Nghiên cứu quản trị chi phí kinh doanh theo quá trình hoạt động (ABCM) trong các doanh nghiệp chế biến gỗ việt nam

i

L I CAM ðOAN
Tơi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên c u c a riêng tơi. Các s li u trong
lu n án là trung th c. Nh"ng k$t qu& trong lu n án chưa t(ng đư)c cơng b trong b+t
c m,t cơng trình nào khác.
Tác gi& lu n án

Ph.m H0ng H&i


ii

M CL C
L2i cam ñoan ……………………………………………………………….............i
M5c l5c …………………………………………………………………….............ii
Danh m5c các ch" vi$t t8t …………………………………………………............v
Danh m5c các b&ng ……………………………………………………….............vi
Danh m5c các sơ ñ0 ……………………………………………………………...vii
L:I M< ð>U ……………………………………………………………..............1
CHƯƠNG 1. CƠ S< LÝ LUFN VH QUJN TRL CHI PHÍ KINH DOANH THEO
Q TRÌNH HOTT ðUNG (ABC/M) TRONG CÁC DOANH NGHIZP ……..15
1.1.

Qu&n tr\ chi phí kinh doanh – h th ng cung c+p thơng tin kinh t$ bên trong
cho các quy$t ñ\nh qu&n tr\ ………………………………………………..15

1.1.1. Khái ni m qu&n tr\ chi phí kinh doanh ……………………………............15
1.1.2. N,i dung ch y$u c a qu&n tr\ chi phí kinh doanh ………………….........17
1.1.3. Các hưdng phát trien c a qu&n tr\ chi phí kinh doanh …………………...24
1.2.

Qu&n tr\ chi phí kinh doanh theo q trình ho.t đ,ng ……………………29

1.2.1. Khái ni m qu&n tr\ chi phí kinh doanh theo q trình ho.t ñ,ng …………29
1.2.2. N,i dung ch y$u c a qu&n tr\ chi phí kinh doanh theo q trình ho.t đ,ng
……………………………………………………………………………..30
1.2.3. S khác bi t cơ b&n gi"a qu&n tr\ chi phí kinh doanh truyjn th ng và qu&n
tr\ chi phí kinh doanh theo q trình ho.t đ,ng ………………..................41
1.2.4. Các giai ño.n phát trien c a qu&n tr\ chi phí kinh doanh theo q trình ho.t
đ,ng ……………………………………………………………………….44
1.3.

Kinh nghi m v n d5ng qu&n tr\ chi phí kinh doanh theo q trình ho.t ñ,ng
k m,t s nưdc trên th$ gidi ………………………………………………..48

1.3.1. Kinh nghi m v n d5ng qu&n tr\ chi phí kinh doanh theo q trình ho.t đ,ng
k các nưdc phát trien ……………………………………...........................48
1.3.2. Kinh nghi m v n d5ng qu&n tr\ chi phí kinh doanh theo q trình ho.t đ,ng
k các nưdc ñang phát trien ………………………………..........................50


iii

1.3.3. Bài hmc kinh nghi m ………………………………………………………52
1.4.

Kh& năng ng d5ng và các nhân t &nh hưkng ñ$n s ti$p nh n qu&n tr\ chi
phí kinh doanh theo q trình ho.t ñ,ng trong các doanh nghi p ch$ bi$n go
Vi t Nam ……………………………………….........................................53

CHƯƠNG 2. ðÁNH GIÁ THpC TRTNG VH QUJN TRL CHI PHÍ KINH
DOANH TRONG CÁC DOANH NGHIZP CHq BIqN Gr VIZT NAM …….. 56
2.1.

Ttng quan vj ngành công nghi p ch$ bi$n go Vi t Nam ………...............56

2.1.1. Khái quát vj ngành công nghi p ch$ bi$n go qua các th2i kỳ ……………56
2.1.2. Th c tr.ng ngành công nghi p ch$ bi$n go Vi t Nam ……………..……. 58
2.2.

ðvc ñiem kinh t$ kw thu t ch y$u &nh hưkng đ$n cơng tác qu&n tr\ chi phí
kinh doanh c a các doanh nghi p ch$ bi$n go Vi t Nam ……………….. 65

2.2.1. Quy ñ\nh c a Nhà nưdc vj th c hi n qu&n tr\ chi phí kinh doanh trong các
doanh nghi p Vi t Nam ………………………………………………….. 65
2.2.2. Tt ch c s&n xu+t trong các doanh nghi p ch$ bi$n go Vi t Nam ……….. 66
2.2.3. Tt ch c b, máy qu&n tr\ trong các doanh nghi p ch$ bi$n go Vi t Nam . 68
2.2.4. Tt ch c b, ph n cung c+p thông tin kinh t$ trong các doanh nghi p ch$ bi$n
go Vi t Nam ………………………………………………....................... 72
2.3.

Th c tr.ng qu&n tr\ chi phí kinh doanh trong các doanh nghi p ch$ bi$n go
Vi t Nam ………………………………………………………………… 73

2.3.1. Th c tr.ng tính chi phí kinh doanh trong các doanh nghi p ch$ bi$n go Vi t
Nam …………………………………………………………………….... 74
2.3.2. Th c tr.ng phân tích chi phí kinh doanh trong các doanh nghi p ch$ bi$n go
Vi t Nam ………………………………………………………………… 93
2.4.

ðánh giá th c tr.ng qu&n tr\ chi phí kinh doanh trong các doanh nghi p ch$
bi$n go Vi t Nam ………………………………………………………... 95

2.4.1. Vj phân lo.i chi phí kinh doanh ……………………………………......... 95
2.4.2. Vj xác đ\nh giá phí s&n phxm s&n xu+t ………………………………...... 96
2.4.3. Vj l p d tốn chi phí kinh doanh ……………………………………..... 98
2.4.4. Vj phân tích chi phí kinh doanh đe ra các quy$t ñ\nh qu&n tr\ ………… 98
2.4.5. Vj ñánh giá hi u qu& ho.t ñ,ng c a các b, ph n ……………………… 100


iv

CHƯƠNG 3. XÂY DpNG PHƯƠNG ÁN |NG D}NG QUJN TRL CHI PHÍ
KINH DOANH THEO Q TRÌNH HOTT ðUNG (ABC/M) TRONG CÁC
DOANH NGHIZP CHq BIqN Gr VIZT NAM ……………………………… 102
3.1.

S c~n thi$t ph&i ng d5ng ABC/M trong các doanh nghi p ch$ bi$n go
Vi t Nam ……………………………………………………………….. 102

3.1.1. Quan ñiem, m5c tiêu phát trien ngành công nghi p ch$ bi$n go ñ$n năm
2015 và ñ\nh hưdng ñ$n năm 2025 …………………………………….. 102
3.1.2. Nhu c~u thơng tin vj chi phí kinh doanh cho vi c ra các quy$t ñ\nh kinh
doanh ………………………………………………………………….... 105
3.1.3. S c~n thi$t ph&i qu&n tr\ chi phí kinh doanh theo q trình ho.t đ,ng
(ABC/M) ……………………………………………………………….. 107
3.2.

Xây d ng phương án ng d5ng qu&n tr\ chi phí kinh doanh theo quá trình
ho.t đ,ng (ABC/M) trong các doanh nghi p ch$ bi$n go Vi t Nam ….. 110

3.2.1. Nh"ng yêu c~u khi xây d ng qu&n tr\ chi phí kinh doanh theo q trình ho.t
đ,ng (ABC/M) trong các doanh nghi p ch$ bi$n go Vi t Nam ……….. 110
3.2.2. |ng d5ng qu&n tr\ chi phí kinh doanh theo q trình ho.t đ,ng (ABC/M)
trong các doanh nghi p ch$ bi$n go Vi t Nam ……………………….... 112
3.3.

