiIu
l\c, hiIu qu(, tính linh ho:t, tính cơng bwng, tính ràng buZc, tính đgng thu+n cLa các

trưCng đFi vSi cơ chD hiIn hành (Nghu ñunh 43/2006/Nð CP). Tm đó, đưa ra gi(i
pháp hồn thiIn cơ chD TCTC phù hnp vSi hoàn c(nh ViIt Nam. KDt qu( nghiên
clu s’ là tài liIu tham kh(o cho nhhng nghiên clu tiDp theo vb TCTC trưCng ðHCL.
1.1.5. K t c u c a lu)n án
KDt cRu cLa lu+n án ñưnc bF c[c thành 4 chương.
Chương 1: LCi ms ñ>u giSi thiIu vb tính cRp thiDt, m[c đích, nZi dung nghiên
clu, các cơng trình đã nghiên clu trong và ngồi nưSc, phương pháp nghiên clu.


Chương 2: Cơ ss lý lu+n cLa cơ chD TCTC.
Chương 3: Th\c tr:ng cơ chD TCTC các trưCng ðHCL ViIt Nam.
Chương 4: Gi(i pháp hoàn thiIn cơ chD TCTC các trưCng ðHCL ViIt Nam.
1.2. TZng quan tình hình nghiên cKu
1.2.1. Các cơng trình nghiên c'u ; nưTm trưSc tSi nay, các cơng trình nghiên clu vb m(ng này có th6 ñưnc khái
quát như sau:
M t là, khái niIm; b(n chRt t\ chL, TCTC. Trên thD giSi, các trưCng ðH ñưnc
giao quybn t\ chL, TCTC tm rRt sSm; nó là mZt xu thD tRt yDu trong tương lai [175].
Hai là, các ngugn tài chính cLa nhà trưCng, bao ggm: tài trn cơng; thu phí, h1c
phí; hnp đgng vSi khu v\c tư nhân, doanh nghiIp và các te chlc khác; ho:t ñZng tm
thiIn; thương m:i, cung cRp duch v[ và thu khác (như tibn thuê cơ ss v+t chRt, ph[c
v[ nhà s, căng tin, thư viIn, trông gih xe...); thu nh+p tm ho:t đZng tài chính. Trong
cơ cRu ngugn thu, tài trn cơng chiDm đa sF (tSi 75% s đ:i h1c Châu Âu); tiDp đDn là
h1c phí (chiDm 15%); ngugn thu be sung khác (chiDm 10% ). Vb cơ cRu chi phí, chL
yDu chi cho biên chD (60%÷90% teng chi phí cLa đ:i h1c Châu Âu). Tài trn cơng
cRp theo cơ chD khốn (như cRp tr\c tiDp, đgng tài trn, c:nh tranh); nhibu trưCng
đưnc t\ quyDt đunh mlc thu h1c phí [167, 136].
Ba là, các nhân tF (nh hưsng tSi t\ chL, TCTC, bao ggm: Cơ chD qu(n lý,
ki6m soát, cách tài trn NS. S\ năng ñZng, sáng t:o, cơ cRu te chlc, hình thlc pháp
lý, quybn ss hhu, trách nhiIm gi(i trình, s\ đa d:ng ngugn tài chính cLa các trưCng

[166, tr.9].
B"n là, nhhng thách thlc cLa giao quybn t\ chL, TCTC. Nhà nưSc c>n có cơ
chD giám sát, xác ñunh nhân tF xem xét trong công thlc phân be tài trn. Các trưCng
có thêm trách nhiIm, qu(n lý tài chính trs nên phlc t:p hơn do s\ đa d:ng vb ngugn
tài chính (trưCng ðH Châu Âu có hơn 100 ngugn thu). Các trưCng ph(i xác ñunh
ñi6m m:nh, hi6u rõ chi phí ho:t đZng; đ>u tư phát tri6n chun mơn cho CBVC
[162].
Năm là, ñibu kiIn giao TCTC cho các trưCng là cơ quan chlc năng cLa nhà


