Mô hình nghiên cứu tác động của mạng lưới giao thông đường bộ đến phát triển kinh tế xã hội của vùng kinh tế trọng điểm bắc bộ

L I CÁM ƠN
L i ñ u tiên, nghiên c u sinh xin đư c bày t lịng bi t ơn chân thành và
sâu s c t i PGS.TS. Nguy&n Th' Thu Th(o và TS. Ngô Chung v, s- hư ng d/n
t0n tâm c2a Th y, Cô v i nh4ng ñ'nh hư ng, góp ý xác ñáng cho n9i dung c2a
lu0n án, v, s- ñ9ng viên tinh th n Th y và Cơ đã dành cho nghiên c u sinh trong
suNghiên c u sinh xin ñư c g?i l i cám ơn chân thành t i các Th y, Cơ ViAn
Ngân hàng – Tài chính, ðEi hFc Kinh t qucKp cơ sL; và hai nhà ph(n biAn ñ9c l0p. S- quan tâm, nh4ng ý ki n đóng góp,
nh4ng l i phê bình nghiêm kh c c2a Th y, Cơ đã trL thành nguJn đ9ng l-c giúp
nghiên c u sinh kh c phPc nh4ng như c điQm đQ hồn thiAn ñ, tài nghiên c u.
Xin ñư c g?i l i tri ân t i TS. Lương Thái B(o, Ths. Tr n Chung Th2y, TS.
Nguy&n Th' Minh và PGS.TS. Nguy&n Văn Th ng, nh4ng ngư i Th y ñã ñJng
hành cùng nghiên c u sinh trong suñã nh0n ñư c s- chV d/n h t s c nhiAt tình v, phương pháp nghiên c u và s- hW tr
quý báu v, nguJn tài liAu tham kh(o nư c ngoài tX Th y, Cơ.
Xin đư c bày t lịng bi t ơn t i Th y, Cô ViAn Sau ðEi hFc, ðHKTQD,
nh4ng ngư i đã ln nhiAt tình và tEo đi,u kiAn tthành lu0n án theo ñúng quy ñ'nh c2a B9 Giáo dPc và ðào tEo.
L i cám ơn vô cùng sâu s c xin đư c g?i t i gia đình, nh4ng ngư i đã h t
lịng chăm sóc các cháu nh đQ nghiên c u sinh yên tâm hoàn thành lu0n án ñúng
hEn. Xin g?i l i cám ơn t i bEn bè đJng nghiAp đã ln đ9ng viên, chia s]; t i
nh4ng ngư i bEn ñang làm viAc tEi NHNN ViAt Nam và T^ng cPc Thtr nhiAt tình giúp nghiên c u sinh thu th0p s< liAu cho lu0n án.


L I CAM ðOAN

Tơi xin cam đoan lu0n án là cơng trình nghiên c u đ9c l0p, nghiêm túc c2a
riêng tơi. Lu0n án đư c th-c hiAn v i nguJn s< liAu và tài liAu tham kh(o đã đư c
cơng b< ñ y ñ2. N9i dung c2a lu0n án là trung th-c, đ(m b(o tính m i, tính c0p nh0t

trên cơ sL phân tích s< liAu đ9c l0p.
Tơi xin ch'u trách nhiAm hồn tồn v, l i cam đoan c2a mình!

Hà N i, tháng 12 năm 2012
Nghiên c u sinh

Ths. Hoàng Th Lan Hương


M CL C
DANH MaC CHb VIdT TeT
DANH MaC BfNG, HÌNH Vh
DANH MaC BIiU ðk, SƠ ðm
LnI Mo ðpU .............................................................................................................1
CHƯƠNG 1: TIdP CtN NGHIÊN CvU CHÍNH SÁCH Ty GIÁ ..........................8
1.1. Gi i thiAu t^ng quan tình hình nghiên c u v, chính sách t{ giá......................8
1.1.1. Nghiên c u v l a ch n ch ñ t giá........................................................8
1.1.2. Nghiên c u v hi u ng tác ñ ng c!a t giá t"i d tr% ngo'i h(i trong
B*ng cân ñ(i ti n t c!a NHTW.........................................................................12
1.1.3. Nghiên c u v chính sách phá giá ti n t , h s( co giãn c!a c3u xu5t
nh6p kh8u, t giá th c ña phương và các nhân t( tác ñ ng ..............................15
1.2. Phương pháp nghiên c u................................................................................20
1.2.1. Phương pháp đ1.2.2. Phương pháp ñCHƯƠNG 2: LÝ LUtN CƠ BfN V€ CHÍNH SÁCH Ty GIÁ.............................29
2.1. T^ng quan v, t{ giá........................................................................................29
2.1.1. Khái ni m t giá.......................................................................................29
2.1.2. Phân lo'i t giá........................................................................................30
2.1.3. Tác ñ ng c!a t giá t"i n n kinh t ..........................................................33
2.1.4. Nhân t( tác ñ ng t"i t giá ......................................................................38

2.2. Chính sách t{ giá ............................................................................................39
2.2.1. Khái ni m và mCc tiêu c!a chính sách t giá ..........................................39
2.2.2. N i dung c!a chính sách t giá ...............................................................52
2.3. Chính sách t{ giá hồn thiAn ..........................................................................69
2.3.1. Quan ni m v chính sách t giá hồn thi n.............................................69
2.3.2. ChF tiêu ph*n ánh m c đ hồn thi n chính sách t giá .........................69
2.3.3. ði u ki n ñ*m b*o s hồn thi n c!a chính sách t giá .........................70
CHƯƠNG 3: KINH NGHI…M HỒN THI…N CHÍNH SÁCH Ty GIÁ CˆA M‰T
SŠ QUŠC GIA CHÂU Á .........................................................................................72
3.1. Ch ñ9 t{ giá áp dPng tEi các nư c Châu Á ...................................................72
3.2. Kinh nghiAm hồn thiAn chính sách t{ giá c2a Trung Qu3.2.1. DiJn bi n t giá K Trung Qu(c ................................................................74
3.2.2. Bài h c rút ra tM kinh nghi m c!a Trung Qu(c .......................................79


