SKKN tổ chức trò chơi vận động nhằm phát huy tính tích cực, tự giác tập luyện cho học sinh tiểu học

I.

ĐẶT VẤN ĐỀ

Đất nước ta đang trong quá trình đổi mới, hội nhập và phát triển, để
tiến kịp các nước có nền văn hóa, khoa học kỹ thuật tiên tiến, hiện đại trên
thế giới và trong khu vực, nhu cầu cấp thiết nhất hiện nay là đào tạo nguồn
nhân lực ổn định, đào tạo những con người có trình độ, có chun mơn kỹ
thuật cao, đào tạo những cá nhân có nhân cách, có khả năng tư duy sáng tạo
độc lập và làm việc ở cường độ cao. Ngoài việc giáo dục các mặt: trí tuệ,
thẩm mỹ, đạo đức cịn có cơng tác giáo dục thể chất cho các em. Giáo dục
thể chất là một bộ phận quan trọng góp phần hình thành con người phát triển
tồn diện, cân đối về mọi mặt, đặc biệt là đối với học sinh. Điều này chứng
tỏ Đảng và Nhà nước luôn quan tâm đến công tác giáo dục thể chất trong
nhà trường, bởi sức khỏe là vốn quý nhất của con người. Thấy rõ được tầm
quan trọng của sức khỏe nên ngay từ khi giành được chính quyền từ tay thực
dân Pháp, Bác Hồ đã ra lời kêu gọi toàn dân tập thể dục:
“ Giữ gìn dân chủ, xây dựng nước nhà, gây đời sống mới, việc gì cũng
cần có sức khỏe để thành công. Mỗi một người dân yếu ớt tức là làm cho cả
nước yếu ớt một phần, mỗi một người dân mạnh khỏe tức là góp phần cho cả
nước mạnh khỏe. Vậy nên, luyện tập thể dục, bồi bổ sức khỏe là bổn phận
của mỗi người dân yêu nước...”
Trong thực tiễn giảng dạy việc tập luyện thể dục thể thao thường
xuyên, đúng phương pháp khoa học sẽ đem lại sức khỏe cho con người, góp
phần tạo điều kiện thuận lợi để cơ thể phát triển và hồn thiện về hình thái,
chức năng và năng lực học tập, lao động…Ở nước ta, trong các nhà trường,
từ bậc học Mầm non đến Đại học đã hình thành một hệ thống giáo dục thể
chất bắt buộc. Giáo dục thể chất là một bộ phận cơ bản trong hệ thống giáo
dục quốc dân, góp phần giáo dục toàn diện, đem lại sức khỏe và thể chất
cường tráng cho thế hệ trẻ. Phát triển thể lực, đem lại sức khỏe cho thể hệ trẻ

1


Việt Nam hiện nay đang là yếu tố chiến lược quan trọng trong công cuộc đổi
mới và phát triển đất nước.
Trong công tác giáo dục thể chất ở các nhà trường nói chung và cấp
Tiểu học nói riêng cịn nhiều hạn chế chưa đáp ứng được những yêu cầu hiện
nay: cơ sở vật chất còn thiếu; sân chơi, sân tập chưa phù hợp; đội ngũ giáo
viên thể chất thiếu, trình độ năng lực chưa cao. Phương pháp giảng dạy của
giáo viên theo kiểu “ Nặng lý thuyết - ít chú ý đến thực hành” nghĩa là tập
trung vào giảng giải, làm mẫu, phân tích động tác… một cách quá sâu, chiếm
q nhiều thời gian đến mức cịn ít thời gian để học sinh tập luyện. Bên cạnh
đó, mơn học Thể dục chưa được coi trọng, chỉ được coi là môn phụ, học sinh
xem nhẹ mơn học, khơng có hứng thú tập luyện. Vì thế giờ học kém sơi nổi,
thiếu sức lôi cuốn, hiệu quả không cao, sức khỏe của học sinh khơng được
tốt ( điều này có thể đánh giá thông qua các hoạt động tập thể, hoạt động học
tập và lao động…). Như vậy, việc đổi mới phương pháp dạy học nhằm phát
huy tính tích cực, tự giác, tư duy sáng tạo của học sinh để nâng cao hiệu quả
giờ lên lớp và chất lượng giáo dục đang được tồn xã hội và đội ngũ các thầy
cơ giáo quan tâm.
Xuất phát từ ý nghĩa và tầm quan trọng của giáo dục thể chất và tác
dụng của trò chơi vận động, tôi tiến hành nghiên cứu sáng kiến kinh nghiệm:
“Tổ chức trị chơi vận động nhằm phát huy tính tích cực, tự giác tập luyện
cho học sinh Tiểu học”. Sáng kiến kinh nghiệm đã được áp dụng và mang
lại hiệu quả rõ rệt trong quá trình giảng dạy.