ðiju ki n cơ b&n ñe ng d5ng qu&n tr\ chi phí kinh doanh theo q trình
ho.t đ,ng (ABC/M) trong các doanh nghi p ch$ bi$n go Vi t Nam ….. 129

3.3.1. ð i vdi các doanh nghi p ch$ bi$n go …………………………………. 129
3.3.2. ð i vdi Nhà nưdc ………………………………………………………. 134
KqT LUFN ……………………………………………………………………. 136
DANH M}C CƠNG TRÌNH NGHIÊN C|U C‚A TÁC GIJ …………….… 138
TÀI LIZU THAM KHJO …………………………………………………...… 139
PH} L}C ……………………………………………………………………… 148


v

DANH M C CÁC CH

VI T T T

ABC

Tính chi phí kinh doanh theo q trình ho.t đ,ng

ABC/M

Qu&n tr\ chi phí kinh doanh theo q trình ho.t đ,ng

ABM

Qu&n tr\ theo q trình ho.t đ,ng

CP

Chi phí

CPKD

Chi phí kinh doanh

CPNCTT

Chi phí nhân cơng tr c ti$p

CPNVLTT

Chi phí nguyên v t li u tr c ti$p

CPSX

Chi phí s&n xu+t

CPSXC

Chi phí s&n xu+t chung

CPTC

Chi phí tài chính

DN

Doanh nghi p

DNCBG

Doanh nghi p ch$ bi$n go

SP/DV

S&n phxm hay d\ch v5

TSCð

Tài s&n c đ\nh

XN

Xí nghi p


vi

DANH M C CÁC B NG
B&ng 1.1 Báo cáo k$t qu& kinh doanh theo ch c năng chi phí ………………….. 23
B&ng 1.2 Báo cáo k$t qu& kinh doanh theo cách ng x„ c a chi phí ………...… 23

B&ng 1.3 S khác nhau gi"a qu&n tr\ CPKD truyjn th ng và ABC/M ……......... 42
B&ng 2.1 B&ng kê chi ti$t CPNVLTT cho t(ng ñơn ñvt hàng tháng 6/2010 ......... 81
B&ng 2.2 B&ng CPNVLTT cho t(ng lo.i s&n phxm (Tháng 6/2010) …………… 81
B&ng 2.3 B&ng tính giá thành cho các đơn hàng ………………………...……… 92
B&ng 2.4 B&ng kê chi ti$t giá bán ……………………………………………….. 94
B&ng 2.5 Báo cáo k$t qu& s&n xu+t kinh doanh tháng 6/2010 ………………….. 95
B&ng 3.1 Các tiêu th c phân bt k c+p ñ, ñơn v\ …………………………......... 118
B&ng 3.2 Các lo.i chi phí kinh doanh chung ………………………………....... 119
B&ng 3.3 Các tiêu th c phân bt chi phí kinh doanh chung ……………………. 120
B&ng 3.4 Giá tr\ tiêu th c phân bt …………………………………………...... 121
B&ng 3.5 Chi phí kinh doanh chung cho moi đơn v\ s&n phxm ……………...... 121
B&ng 3.6 Ttng chi phí kinh doanh m,t ñơn v\ s&n phxm moi lo.i ..................... 122
B&ng 3.7 So sánh ABC và tính CPKD theo phương pháp truyjn th ng ………. 122
B&ng 3.8 Báo cáo k$t qu& kinh doanh theo cách ng x„ CP tháng 6/2010 ……. 129

DANH M C CÁC BI U ð
Bieu ñ0 3.1 T… l ph~n trăm chi phí kinh doanh c a t+t c& các ho.t ñ,ng trong XN
……………………………………………………………………………………124
Bieu ñ0 3.2 T… l ph~n trăm gi"a các ho.t ñ,ng t.o giá tr\ và các ho.t đ,ng khơng
t.o giá tr\ ……………………………………………………………………...

125

Bieu đ0 3.3 Chi phí c a các ho.t đ,ng khơng t.o ra giá tr\ …………………… 125


vii

DANH M C CÁC SƠ ð
Sơ ñ0 1.1 Phân bt chi phí kinh doanh truyjn th ng ……………………………..25

Sơ đ0 1.2 Phương pháp qu&n tr\ chi phí kinh doanh theo quá trình ho.t đ,ng … 30
Sơ đ0 1.3 C+u trúc c a h th ng tính chi phí kinh doanh theo q trình ho.t đ,ng
…………………………………………………………………………………… 32
Sơ đ0 1.4 Các c+p đ, chi phí ..…………………………………………………... 35
Sơ đ0 1.5 Mơ hình d a trên các khái ni m c a qu&n tr\ theo q trình ho.t đ,ng 36
Sơ đ0 1.6 Ba quan điem vj chi phí ..…………………………………………….. 38
Sơ đ0 1.7 Mơ hình hai chiju ABC/ABM...……………………………………… 40
Sơ ñ0 2.1 Tt ch c s&n xu+t s&n phxm trong các doanh nghi p ch$ bi$n go ......... 68
Sơ ñ0 2.2 Tt ch c b, máy qu&n tr\ trong các doanh nghi p ch$ bi$n go ……… 70
Sơ đ0 2.3 B, máy qu&n tr\ xí nghi p s&n xu+t bao bì xu+t khxu ……………….. 71
Sơ đ0 2.4 Tt ch c b, máy k$ toán trong các doanh nghi p ch$ bi$n go ………. 73
Sơ ñ0 2.5 Phương pháp tính chi phí s&n xu+t ch y$u trong các doanh nghi p ch$
bi$n go …………………………………………………………........................... 76
Sơ ñ0 3.1 C+u trúc và lu0ng d" li u trong h th ng ABC cho các doanh nghi 113
Sơ ñ0 3.2 C+u trúc chi ti$t c a h th ng ABC ……………………………...…. 116
Sơ ñ0 3.3 Các y$u t c a th2i gian ñáp ng khách hàng ………………………. 127


1

M

ð U

Moi doanh nghi p s&n xu+t ñju c~n ñ$n s phân bt các hao phí nguyên v t li u,
lao ñ,ng và các chi tiêu chung ñe ch$ bi$n s&n phxm nh‡m xác đ\nh chi phí s&n xu+t
cu i cùng. Trong h~u h$t các ngành công nghi p, chi phí s&n xu+t chi$m t( 60 – 70%
giá bán s&n phxm. Do đó nhu c~u c~n có m,t h th ng phân bt và phân tích chi phí có
hi u qu& đe kiem sốt và đánh giá các chi phí s&n xu+t là điju ki n s ng cịn c a moi
doanh nghi p. Trong các doanh nghi p s&n xu+t, chŒng h.n như các doanh nghi p ch$

bi$n go, ngun v t li u thơ và lao đ,ng có the ñư)c phân bt m,t cách tr c ti$p tdi s&n
phxm, q trình hay ho.t đ,ng. Tuy nhiên, m,t vài lo.i chi phí chung hay chi phí gián
ti$p địi h•i ph&i thi$t l p tiêu th c phân bt (hay còn gmi là cơ sk phân bt) nh‡m phân
bt các chi phí chung tdi s&n phxm cu i cùng. Lu n án này trình bày và lu n gi&i nh"ng
điem m.nh, ñiem y$u và ñưa ra nh"ng ñiju ki n ng d5ng c a m,t trong nh"ng công
c5 qu&n tr\ chi phí kinh doanh hi n đ.i, đó là qu&n tr\ chi phí kinh doanh theo q trình
ho.t đ,ng (vi$t t8t là ABC/M) trong các doanh nghi p ch$ bi$n go Vi t Nam.