3.3 Kinh nghiAm hồn thiAn chính sách t{ giá c2a Singapore...............................81
3.3.1. DiJn bi n t giá K Singapore....................................................................81
3.3.2. Bài h c rút ra tM kinh nghi m c!a Singapore ..........................................84
3.4. Kinh nghiAm hồn thiAn chính sách t{ giá c2a Thái Lan ...............................85
3.4.1. DiJn bi n t giá K Thái Lan......................................................................85
3.4.2. Bài h c rút ra tM kinh nghi m c!a Thái Lan ............................................86
3.5. Kinh nghiAm hồn thiAn chính sách t{ giá c2a Malaysia...............................88
3.5.1. DiJn bi n t giá K Malaysia.....................................................................88
3.5.2. Bài h c rút ra tM kinh nghi m c!a Malaysia ...........................................89
3.6. Kinh nghiAm hồn thiAn chính sách t{ giá c2a Inđơnêxia .............................90
3.6.1. DiJn bi n t giá K Inđơnêxia ...................................................................90
3.6.2. Bài h c rút ra tM kinh nghi m c!a Inđơnêxia..........................................92
CHƯƠNG 4: TH•C TR•NG CHÍNH SÁCH Ty GIÁ o VI…T NAM ..................93
4.1. Di&n bi n chính sách t{ giá L ViAt Nam tX 1989 ñ n nay..............................93
4.1.1. Giai ño'n 1 (1989 ñ n 1995, sau khi th< trưZng ngo'i t liên ngân hàng

ñư@c thành l6p) ..................................................................................................93
4.1.2. Giai ño'n 2 (1995 ñ n 2000) ...................................................................96
4.1.3. Giai ño'n 3 (2000 ñ n 2006, khi th< trưZng ch ng khoán Vi t Nam b]t
ñ3u ho't ñ ng)....................................................................................................99
4.1.4. Giai ño'n 4 (2006 ñ n nay) ...................................................................101
4.2. Th-c trEng chính sách t{ giá c2a ViAt Nam thơng qua kiQm đ'nh mơ hình
kinh t lư ng ........................................................................................................111
4.2.1. Hi u ng trung chuy^n c!a t giá và các nhân t( tác ñ ng...................111
4.2.2. Ki^m ñ4.3. K t qu( và hEn ch c2a chính sách t{ giá L ViAt Nam .................................125
4.3.1. K t qu* ñã ñ't ñư@c ...............................................................................125
4.3.2. H'n ch và nguyên nhân ........................................................................126
CHƯƠNG 5: HỒN THI…N CHÍNH SÁCH Ty GIÁ o VI…T NAM GIAI ðO•N
2010•2020................................................................................................................130
5.1. ð'nh hư ng chính sách t{ giá L ViAt Nam ñ n 2020 ...................................131
5.2. Các phương án cho chính sách t{ giá c2a ViAt Nam ....................................133
5.2.1. Phương án 1 – Phá giá n i t (VND)....................................................133
5.2.2. Phương án 2 – Không phá giá n i t , giá d3u th gi"i tăng..................135
5.2.3. Phương án 3 – Không phá giá n i t , nhưng tác ñ ng tăng lãi su5t .....136


5.2.4. Phương án 4 – Không phá giá n i t , gi*m lãi su5t đ^ khuy n khích
doanh nghi p vay v(n, ñ8y m'nh xu5t kh8u ....................................................136
5.3. ð, xuKt v i NHNN nh‘m hồn thiAn chính sách t{ giá L ViAt Nam giai đoEn
2010•2020 ............................................................................................................137
5.3.1. L a ch n ch đ t giá c3n th6n tr ng...................................................137
5.3.2. Khơng phá giá ti n t v"i mCc đích c*i thi n cán cân vãng lai ............144
5.3.3. N"i r ng biên ñ dao ñ ng t giá..........................................................145
5.3.4. NHNN dMng vi c h' lãi su5t huy ñ ng v(n ng]n h'n VND K m c 8% trong
quý 3/2012 .........................................................................................................146

5.4. ð, xuKt v i Qu5.4.1. ð xu5t v"i Qu(c h i và Chính ph! ......................................................147
5.4.2. ð xu5t v"i B Công thương .................................................................150
KdT LUtN .............................................................................................................155
DANH MaC TÀI LI…U THAM KHfO
A. Ph n ti ng ViAt
B. Ph n ti ng Anh
DANH MaC CƠNG TRÌNH CˆA TÁC GIf
PHa LaC


DANH M C VI"T T#T

ADB

Ngân hàng Phát triQn Châu Á

CCVL

Cán cân vãng lai

CSTG

Chính sách t{ giá

CCTT

Chính sách ti,n tA

CNY

ðJng Nhân dân tA (Trung Qu
JPY

ðJng Yên (Nh0t B(n)

MYR

ðJng Ringgit (Malaysia)

NBER

ChV s< t{ giá danh nghĩa song phương

NEER

ChV s< t{ giá danh nghĩa ña phương

NHNN

Ngân hàng Nhà nư c

NHTM

Ngân hàng thương mEi

NHTW

Ngân hàng Trung ương

SGD

ðJng ðơla (Singapore)

TCTD

T^ ch c tín dPng

THB

ðJng BEt (Thái Lan)

RBER

ChV s< t{ giá th-c song phương

REER

ChV s< t{ giá th-c đa phương

USD

ðJng ðơla (M—)

VND

ViAt Nam ðJng

DANH M C B.NG, HÌNH V1
Hình A. MHình 2.1. B9 ba bKt kh( thi [77 – trang 89] ..............................................................48
Hình 2.2. HiAu ng tuy n J .......................................................................................66