2


II. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ

1. CƠ SỞ LÝ LUẬN
Giáo dục thể chất trong trường Tiểu học giúp học sinh phát triển toàn
diện các tố chất vận động (sức nhanh, sức mạnh, sức bền, độ mềm dẻo, tính
khéo léo), nâng cao dần khả năng thích ứng của cơ thể đối với những biến
đổi bất lợi của thời tiết, khí hậu và tăng sức đề kháng, chống đở bệnh tật cho
các em.
Các hình thức giáo dục thể chất đều có sự quan hệ mật thiết với nhau.
Vì vậy, trong việc giáo dục thể chất, trò chơi là một phương pháp tập luyện,
hoạt động phối hợp một cách hữu cơ với việc rèn luyện thân thể. Căn cứ vào
đặc điểm tâm sinh lí lứa tuổi, trình độ rèn luyện thân thể và những điều kiện
khách quan khác của học sinh từng bậc học, lớp học mà trị chơi có vị trí nhất
định của nó.
Trị chơi là hình thức giáo dục thể chất được vận dụng rộng rãi trong gia
đình, trong trường phổ thơng các cấp, trong các trường chuyên nghiệp, trung
cao cấp, trong quân đội…Trò chơi là hiện tượng lịch sử xã hội, là loại hình
hoạt động riêng và thuộc về con người. Trọng tâm mang tính đặc thù của
hoạt động chơi là sự hình thành các tình huống và sáng tạo thực hiện, giải
quyết các tình huống của trị chơi. Hoạt động chơi mang tính khơng xác định
vì khơng ai dự đốn trước được kết quả. Mọi người thường xuyên và có điều
kiện để thể hiện năng lực cá nhân của mình, nhằm đạt được thành tích. Hoạt
động chơi đa dạng và mở rộng các tình huống mà người chơi phải đáp ứng
và do vậy phát triển tư duy, sáng tạo, quyết đốn để đạt mục đích đề ra.
Trong các trường học, đặc biệt là các trường Tiểu học, trò chơi chiếm một
vị trí quan trọng trong chương trình giảng dạy thể dục, nó phù hợp với đặc
điểm phát triển tâm sinh lý lứa tuổi của các em, góp phần tích cực vào việc
đẩy mạnh sự phát triển toàn diện cơ thể học sinh. Đối với học sinh cấp Tiểu

3

học, sử dụng trò chơi sẽ mang lại nhiều tác dụng đến phát triển các tố chất
thể lực của cơ thể, lượng vận động tăng, huy động nhiều nhóm cơ tồn thân
tham gia. Qua đó, góp phần nâng cao sức khỏe, phát triển thể lực cho học
sinh, thực hiện được những mục tiêu đề ra của môn học.
2. THỰC TRẠNG CỦA VẤN ĐỀ
Hiện nay việc dạy và học môn Thể dục ở các trường Tiểu học đã được
chú trọng song đội ngũ giáo viên thể chất còn thiếu, chất lượng dạy và học
môn Thể dục chưa đồng đều, hiệu quả chưa cao.
Một số giáo viên chưa nắm rõ tâm sinh lý ở lứa tuổi này hoặc phần lớn
là do tuổi cao ngại vận động khi tổ chức các trò chơi.
Qua dự giờ, chia sẻ cùng một số đồng nghiệp, tôi thấy:
*Ưu điểm:
- Giáo viên đã có sự chuẩn bị bài chu đáo.
- Giờ dạy thực hiện theo đúng trình tự các bước lên lớp.
- Giáo viên đã biết vận dụng linh hoạt nhiều phương pháp dạy học.
- Kiến thức truyền thụ đầy đủ, trọng tâm, cơ bản.
* Nhược điểm:
+ Giáo viên:
- Giáo viên chưa chú ý tới việc gây hứng thú cho học sinh trong q
trình tập luyện.
- Phần trị chơi cịn nghèo nàn, lệ thuộc hồn tồn vào sách giáo viên.
- Về phương pháp: giáo viên thường máy móc, áp đặt, chưa mạnh dạn
đổi mới phương pháp dạy học theo hướng “ Phát huy tính tích cực sáng tạo
của học sinh”.
+ Học sinh:
Một số em có thể lực tốt trở lên có năng khiếu thì rất ham học, tự giác và
tích cực tập luyện.

4

Bên cạnh đó cịn nhiều em chưa có hứng thú học môn Thể dục, các em
cho rằng môn Thể dục khơng cần thiết phải học. Vì thế trong giờ học các em
không tự giác tập luyện, nhiều khi các em tập chỉ mang tính chất đối phó.
Từ thực tế giảng dạy của giáo viên và việc học của học sinh Tiểu học hiện
nay, vấn đề mà tôi luôn quan tâm đó là: làm thế nào để nâng cao chất lượng
dạy học môn Thể dục. Đây cũng là vấn đề mà mỗi Nhà giáo chúng ta cần
phải quan tâm, giải quyết dứt điểm tình trạng dập khn máy móc, thiếu sự
sáng tạo, chưa chịu cải tiến phương pháp giảng dạy. Đó cũng chính là tính
cấp thiết của sáng kiến kinh nghiệm mà tôi đi sâu nghiên cứu nhằm năng cao
hiệu quả giờ dạy mơn Thể dục.
Trong q trình giảng dạy thực tế ở trường Tiểu học , việc sử dụng
phương pháp trò chơi trong các bài tập cho phép tạo cảm giác hứng thú thực
hiện bài tập, đồng thời để giúp học sinh phát huy tính tự giác, tích cực một
cách hiệu quả nhất. Trong q trình tổ chức trị chơi, các em được tiếp xúc
với nhau, mỗi cá nhân phải hồn thành nhiệm vụ của mình trước tập thể ở
mức độ cao, vì tập thể mà các em phải khắc phục khó khăn, phấn đấu hết khả
năng để mang lại thắng lợi cho tồn đội, trong đó có bản thân mình. Tập thể
có nhiệm vụ giúp đỡ, động viên cá nhân hồn thành nhiệm vụ. Vì vậy tình
bạn, lịng nhân ái, tinh thần tập thể trong quá trình chơi đã xây dựng cho các
em tác phong nhanh nhẹn, khẩn trương, tính kỉ luật, đồn kết, sự sáng tạo…
để hồn thành nhiệm vụ với chất lượng cao.
Để phát huy tính tích cực, tự giác, tinh thần đoàn kết và sáng tạo của học
sinh, giáo viên cần cấu trúc bài dạy theo hướng tổng hợp, tức là một bài dạy
có nhiều nội dung. Như vậy việc sử dụng trò chơi trong bài học thường chỉ
được thực hiện trong thời gian ngắn. Với việc dạy nhiều nội dung trong một
giờ học để đảm bảo dạy hết nội dung, nhiều khi giáo viên bỏ qua việc sử