1. Tính c$p thi(t c)a đ, tài
Ke t( khi bưdc sang th$ k… 21, công nghi p ch$ bi$n go Vi t Nam ñã ti$n m,t
bưdc khá dài. Các doanh nghi p ch$ bi$n go (DNCBG) ñang ho.t ñ,ng trong các lĩnh
v c s&n xu+t ñ0 go n,i th+t, ngo.i th+t và ñ0 go mw ngh ph5c v5 th\ trư2ng trong
nưdc và xu+t khxu. S&n phxm go c a Vi t Nam đã có mvt trên th\ trư2ng c a 120 qu c
gia thông qua g~n 1.000 doanh nghi p xu+t khxu tr c ti$p và gián ti$p. Nh"ng th\
trư2ng ldn c a Vi t Nam là Hoa Kỳ (chi$m 38•41%), EU (chi$m 28•44%) và Nh t
B&n (chi$m 12•15%) th\ ph~n giá tr\ s&n phxm go xu+t khxu c a Vi t Nam.
Kim ng.ch xu+t khxu s&n phxm go đ ng v\ trí s m,t trong các mvt hàng lâm
s&n xu+t khxu c a nưdc ta. Năm 2010 ñ.t 3,5 t… USD, tăng g+p 16 l~n so vdi năm 2000
(219 tri u USD). Theo th ng kê cho th+y t c ñ, tăng trưkng kim ng.ch xu+t khxu năm
sau so vdi năm trưdc ln đ.t m c tăng x+p x‘ 500 tri u USD/năm.
Trên c& nưdc có kho&ng 2.562 DNCBG, t.o công ăn vi c làm cho g~n 170.000
ngư2i lao đ,ng. Ngành cơng nghi p đã đóng góp đáng ke vào vi c c&i thi n đ2i s ng
cho ngư2i dân k vùng nông thôn Vi t Nam. Ngồi ra, s phát trien c a ngành cơng


2

nghi p go cũng mang l.i cơ h,i phát trien cho các ngành công nghi p ph5 tr) trong
nưdc như ph~n c ng, ph5 ki n, v t li u hồn thi n, keo dán, go dán, máy móc và các
công nghi p d\ch v5 như tư v+n, ph~n mjm, marketing, v n t&i, tài chính, ... T+t c&

nh"ng lĩnh v c này chưa hồn tồn đư)c n8m b8t trong chuoi giá tr\.
Tuy nhiên, cùng vdi s tăng trưkng và thu n l)i c a ngành, hi n nay, lĩnh v c
ch$ bi$n go cũng đang gvp r+t nhiju khó khăn và b,c l, nh"ng ñiem y$u kém t( khi
chuyen t( cơ ch$ k$ ho.ch hóa t p trung sang cơ ch$ th\ trư2ng. Nh"ng năm g~n đây,
ngành cơng nghi p ch$ bi$n go phát trien mang tính t phát, chưa v"ng ch8c, thi$u
quy ho.ch và t~m nhìn chi$n lư)c, tính c.nh tranh chưa cao, s liên k$t và phân cơng
s&n xu+t chưa t t (chưa có s chun mơn hố, chưa có phân cơng s&n xu+t theo vùng,
tieu vùng,…), chưa xây d ng ñư)c thương hi u trên th\ trư2ng th$ gidi, thi$u v n ñ~u
tư cho phát trien và hi n đ.i hố cơng ngh .
Kh ng ho&ng kinh t$ tồn c~u th2i gian g~n đây cũng đã gây ra r+t nhiju khó
khăn cho các DNCBG, th\ trư2ng có xu hưdng b\ thu h”p, lư)ng hàng t0n kho c a các
doanh nghi p ngày càng nhiju, giá bán cũng b\ chèn ép d–n đ$n tình tr.ng nhiju doanh
nghi p ph&i ng(ng s&n xu+t hovc s&n xu+t c~m ch(ng vdi hi u qu& không cao.
Nâng cao hi u qu& kinh doanh là điju ki n s ng cịn đe doanh nghi p t0n t.i,
phát trien và th c hi n m5c tiêu t i đa hóa l)i nhu n. ðe th c hi n các m5c tiêu c a
doanh nghi p, khơng cịn con đư2ng nào khác là các DNCBG ph&i có nh"ng đ~u tư
và phát trien m.nh m— ñe nâng cao năng l c s&n xu+t, thi$t k$ m–u mã s&n phxm (SP),
tăng kh& năng c.nh tranh trên th\ trư2ng nh‡m ñáp ng ñư)c nhu c~u ngày càng cao
c a khách hàng. Kh& năng c.nh tranh c a các s&n phxm go ph5 thu,c vào r+t nhiju
y$u t như giá c&, ch+t lư)ng, đvc tính c a SP và các bi n pháp marketing, các kênh
phân ph i trung gian,… Do đó, thơng tin vj chi phí kinh doanh (CPKD) trong các
DNCBG đóng vai trị vơ cùng quan trmng trong vi c giúp các nhà qu&n tr\ kiem sốt
chi phí (CP) đe v(a có the đưa ra các SP vdi giá r˜, v(a có ngân sách đe đ~u tư cho
ho.t ñ,ng nghiên c u và phát trien SP mdi, đa d.ng hố cơ c+u SP s&n xu+t, l a chmn
các bi n pháp marketing, t( đó t.o ra nhiju l)i nhu n.
ðóng vai trị quan trmng trong vi c cung c+p và s„ d5ng thông tin vj CPKD
trong các doanh nghi p chính là qu&n tr\ CPKD. Các doanh nghi p k các nưdc phát


3

trien cũng như m,t s nưdc ñang phát trien trên th$ gidi ñã xây d ng qu&n tr\ CPKD
hi n đ.i, cung c+p thơng tin h"u ích cho các nhà qu&n tr\ n,i b, ñe tr) giúp hm trong
vi c l p k$ ho.ch, tt ch c th c hi n k$ ho.ch và kiem tra, ñánh giá vi c th c hi n k$
ho.ch. Tuy nhiên, thông tin vj CP trong các DNCBG hi n nay mdi ch‘ do b, ph n k$
tốn tài chính cung c+p (mà nhi m v5 ch y$u là ñe l p các báo cáo tài chính). Qu&n tr\
CPKD hưdng vào vi c cung c+p thông tin ph5c v5 cho vi c l p k$ ho.ch, kiem sốt và
đánh giá vi c l p k$ ho.ch trong n,i b, doanh nghi p còn r+t h.n ch$. Mvc dù qu&n tr\
CPKD mà c5 the hơn là qu&n tr\ CPKD theo q trình ho.t đ,ng (ABC/M) ñã ñư)c
nghiên c u và trien khai k m,t s ngành k nưdc ta t( nhiju năm nay song cho ñ$n nay
chưa có tác gi& nào nghiên c u chuyên sâu vj ABC/M trong các DNCBG. Hơn th$
n"a, ABC/M mang l.i nh"ng l)i ích đáng ke hơn hŒn qu&n tr\ CPKD truyjn th ng như
kiem soát CPKD, c8t gi&m CPKD và ra quy$t đ\nh t t hơn. Nh"ng l)i ích này ñư)c
khŒng ñ\nh ñe nâng cao ho.t ñ,ng qu&n tr\ và ñe t.o ra cơ h,i c.nh tranh cũng như
tăng l)i nhu n. Vi c nghiên c u ABC/M là m,t trong nh"ng gi&i pháp tijm tàng cho
các DNCBG trong th2i gian này.
ðe t(ng bưdc xây d ng cơ sk khoa hmc làm njn t&ng cho vi c tt ch c và ho.t
ñ,ng c a ABC/M k Vi t Nam theo cơ ch$ th\ trư2ng và h,i nh p qu c t$ c~n có nh"ng
đj tài nghiên c u chun sâu. T( yêu c~u c+p thi$t vj lý lu n và th c tišn, Tác gi&
chmn ðj tài: “Nghiên c u qu&n tr\ chi phí kinh doanh theo q trình ho.t ñ,ng
(ABC/M) trong các doanh nghi p ch$ bi$n go Vi t Nam” làm ñj tài cho Lu n án ti$n
sĩ c a mình.