B(ng 1.1. Danh mPc các chV tiêu tính hA s< co giãn c u xuKt nh0p kh›u .................24
B(ng 1.2. Danh mPc mœt hàng đQ tính chV s< giá xuKt nh0p kh›u c2a ViAt Nam.....25
B(ng 1.3: ðóng góp c2a 16 quB(ng 2.1. B(ng cân ñB(ng 2.2. ð9 lAch chu›n c2a các mơ hình d- báo t{ giá ..........................................51
B(ng 2.3. Phân loEi ch đ9 t{ giá (khơng chính th c) ..............................................55
B(ng 2.4. Ưu, như c ñiQm c2a tXng ch đ9 t{ giá....................................................58
B(ng 2.5. Tóm t t n9i dung chính sách t{ giá hoàn thiAn.........................................69
B(ng 3.1. Di&n bi n ch ñ9 t{ giá và bi n s< kinh t vĩ mô c2a Trung QuB(ng 3.2. Di&n bi n ch ñ9 t{ giá và bi n s< kinh t vĩ mơ c2a Singapore..............84
B(ng 3.3. Di&n bi n ch đ9 t{ giá và bi n s< kinh t vĩ mô c2a Thái Lan ...............86
B(ng 3.4. Ch ñ9 t{ giá và bi n s< kinh t vĩ mô c2a Malaysia ...............................89
B(ng 3.5. Di&n bi n ch ñ9 t{ giá và bi n s< kinh t vĩ mô c2a Indonexia..............91
B(ng 4.1. Các bi n s< kinh t trong các mơ hình nghiên c u.................................112
B(ng 4.2. Tương quan NER v i các bi n c2a hàm c u XNK.................................119
B(ng 4.3. KiQm ñ'nh t- tương quan........................................................................120
B(ng 4.4. HA s< co giãn c u nh0p kh›u ñB(ng 4.5. HA s< co giãn c u xuKt kh›u ñB(ng 5.1. Tóm t t chính sách t{ giá c2a ViAt Nam ................................................130
B(ng 5.2. DKu hiAu kh2ng ho(ng và các chV tiêu ño lư ng ....................................149


DANH M C BI2U ð3, SƠ ð3
BiQu ñJ 1.1: T{ trFng thương mEi c2a 11 nư c thu9c OECD v i ViAt Nam ..........23
BiQu ñJ 1.2: T{ trFng thương mEi c2a 9 nư c không thu9c OECD v i ViAt Nam ........23

BiQu ñJ 2.1. BiQu ñJ Swan (1955) ............................................................................42
BiQu ñJ 2.2. Mơ hình Mundell•Fleming ...................................................................44
BiQu đJ 2.3. Ch đ9 t{ giá c< ñ'nh trong ñi,u kiAn di chuyQn vBiQu ñJ 2.4. Ch ñ9 t{ giá th( n^i trong ñi,u kiAn di chuyQn vBiQu ñJ 3.1. T{ lA phá giá danh nghĩa ñJng Nhân dân tA .........................................74
BiQu đJ 3.2. T{ giá USD/CNY và tình hình kinh t vĩ mơ c2a Trung QuBiQu đJ 3.3: ChV s< t{ giá danh nghĩa và th-c ña phương c2a CNY (2005=100) ....80
BiQu đJ 3.4. T{ giá đJng ðơla Singapore v i lEm phát và CCVL (1990•1997) ......83
BiQu đJ 3.5. T{ trFng dịng vBiQu đJ 3.6. T{ lA an tồn vBiQu ñJ 4.1. LEm phát c2a ViAt Nam giai đoEn 1985•1992 .....................................93
BiQu ñJ 4.2. ChV s< t{ giá danh nghĩa VND và các ñJng ti,n Châu Á (1995=1) .....96
BiQu ñJ 4.3. T{ giá th-c và danh nghĩa USD/VND (1995•2000) ............................97
BiQu đJ 4.4. Kinh t ViAt Nam giai đoEn 1995•2000 ...............................................98
BiQu đJ 4.5. T{ giá th-c và danh nghĩa USD/VND (2000•2006) ............................99
BiQu đJ 4.6. Kinh t ViAt Nam giai đoEn 2000•2006 .............................................100
BiQu đJ 4.7. Kinh t ViAt Nam giai đoEn 2006•2011 .............................................102
BiQu đJ 4.8. ChV s< t{ giá th-c và danh nghĩa USD/VND 2006•2012 ...................103
BiQu đJ 4.9. Di&n bi n n nư c ngồi c2a ViAt Nam .............................................104
BiQu đJ 4.10. T{ lA n nư c ngoài/TS nư c ngoài trên BCðTT c2a NHNN, .......104
t{ giá và tăng trưLng GDP c2a ViAt Nam (1995•2010) ..........................................104
BiQu ñJ 4.11. Di&n bi n biên ñ9 dao ñ9ng t{ giá USD/VND .................................106
BiQu ñJ 4.12. TBiQu ñJ 4.13. Thâm hPt ngân sách và thâm hPt thương mEi c2a ViAt Nam ...........108
BiQu ñJ 4.14. T{ giá v i FDI, FPI c2a ViAt Nam ...................................................109
BiQu ñJ 4.15. T{ giá và d- tr4 ngoEi hBiQu ñJ 4.16. T{ trFng xuKt kh›u c2a các nư c vào ViAt Nam (1995•2011) .........114
BiQu đJ 4.17. T{ giá, xuKt kh›u và nh0p kh›u c2a ViAt Nam (2000•2011) ...........123
BiQu đJ 4.18. LEm phát L M— (2000•2012) ............................................................124