5

dụng trị chơi, hoặc giáo viên khơng có chun mơn lạm dụng trò chơi để
dạy cho hết thời gian, làm cho giờ học kém sôi động, không hấp dẫn, hiệu
quả giờ dạy không cao.
Vậy việc sử dụng và tổ chức trị chơi như thế nào để có hiệu quả cao, giúp
học sinh hứng thú học môn Thể dục là vấn đề được nhiều giáo viên quan
tâm.
* Kết quả khảo sát trước khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm
+ Kết quả xếp loại môn Thể dục - Năm học 2011 - 2012
ST
T

A+

Tổng
Lớp

số

A

Tổng số

%

Tổng số

%

HS

1

2E

36

9

25,0

27

75,0

2

2G

35

10

28,6

25

71,4

3

3C

39

11

28,2

28

71,8

4

3D

35

9

25,7

26

74,3

5

4C

45

14

31,1

31

68,9

6

4D

38

11

28,9

27

71,1

7

5C

42

12

28,6

30

71,4

8

5D

42

14

33,3

28

66,7

312

90

28,8

222

71,2

Tổng

6

Ghi chú


+ Bảng điều tra thái độ học tập của học sinh
( Tháng 10 – Năm học 2012 – 2013 )
ST
T

Tổng
Lớp

1
2
3
4
5
6
7
8

2E
2G
3C
3D

4C
4D
5C
5D
Tổng

số
HS
36
35
39
35
45
38
42
42
312

Tích cực, tự giác
luyện tập
Tổng số
%
21
19
23
20
27
22
25
24

181

58,3
54,2
59,0
57,1
60,0
57,9
59,5
57,1
58,0

Chưa tích cực, tự
giác luyện tập
Tổng số
%
15
16
16
15
18
16
17
18
131

Ghi chú

41,7
45,8

41,0
42,9
40,0
42,1
40,5
42,9
42,0

3. CÁC BIỆN PHÁP TIẾN HÀNH ĐỂ GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
Từ những thực trạng trên bản thân xin trình bày một số biện pháp sau:
a. Điều tra đặc điểm tâm sinh lí học sinh Tiểu học:
Để giảng dạy tốt và giúp học sinh nắm vững kiến thức - kĩ năng mơn
Thể dục ngồi việc nắm vững nội dung, chương trình, cải tiến phương pháp
giảng dạy thì việc chuẩn bị dụng cụ dạy học, nắm được đặc điểm về tình
trạng sức khỏe của học sinh các khối lớp là một vấn đề cần thiết và hết sức
quan trọng.
Học sinh Tiểu học thuộc lứa tuổi 6 đến 11 tuổi, lứa tuổi này có những
biến đổi về đặc điểm tâm sinh lí, thể hiện qua các hoạt động trong cuộc sống,
về nhận thức, tiếp thu,…
Qua q trình giảng dạy bản thân tơi tìm hiểu đặc điểm tâm sinh lí học
sinh các khối lớp như sau:
- Học sinh khối 1, 2 thì lượng vận động của lứa tuổi này nhỏ và tiếp
thu một cách máy móc, chưa có khả năng phân tích.

7


- Học sinh khối 3, 4 biết phân biệt cơ bản kĩ thuật động tác nhưng vẫn
còn đơn giản cho nên dẫn đến kém tự tin khi thực hiện động tác.
- Học sinh khối 5 khả năng tiếp thu được hình thành và phát triển, ý