2. T/ng quan nghiên c4u
Trên th gi i, ABC/M, xét vj phương di n lý lu n, ñư)c phát trien bki Robert
Kaplan và Robin Cooper vào cu i th p k… 1980, vdi quan ñiem ch ñ.o là: SP hao phí
các ho.t đ,ng, các ho.t đ,ng hao phí các ngu0n l c. Theo hm, ABC/M s— cung c+p
thơng tin vj CP SP chính xác hơn so vdi tính CPKD truyjn th ng. Ti$p đ$n là các k$t
qu& c a m,t vài cơng trình nghiên c u c a Innes and Mitchell 1991; Bailey 1991;
Nicholls 1992; Adler et al. 2000 ñã ch‘ ra r‡ng ABC/M giúp các doanh nghi p c8t

gi&m ñư)c CP như mong ñ)i và tăng ñư)c l)i nhu n. Năm 2001, Gary Cokins, Giám
ñ c ñiju hành c a Trung tâm ng d5ng công ngh ABC, Giám ñ c Vi n tư v+n qu&n


4

tr\ chi phí tồn c~u đã xu+t b&n cu n sách “Qu&n tr\ chi phí kinh doanh theo q trình
ho.t đ,ng • Cxm nang qu&n tr\” t.i t p đồn John Wiley & Sons, Hoa Kỳ. Cu n sách
bao g0m 11 chương vdi các n,i dung t p trung thu hút s chú ý c a c,ng ñ0ng nh"ng
ngư2i làm nghj k$ toán qu&n tr\ vj mvt nh n th c hơn là phương di n tính tốn như:
phân tích nh"ng l)i ích tăng thêm trong ABC/M; ABC/M cung c+p thơng tin ra quy$t
đ\nh qu&n tr\ t t hơn; Các gi&i pháp pht bi$n ñe th c hi n ABC/M hàng ngày ch
khơng ph&i hàng tháng, ... Nói m,t cách ng8n gmn, n,i dung c a quyen sách mu n
nh+n m.nh d" li u có đư)c t( ABC/M và các cách s„ d5ng chúng nh‡m giúp con
ngư2i và tt ch c ra quy$t ñ\nh t t hơn, ho.t ñ,ng hi u qu& hơn và thi$t l p chuoi chi$n
lư)c hoàn h&o hơn trong kinh doanh [23].
Tháng 3 năm 2005, Roman L. Weil và Michael W. Maher cũng ñã xu+t b&n l~n
2 cu n sách “Cxm nang vj qu&n tr\ chi phí” (cu n sách xu+t b&n l~n 1 trưdc đó 30 năm
có tên là “Cxm nang vj k$ tốn chi phí) t.i t p đồn John Wiley & Sons, Hoa Kỳ.
Cu n sách bao g0m 31 chương vdi m5c tiêu hưdng tdi nh"ng nhà tư v+n, nh"ng giám
ñ c tài chính (nh"ng ngư2i ln mu n c p nh t nh"ng thông tin mdi nh+t vj qu&n tr\
CPKD) và nh"ng nhà qu&n tr\ phi tài chính (nh"ng ngư2i ln mu n hmc nh"ng m i
liên h ràng bu,c trong qu&n tr\ vj thưdc đo CP và kiem sốt CP) [69].
Tháng 3 năm 2006, Tony Adkin cho ra m8t cu n sách “Các nghiên c u tình
hu ng trong qu&n tr\ th c hi n”. Cu n sách này là m,t b, sưu t~m các nghiên c u tình
hu ng t( các công ty th c t$. Cu n sách này là cxm nang cho nh"ng ai mu n hieu bi$t
hơn vj qu&n tr\ th c hi n, qu&n tr\ và tính CPKD theo q trình ho.t đ,ng như th$ nào
là njn t&ng cho s hieu bi$t c+u trúc CP c a tt ch c [79].
Xét vj phương di n th c tišn, ABC/M ñã ñư)c r+t nhiju tác gi& trên th$ gidi
nghiên c u và l a chmn làm ñj tài lu n án ti$n sw cũng như các bài báo nghiên c u

khoa hmc ñư)c ñăng trên các t.p chí danh ti$ng. ChŒng h.n như:
Lu n án ti$n sw c a Gurses, A. P. vdi đj tài “ Tính chi phí kinh doanh theo q
trình ho.t đ,ng và mơ hình lý thuy$t c a các mvt h.n ch$ cho các quy$t ñ\nh s&n xu+t
hon h)p” ñã ñư)c b&o v thành công vào ngày 29/6/1999 t.i Blacksburg, Virginia.
Lu n án này đã t p trung phân tích cách s„ d5ng phương pháp tính CPKD theo q
trình ho.t đ,ng (ABC) k$t h)p vdi Lý thuy$t c a các mvt h.n ch$ trong vi c ra các


5

quy$t ñ\nh s&n xu+t hon h)p nh‡m nâng cao hi u qu& ho.t đ,ng tài chính c a m,t cơng
ty [32]. Cũng trong năm đó, các tác gi& Gunasekaran A., Marri H.B. và Grieve R.J. đã
cơng b đj tài nghiên c u “Các d–n ch ng và vi c th c hi n phương pháp tính chi phí
kinh doanh theo q trình ho.t đ,ng trong các doanh nghi p v(a và nh•”. Nghiên c u
này trình bày ttng quan vi c th c hi n qu&n tr\ CPKD và th&o lu n các d–n ch ng và
vi c th c hi n ABC trong các doanh nghi p v(a và nh• [29]. Tháng 10/1999, các tác
gi& Narcyz Roztocki, Jorge F. Valenzuela, José D. Porter, Robin M. Monk, Kim
LaScola Needy ñã cơng b đj tài “Quy trình th c hi n trơi ch&y tính chi phí kinh
doanh theo q trình ho.t ñ,ng trong doanh nghi p nh•” t.i H,i th&o các qu c gia
ASEM k Virginia. Nghiên c u đã mơ t& m,t quy trình giúp cho các doanh nghi p nh•
(ít hơn 100 lao đ,ng) d\ch chuyen m,t cách uyen chuyen, trơi ch&y t( tính CPKD
truyjn th ng sang ABC vdi m c ñ~u tư t i thieu và r i ro th+p [61].
Ti$p ñ$n, tháng 6/2002 tác gi& Chongruksut W. vdi ñj tài lu n án ti$n sw “S
ti$p nh n tính chi phí kinh doanh theo q trình ho.t ñ,ng k Thái Lan”. Lu n án này
ñã kh&o sát mơ hình lý thuy$t ABC và s„ d5ng các thông tin vj kh ng ho&ng kinh t$ k
Thái Lan như ngu0n d" li u [22].
Năm 2003 tác gi& David Ben – Arieh, Li Quian ñã nghiên c u ñj tài “Qu&n tr\
chi phí kinh doanh theo q trình ho.t ñ,ng trong giai ño.n thi$t k$ và phát trien”.
Nghiên c u này trình bày phương pháp s„ d5ng ABC đe ñánh giá CP thi$t k$ và phát
trien ho.t ñ,ng cho các b, ph n làm b‡ng máy. Phương pháp ñư)c ch ng minh b‡ng