BiQu đJ 4.19. LEm phát L ViAt Nam (2000•2012) ..................................................124
BiQu ñJ 4.20. ChV s< t{ giá danh nghĩa, th-c song phương và ña phương ............125
BiQu ñJ 4.21. Di&n bi n t{ giá và chV s< giá tiêu dùng c2a ViAt Nam (2005•2012)127
BiQu đJ 5.1. Ph(n ng c2a tăng trưLng, giá NK và giá tiêu dùng trư c bi n ñ9ng c2a
t{ giá........................................................................................................................134
BiQu ñJ 5.2. Ph(n ng c2a tăng trưLng trư c thay ñ^i c2a lEm phát......................135
BiQu ñJ 5.3. M c ñ9 mL c?a tài kho(n vBiQu ñJ 5.4. T{ lA d- tr4 ngoEi hBiQu ñJ 5.5. So sánh CPI Trung QuBiQu ñJ 5.6. TBiQu đJ 5.7. XuKt kh›u – nh0p kh›u s(n ph›m thơ c2a ViAt Nam (1995•2010) ....151
BiQu đJ 5.8. XuKt kh›u – nh0p kh›u s(n ph›m ch bi n c2a ViAt Nam (1995•2010).151
BiQu đJ 5.9. Cơ cKu xuKt kh›u c2a ViAt Nam (1995•2010)....................................152
BiQu đJ 5.10. Cơ cKu nh0p kh›u c2a ViAt Nam (1995•2010) .................................153
BiQu đJ 5.11. T{ giá th-c song phương VND v i Nhân dân tA (TQ), ñJng BEt (Thái
Lan) và Ringgit (Malaysia) .....................................................................................154

Sơ ñJ 4.1. Quan hA nhân qu( gi4a t{ giá và các bi n vĩ mơ (đ9 tr& =2).................117
Sơ đJ 4.2. Quan hA nhân qu( gi4a t{ giá v i các bi n vĩ mơ (đ9 tr& =4) ...............117


1

L I M4 ð5U
A. Tính c7p thi:t c;a đ= tài
Trong Chi n lư c phát triQn kinh t • xã h9i 10 năm 2001•2010, m9t trong
nh4ng mPc tiêu quan trFng ñư c ñ, ra, ñó là “ðưa GDP năm 2010 lên ít nh t g p
đơi năm 2000”. Trên th-c t , ViAt nam ñã ñEt ñư c mPc tiêu trên, v i GDP năm
2010 là hơn 550 nghìn t{ ñJng, gKp hơn hai l n GDP năm 2000 (270 nghìn t{

đJng). ði,u này ngồi viAc ch ng t đư c s- phát triQn c2a n,n kinh t ViAt Nam,
còn cho thKy cơng tác d- báo đã phát huy tác dPng.
Ti p đó, tEi ðEi h9i ð(ng l n th XI, trong báo cáo chính tr' c2a Ban chKp
hành Trung ương khóa 10, mPc tiêu phát triQn đKt nư c 5 năm (2011•2015) đã đư c
cP thQ hóa thành các chV tiêu, trong đó có m9t nhiAm vP quan trFng “kim ng ch
xu t kh u tăng bình quân 12%/năm, gi(m nh)p siêu, ph n ñ u ñ+n năm 2020
cân b,ng ñư-c xu t nh)p kh u”. [4]
ði,u kiAn tiên quy t đQ ViAt Nam có thQ th-c hiAn đư c nhiAm vP nêu trên là
ph(i ñ(m b(o s- phchính sách t{ giá.
T{ giá là m9t bi n s< quan trFng c2a n,n kinh t mL. Nó có mđ9ng qua lEi v i các chV s< vĩ mô như lãi suKt, t{ lA lEm phát, tăng trưLng kinh t , và
cán cân thanh toán quc< ñ'nh, hay th( n^i có đi,u ti t, hoœc neo đ0u v i m9t đJng ti,n (trong đó có ViAt
Nam), s- tác ñ9ng qua lEi l/n nhau gi4a các bi n s< này càng sâu s c hơn c(.
V i mPc tiêu gi4 v4ng s- ^n ñ'nh s c mua c2a ñJng ti,n và ñ(m b(o s- cân
b‘ng c2a cán cân vãng lai, NHNN ViAt nam ñư c giao nhiAm vP là cơ quan đi,u
hành, th-c thi chính sách t{ giá qui, xác ñii, ñi u ti t t giá.
Nhìn lEi 20 năm qua, kQ tX cuchính sách t{ giá c2a ViAt nam tX chW c ng nh c, mang nœng tính ch2 quan đã trL


2

nên linh hoEt hơn, theo sát di&n bi n c2a th' trư ng. Tuy nhiên, dư ng như chúng ta
v/n chưa tìm ra đư c hư ng đi,u hành t{ giá th-c s- ch2 ñ9ng, nhKt là trong bc(nh th gi i có nhi,u bi n đ9ng, tác đ9ng đa chi,u t i n,n kinh t trong nư c. S<
liAu th

nam trong vài năm trL lEi đây cho thKy s- bKp bênh, khơng ^n ñ'nh. Năm 2010 và
2011 ñã ch ng ki n s- lœp lEi tình trEng c2a năm 2008, khi càng v, cuphát càng ti n nhanh t i m c hai con s< (g n 12% năm 2010 và g n 19% năm
2011), vư t xa mPc tiêu mà Qunày, có ý ki n cho r‘ng viAc áp dPng chính sách t{ giá có qu(n lý v i s- can thiAp
ch2 y u mang tính chKt hành chính c2a NHNN đã bóp méo th' trư ng và là ngun
nhân chính gây nên tình trEng bKt ^n c2a th' trư ng ngoEi hb‘ng t giá, lãi su5t, l'm phát và cán cân thanh tốn qu(c t c2a ViAt nam v/n chưa
có l i gi(i thuy t phPc.
T{ giá và chính sách t{ giá khơng ph(i là đ, tài m i, nhưng di&n bi n c2a t{ giá
thì ln ln m i, và chXng nào n,n kinh t mL cịn tJn tEi thì t{ giá v/n ln tác đ9ng
t i tồn b9 đ i shưLng mang tính chKt trư ng tJn t i các bi n s< kinh t vĩ mơ. Trong đi,u kiAn hiAn tEi
cũng như trong kho(ng 10 năm t i, ch ñ9 t{ giá c2a ViAt Nam khó có thQ chuyQn sang
th( n^i. ChV khi nào áp dPng ch ñ9 t{ giá th( n^i, Chính ph2 m i t0p trung vào chính
sách ti,n tA v i công cP ch2 y u là lãi su7t. HiAn tEi, t{ giá v/n là m9t trong s< các
công cP quan trFng c2a NHNN ViAt Nam.
S- ph c tEp cũng như thú v' c2a t{ giá và chính sách t{ giá đã thơi thúc nghiên
c u sinh tìm hiQu và khám phá. ð, tài “Hồn thi2n chính sách t4 giá 5 Vi2t Nam giai
ño n 201082020” ñã ñư c nghiên c u sinh l-a chFn cho lu0n án khoa hFc c2a mình
v i lý do như v0y.