nưSc (BZ Giáo d[c và ðào t:o…) ký thca thu+n vSi các trưCng (thCi h:n 3 năm,
hàng năm có thca thu+n be sung) vb m[c tiêu, nhiIm v[ ðT, NCKH lng vSi ngugn
tài chính đưnc cRp. Giao quybn t\ chL, TCTC gQn vSi trách nhiIm gi(i trình chRt
lưnng duch v[ cung cRp, ph(i cơng khai đ6 ngưCi h1c l\a ch1n... Nhà trưCng ph(i
thành l+p HZi ñgng qu(n tru ñ>y ñL thành ph>n như GV, cán bZ qu(n lý cRp cao, SV,
đ:i diIn bên ngồi đDn tm DN… và khơng ai trong các nhóm có th6 t:o thành đa sF.
Ngồi ra, lãnh đ:o nhà trưCng ph(i có t>m nhìn, năng l\c qu(n lý, đibu hành, có
quan hI tFt vSi cZng đgng các trưCng và các cơ quan bên ngồi có liên quan. Các
trưCng ph(i nh+n thlc rõ ph:m vi ho:t ñZng, giá tru gia tăng t:o ra cho XH, cho các
bên liên quan và cho ngưCi h1c. ThưCng xuyên có gi(i pháp hồn thiIn cơ cRu te
chlc, cLng cF hình (nh, uy tín cLa nhà trưCng mZt cách hiIu qu( [180, tr.171].
Sáu là, ñibu kiIn và gi(i pháp ñ6 nâng cao t\ chL, TCTC cho nhà trưCng là
Nhà nưSc ph(i c[ th6 hóa nó trong đibu kho(n cLa pháp lu+t. MuFn h:n chD s\ phát
sinh rLi ro ñ:o ñlc (cán bZ qu(n lý sO d[ng quybn l\c cho lni ích cá nhân) thì Nhà
nưSc ph(i có các biIn pháp ưu đãi, xO ph:t rõ ràng vb hành vi cLa ngưCi ra quyDt
đunh. Cơ quan cơng quybn đóng vai trị then chFt thúc ñŒy t\ chL, TCTC, giúp các
trưCng vưnt qua nhhng thách thlc tài chính (như đơn gi(n hóa các ngun tQc, thL
t[c hành chính, xây d\ng tiêu chí phân be tài trn theo phương thlc c:nh tranh; có
chính sách ưu ñãi thuD vSi cá nhân, te chlc ñóng góp tm thiIn; khuyDn khích các
trưCng thu hút ngugn tài chính tm khu v\c tư nhân bwng cơ chD ñgng tài trn. Lo:i bc

các rào c(n pháp lý, ñ(m b(o ngugn l\c tài chính và con ngưCi cLa nhà trưCng đưnc
huy đZng cho m[c tiêu gi(ng d:y, NCKH chRt lưnng cao. Ví d[, s Ph>n Lan,
trưCng ðH thu hút ñưnc 1 euro tm khu v\c tư nhân thì Nhà nưSc cRp thêm 2,5 euro
đ6 th\c hiIn nhiIm v[ đó. SV có hồn c(nh khó khăn đưnc nhà trưCng, Nhà nưSc
h‹ trn bwng cách cRp h1c beng, cho vay. NS cRp theo phương thlc khốn; trưCng
đưnc t\ do thiDt l+p h1c phí, sO d[ng CSVC, vay vFn ngân hàng thương m:i. Tuy
nhiên, ñ6 tăng cưCng trách nhiIm cLa các trưCng thì đunh kỳ bQt buZc ph(i ki6m
tốn báo cáo tài chính (s Hàn QuFc 2 năm mZt l>n [162, 166, , 175, 178, 180]).
B&y là, thưSc ño mlc ñZ t\ chL, TCTC cLa trưCng ðH là d\a vào s(n lưnng


KH như sF Rn phŒm, cơng trình NC đưnc trích dWn cLa nhà trưCng [184, tr.288].
Tám là, tác ñZng cLa TCTC làm cho các trưCng có kh( năng c:nh tranh tFt
hơn và đa d:ng hóa ngugn thu nh+p hơn.
1.2.2. Các cơng trình nghiên c'u ; trong nưCác cơng trình nghiên clu tm trưSc tSi nay, có th6 khái quát như sau:
M t là, nêu lên xu thD, kinh nghiIm t\ chL ðH cLa mZt sF nưSc (Hàn QuFc,
M“...), kinh nghiIm s mZt sF trưCng ðHCL ViIt Nam; ñưa ra mZt sF lý lu+n vb t\
chL, TCTC trong th\c hiIn nhiIm v[ ðT, NCKH; mFi quan hI, ñibu kiIn th\c hiIn
t\ chL, tác đZng cLa chính sách tăng h1c phí [37, 60, 63, 97].
Hai là, sơ bZ ñánh giá th\c tr:ng, nhhng tác đZng tích c\c cLa cơ chD TCTC
như t:o ra cơ ss pháp lý ñ6 các trưCng th\c hiIn TCTC; gi(m s\ can thiIp tr\c tiDp
cLa cơ quan qu(n lý nhà nưSc; t:o ñibu kiIn cho các trưCng chL ñZng nâng cao hiIu
qu( sO d[ng ngugn tài chính gQn vSi chRt lưnng ho:t ñZng (như tiDt kiIm chi, chFng
lãng phí). ða d:ng hóa và tăng ngugn thu s\ nghiIp, ngugn tài trn tm DN, các d\ án.
ðCi sFng CBVC ñưnc nâng lên [36, 50, 91, 94].
Ba là, nhhng vưSng mQc liên quan tSi cơ chD TCTC, đó là s\ lIch pha giha cơ
chD và quybn th\c tD. Cơ chD phân be NS cho NCKH chưa có tiêu chí, chưa d\a vào
thành tích khoa h1c, cịn chgng chéo, chưa hiIu qu( (nhibu đua phương khơng sO
d[ng hDt ngugn kinh phí ñưnc cRp, trong khi các trưCng l:i thiDu kinh phí NCKH),