m,t m–u ñang ñư)c s&n xu+t trong ñiju ki n s&n xu+t dš dàng kiem soát ñư)c [25].
Tháng 3/2005, tác gi& Tom Wingren vdi ñj tài “Nh"ng bài tieu lu n vj tính chi
phí kinh doanh theo q trình ho.t đ,ng: s chuxn xác, s th c hi n và nh"ng ng
d5ng mdi” ñăng t.i Universitas Wasaensis (Ph~n Lan). Tiêu ñiem c a nghiên c u này
là phát trien s t0n t.i lý thuy$t ABC b‡ng vi c gidi thi u m,t phương pháp chuxn xác
mdi c a khái ni m ABC/M mà ñư)c gmi là phương pháp ABC 2000 [78]. Tác gi&
Sarah Moll (10/2005) ñã nghiên c u vj “Tính chi phí kinh doanh theo quá trình ho.t
đ,ng k New Zealand”. Lu n án này xác đ\nh s khác nhau gi"a nhóm ngư2i s„ d5ng
và khơng s„ d5ng ABC trong m i quan h lĩnh h,i ñư)c nh"ng l)i th$ c a ABC,…
[72]. Cũng trong năm này, k Anh tác gi& Andrew Hughes vdi ñj tài “Tính chi phí kinh


6

doanh theo q trình ho.t đ,ng/Qu&n tr\ theo q trình ho.t đ,ng (ABC/ABM): M,t
mơ hình l)i ích cho các nhà máy s&n xu+t d t may v(a và nh• k Anh” đăng trên t.p chí
Th2i trang Marketing và Qu&n tr\. M5c đích c a nghiên c u này là đưa ra kh& năng
tijm tàng ñe c&i thi n ho.t ñ,ng c.nh tranh k các doanh nghi p v(a và nh•, ñien hình
là các DN ngành d t may k Anh, m,t khu v c kinh t$ ít s„ d5ng ABC/M. Nghiên c u
tình hu ng này cũng ch‘ ra r‡ng có các cơ h,i đe nâng cao l)i ích c a các doanh
nghi p v(a và nh• n$u các k$t qu& nghiên c u này ñư)c chuyen tdi các DN tng t
khỏc s săn sng ủ~u t th2i gian v s no l c trong vi c thi$t l p ABC/ABM [15].
< Nam Phi, tháng 9/2005, tác gi& Lucas Makomane Taba vdi Lu n án “Thưdc
ño th c hi n thành cơng tính chi phí kinh doanh theo q trình ho.t ñ,ng k ngành bưu
ñi n Nam Phi” ñư)c nghiên c u t.i ð.i hmc Nam Phi. Phát hi n nti b t nh+t c a
nghiên c u này là các nhà qu&n tr\ cao c+p th+t b.i trong vi c đưa ra s

ng h, tích c c

tdi th c hi n ABC và các y$u t kw thu t ñư)c lĩnh h,i như là s th(a nh n trong cách

th c th c hi n thành cơng ABC. ðó là ñào t.o, CP cao cho vi c th c hi n ABC, thi$u
ph~n mjm ng d5ng, thi$u các yêu c~u d" li u và s h)p tác gi"a các b, ph n. T(
nh"ng phát hi n này tác gi& ñã ñj ngh\ thưdc ño th c hi n thành cơng cơng c5 ABC
trong ngành bưu đi n Nam Phi [50].
< châu Á cũng trong năm 2005 các tác gi& Manoj Anand, B.S. Sahay và
Subhashish Saha nghiên c u vdi ñj tài “Th c hành qu&n tr\ chi phí kinh doanh theo
q trình ho.t đ,ng k ªn ð,: M,t nghiên c u kinh nghi m”. M5c tiêu c a nghiên c u
này là xác ñ\nh vi c th c hành ABC/M k ªn ð,. Hơn n"a, nghiên c u này cho th+y
các cơng ty ªn đ, có s„ d5ng các cơng c5 qu&n tr\ chi phí hi n đ.i c5 the là ABC/M
trong khung phân tích chuoi giá tr\ [53].
Tháng 7 năm 2006, Ibrahim Abd El Mageed Ali El Kelety ñã nghiên c u lu n
án ti$n sĩ k trư2ng ð.i hmc Kw thu t Chemnitz, ð c vdi ñj tài “Hưdng tdi m,t mơ
hình khung lý thuy$t cho Qu&n tr\ chi phí chi$n lư)c – N,i dung, các m5c tiêu và các
cơng c5”. Lu n án này đư)c chia thành 10 chương. Mvc dù qu&n tr\ CP chi$n lư)c v–n
cịn đang trong th2i kỳ “tr ng nưdc”, song đóng góp c a lu n án vj n,i dung, m5c tiêu
và các cơng c5 là sinh đ,ng. Lu n án ñã ch‘ ra xu hưdng và thay ñti c a môi trư2ng
kinh doanh &nh hưkng tdi c+u trúc CP và thành ph~n c+u t.o c a vòng quay CP. T(


7

đó, nghiên c u đã đưa ra m,t vài d–n ch ng nh‡m khŒng ñ\nh qu&n tr\ CPKD truyjn
th ng nên chuyen sang qu&n tr\ CP chi$n lư)c. ðiem nh+n c a đj tài là đã đưa ra m,t
mơ hình khung lý thuy$t vj qu&n tr\ CP chi$n lư)c và m,t lo.t các cơng c5 đe th c
hi n mơ hình, trong đó cơng c5 ABC/M đư)c nh+n m.nh là m,t công c5 t t hơn cho
qu&n tr\ CPKD chung, cho vi c ra các quy$t ñ\nh chi$n lư)c và c&i thi n quá trình
[36].
Năm 2007 các tác gi& Sartorius K., Eitzen C. và Kamala P. trong nghiên c u
“Thi$t k$ và th c hi n tính chi phí kinh doanh theo q trình ho.t đ,ng (ABC): M,t
cu,c điju tra k Nam Phi”. Nghiên c u này t.o ra s hieu bi$t trong vi c thi$t k$ ABC

k Nam Phi, ñ0ng th2i so sánh vi c th c hi n ABC k Nam Phi vdi vi c th c hi n ABC
k các nưdc phát trien và ñang phát trien khác [73].
Năm 2008 k Ba Lan Arkadiusz Jannuszewski đã cơng b nghiên c u “H th ng
tính CPKD cho cơng ty s&n xu+t nh•: M,t nghiên c u tình hu ng”. Trong nghiên c u
tác gi& ñã ch ng minh ng d5ng phương pháp ABC trong doanh nghi p nh• là khơng
khó và đáng đư)c th c hi n và ñj xu+t cách phát trien h th ng ABC. < Anh, các tác
gi& John A. Brierley, Christopher J. Cowton, Colin Drury (2008) vdi đj tài “Nghiên
c u tính chi phí kinh doanh theo q trình ho.t đ,ng trong ngành s&n xu+t” đăng trên
t.p chí Qu c t$ Cyprus vj lĩnh v c Qu&n tr\. Thành t u chính c a bài báo này là ñã ñ.t
ñư)c s lĩnh h,i vj các lý do cho vi c nghiên c u hay khơng nghiên c u ABC, các
cu,c điju tra nghiên c u ñư)c ti$n hành như th$ nào [16].
Tháng 8/2010, Zhang Yi Fei and Che Ruhana Isa đã cơng b nghiên c u “Các
nhân t &nh hưkng tdi s thành công c a tính CPKD theo q trình ho.t đ,ng: M,t mơ
hình khung nghiên c u” trên T.p chí Thương m.i, Kinh t$ và Tài chính Qu c t$.
Nghiên c u này ñã h th ng các nghiên c u kinh nghi m th c hi n ABC ñư)c l a
chmn (giai ño.n 1995 – 2008), ñư)c thu th p t( b n T.p chí nghiên c u k$ tốn danh
ti$ng trong lĩnh v c k$ tốn qu&n tr\, đó là: Journal of Management Accounting
Reseach, Accounting, Organizations and Society, Management Accouting Reseach
and British Accounting Review. T( ttng quan nghiên c u trưdc ñây, tác gi& nêu b t
kho&ng tr ng c a các nghiên c u trưdc. ð~u tiên, ña s nghiên c u ABC v–n ñư)c làm
k các nưdc phát trien và r+t ít nghiên c u đư)c th c hi n k các nưdc ñang phát trien,