B. M@c đích nghiên c u c;a luAn án
Th: nh t, phát triQn lý lu0n v, hiAu ng c2a t{ giá t i B(ng cân ñ(BCðTT) c2a NHTW L ViAt Nam, tr( l i các câu h i: s cân bdng hay m5t cân
bdng gi%a tài s*n nư"c ngoài v"i n@ nư"c ngồi trong B*ng cân đ(i ti n t c!a


3

NHTW, và s bi n ñ ng c!a t giá có liên h v"i kh!ng ho*ng hay khơng?, nh‘m
đưa ra khuy n ngh' v i Chính ph2 c n quan tâm t i gánh nœng c2a NHNN ViAt
Nam hiAn nay, tránh m9t cu9c kh2ng ho(ng mà các nư c Châu Á ñã gœp ph(i cách
ñây 15 năm.
Th: hai, ñ, xuKt gi(i pháp gi(i quy t các vKn đ, c2a chính sách t{ giá: l-a
chFn ch ñ9 t{ giá và s? dPng cơng cP trong đi,u ti t t{ giá, đœc biAt cơng cP gi(m
giá đJng n9i tA.

Câu hDi quFn lý
Chính sách t4 giá ccách nào nhà ho ch đBnh chính sách có thD hồn thi2n chính sách t4 giá?

Câu hDi nghiên c u
V i câu h i qu(n lý như trên, lu0n án t0p trung vào tr( l i ba (03) câu h i
nghiên c u sau đây:
•T{ giá c n đư c kiQm sốt như th nào trong mmô như giá d u, lEm phát, và cán cân thanh toán qu•Nh4ng phương án hành đ9ng nào c n ñư c xây d-ng, ñQ tX ñó các nhà
hoEch ñ'nh chính sách hình dung đư c nh4ng tác đ9ng có thQ có khi th-c hiAn chính
sách phá giá n9i tA?
•Cùng v i chính sách t{ giá, chính sách hW tr nào c n ñư c ñưa ra?

C. V7n ñ= nghiên c u
XuKt phát tX các câu h i nghiên c u trên, nghiên c u sinh l-a chFn các vKn
ñ, nghiên c u sau đây:
•Trong đi,u kiAn hiAn tEi, ViAt Nam nên l-a chFn ch ñ9 t{ giá nào cho phù
h p. N u quy t ñ'nh chuyQn ñ^i ch đ9 t{ giá c n chu›n b' nh4ng gì?
•B(ng cân ñVND gi(m giá có đœt gánh nœng lên vai NHNN ViAt Nam khơng?

• ðánh giá chính sách phá giá n9i tA c2a ViAt Nam (khi VND b' gi(m giá m9t
cách có ch2 đ'nh bLi NHNN) và các nhân t< tác ñ9ng, bao gJm giá d u, tăng
trưLng s(n xuKt, giá hàng hóa nh0p kh›u, giá hàng hóa tiêu dùng, và lãi suKt. ðQ


4

làm rõ hơn vKn ñ,, hA s< co giãn c2a c u xuKt nh0p kh›u trư c bi n ñ9ng c2a t{ giá
ñã ñư c t0p trung nghiên c u.

D. ðLi tưMng và phHm vi nghiên c u
ðNam giai đoEn 2000•2011. ð, tài ñư c nghiên c u trên giác ñ9 c2a m9t nhà nghiên
c u đ9c l0p.
N9i dung c2a chính sách t{ giỏ (să ủ c ủ, c0p cP thQ trong chương Cơ sL lý
lu0n v, chính sách t{ giá hồn thiAn) gJm hai ph n chính là lPa chQn ch: ñR tJ giá
và ñi=u ti:t tJ giá. Trong ph n đi,u ti t t{ giá có nhi,u cơng cP khác nhau c2a
NHTW như phá giá n9i tA, biên ñ9 dao ñ9ng, nghiAp vP th' trư ng mL, lãi suKt, và
qu— d- tr4 ngoEi hcơng cP gi(m giá nEi t2 c2a chính sách t{ giá trong mhóa và dI trJ ngo i hKi trong B(ng cân ñKi tiLn t2 cbi n s< vĩ mô quan trFng khác c2a n,n kinh t .
CS Lãi su7t
LS cơ b(n, LS chi t khKu
LS huy ñ9ng, cho vay n9i tA

LS ngoHi
tI

LS

ngoHi tI

CS TJ giá
Ch+ ñE t4 giá, thB
trưGng m5, biên ñE dao
ñEng, nâng giá/phá giá

CS QLNH
DI trJ
ngo i
hKi

K t htA khi xuKt c(nh, t{ lA
ti,n g?i b t bu9c ngoEi
tA, trEng thái ngoEi h
(Ngufn: Tác gi*)
Hình A. MLi quan hI giTa 3 chính sách: tJ giá, quFn lý ngoHi hLi, và lãi su7t


5

Hình trên biQu di&n msách ti,n tA c2a m9t ququ(n lý ngo i hKi. Cùng hư ng t i mPc tiêu “kn ñ'nh giá tr' ñJng n9i tA” và “ð(m
b(o cân b‘ng cán cân thanh toán quñ'nh, cP thQ lãi suKt huy ñ9ng và cho vay ngoEi tA (nh hưLng t i cung c u ngoEi tA
trên th' trư ng và tác ñ9ng t i t{ giá. Tuy nhiên, trong phEm vi lu0n án, nghiên c u
sinh khơng đœt trFng tâm nghiên c u vào chính sách lãi suKt, do chính sách này

mang tính ph c tEp, ña chi,u, c n m9t s- ñ u tư nghiên c u ñáng kQ. Nghiên c u
sinh hy vFng să ti p tPc tỡm hiQu v, chớnh sỏch lói suKt trong nghiên c u đ9c l0p sau
này c2a mình.
S< liAu c2a ViAt Nam và m9t s< qu1/2000 ñ n cunghiên c u sinh ñã ti n hành b^ sung m9t s< thơng tin đư c c0p nh0t t i q 3 năm
2012. Riêng v, cân ñliAu quy t tốn đ n 2010.

