Gio thieu di tich lich su cap quoc gia nguc To Huu Dakglei tinh Kon Tum

<span class='text_page_counter'>(1)</span>NGỤC ĐĂKGLEI (NGỤC TỐ HỮU) Di tích lịch sử Ngục Đăk Glei thuộc địa phận làng Đăk Lây xã Đăk Choong huyện Đăkglei, tỉnh Kon Tum. Ngục được xây dựng năm 1932 là nơi thực dân pháp đã giam giữ các chiến sỹ cách mạng Việt Nam trong những năm 1932 – 1954 nhằm cách ly những nhà hoạt động cách mạng có tầm ảnh hưởng lớn trong dân chúng như nhà thơ, nhà cách mạng Tố Hữu. Do vậy đồng bào nơi đây quen gọi nơi này là “ngục Tố Hữu”.Toàn bộ khuôn viên di tích nằm trên địa bàn xã Đăk Choong, với độ cao trên 1800m so với mặt nước biển, rừng xanh bao phủ xung quanh, bao gồm 4 công trình tạo thành khu di tích : Đồn Đăk Glei, nhà bếp và trạm gác; Khu căng an trí; Nhà ngục.. Ngục Đăkglei được xem là biểu tượng cho tinh thần đấu tranh bất khuất, kiên cường của những chiến sĩ cộng sản bị giam giữ, nung nấu lòng quả cảm và tinh thần cách mạng của đồng bào các dân tộc nơi đây, là minh chứng sống động cho lòng yêu nước, ý chí tự lực, tự cường, sức mạnh nội lực của đất và người Tây Nguyên trong hành trình vươn lên cùng đất nước. Ngày 30-12-1991 Ngục Đăk Glei được Bộ Văn hóa công nhận là Di tích Lịch sử cấp Quốc gia theo Quyết định số 2307/QĐ-BT..

<span class='text_page_counter'>(2)</span> Đất nước bị xâm chiếm và chịu sự thống trị của thực dân Pháp, chúng thực hiện các chính sách khai thác thuộc địa ở nước ta, Thực dân pháp chú trọng phát triển cây công nghiệp, đặc biệt là cao su ở Tây Nguyên. Khoảng 1927, chúng bắt đầu xây dựng đường quốc lộ 14, từ Kon Tum lên Đăk Tô, Đăk Pek, Đăk Glei, nhằm nối Bắc Tây Nguyên với Đà Nẵng, hải cảng lớn nhất miền Trung. Để huy động nhân lực xây dựng con đường này, chúng đã bắt đồng bào các dân tộc địa phương và tù nhân phải làm việc cật lực từ sáng đến tối, những người chống lại bị đánh đập dã man và giam cầm, rất nhiều người chết bởi đòn roi, kiệt sức và ốm đau không được chữa trị. Thực dân Pháp đã bắt cả tù chính trị ở ngục Kon Tum đi làm đường, dẫn đến cuộc đấu tranh tại đây bùng phát và bị đàn áp đẫm máu năm 1930-1931. Khoảng năm 1932, Pháp bắt đầu xây dựng đồn Đăk Glei nằm trên tuyến dự kiến của đường 14 để án ngữ khu vực này. Đồn được xây dựng trên đồi Chang T'né, một bên là thung lũng Đăk Grăk, xung quanh là núi cao hiểm trở. Đồn trưởng tên là Bê li ô, người Pháp,quê ở đảo Corse, vợ là người bản xứ, quê ở Huế, tên là Nguyễn Thị Hà, còn lại toàn bộ lính là người các dân tộc ở địa phương khác. Đồn Đăk Glei cũng là nơi giam cầm những người tù thường phạm bị bắt đi làm đường 14.. Những nhà hoạt động chính trị được thả trong thời kỳ Mặt trận Dân chủ đều bị thực dân Pháp bắt lại. Trong thời gian này, chúng bắt đầu chuyển một số tù chính trị tới Đăk Glei. Đồn Đăk Glei trở thành "căng an trí" ("căng" là phiên âm từ "camp" trong tiếng Pháp, có nghĩa là trại, nơi đồn trú 1. Tuy nhiên, tại Đăk Glei, ban đầu các tù chính trị cũng bị địch áp bức và bắt lao động khổ sai làm đường 14, dưới sự lãnh đạo của đồng chí Lê Văn Hiến, anh em đã kiên quyết đấu tranh, phản đối. Mặc dù không phải là nhà tù lớn, nhưng do có vị trí nằm giữa vùng địa hình hiểm trở, xa các khu dân cư tập trung đông, xung quanh chỉ có một vài làng bản của 1. Thời gian này “ Căng an trí” thưởng dùng để chỉ những trại giam kiểu tự quản, giam giữ những tù nhân không có thời hạn xác định do chưa có án hoặc địch chỉ bắt mà không kết án được.