8

ñvc bi t là trong ng" c&nh châu Á. Do v y c~n thi$t ph&i xác đ\nh văn hóa châu Á và
cách ti$n hành kinh doanh có the có tác ñ,ng khác nhau tdi quy mô c a s ti$p nh n
và th c hi n ABC. Th hai, ña s nghiên c u ABC ñã ttng quan s ti$p nh n các bi$n
tt ch c và hành vi nh‡m ñiju tra các nhân t th c hi n thành cơng ABC. Ch‘ có m,t
nghiên c u đã kiem tra s &nh hưkng c a c+u trúc tt ch c tdi s thành cơng ABC gi"a

các đơn v\ kinh doanh c a Canada. Ba là, m,t s ít nghiên c u ñã kiem tra theo kinh
nghi m s &nh hưkng c a văn hóa doanh nghi p đ$n s thành cơng ABC. Ke t( đây
c~n thi$t đe kiem tra s k$t h)p gi"a thành cơng ABC và văn hóa tt ch c cũng như
các y$u t văn hóa mà có the liên quan tdi các nhân t tt ch c, y$u t phi văn hóa là
quan trmng như th$ nào. B n là, r+t ít nghiên c u đã điju tra s &nh hưkng c a văn hóa
qu c gia ñ$n th c hi n ABC và cũng ch‘ có 2 nhà nghiên c u đã tính đ$n bi$n này.
Kho&ng tr ng nghiên c u ti$p là m,t vài nghiên c u trưdc đã khơng ch‘ rõ giai đo.n
th c hi n ABC. Theo Krumwiede và Roth (1997), th c hi n ABC có 6 giai đo.n khác
nhau; đó là nh p mơn, ti$p nh n, kh& năng thích nghi (s thích ng), ch+p nh n, trk
thành cơng c5 quen thu,c, truyjn ñ.t (2 giai ño.n cu i cùng ñư)c coi như là “giai đo.n
chín mu0i”). Cu i cùng, các nghiên c u th c hi n ABC ch y$u s„ d5ng phương pháp
đ\nh lư)ng như điju tra b&ng h•i và có r+t ít nghiên c u s„ d5ng phương pháp đ\nh
tính. D a vào vi c xác đ\nh kho&ng tr ng c a các nghiên c u, tác gi& đã đj xu+t khung
mơ hình nghiên c u cho các nghiên c u ti$p theo trong tương lai [86].
Và g~n ñây nh+t, tháng 4/2011 tác gi& Amir H. Khataie ñã b&o v thành cơng
Lu n án ti$n sĩ vdi đj tài “Tính chi phí kinh doanh trong các h th ng ng h, quy$t
đ\nh qu&n tr\ chi phí kinh doanh chuoi cung

ng” t.i trư2ng ð.i hmc Concordia,

Canada. Lu n án ñã t p trung vào phát trien m,t phương pháp có h th ng mdi
(phương pháp ABC/M) cho qu&n tr\ CPKD, kiem sốt CP và phân tích CP trong qui
trình th c hi n ñơn ñvt hàng. Phương pháp ñã đưa ra các m5c đích khơng ch‘ là t i đa
hóa l)i ích mà cịn là cách làm th$ nào nâng cao t… l s„ d5ng các ngu0n l c cũng như
cách th c th c hi n th•a đáng nh+t chi$n lư)c hồn thi n đơn đvt hàng. Lu n án ch‘ ra
ý nghĩa c a ABC/M trong các lĩnh v c qu&n tr\ và Lu n án làm sáng t• l)i ích c a s
h)p nh+t gi"a ABC/M và các mơ hình ng h, quy$t đ\nh qu&n tr\ chuoi cung ng. Tuy
nhiên, Lu n án này v–n có the ñư)c mk r,ng sang các lĩnh v c khác [13].

9

Vi t Nam, b8t ñ~u t( nh"ng năm 1990 cho ñ$n nay ñã có nhiju hmc gi&
nghiên c u vj qu&n tr\ CP trong các doanh nghi p. Song các nghiên c u đó ch y$u
t p trung vào lĩnh v c k$ toán qu&n tr\; c5 the: Tác gi& Nguyšn Vi t (năm 1995) trong
lu n án “V+n ñj hồn thi n k$ tốn Vi t Nam” đã trình bày phương hưdng và gi&i
pháp xây d ng h th ng k$ tốn tài chính và k$ tốn qu&n tr\ trong các doanh nghi p
Vi t Nam”, tuy nhiên nh"ng đj xu+t vj k$ tốn qu&n tr\ trong cơng trình này là nh"ng
đj xu+t mang tính cơ b&n nh+t c a h th ng k$ toán qu&n tr\, trong b i c&nh k$ tốn
qu&n tr\ b8t đ~u đư)c nghiên c u t.i Vi t Nam; Tác gi& Ph.m Văn Dư)c (năm 1997)
ñã nghiên c u vj “phương hưdng xây d ng n,i dung và tt ch c v n d5ng k$ toán
qu&n tr\ vào các doanh nghi p Vi t Nam”. Trong cơng trình này, tác gi& đã có nh"ng
nghiên c u c5 the và ñj xu+t các bi n pháp ng d5ng k$ toán qu&n tr\ vào th c tišn
trong các doanh nghi p Vi t Nam, tuy nhiên nh"ng nghiên c u này cịn mang tính ch+t
chung cho t+t c& các lo.i hình doanh nghi p, trong khi tính linh ho.t c a k$ tốn qu&n
tr\ l.i r+t cao, ph5 thu,c vào ñvc ñiem ho.t ñ,ng kinh doanh c a t(ng ngành. Năm
2007, Tác gi& Ph.m Th\ Th y nghiên c u “Xây d ng mơ hình k$ tốn qu&n tr\ chi phí
trong các doanh nghi p s&n xu+t dư)c phxm Vi t Nam”. Trong nghiên c u này, Tác
gi& mdi ch‘ t p trung nghiên c u và xây d ng mơ hình k$ tốn qu&n tr\ chi phí cho các
ho.t đ,ng s&n xu+t và tiêu th5 dư)c phxm c a chính b&n thân các doanh nghi p s&n
xu+t dư)c phxm Vi t Nam,... Mvc dù v y, trong các cơng trình đã nghiên c u, các tác
gi& ñã h th ng các n,i dung cơ b&n c a h th ng k$ toán qu&n tr\ và ñj xu+t phương
hưdng ng d5ng k$ toán qu&n tr\ vào các ngành c5 the theo ph.m vi nghiên c u c a
các đj tài. Song k$ tốn qu&n tr\ là cơng c5 đánh giá vi c th c hi n nh"ng m5c tiêu
thơng qua vi c phân tích CP, là cơng c5 kiem tra q trình th c hi n ho.t ñ,ng s&n
xu+t kinh doanh theo k$ ho.ch ñã ñj ra. Như v y, k$ toán qu&n tr\ ch‘ là m,t nghi p v5
c5 the trong chuoi qu&n tr\ CPKD. K$ toán qu&n tr\ ch‘ mdi t p trung vào tính chi phí
và gi i quy t v n đ mà chưa đánh giá chi phí và bao qt h$t ñư)c lĩnh v c qu&n tr\
CPKD. Hơn th$ n"a, trong h th ng k$ tốn qu&n tr\ các chi phí ñư)c xem xét nhiju
hơn k khía c.nh như các ch c năng c a s&n lư)ng đ~u ra (chi phí bi$n đti, chi phí

phân bưdc, chi phí hon h)p) hay v–n xem xét k góc đ, b&o tồn giá tr\, trong khi đó, k
qu&n tr\ CPKD, các chi phí đư)c xem xét như là các ch c năng c a s l a chmn chi$n