thức tự giác tập luyện động tác được nâng lên.
Vì vậy nắm được đặc điểm từng đối tượng học sinh sẽ giúp giáo viên
vận dụng tốt những phương pháp giảng dạy và theo hướng dạy học phân hóa
đối tượng học sinh. Bản thân tơi ngay từ đầu năm cũng dựa trên cơ sở phiếu
khám sức khỏe của các lớp, kết hợp với điều tra để tiến hành phân loại số
lượng học sinh có sức khỏe tốt, sức khỏe chưa tốt và số học sinh bệnh tật để
nắm và áp dụng trong chương trình giảng dạy cho phù hợp.
Ví dụ: Khi tổ chức chơi một trị chơi, giáo viên nắm bắt tâm sinh lí
học sinh, từ đó sẽ thuận tiện hơn trong việc giúp đỡ những học sinh có sức
khỏe yếu hay học sinh khuyết tật bằng phương pháp “phục hồi chức năng”.
: “Trò chơi lò cị tiếp sức” thì có thể khơng cơ cấu vào đội thi mà phân
công em làm thử cho các bạn xem sao đó phân cơng em làm trọng tài để em
có thể tập trung quan sát để nắm thật chắc các động tác trò chơi mà các bạn
đã thưc hiện…
b. Công tác chuẩn bị của giáo viên trước khi lên lớp
Trong q trình giảng dạy mơn Thể dục ở trường Tiểu học, công tác
chuẩn bị của giáo viên trước khi lên lớp góp phần quan trọng để tiết học đạt
hiệu quả cao,từ đó giúp học sinh phát huy tính tích cực, tự giác trong tập
luyện và khi tham gia các trò chơi. Khi thực hiện giáo viên cần chú ý một số
điểm sau:
+ Nghiên cứu kế hoạch bài soạn và cách tổ chức các trò chơi
Sau khi đã soạn giáo án xong, giáo viên cần nghiên cứu kĩ để nắm
chắc nội dung, phương pháp các bước lên lớp ( vì khi lên lớp giáo viên Thể

8


chất dạy ngoài trời khác so với giáo viên dạy trong lớp là phải nắm vững nội
dung các trò chơi, để thực hiện một cách chủ động, linh hoạt và có hiệu quả.)
Ngồi nghiên cứu kĩ nội dung trị chơi, giáo viên phải có năng lực tổ

chức các trị chơi. Có như vậy giúp các em tham gia các trị chơi một cách tự
nhiên nhằm kích thích trí tưởng tượng, sáng tạo, góp phần giáo dục nhân
cách và đạo đức cho các em.
+ Địa điểm, phương tiện:
Để giảng dạy một tiết Thể dục được tốt hơn thì ngồi nghiên cứu kế
hoạch bài soạn thì sân bãi, dụng cụ cũng đóng vai trò hết sức quan trọng cho
một giờ học Thể dục. Vì vậy trước khi lên lớp giáo viên cần phải chuẩn bị
sân bãi, dụng cụ trước giờ học theo yêu cầu của kế hoạch bài soạn.
Kiểm tra lại sân bãi, dụng cụ nếu khơng được an tồn thì phải sửa
chữa và bổ sung kịp thời. Mặt khác, người giáo viên cần phải chọn vị trí tập
cho học sinh một cách phù hợp như: tránh ánh nắng chiếu vào mặt học sinh,
sân tập phải đảm bảo sạch và an toàn …
Ví dụ: Khi chơi trị chơi “Ném bóng trúng đích”. Giáo viên cần chuẩn
bị trước những dụng cụ như bóng nhựa, sọt, …hay sân bãi tập luyện còn cát
bụi, gạch đá... thì giáo viên cần vệ sinh ngay để đảm bảo an toàn cho các em
khi tham gia chơi.
c. Phương pháp trực quan
Trong giáo dục thể chất, trực quan giữ vai trị hết sức quan trọng, bởi
vì hoạt động của học sinh chủ yếu mang tính chất thực tiễn, đồng thời một
trong những nhiệm vụ của giáo dục thể chất là phát triển toàn diện các cơ
quan cảm giác.
Trong khi tổ chức các trò chơi cũng vậy, giáo viên nêu tên trò chơi,
hướng dẫn cách chơi và nội quy trò chơi, sau đó cho học sinh chơi thử để
hiểu cách chơi và nhớ nhiệm vụ của mình

9


Bên cạnh đó đàm thoại là hình thức hỏi và trả lời. Câu hỏi dùng trong
đàm thoại nhằm kích thích sự quan sát, tích cực sáng tạo trong suy nghĩ, giúp

học sinh nắm được qui tắc đánh giá được hành động của mình và của bạn.
d. Trị chơi giúp học sinh hưng phấn, tự giác, tích cực hơn trong
tập luyện:
Trị chơi khơng phải là hình thức giải trí đơn thuần, mà có ý nghĩa giáo
dục và giáo dưỡng cao, góp phần tích cực vào việc giáo dục học sinh về
phẩm chất đạo đức, trí dục và sức khỏe.
Mặt khác đặc điểm tâm lý của học sinh Tiểu học là hiếu động, ít tập
trung chú ý, nhất là khi lên lớp ngoài trời hay bị các yếu tố bên ngoài làm
ảnh hưởng. Thấy rõ tầm quan trọng của việc tổ chức trị chơi trong các tiết
học, tơi đã tìm tịi và tổ chức các trò chơi trong các tiết dạy của mình nên
trong mấy năm gần đây các tiết dạy có hiệu quả hơn.
Trong q trình giảng dạy trị chơi được phân loại như sau:
* Trò chơi là một bài tập bổ trợ cho việc tập luyện.
Loại trò chơi này nên chọn để áp dụng vào những tiết dạy có sự vận
động của các cơ bắp và các khớp. Vào đầu giờ học bao giờ giáo viên cũng
cho học sinh khởi động tồn diện, tuy nhiên có thể một số học sinh thực hiện
còn hời hợt, chưa đạt yêu cầu nhất là các tiết học vào buổi sáng khi các em
sau một đêm ngủ các cơ nghỉ, cơ thể còn mệt mỏi uể oải.
Nếu giáo viên tổ chức trò chơi sau khi thực hiện bài tập khởi động, các
em sẽ thấy thoải mái, hưng phấn hẳn lên thì vào bài tập luyện có sự vận động
các em thấy dễ dàng và còn tránh được những chấn thương như trật khớp,
đau cơ bắp khi tập luyện. Do đó ta chọn trị chơi động là chủ yếu. Tùy theo
tính chất vận động của tiết dạy mà ta chọn trò chơi cho phù hợp. Có thể thay
đổi trị chơi cũ thành trị chơi mới nhưng phải phù hợp với nội dung bài.
Ví dụ:

10


+ Bài 47: Phối hợp chạy và bật nhảy. ( SGV Thể dục lớp 5, trang 118).

Giáo viên cho học sinh chơi trò chơi “Nhảy đúng, nhảy nhanh”. Trò
chơi này giúp học sinh vui chơi, khởi động một cách tích cực hơn đồng thời
tạo sự hưng phấn khi tập luyện và là bài tập bổ trợ cho nội dung học tiếp theo
“Phối hợp chạy và bật nhảy”
Hình 1 : Nhảy đúng, nhảy nhanh

Hình 1
+ Học nội dung tập hợp hàng : Có thể chơi trị chơi “Thi xếp hàng
nhanh”.
Qua trị chơi này giúp học sinh tích cực hơn kĩ năng tập hợp hàng, tác
phong kỉ luật, nhanh nhẹn, khẩn trương.
Hình 2: Thi xếp hàng nhanh.

11


Hình 2
* Trị chơi là một bài tập luyện.
Theo u cầu của chương trình thì loại trị chơi này chiếm đa số các
tiết. Trong đó cịn số ít tiết giáo viên tự chọn trò chơi.
Trò chơi này giúp học sinh luyện tập kiến thức với tinh thần tự nguyện
tự giác, nên giáo viên phải chọn đúng trị chơi thì tác dụng luyện tập sẽ được
đạt hiệu quả cao.
Tuy nhiên cần phải chú ý một số điểm sau:
+ Đặc điểm tâm sinh lí của học sinh Tiểu học: cơ thể chưa phát triển
hồn chỉnh nên khơng thể lựa chọn trị chơi địi hỏi phải dùng nhiều sức
mạnh, trị chơi có qui tắc phức tạp và khi tổ chức trò chơi cần lưu ý số lượng
học sinh nam, học sinh nữ, học sinh có sức khỏe yếu... Vì vậy cần chọn trị
chơi, tổ chức chơi cho phù hợp và hấp dẫn .

12


+ Địa điểm, phương tiện: Giáo viên cần lưu ý số lượng học sinh tham
gia, cấu trúc nội dung trò chơi, hình thức tổ chức chơi.
+ Thời gian và hồn cảnh: Thời gian chơi quyết định tới cách lựa chọn
trò chơi, mặt khác trò chơi chịu ảnh hưởng trực tiếp vào điều kiện hoàn cảnh
(nắng, mưa …) cụ thể để giáo viên chọn lựa các hình thức tổ chức và loại trị
chơi cần thiết.
Có như vậy giáo viên tổ chức giảng dạy theo hướng phân hóa đối
tượng học sinh một cách tốt hơn.
Ví dụ:
Trị chơi “Chạy tiếp sức” mà trong chương trình đã giới thiệu chỉ dùng
luyện chạy nhanh và chỉ vận dụng một vài tiết, còn lại giáo viên phải tự
chọn. Cho nên giáo viên cần tìm các trị chơi phù hợp với tiết dạy.
+ Trò chơi 1: “Nhanh lên bạn ơi!” (Hình 3)
Trị chơi này rèn luyện cho học sinh tố chất nhanh nhẹn, linh hoạt và
cách tổ chức phối hợp giữa các bạn trong nhóm. Trị chơi này có nhiều hình
thức tổ chức khác nhau (hàng ngang, vòng tròn, tam giác …) tùy số lượng
học sinh, sân bãi, dụng cụ.
Hình 3

a

b

13

c

+ Trị chơi 2: (Hình 4) Vẽ 2 vạch giới hạn cách nhau 10m, ở chính
giữa 2 vạch giới hạn vẽ một vịng trịn có đường kính 0,5m và để một vật nào
đó bất kì. Khi bất đầu chơi, giáo viên gọi tên số nào thì hai em số đó chạy lên
giành lấy vật trong vòng tròn, khi người của đội bạn đã cầm vật thì người
cùng số phải chạy đuổi theo giành lấy lại vật bằng cách vỗ nhẹ vào người
bạn. Trong trường hợp này người cầm vật sẽ thua, còn nếu người cầm vật
chạy qua vạch giới hạn sẽ là người thắng cuộc. Sau đó vật để lại trong vòng
tròn, trò chơi lại tiếp tục như thế cho đến người cuối cùng của hai đội.
Với trò chơi trên giáo viên có thể tự đặt tên và hướng dẫn các em chơi,
có thể chọn trị chơi nhẹ nhàng hơn.
Đây là trị chơi hồn thiện bài tập chạy nhanh.

x

10m

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x
Hình 4.