<span class='text_page_counter'>(3)</span> người dân tộc thiểu sổ, giao thông, liên lạc khó khăn nên thực dân Pháp đã giam giữ tại đây nhiều tù chính trị quan trọng như các đồng chí Lê Văn Hiến, Chu Huy Mân, Trần Văn Trà, Lê Bá Từ, Hà Phú Hương, Nguyễn Duy Trinh, Tố Hữu, Huỳnh Ngọc Huệ, Nguyễn Tất Thắng... Trước những chuyển biến của tình hình thế giới và những hoạt động chuẩn bị, xây dựng và củng cố lực lượng hướng tới tổng khởi nghĩa của Việt Minh, tháng 2 năm 1942, lợi dụng sự mất cảnh giác của kẻ địch, đồng chí Tố Hữu và đồng chí Huỳnh Ngọc Huệ đã được tổ chức bố trí vượt ngục. Với sự mưu trí, dũng cảm, được sự giúp đỡ của đồng bào dân tộc Quảng Nam, cuộc vượt ngục đã thành công. Tố Hữu và Huỳnh Ngọc Huệ đã trở thành những cán bộ giữ vị trí quan trọng lãnh đạo khởi nghĩa giành chính quyền tại miền Trung khi Cách mạng Tháng Tám bùng nổ trên cả nước.. Ngay sau khi phát hiện cuộc vượt ngục, thực dân Pháp siết chặt chế độ giam cầm tại Đăk Glei. Chúng cho xây thêm nhà ngục kiên cố bằng đá để giam giữ chính trị phạm. Tháng 6 năm 1942, chúng chuyển một số về giam tại Đăk Tô. Năm 1945, Nhật đảo chính Pháp. Nắm vững thời cơ, được sự ủng hộ và giúp đỡ của đồng bào Đăk Glei, các chiến sỹ cộng sản đã vùng dậy phá bỏ xiềng xích và trở về hoạt động, tham gia vào cuộc Cách mạng Tháng Tám giành độc lập dân tộc. Đây là công trình kiến trúc 1 tầng, mặt bằng hình chữ nhật, rộng 19.85m gồm 4 phòng. Theo lời kể của đồng chí Lê Văn Hiến được ghi trong Hồ sơ Di tích, từ phải sang trái đồn gồm các phòng: - Phòng vợ chồng đồn trưởng Bê li ô. - Phòng làm việc và để tài liệu của đồn trưởng. - Phòng tập trung lính. - Phòng ở của lính..

<span class='text_page_counter'>(4)</span> Đồn được xây bằng kết cấu đá chắc chắn, Vật liệu sử dụng tương tự như nhà bếp và trạm gác, bức tường ngang đều xây theo kiểu thu hồi.Trước khi được trùng tu tôn tạo, do thời gian đã lâu và điều kiện khí hậu khắc nghiệt nên một số bức tường đã bị đổ nát, ngôi nhà mà chúng ta đang nhìn thấy được tôn tạo lại trên những di tích còn lại của ngôi nhà cũ trước đây, một số vật liệu và chi tiết nhỏ có thể được thay thế tuy nhiên vẫn không làm mất đi giá trị lịch sử và hiện trạng nguyên vẹn của ngôi nhà như ban đầu. “Khu Căng an trí”: nơi thực dân Pháp giam cầm những người chiến sĩ cách mạng. Căng an trí nằm trên một khu đất rộng chừng 500m2 về hướng phía Bắc đồi Chăng Tné, cách vị trí đồn Đăk Glei khoảng 50m. Trước đây, thực dân Pháp dựng khu Căng an trí, gồm ba dãy nhà giam làm bằng tre, gỗ lấy tại rừng, trên lợp tranh, xung quanh không có vách nhưng toàn bộ khu Căng an trí được chúng rào dây kẽm gai rất kỹ chỉ trừ một lối nhỏ đủ để vào ra. Mỗi nhà giam có một sạp nằm cho tù nhân, đầu quay vào giữa, chân cùm phía ngoài, buổi tối lính canh đếm chân để kiểm tra số lượng tù. Mỗi sạp nằm khoảng 15 đến 20 người.. Khu căng an trí do kết cấu chủ yếu bằng gỗ và tre, không được xây dựng kiên cố nên qua thời gian đã không còn dấu vết của sự tồn tại. Tuy nhiên qua các nhân chứng lịch sử và ghi chép của các nhà nghiên cứu, khu căng an trí đã được phục dựng lại trên nền tích đất cũ, mỗi nhà có kích thước 5x10m .Vách được dựng bằng thép giả hình tre, tô màu tạo thành tấm phên che chắc chắn; mái lợp hoàn toàn bằng tranh tự nhiên, xung quanh có hàng rào dây kẽm gai, phía trước có hình nhân lính canh và một số bộ gông cùm dùng để tra tấn và cùm chân các tù nhân. Mặc dù chỉ được phục dựng lại theo các ghi chép, nhưng khu “ Căng an trí” lại là nơi có giá trị lịch sử quan trọng cho chúng ta thấy được sự hà khắc của thực dân pháp xâm lược và ý chí kiên cường của những chiến sĩ cách mạng, và khẳng định một sự thật của lịch sử về sự tồn tại của nó..