10

lư)c vj c+u trúc như th$ nào đe hồn thành hay chi phí đư)c xem xét dưdi góc đ,
chi$n lư)c (b&o tồn ngu0n l c). M5c đích c a qu&n tr\ CPKD là ñe phát trien và th c
hi n các ho.t đ,ng kiem sốt mà giám sát s thành cơng trong vi c đ.t đư)c các m5c
tiêu chi$n lư)c.
< lĩnh v c qu&n tr\ CPKD t.i Vi t Nam ñã có nghiên c u c a tác gi& Nguyšn
Ngmc Huyjn (năm 2000) • Lu n án ti$n sw kinh t$: “Phương pháp phân tích và qu&n tr\
CPKD k các doanh nghi p công nghi p trong njn kinh t$ th\ trư2ng Vi t Nam”. <
nghiên c u này, Tác gi& đã trình bày và lu n gi&i nh"ng v+n ñj vj CPKD, khŒng ñ\nh
phân tích và qu&n tr\ CPKD là cơng c5 khơng the thi$u đe qu&n tr\ DN; t( đó, xây
d ng phương pháp tính CPKD theo điem d.ng b&ng và ñưa ra m,t s gi&i pháp ch
y$u nh‡m trien khai cơng c5 tính CPKD k các DN công nghi p Vi t Nam. Tuy nhiên,
t+t c& các cơng trình nghiên c u dù là k lĩnh v c k$ toán qu&n tr\ hay lĩnh v c qu&n tr\
CPKD đã cơng b đju chưa nghiên c u chun sâu vj qu&n tr\ CPKD áp d5ng cho các
DNCBG; ñvc bi t là nghiên c u vj ABC/M áp d5ng cho ngành go, trong khi ngành
này ñang r+t c~n nh"ng thông tin qu&n tr\ CPKD và vi c v n d5ng t( nh"ng lý thuy$t
qu&n tr\ CPKD cơ b&n vào th c tišn ho.t ñ,ng kinh doanh c a t(ng ngành trong nh"ng
hoàn c&nh kinh t$ – pháp lý c5 the khơng ph&i là đơn gi&n.
Chính vì v y, các v+n ñj mà lu n án c~n t p trung nghiên c u là xây d ng
phương án ng d5ng ABC/M áp d5ng ñvc thù cho các DNCBG Vi t Nam trên cơ sk
nghiên c u vj l\ch s„ hình thành và phát trien c a ABC/M trên th$ gidi g8n lijn vdi
các b i c&nh kinh t$ c5 the, kinh nghi m v n d5ng ABC/M trong các njn kinh t$ khác
nhau, ñvc bi t là các njn kinh t$ có tính ch+t tương đ0ng vdi njn kinh t$ Vi t Nam.

3. M6c đích và ý nghĩa nghiên c4u c)a Lu:n án

Tanaka và c,ng s ñã t(ng phát bieu: “Qu&n tr\ chi phí kinh doanh đư)c xem
như là vi c v8t m,t chi$c khăn ưdt. Chúng ta ph&i ti$p t5c v8t th m chí ngay c& khi
chi$c khăn có d+u hi u khơ đe chi$t xu+t đư)c nhiju nưdc hơn n"a” [36, tr.5]. ðe ñ.t
ñư)c m c ñ, trien khai và th c hi n thành công qu&n tr\ chi phí kinh doanh theo q
trình ho.t đ,ng (ABC/M) địi h•i s cam k$t c a các ngu0n l c, xây d ng và áp d5ng
các chính sách và th t5c thích h)p, và thi$t l p các m5c tiêu, các ho.t đ,ng và các
cơng c5. Nghiên c u vj ABC/M k Vi t Nam v–n cịn đang trong giai ño.n thăm dò


11

ban đ~u. Vdi quan điem này, m5c đích chính c a Lu n án này là đi sâu tìm hieu các
v+n ñj lý lu n cơ sk vj ABC/M cũng như nghiên c u th c tr.ng qu&n tr\ chi phí kinh
doanh k các DNCBG nưdc ta đe xây d ng phương án ng d5ng ABC/M trong các
DNCBG Vi t Nam. Có the c5 the hóa m5c đích chính b‡ng nh"ng m5c tiêu c5 the sau:
Trình bày các v+n đj lý lu n cơ sk vj ABC/M và kinh nghi m ti$p nh n và th c
hi n ABC/M k các qu c gia trên th$ gidi ñe rút ra nh"ng bài hmc kinh nghi m
cho các DN Vi t Nam;
ðánh giá th c tr.ng vj qu&n tr\ chi phí kinh doanh trong các DNCBG Vi t Nam
nh‡m ch ng minh cho s c~n thi$t ti$p nh n ABC/M là m,t t+t y$u khách quan
phù h)p vdi xu hưdng và thay đti c a mơi trư2ng kinh doanh;
Trình bày d" li u ng h, vi c xây d ng phương án ng d5ng ABC/M trong các
DNCBG Vi t Nam thông qua nghiên c u tình hu ng trien khai th c t$.
Ý nghĩa nghiên c u c a Lu n án là làm tài li u tham kh&o cho nh"ng ai đang
quan tâm đ$n v+n đj s„ d5ng thơng tin CPKD theo q trình ho.t đ,ng đe ra các quy$t
đ\nh và các gi&i pháp s„ d5ng thơng tin này có the ñư)c nghiên c u v n d5ng vào ñiju
ki n c5 the c a các doanh nghi p hi n nay.

4. ð=i tư?ng và ph@m vi nghiên c4u c)a lu:n án
ð i tư)ng nghiên c u c a lu n án là ABC/M

: ðe ñ.t ñư)c m5c tiêu nghiên c u, Lu n án s— nghiên c u các v+n ñj vj:
Lý lu n cơ b&n vj ABC/M.
Th c t$ v n d5ng ABC/M k m,t s nưdc trên th$ gidi và kh& năng v n
d5ng kinh nghi m c a các nưdc này t.i Vi t Nam.
Th c tr.ng vj qu&n tr\ chi phí kinh doanh trong các DNCBG Vi t Nam;
t( đó đưa ra nh"ng lý do th c hi n ABC/M trong các DNCBG Vi t Nam
ðiju ki n ng d5ng có hi u qu& ABC/M trong các DNCBG Vi t Nam.
Ph.m vi nghiên c u
Vj mvt n,i dung, xét t( góc đ, tt ch c b, máy thì b, máy qu&n tr\ CPKD g0m:
(1) h th ng qu&n tr\ có thxm quyjn – ch the qu&n tr\ n,i b, nh‡m ra các quy$t ñ\nh
qu&n tr\ như các quy$t ñ\nh vj m5c tiêu, cách th c th c hi n, ñiju hành ngân sách; (2)
h th ng qu&n tr\ th c thi quy$t ñ\nh theo ch c năng giúp vi c trong đó có h th ng k$