Ngồi ra trong quá trình giảng dạy một số nội dung chúng ta có thể sử
dụng trị chơi để giúp cho các em tập luyện được tích cực, tự giác hơn.
Ví dụ:
Bài 46: Bật xa và tập phối hợp chạy, nhảy.( SGV Thể dục lớp 4, trang
117).

14


Nội dung phối hợp chạy, nhảy giáo viên có thể tổ chức cho học sinh
tập luyện dưới hình thức trị chơi sau khi giáo viên hướng dẫn xong. Chúng
ta có thể chia lớp thành 2 nhóm thực hiện (Số lượng nam nữ bằng nhau), tuy
nhiên trong quá trình các em chơi giáo viên yêu cầu các em phải đảm bảo
được u cầu của bài. (Hình 5)

Hình 5
- Ngồi những giải pháp thực hiện nêu trên trong quá trình tổ chức các
trò chơi chúng ta cần phải quan tâm đến đồ dùng dạy học phục vụ cho trò
chơi, sân tập phải đảm bảo tuyệt đối an toàn và đồng đều giữa các đội thi
đua như: Số lượng giữa nam và nữ phải bằng nhau, thể trạng sức khỏe phải

đồng đều và nếu như số lượng giữa các đội chênh lệch nhau thì đội thiếu sẽ
có 1 em thực hiện 2 lần trên động tác đó. Như thế sẽ giúp cho các em hồn
thiện tốt nội dung của các trị chơi và thực hiện tốt theo Chuẩn kiến thức kĩ
năng cũng như việc dạy học theo hướng phân hóa đối tượng học sinh mà
chương trình đã qui định.
e. Sửa sai cho học sinh
Trong q trình tổ chức các trị chơi, việc vi phạm luật chơi của học
sinh là điều không thể tránh khỏi. Giáo viên nêu lại luật chơi và cho học sinh
chơi thử một đến hai lần. Sau khi nắm vững luật chơi, học sinh sẽ tích

15


cực,chủ động tham gia vào trị chơi. Có như vậy trị chơi mới có tác dụng dể
giờ học đạt hiệu quả cao.
g. Biện pháp thi đua khen thưởng.
Ở lứa tuổi Tiểu học các em rất thích được thầy cơ khen ngợi, tuyên
dương. Được khen ngợi, tuyên dương các em sẽ hứng thú và cố gắng phát
huy nhiều hơn.
Trong suốt tiết học, giáo viên cũng nên dùng phương pháp thi đua
khen thưởng để động viên các em, mỗi một nội dung cho các tổ thi đua với
nhau, giáo viên nhận xét khen thưởng sẽ tạo nên sự thi đua, gắng sức tập
luyện
h. Vai trò của trọng tài trong tổ chức trò chơi.
Trong giờ lên lớp, một giáo viên phải bao quát rất đông học sinh khi
tham gia chơi nên việc phát hiện các em chơi sai luật cần phải có học sinh có
uy tín cùng tham gia làm trọng tài ( có thể là cán sự lớp ) để điều khiển trị
chơi.Có như thế thì trị chơi mới được đánh giá một cách công bằng, khách
quan nếu không sẽ ảnh hưởng đến tác dụng và chất lượng của trò chơi.
Cán sự lớp đóng vai trị rất quan trọng trong phân mơn Thể dục, là

người phải nắm vững các khẩu lệnh, luật chơi và phải tự tin khi đứng trước
đám đông, cho nên để có một tiết dạy hiệu quả thì cán sự lớp cũng góp phần
khơng nhỏ trong q trình giảng dạy của giáo viên. Hiện nay trong phân môn
Thể dục khơng có tiết kiểm tra vì vậy việc ln phiên cán sự cũng giúp giáo
viên dễ dàng trong việc đánh giá xếp loại học sinh theo chuẩn kiến thức - kĩ
năng có phân hóa đối tượng học sinh, đồng thời cũng phát huy tính tích cực
của học sinh.
Trong phân phối chương trình phân mơn Thể dục: khối 1(1 tiết/tuần),
các khối cịn lại (2 tiết/tuần).Vì vậy chúng ta có thể thay đổi cán sự lớp như
sau: Một cán sự lớp trên một tuần. Cứ như thế mỗi em trong lớp đều là một