E. ðóng góp mXi c;a luAn án
Như đã đ, c0p L ph n MPc đích nghiên c u, lu0n án ñư c th-c hiAn v i
nh4ng ñóng góp sau ñây:
1. Lu0n án ñưa ra quan ñiQm m i v, m9t chính sách tV giá (CSTG) hồn
thi2n: ñó là khi CSTG ñEt mPc tiêu ñ(m b(o cân b‘ng n9i, cân b‘ng ngoEi, k t qu(
d- báo sát v i th-c t , quy t ñ'nh ñưa ra ch2 đ9ng, th2. Áp dPng phương pháp phân chia ch+ ñE t4 giá thành các giai ñoEn và s?
dPng các chV s< kinh t vĩ mơ chính đQ phân tích, lu0n án so sánh CSTG c2a ViAt
Nam v i Trung Qunày cho phép nghiên c u toàn diAn hơn nh4ng thành công, thKt bEi trong viAc th-c
hiAn CSTG c2a các nư c.


6

3. Khác v i các nghiên c u trong nư c trư c ñây, lu0n án b^ sung bi n “ChP
sK giá hàng hóa nh)p kh u” vào mơ hình phân tích. ði,u này cho phép ph(n ánh
rõ nét hơn tác ñ9ng c2a t{ giá t i giá c( hàng hóa L th' trư ng n9i đ'a.
Trong mơ hình kiQm ñ'nh hiAu ng trung chuyQn c2a t{ giá t i giá hàng hóa,
khác v i nhóm nghiên c u c2a ViAn Nghiên c u qu(n lý kinh t Trung ương
(nghiên c u giai ñoEn tháng 1/2005 ñ n tháng 3/2009), nghiên c u sinh ñưa vào

bi n n9i sinh giá hng húa nh0p khu, bLi lă trong c cKu hng nh0p kh›u c2a ViAt
Nam khơng chV bao gJm hàng hóa tiêu dùng (thQ hiAn L chV tiêu CPI) mà còn có y u
t< đ u vào phPc vP cho s(n xuKt. Hơn n4a, mơ hình VAR cho k t qu( chính xác n u
s< quan sát càng nhi,u. ChuWi s< liAu trong lu0n án ñư c thu th0p tX tháng 1/2000
t i tháng 9/2011. V i s< quan sát này, nghiên c u sinh hy vFng có thQ kh«ng đ'nh
k t qu( nghiên c u và 2ng h9 các ñ, xuKt c2a nhóm tác gi( đtA nói chung và chính sách t{ giá nói riêng.
4. Trong tính tốn t{ giá th-c đa phương, khác v i m9t s< nghiên c u trư c
(lKy 1999 là năm glàm năm gHàn QuKc và Thái Lan, do đây là ba đquan hA thương mEi v i ViAt Nam. V i t{ trFng thương mEi thay ñ^i theo tXng q,
khơng c< đ'nh theo năm gvà ph(n ánh trung th-c hơn tình hình th-c t .
5. Lu0n án ñi,u chVnh hA s< co giãn c u xuKt nh0p kh›u (XNK) v i s< liAu
c0p nh0t (năm gKc là 2005 thay vì 1999 như các nghiên c u trư c đây). Ngồi bi n
đ9c l0p “t{ giá”, hàm c u XNK ñư c b^ sung “chV s< giá XNK” và “thu nh0p th-c
t ”, giúp ph(n ánh rõ nét hơn nh4ng tác đ9ng ngồi t{ giá t i quy mô XNK.
6. Lu0n án phát triQn lý lu0n v, B(ng cân ñKi tiLn t2 cương v i trFng tâm là mhiQu c2a nghiên c u sinh, cho t i th i ñiQm này, L ViAt Nam chưa có nghiên c u
nào đư c th-c hiAn m9t cách có hA th

7

lu0n án chV ñ, c0p t i hai cKu ph n quan trFng c2a B(ng cân ñViAt Nam (d- tr4 ngoEi hB(ng cân đc2a mình có thQ nh0n đư c s- quan tâm c2a NHNN và các nhà nghiên c u.

F. BL c@c luAn án
Ngoài l i mL ñ u và ph n k t lu0n, danh mPc lu0n án đư c trình bày theo
năm (5) chương:
Chương 1: Ti p c0n nghiên c u chính sách t{ giá;
Chương 2: Lý lu0n cơ b(n v, chính sách t{ giá;
Chương 3: Kinh nghiAm hồn thiAn chính sách t{ giá c2a m9t s< quChâu Á;
Chương 4: Th-c trEng chính sách t{ giá c2a ViAt Nam;
Chương 5: Hồn thiAn chính sách t{ giá L ViAt Nam giai đoEn 2010•2020.