12

toán. Ph.m vi nghiên c u vj mvt n,i dung c a lu n án, tác gi& t p trung ch y$u vào
phân tích h th ng qu&n tr\ th c thi quy$t đ\nh theo ch c năng.
Vj mvt khơng gian, ph.m vi nghiên c u ñư)c gidi h.n t.i các DNCBG trên ñ\a
bàn m,t s thành ph . C5 the, tác gi& s— tr c ti$p ñi kh&o sát và ph•ng v+n sâu m,t s
doanh nghi p trên đ\a bàn Hà N,i và g„i 60 thư kh&o sát tdi m,t s t‘nh/ thành ph
như Thái Nguyên, Qu&ng Ninh, H&i Phịng, Nam ð\nh, Bình ð\nh, Bình Dương, TP.
H0 Chí Minh... (danh sách doanh nghi p và ñ\a ch‘ doanh nghi p tác gi& l+y k cơ sk
d"

li u

doanh

nghi p

nông

nghi p

Vi t

Nam

trên

trang

web

). ðvc bi t, tác gi& l a chmn Xí nghi p S&n xu+t Bao bì
xu+t khxu tr c thu,c Cơng ty ct ph~n S&n xu+t Bao bì và Hàng xu+t khxu, m,t doanh
nghi p có quy mơ s&n xu+t nh• trên đ\a bàn Hà N,i làm ví d5 cho nh"ng lu n gi&i
trong nghiên c u. Ví d5 này ch‘ là đien hình mang tính đ.i di n vì h~u h$t các doanh
nghi p ch$ bi$n go Vi t Nam đju có quy mơ s&n xu+t nh•.
Vj mvt th2i gian, lu n án t p trung kh&o sát và phân tích s li u giai đo.n 2005 –
2011 và xây d ng các gi&i pháp trien khai ABC/M trong giai đo.n t( 2013•2015(?).

5. Phương pháp nghiên c4u
ðe th c hi n ñj tài này, tác gi& ñã s„ d5ng 5 phương pháp nghiên c u c5 the là:
phương pháp phân tích ttng h)p, phương pháp phân tích so sánh, phương pháp l+y ý
ki$n chuyên gia, phương pháp ñiju tra xã h,i hmc và phương pháp nghiên c u đien
hình.
< ph~n mk ñ~u và chương 1 (lý lu n), tác gi& s„ d5ng phương pháp phân tích
ttng h)p và phân tích so sánh đe khái qt hóa nh"ng v+n đj lý lu n vj qu&n tr\ CPKD

theo quá trình ho.t ñ,ng. Lu n án cũng ñã s„ d5ng k$t qu& c a các cu,c ñiju tra t.i
m,t s nưdc trên th$ gidi đe phân tích th c t$ áp d5ng ABC/M th$ gidi, t( đó đưa ra
các gi&i pháp ng d5ng ABC/M trong các DNCBG Vi t Nam.
< chương 2 (th c tr.ng) và chương 3 (gi&i pháp), tác gi& s„ d5ng k$t h)p c& 5
phương pháp nêu trên. Trưdc tiên, tác gi& s„ d5ng phương pháp l+y ý ki$n chun gia
đó là tác gi& đã th c hi n ph•ng v+n sâu các k$ tốn trưkng cũng như các nhà qu&n tr\
c+p cao k m,t s DNCBG k Hà N,i và Hi p h,i Go và Lâm s&n Vi t Nam. T+t c& các
buti ph•ng v+n đã th c hi n đju s„ d5ng b&ng h•i phi ch‘ d–n nh‡m m5c đích khám


13

phá các quan ñiem c a các nhà qu&n tr\ vj n,i dung nghiên c u. Sau đó, tác gi& s„
d5ng phương pháp ñiju tra xã h,i hmc ti$n hành m,t cu,c ñiju tra ñe n8m b8t các quan
ñiem c a các nhà qu&n tr\ k các vùng khác. D a trên k$t qu& t( các buti ph•ng v+n,
m,t b&ng câu h•i g0m 53 câu h•i đư)c đưa ra và g„i tdi 60 DNCBG k các khu v c
khác vào tháng 7 và tháng 8/2011 (xem chi ti$t t.i ph5 l5c 1A). K$t thúc cu,c ñiju tra
tác gi& nh n ñư)c 28 phi$u tr& l2i, ñ.t 46,7%. M–u phi$u ñiju tra và tóm lư)c k$t qu&
điju tra đư)c trình k ph5 l5c 1B. Ti$p ñ$n, tác gi& k$ th(a các k$t qu& ñã nghiên c u
vj các DNCBG; c5 the là: 42 DN ñ.i di n cho ñ\a bàn c& nưdc trong “Báo cáo tóm t8t
k$t qu& điju tra th c tr.ng các DNCBG Vi t Nam” năm 2008 c a Hi p h,i Go và Lâm
s&n Vi t Nam; 39 DNCBG Qu&ng Bình trong “Báo cáo kh&o sát ngành ch$ bi$n go
t‘nh Qu&ng Bình” tháng 1/2008 đư)c th c hi n trên cơ sk m,t ho.t ñ,ng c a H)p
ph~n Thương m.i và Ti$p th\ các lâm s&n chính, thu,c d án Chương trình Lâm
nghi p Vi t•ð c; 60 DNCBG Bình ð\nh trong “Báo cáo kh&o sát th c tr.ng Cơng
nghi p ch$ bi$n go t‘nh Bình ð\nh” tháng 8/2008 c a Lê Kh8c Côi; 15 DNCBG Ninh
Thu n trong “Báo cáo kh&o sát th c tr.ng Công nghi p ch$ bi$n go t‘nh Ninh Thu n”
tháng 9/2009 ñư)c th c hi n trên cơ sk ph i h)p gi"a Chương trình Lâm nghi p Vi t•
ð c và Ban qu&n lý d án r(ng bjn v"ng t‘nh Ninh Thu n thu,c Sk Nông nghi p và
Phát trien nông thôn t‘nh Ninh Thu n; 45 DNCBG Kon Tum trong cu,c ñiju tra ngành

ch$ bi$n go k Kon Tum vào tháng 11 năm 2009 do Sk Nông nghi p và Phát trien nông
thôn t‘nh Kon Tum th c hi n vdi s kiem tra c a Chương trình Lâm nghi p Vi t•ð c;
63 DNCBG ð8c L8c trong m,t cu,c kh&o sát vj “Công nghi p ch$ bi$n go k t‘nh ð8c
L8c” vào tháng 11•12 năm 2009 do Sk Nông nghi p và Phát trien nông thôn t‘nh ð8c
L8c th c hi n vdi s

kiem tra c a Chương trình Lâm nghi p Vi t•ð c và d

án

FLITCH. Vdi các k$t qu& có đư)c t( các báo cáo này tác gi& s„ d5ng phương pháp
phân tích ttng h)p và phương pháp so sánh ñe ñánh giá th c tr.ng qu&n tr\ chi phí
trong các DNCBG Vi t Nam. Cu i cùng, tác gi& s„ d5ng phương pháp nghiên c u
đien hình, c5 the là chmn ra m,t DNCBG là ví d5 cho nh"ng phân tích và nh n đ\nh; t(
đó đj xu+t phương án ng d5ng qu&n tr\ chi phí kinh doanh theo q trình ho.t đ,ng
trong các DNCBG Vi t Nam.