16


cán sự lớp. Ngoài ra, trong giảng dạy giáo viên cần phải lưu ý việc luân
phiên cán sự trong quá trình phân nhóm, chia tổ nhằm phát huy cao tính chủ
động, tích cực ở học sinh một cách đồng bộ.
i. Cơ sở vật chất:
Trong môn thể dục về điều kiện cơ sở vật chất, dụng cụ học tập rất
quan trọng, nên áp dụng triệt để vì nó dễ tạo nên hưng phấn. Cho nên mỗi
nội dung, mỗi tiết học, giáo viên cần thay đổi dụng cụ như : bóng đá, bóng
chuyền, dây nhảy… hay các vật dụng khác mang màu sắc áp dụng trong bài
học và trò chơi, sẽ tác động vào mắt các em gây sự hứng thú hấp dẫn trong
tập luyện.
*Tóm lại: Để tổ chức có hiệu quả một giờ dạy thể dục ở trường tiểu
học nhằm phát huy được tính tự giác, tích cực tập luyện, tinh thần sáng tạo
và đoàn kết tập thể cho học sinh qua các trò chơi vận động, đòi hỏi người
giáo viên phải có kiến thức chắc chắn; phải năng động, sáng tạo, có phương
pháp thuần thục, biết tổ chức cho học sinh học tập một cách nhẹ nhàng, tự
nhiên và hiệu quả. Muốn vậy, mỗi giáo viên cần chủ động trong giảng dạy:

đầu tư, nghiên cứu nội dung bài dạy để lựa chọn các hình thức tối ưu nhất
cho từng tiết học. Ở cấp Tiểu học, giáo viên cần quan tâm đến tâm lý học
sinh, ln động viên khuyến khích học sinh nhằm gây hứng thú cho học sinh
để đạt hiệu quả bài học một cách tốt nhất.
4. HIỆU QUẢ CỦA SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
Qua quá trình giảng dạy ở cơ sở, tuy cịn gặp nhiều khó khăn trong cơng
tác giảng dạy như: điều kiện sân bãi, cơ sở vật chất, nhận thức của giáo viên
và học sinh…Trước những yêu cầu của đổi mới giáo dục nhằm nâng cao hiệu
quả của giáo dục thể chất trong nhà trường thông qua môn học Thể dục, việc
sử dụng trò chơi trong giờ học đã đem lại hiệu quả tích cực. Trị chơi đã gây
được hứng thú học bộ môn cho các em. Giờ học sơi nổi hơn, các em tích
cực, tự giác tập luyện hơn, lượng vận động được nâng cao hơn, thu hút được
học sinh u thích mơn học. Đặc biệt rèn luyện cho các em ý thức khắc phục

17


khó khăn, tính kỉ luật, sáng tạo, tinh thần tập thể của mình để đạt được mục
đích đề ra. Đây là yếu tố quan trọng trong công tác giáo dục thể chất cho các
em, mang lại cho các em sức khỏe tốt để học tập, lao động, tham gia có hiệu
quả các hoạt động của nhà trường và xã hội. Chất lượng giờ dạy được nâng
lên. Bản thân giáo viên được nâng cao trình độ và năng lực chun mơn
nghiệp vụ.
Việc tăng cường sử dụng trò chơi một cách thường xuyên trong giờ thể
dục đã góp phần nâng cao hiệu quả giờ học và chất lượng giáo dục thể chất.
Các trò chơi giáo viên hướng dẫn đã được các em sử dụng như là một
phương tiện trong rất nhiều các hoạt động như: hoạt động giáo dục ngoài giờ
lên lớp, hoạt động đội, hoạt động tập thể, các cuộc thi đấu... Trong thực tế để
tổ chức hoạt động cho thiếu nhi nhằm thu hút các em tham gia đông đảo thì
ngồi việc tổ chức những hoạt động văn hóa văn nghệ, thể dục thể thao, trị

chơi chiếm một vị trí quan trọng được các đoàn thể và các em sử
dụng như là một bí quyết vừa có tác dụng lơi cuốn các em vào hoạt động,
vừa góp phần giáo dục nhân cách, đem lại sự vui tươi, phấn khởi và sức khỏe
cho các em.
Sau khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm này vào thực tiễn ở trường trong
những năm học vừa qua, tôi thấy chất lượng học tập bộ môn Thể dục tăng
lên rõ rệt. Kết quả đó được thể hiện qua các số liệu khảo sát sau:
* Kết quả khảo sát sau khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm
+ Bảng điều tra thái độ học tập của học sinh
( Tháng 4 – Năm học 2012 – 2013 )
ST
T

Tổng
Lớp

1
2
3
4
5
6
7
8

2E
2G
3C
3D
4C

4D
5C
5D
Tổng

số
HS
36
35
39
35
45
38
42
42
312

Tích cực, tự giác
luyện tập
Tổng số
%
30
25
32
26
35
30
33
34
245

83,3
71,4
82,1
74,3
77,8
78,9
78,6
81,0
78,5

Chưa tích cực, tự
giác luyện tập
Tổng số
%
6
10
7
9
10
8
9
8
67

16,7
28,6
17,9
25,7
22,2

21,1
21,4
19,0
21,5

+ Kết quả xếp loại môn Thể dục - Năm học 2012 – 2013

18

Ghi chú


ST
T

A+

Tổng
Lớp

số

A

Tổng số

%

Tổng số

%

Ghi chú

HS
1

2E

36

12

33,3

24

66,7

2

2G

35

12

34,3

23

65,7

3

3C

39

15

38,5

24

61,5

4

3D

35

13

37,1

22

62,9

5

4C

45

19

42,2

26

57,8

6

4D

38

14

36,8

24

63,2

7

5C

43

16

37,2

27

62,8

8

5D

40

16

40,0

24

60,0

311

117

37,6

194

62,4

Tổng

Từ kết quả khảo sát trên cho thấy: chất lượng học tập của học sinh
đạt Chuẩn kiến thức kĩ năng sau mỗi bài được nâng lên rõ rệt, đặc biệt là tỉ lệ
học sinh xếp loại hoàn thành tốt môn học. Điều này khẳng định chất lượng
học sinh năng khiếu môn Thể dục của nhà trường ngày càng phát triển về số
lượng cũng như chất lượng, đã tạo được niềm tin trong phụ huynh, học sinh.

III. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
1. Kết luận

19


Sau thời gian áp dụng sáng kiến kinh nghiệm “Tổ chức trị chơi vận
động nhằm phát huy tính tích cực, tự giác tập luyện cho học sinh Tiểu
học” tôi thấy các em tiến bộ nhiều trong môn học. Cụ thể: các em rất thích
luyện tập thường mong đến tiết học thể dục, chất lượng môn học tăng lên rõ
rệt qua từng giai đoạn, kể cả học sinh có thể lực yếu.
Việc tăng cường sử dụng và tổ chức trò chơi trong giờ học thể dục là
phương tiện cần thiết, góp phần tích cực vào đổi mới phương pháp giảng dạy.
Ta khơng thể phủ nhận tác dụng to lớn của trị chơi đem lại cho học sinh. Có
thể nói, trị chơi góp phần giáo dục nên nhân cách tồn diện. Trong hoạt động

giáo dục dạy và học, không thể thiếu được một phương tiện truyền thụ kiến
thức - đó là thơng qua các trị chơi. Thơng qua việc sử dụng tích cực trò chơi
đã tạo cho học sinh cảm giác hứng thú học tập, quên đi sự mệt mỏi. Bên cạnh
đó, trị chơi cịn giúp học sinh tích cực, chủ động sáng tạo, u thích bộ mơn,
rèn luyện sức khỏe, phát triển thể lực; nâng cao được hiệu quả giờ học và
góp phần nâng cao chất lượng giáo dục tồn diện.
Việc đưa trò chơi vào sử dụng cần được nghiên cứu kỹ càng, xác định
đúng mục đích yêu cầu đề ra. Trị chơi phải phù hợp với mục đích tập luyện
và phù hợp với đặc điểm tâm sinh lí học sinh, phù hợp với địa điểm, sân bãi
và điều kiện hoàn cảnh.
Việc tổ chức trị chơi cần hợp lí về nội dung, điều kiện cho phép. Cách
thức tổ chức của giáo viên phải thật khoa học, hợp lí qua thực tế giảng dạy để
người học thích học, say mê học thì mới thu được kết quả cao.
Để tăng cường hơn nữa hiệu quả của trị chơi trong cơng tác giáo dục
thể chất ở trường tiểu học, ngoài những vấn đề đã được nêu ở trên, giáo viên
cần lưu ý thay đổi thường xun hồn cảnh và điều kiện chơi. Vì đây cũng là
một đặc điểm quan trọng giúp học sinh có thể hành động tự giác, tích cực, có
tính sáng tạo và thể hiện được mọi khả năng của bản thân.

20


Có những trị chơi hấp dẫn, học sinh thích thú, em nào cũng muốn
xung phong tham gia chơi gây nhốn nháo, mất trật tự. Khi đó giáo viên phải
khéo léo tổ chức giờ dạy sao cho khoa học, để phát huy vai trò tự quản của
từng học sinh.
Dựa trên nội dung của trị chơi, giáo viên có thể sáng tạo và “ứng biến”
kịp thời, không nhất thiết phải thực hiện theo đúng tài liệu một cách khơ
cứng. Giáo viên có thể hồn tồn nghĩ ra hoặc sưu tầm những trị chơi thích
hợp, những trị chơi dân gian để bổ sung, làm cho giờ học càng vui, càng hấp

dẫn và hiệu quả.
2. NHỮNG Ý KIẾN ĐỀ XUẤT
Các cấp quản lý cần tăng cường đào tạo và sắp xếp cân đối giáo viên thể
chất trong các trường học, phấn đấu mỗi nhà trường có ít nhất một giáo viên
thể chất.
Thường xun tổ chức các cuộc hội thảo, các lớp bồi dưỡng cho đội ngũ
giáo viên thể chất để giúp giáo viên có nhiều cơ hội giao lưu, học hỏi lẫn
nhau.
Tiếp tục quan tâm tới việc dạy và học môn Thể dục ở trường tiểu học.
Tăng cường cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học cho các nhà trường
ngồi nguồn kinh phí các trường tự lo hàng năm.

TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Sách thể dục 2, 3, 4, 5- Nhà xuất bản Giáo dục.

21


2. Tài liệu bồi dưỡng giáo viên thể dục – Trần Đồng Lâm – Nhà xuất bản
Giáo dục.
3. Đổi mới phương pháp dạy học – PGS- PTS Trần Kiên và GSTS Trần Bá
Hoành – Nhà xuất bản Giáo dục.
4.Tài liệu bồi dưỡng giáo viên dạy thể dục – Nguyễn Quang Luyện ( Chủ
biên) – Sở Giáo dục – Đào tạo .
5. Lí luận dạy học thể chất – GS Đặng Vũ Hoạt – PTS Hà Thị Đức.

22