8

CHƯƠNG 1
TI"P C_N NGHIÊN CaU CHÍNH SÁCH Tc GIÁ
1.1. GiXi thiIu tdng quan tình hình nghiên c u v= chính sách tJ giá
1.1.1. Nghiên c:u vL lIa chWn ch+ ñE t4 giá
1.1.1.1. Trên th gi i
Trong nghiên c u c2a Jeffrey A. Frankel, (1999), “No single currency
regime is right for all countries or at all times” [51], tác gi( ñã kh«ng đ'nh khơng
thQ tJn tEi m9t ch đ9 t{ giá phù h p v i mFi qugiá nào phù h p v i m9t qum9t quvà m c đ9 mL c?a c2a quCũng trong m9t nghiên c u năm 2003 c2a mình, “A proposed monetary
regime for small commodity exporters: Peg to the Export Price (PEP)” (ð
xu5t ch ñ t giá ñ(i v"i các nư"c xu5t kh8u nhk: Neo v"i giá c!a hàng xu5t
kh8u), Jeffrey A. Frankel [52] ñã nêu lên m9t ý tưLng, m9t quan ñiQm m i. Ơng đã
liAt kê nh4ng s- l-a chFn c2a m9t qu

rõ nh4ng bKt c0p c2a tXng s- l-a chFn. Ch«ng hEn, n u th( n^i t{ giá và NHTW
th-c thi chính sách ti,n tA đ9c l0p, n,n kinh t nh khơng có kh( năng chgiỏ; n u nhm mPc tiờu ki,m ch lEm phỏt, să khụng kh( thi n u gœp cú shàng hóa nh0p kh›u; n u quay trL lEi ch ñ9 b(n v' vng, să thKt bEi n u giỏ vng
th gi i bi n đ9ng mEnh. TX đó, Frankel đã đưa ra ñ, xuKt rKt m i: ch ñ9 t{ giá
neo v i giá c2a mœt hàng xuKt kh›u ch2 l-c (PEP) să phự h p v i nh4ng n c
chuyờn mụn hóa s(n xuKt m9t mœt hàng nơng s(n hoœc khống s(n ñœc thù, tKt nhiên
v i ñi,u kiAn giá c2a mœt hàng đó tính b‘ng n9i tA là c< đ'nh. Tác gi( đã quan sát và
đưa vào phân tích c2a mình m9t s< quneo t{ giá v i giá lúa mì; Indonexia, Ecuado, Mehico, Venezuela: giá d u m ;
Chile: kim loEi đJng; Ghana: giá vàng….Có thQ nói đây là m9t ý tưLng rKt m i, rKt


9

riêng, ñáng ñQ suy nghĩ. Tuy nhiên, v i trư ng h p c2a ViAt Nam, ủi,u ny să khú
th-c hiAn, dù chúng ta xuKt kh›u nhi,u mœt hàng nhưng chưa có mœt hàng xuKt kh›u
ch2 l-c nào đ2 s c mEnh ñQ trL thành cái neo ^n ñ'nh cho t{ giá, kQ c( d u thô.
Bài nghiên c u c2a Nguyen Tran Phuc and Nguyen Duc Tho, (2009),
“Exchange Rate Policy in Vietnam, 1985=2008”, ASEAN Economic Bulletin,
Vol.26, No. 2, August 2009 [75] đã có nh4ng l0p lu0n khá thú v' khi cho r‘ng ch
ñ9 t{ giá tEi ViAt Nam hiAn khơng ph(i là “th( n^i có qu(n lý” (managed float) như
NHNN ViAt Nam và ngư i dân v/n thư ng nói. Theo nghiên c u c2a hai tác gi(,
Chính ph2 và NHNN ViAt Nam hiAn đang duy trì viAc “qu(n lý” nhi,u hơn là “th(
n^i” ñtrFng nhKt cho tXng th i kỳ: T{ giá ^n đ'nh? LEm phát trong t m kiQm sốt? Hay
gi(m thâm hPt cán cân thanh tốn? ði,u đó đã d/n t i s- lúng túng, b' ñ9ng khi n,n
kinh t th gi i và trong nư c có nhi,u xáo tr9n. Bài nghiên c u ñã rKt quan tâm t i
t{ giá th-c ña phương (REER) và cho r‘ng s- thay ñ^i c2a chV s< này c n ph(i ñư c
theo dõi sát sao.

1.1.1.2. TEi ViAt Nam
Trong lu0n án c2a mình “ðXi mYi và hồn thi2n chính sách qu(n lý ngo i
hKi 5 Vi2t Nam trong giai ño n hi2n nay” (1995), tác gi( Nguy&n Th' Thu Th(o
[18] ñã ñ, c0p t i t{ giá và ch ñ9 t{ giá. Trong đó, tác gi( đã phân tích l i th cũng
như hEn ch c2a ch ñ9 t{ giá c< ñ'nh Bretton Woods và ch ñ9 t{ giá linh hoEt, tX
đó kh«ng đ'nh “ch đ9 t{ giá hWn h p phù h p và ñEt hiAu qu( tB(n, Hàn Qunh‘m kh«ng đ'nh viAc áp dPng ch đ9 t{ giá th( n^i có qu(n lý c2a Nhà nư c m9t
cách m,m d]o, linh hoEt, khi th t chœt, lúc n i l ng phù h p v i tXng giai ñoEn ñã
tEo ñi,u kiAn cho n,n kinh t các nư c này phát triQn không ngXng. o ViAt Nam, tEi
th i ñiQm 1995, cơ ch 2 t{ giá c< ñ'nh, c ng nh c ñã ñư c thay th b‘ng viAc Ngân
hàng Nhà nư c cơng b< 1 t{ giá chính th c và biên ñ9 dao ñ9ng so v i t{ giá chính
th c. Dù lu0n án đã đư c th-c hiAn cách ñây 16 năm, m9t kho(ng th i gian ñ2 dài
ñQ mang t i nhi,u thay ñ^i cho n,n kinh t th gi i và ViAt Nam, ñi,u chúng ta