thL t[c gi(i ngân phlc t:p. Phân be NS cho chi thưCng xun cịn nMng tính bình
qn, d\a trên yDu tF “ñ>u vào”, chưa chú tr1ng ñ>u ra là chRt lưnng, nhu c>u ñào
t:o, cơ cRu ngành nghb. ChD ñZ h1c phí thRp, cào bwng. Chưa có tiêu chí đánh giá
mlc đZ hồn thành nhiIm v[ cLa đơn vu đưnc giao quybn t\ chL. SuRt ñ>u tư/1 SV
thRp. Cơ chD ki6m sốt theo yDu tF đ>u vào chưa làm rõ trách nhiIm gi(i trình cLa
các trưCng. ViIc ra quyDt đunh ñ>u tư, sOa chha, mua sQm tài s(n chuu s\ qu(n lý,
chi phFi cLa nhibu văn b(n (Lu+t xây d\ng, ñRu th>u, qu(n lý tài s(n...) làm cho các
trưCng gMp khó khăn trong đ>u tư, nâng cRp CSVC đ6 nâng cao chRt lưnng ñào t:o.
B"n là, các tác gi( ñã ñb xuRt mZt sF gi(i pháp, như duy trì t„ lI chi NS cho
GDðH (2%÷2,4% teng chi NS); đ>u tư mZt sF trưCng ñ:t chuŒn quFc tD. Thay ñei


cách phân be NS; thí đi6m cơ chD đMt hàng, “mua” duch v[ cơng đFi vSi các ngành
h1c. ðŒy m:nh XHH, tính đL chi phí ðT. Hồn thiIn cơ chD qu(n lý tài chính, cơ
chD tr( thu nh+p, qu(n lý tài s(n s các trưCng ðH kinh tD. TiDp t[c chương trình tín
d[ng ưu đãi và gi(i quyDt tr\c tiDp cho SV. Hnp lý hoá cơ cRu te chlc; tăng cưCng
ki6m tra, giám sát nZi bZ vb th\c hiIn quybn t\ chL, trách nhiIm gi(i trình, phân cRp
cho các đơn vu. Làm tFt viIc xây d\ng qui chD chi tiêu nZi bZ; cơng khai các kho(n
chi tiêu, có cam kDt giha thu h1c phí và chRt lưnng ðT [47, 52, 58,…, 159].
H:n chD cLa các cơng trình đã th\c hiIn, bao ggm:
M t là, quan ñi6m trong các nghiên clu vWn giSi h:n trưCng ðHCL là đơn vu
s\ nghiIp có thu, đào t:o nhân l\c cho cơng tác qu(n lý nhà nưSc là chính. Chưa
làm rõ b(n chRt, vai trị cLa các trưCng trong nbn kinh tD thu trưCng hZi nh+p quFc tD
(nhà trưCng là ñơn vu cung cRp duch v[, ñáp lng nhu c>u s(n xuRt, nhu c>u xã hZi).
Hai là, kDt qu( nghiên clu mang tính chRt chuyên biIt vb mZt nZi dung như
cơng tác kD tốn... chưa có đibu kiIn sO d[ng sF liIu tài chính đ6 phân tích, làm rõ
tác đZng cLa cơ chD tSi viIc ms rZng, đa d:ng hóa ngugn thu; đei mSi, nâng cao
chRt lưnng. ðMc biIt, chưa phân tích sâu khái niIm, b(n chRt TCTC; cách phân be NS;
cơ cRu thu chi; ñánh giá hiIu qu( ngugn NS cRp. Gi(i pháp ch… mang tính gni ms, đơn
li cho mZt trưCng, mZt khFi trưCng, chưa làm rõ trách nhiIm gi(i trình, chưa khái quát

chung cho các trưCng. SF liIu minh h1a trong các phân tích, kDt lu+n cịn ít.
1.3. Phương pháp nghiên cKu c_a luan án
1.3.1. Phương pháp chung
Lu+n án sO d[ng phương pháp nghiên clu đunh tính kDt hnp vSi đunh lưnng. KD
thma kDt qu( nghiên clu cLa các nhà khoa h1c trong nưSc và ngoài nưSc.
1.3.2. M@u và phương pháp thu th)p s- liBu
Nghiên clu sO d[ng sF liIu thl cRp tm các tài liIu có s•n; sF liIu sơ cRp tm
ñibu tra, phcng vRn s mZt sF trưCng ðHCL trong vịng tm 3 đDn 6 năm (2006÷2011).
1.3.2.1. SF liIu thl cRp
Bao ggm các báo cáo thưCng niên cLa Nhà nưSc vb đ>u tư, cơ chD qu(n lý tài
chính đFi vSi GDðH; báo cáo cLa 10 trưCng ðHCL vb công tác ñ>u tư, cơ chD qu(n