<span class='text_page_counter'>(5)</span> - Cách khu vực đồn Đăk Glei khoảng 70m dưới sườn đồi, là nhà ngục (hay còn gọi là nhà biệt giam – nơi giam giữ những tù chính trị nòng cốt có sức ảnh hưởng lớn). Nhà ngục được xây dựng ngay sau cuộc vượt ngục của Tố Hữu và Huỳnh Ngọc Huệ, xác định vào khoảng từ tháng 2 đến tháng 6/1942 2. Tương tự kết cấu đồn và nhà bếp, nhà ngục được xây bằng đá xanh, viên đá xây tường được gia công kỹ; tường xây không trát, dày 25cm, chiều dài 4,2m, chiều rộng 2,5m. Tuy nhiên, kết cấu nhà ngục được xây vững chắc hơn với 4 góc bổ trụ đá, xung quanh là tường đặc. Từ chân lên nóc cao 3,2m, tường ngang cao 2,8m, ngục có một cửa rộng 0,8m, cao 1,8m và có 02 lỗ thông hơi, nền ngục bằng đất.. Chính cái nhà ngục nhỏ bé này là nơi phát sáng ý chí kiên cường và tinh thần cách mạng của các bậc tiền nhân, thôi thúc tinh thần đấu tranh của nhân dân các dân tộc Đăk glei nói riêng. Là một trong những di tích tiêu biểu trước Cách mạng Tháng Tám 2. theo HSDT, tháng 6/1942, thực dân Pháp chuyển một số tù chính trị sang Đăk Tô, còn lại giam tại ngục Đăk Glei.

<span class='text_page_counter'>(6)</span> của Tây Nguyên, đóng góp vào sự thành công của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp. Cuộc vượt Ngục Đăk Glei của các chiến sỹ cách mạng trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp là một minh chứng thể hiện sâu sắc tình đoàn kết các dân tộc anh em, góp phần quan trọng trong thắng lợi của công cuộc đấu tranh giành độc lập, tự do cho đất nước.. * Ý nghĩa lịch sử, văn hóa và xã hội của khu di tích ngục Đăk Glei: - Di tích lịch sử Ngục Đăk Glei có ý nghĩa chính trị và lịch sử to lớn đối với nhân dân các dân tộc huyện Đăk Glei, góp phần quan trọng vào việc giáo dục truyền thống cách mạng với đồng bào các dân tộc Kon Tum trong thời điểm hiện nay. - Di tích lịch sử thể hiện và nhắc nhở bài học quý báu về sức mạnh đoàn kết dân tộc, khẳng định sự đoàn kết là cơ sở vững chắc để giành được những thắng lợi vẻ vang trong lịch sử, là sức mạnh để đạt được những thành tựu mới trong cuộc xây dựng và phát triển kinh tế xã hội. - Thể hiện đạo lý "Uống nước nhớ nguồn" của dân tộc, đồng thời giữ lại cho Đăk Glei, Kon Tum một di tích lịch sử quan trọng của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp, góp phần giáo dục truyền thống yêu nước cho các thế hệ trẻ, làm dầy thêm những giá trị văn hóa, lịch sử của vùng đất Tây Nguyên. - Tôn vinh truyền thống đấu tranh anh dũng chống giặc ngoại xâm, ý chí kiên cường bất khuất của dân tộc. Từ đó, khơi dậy niềm tự hào, tạo ra sự động viên khích lệ nhân dân, chính quyền địa phương trong cuộc đổi mới, xây dựng một cuộc sống ấm no, giầu mạnh, trên con đường phát triển chung của đất nước..

<span class='text_page_counter'>(7)</span> - Với những tiềm năng sẵn có về cảnh quan thiên nhiên của khu bảo tồn Ngọc Linh rộng trên 40 ngàn ha, di tích lịch sử ngục Đăk Glei sẽ làm phong phú hơn và góp phần làm tăng sức thu hút đầu tư để phát triển tiềm năng sẵn có, góp phần thúc đẩy cơ cấu kinh tế theo hướng phát triển du lịch, dịch vụ, tạo công ăn việc làm cho lao động địa phương.. *** (CẢM ƠN CÁC BẠN ĐÃ TÌM HIỂU).

<span class='text_page_counter'>(8)</span>