10

không thQ ph2 nh0n là nh4ng l0p lu0n c2a tác gi( să trL thnh nguJn tham kh(o h4u
ớch cho cỏc nghiên c u ti p theo v, t{ giá.
Trong lu0n án “Hồn thi2n cơ ch+ điLu hành t4 giá nh,m nâng cao hi2u
qu( chính sách tiLn t2 5 Vi2t Nam”(2004), tác gi( Lê Th' TuKn Nghĩa [14] ñã k t
h p nghiên c u hai n9i dung quan trFng là cơ ch ñi u hành t giá và hi u qu* c!a
CSTT, ñJng th i dành m9t th i lư ng khá l n đQ phân tích các cơng cP c2a CSTT
như nghiAp vP th' trư ng mL, d- tr4 b t bu9c, lãi suKt, hEn m c tín dPng, t{ giá….
Kinh nghiAm tX các nư c M—, Hàn QutrFng tâm là ba (03) công cP: nghiAp vP th' trư ng mL, lãi suKt tái chi t khKu, và dtr4 b t bu9c. Tác gi( ñã ñ, c0p t i đi,u kiAn Marshall•Lerner và mơ hình c2a
Mundell•Flemming trong ph n cơ sL lý lu0n, tuy nhiên chưa ti n hành kiQm ñ'nh
v i th-c t ViAt Nam. Như ñã trình bày trong L i mL đ u, phEm vi nghiên c u ñư c

nghiên c u sinh xác ñ'nh rõ là chính sách t4 giá (khơng ph(i là chính sách ti,n tA,
mœc dù chính sách t{ giá là m9t b9 ph0n c2a chính sách ti,n tA), bao gJm viAc l-a
chFn ch+ ñE t4 giá và ñiLu ti+t t4 giá thơng qua cơng cP phá giá ti,n tA, biên đ9 dao
ñ9ng và d- tr4 ngoEi hđQ kiQm đ'nh đi,u kiAn Marshall•Lerner L ViAt Nam. Như v0y, cơng trình nghiên
c u c2a nghiên c u sinh khơng có s- trùng l p v i đ, tài lu0n án c2a tác gi( Lê Th'
TuKn Nghĩa.
Tác gi( Dương Th' Thanh Mai [12], trong lu0n án “V)n d^ng mô hình phân
tích chính sách t4 giá 5 Vi2t Nam”(2002) đã thu th0p kinh nghiAm v, ñi,u hành t{
giá tEi ba qucác giai ñoEn c2a các ch ñ9 t{ giá), ñJng th i ti n hành kiQm ñ'nh ñi,u kiAn
Marshall – Lerner v i trư ng h p ViAt Nam v i năm gcho thKy t^ng hA s< co giãn c2a c u xuKt nh0p kh›u ñ0,581, khơng th a mãn đi,u kiAn Marshall – Lerner). Trong lu0n án c2a mình,
nghiên c u sinh ti n hành phân tích các bi n s< kinh t vĩ mơ quan trFng theo tXng
giai ñoEn c2a ch ñ9 t{ giá, ñJng th i không chV so sánh ViAt Nam v i Thái Lan và
Trung Qukhác biAt l n nhKt gi4a hai nghiên c u lEi n‘m L hA s< co giãn c u xuKt nh0p kh›u


11

c2a ViAt Nam ñkiAn Marshall – Lerner). Ph(i chăng s- khác biAt này là do hai nghiên c u ñư c ti n
hành trong hai th i kỳ khác nhau (1989•2000 và 2000•2011)? ðQ có thQ lý gi(i đư c
câu h i quan trFng này địi h i ph(i có m9t s- nghiên c u sâu s c hơn.
Ngân hàng Nhà nư c ViAt Nam, VP Qu(n lý NgoEi htài nghiên c u khoa hFc cKp ngành, “Cơ ch+ điLu hành t4 giá hKi đối phù h-p
trong ñiLu ki2n hi2n nay” (2009), v i s- tham gia c2a ThEc s— Nguy&n Quang Huy
(Ch2 nhiAm ñ, tài) và các thành viên Ths. ðào Xuân TuKn, Phí ðăng Minh, Nguy&n

Th' HJng, Nguy&n Th' Nhung, Ngơ Th' Thu Trà, Hồng H(i Lê, và Lê Th' Thanh
Th2y [7]. ð, tài ñã kh«ng đ'nh cơ ch t{ giá hiAn nay c2a ViAt Nam là cơ ch linh
ho t có qu(n lý, viAc s? dPng cơng cP t{ giá bình qn liên ngân hàng và biên đ9 t{
giá đã góp ph n hEn ch tình trEng đ u cơ và tác đ9ng c2a bi n ñ9ng t{ giá trên th'
trư ng nư c ngồi, hEn ch tình trEng nh0p siêu, c(i thiAn cán cân thanh tốn. Tuy
nhiên, v i nh4ng gì đã và đang di&n ra trong năm 2010•2011, có thQ thKy chính sách
t{ giá c2a ViAt Nam lEi trL nên b' ñ9ng và khơng phát huy đư c hiAu qu( như vài
năm trư c đó. ði,u đó ch ng t m9t mơ hình phù h p cho chính sách t{ giá v/n c n
ñư c ti p tPc nghiên c u.
Các tác gi( Nguy&n Th' Thu H‘ng, ðinh TuKn Minh, Tô Trung Thành, Lê
HJng Giang, PhEm Văn Hà [6] thu9c Trung tâm Nghiên c u Kinh t và Chính sách
Trư ng ðEi hFc Kinh t , ðEi hFc Quchính sách t4 giá trong bKi c(nh ph^c h_i kinh t+” (2010). Theo nhóm tác gi(,
ViAt Nam đang theo đu^i cơ ch neo t{ giá có đi,u chVnh, và hiAn nay cơ ch này
hoEt đ9ng khơng hiAu qu(. Cùng v i viAc so sánh t{ giá chính th c và t{ giá tr'
trư ng t- do trong năm 2009, t{ giá th-c t và t{ giá danh nghĩa giai đoEn 2000•
2009, các tác gi( cũng đã tính tốn t{ giá th-c đa phương L ViAt Nam ñQ ñi ñ n k t
lu0n: VND lên giá nhi,u so v i các ñJng ti,n c2a các nư c ñnhân c2a s- sPt gi(m tính cEnh tranh c2a hàng hóa ViAt Nam và s- gia tăng nh0p
siêu c2a n,n kinh t n9i ñ'a. Bài nghiên c u ñã có 3 ñ, xuKt quan trFng, đó là i, ViAt
Nam chuyQn sang cơ ch t{ giá th( n^i có qu(n lý; ii, khi tX b cơ ch neo t{ giá,
NHNN ViAt Nam ph(i trL nên đ9c l0p và iii, hiAn đEi hóa th' trư ng ngoEi h