Tài liệu Việc chuyển đổi báo cáo tài chính của các hoạt động ở nước ngoài: So sánh VAS 10 và IAS 21 - Ảnh hưởng do thay đổi tỷ giá hối đoái pptx

Việc chuyển đổi báo cáo tài chính của các hoạt động ở nước ngoài: So sánh VAS 10 và
IAS 21 - Ảnh hưởng do thay đổi tỷ giá hối đoái
Trong công cuộc đổi mới và hội nhập, nền kinh tế nước ta đã không
ngừng phát triển, các doanh nghiệp lớn của Việt Nam ngày càng có
nhiều hơn các hoạt động ở nước ngoài, nhằm khẳng định vị trí của
mình cũng như thúc đẩy quá trình hội nhập và nâng cao hiệu quả hoạt
động SXKD.
Trong bối cảnh đó, ngày 31.12.2002, Bộ tài chính đã ban hành 6 chuẩn mực kế toán (đợt 2)
trong đó có chuẩn mực số 10 - Ảnh hưởng của việc thay đổi tỷ giá hối đoái, nhằm xác định các
nguyên tắc và phương pháp kế toán những ảnh hưởng do thay đổi tỷ giá hối đoái trong trường
hợp doanh nghiệp có các giao dịch bằng ngoại tệ hoặc có các hoạt động ở nước ngoài. Trong đó
phần quy định về phương pháp chuyển đổi các báo cáo tài chính của các họat động ở nước
ngoài là một vấn đề mới, thể hiện sự tiến bộ trong quá trình cải cách chế độ kế toán, đáp ứng
được yêu cầu trước mắt cũng như lâu dài của nền kinh tế. Bài viết này chỉ tập trung vào nội dung
trên.
Theo VAS-10, hoạt động ở nước ngoài bao gồm hoạt động của các chi nhánh, công ty con, công
ty liên kết, công ty liên doanh, hợp tác kinh doanh, họat động liên kết kinh doanh của doanh
nghiệp lập báo cáo mà hoạt động của các đơn vị này được thực hiện ở một nước khác ngoài
Việt Nam. Các hoạt động này được chia thành 2 loại : Hoạt động ở nước ngoài không thể tách
rời với hoạt động của doanh nghiệp báo cáo và cơ sở ở nước ngoài. Trong đó:
Cơ sở ở nước ngoài, còn gọi là đơn vị nước ngoài: là những đơn vị hoạt động kinh doanh độc
lập, có tư cách pháp nhân ở nước sở tại, sử dụng đồng tiền của nước sở tại làm đơn vị tiền tệ kế
toán. Những đơn vị này hoạt động trên cơ sở vốn tự có là chính hoặc từ các khoản vay tại nước
ngoài mà không phụ thuộc nhiều vào doanh nghiệp báo cáo.
Hoạt động ở nước ngoài không thể tách rời với hoạt động của doanh nghiệp báo cáo, còn gọi là
hoạt động nước ngoài kết hợp: Là bộ phận ở nước ngoài thực hiện hoạt động kinh doanh của
mình như một bộ phận của doanh nghiệp báo cáo và như vậy, các hoạt động này sẽ hợp nhất
với hoạt động của doanh nghiệp báo cáo.
Với sự khác biệt về mức độ phụ thuộc về tài chính và tính chất hoạt động, phương pháp chuyển
đổi các báo cáo tài chính của 2 loại hoạt động ở nước ngoài nêu trên cũng sẽ có những điểm
khác nhau.

Chuyển đổi báo cáo tài chính của cơ sở nước ngoài
Theo VAS-10, khi chuyển đổi báo cáo tài chính của cơ sở ở nước ngoài để tổng hợp vào báo
cáo tài chính của doanh nghiệp báo cáo thì phải tuân theo những quy định sau (đoạn 24).
- Tài sản và nợ phải trả (cả khoản mục tiền tệ và phi tiền tệ) được quy đổi theo tỷ giá cuối kỳ.
- Các khoản mục về doanh thu, thu nhập khác và chi phí, được quy đổi theo tỷ giá ngày giao
dịch. Trường hợp báo cáo của cơ sở ở nước ngoài được báo cáo bằng đồng tiền của một nền
kinh tế siêu lạm phát thì được quy đổi theo tỷ giá cuối kỳ.
- Tất cả các khoản chênh lệch hối đoái khi chuyển đổi báo cáo tài chính của cơ sở ở nước ngoài
để tổng hợp vào báo cáo tài chính của doanh nghiệp báo cáo phải được phân loại như là vốn
chủ sở hữu của doanh nghiệp báo cáo cho đến khi thanh lý khoản đầu tư đó.
Ngoài ra ở đoạn 25 còn có quy định: Trường hợp tỷ giá trung bình xấp xỉ tỷ giá thực tế thì tỷ giá
trung bình được sử dụng để chuyển đổi các khoản mục doanh thu, thu nhập khác và chi phí của
cơ sở ở nước ngoài.
Đoạn 26 chỉ ra 3 trường hợp phát sinh chênh lệch tỷ giá hối đoái khi chuyển đổi báo cáo tài chính
của cơ sở ở nước ngoài:
- Chuyển đổi các khoản mục doanh thu, thu nhập khác và chi phí theo tỷ giá hối đoái tại ngày
giao dịch, các tài sản và các khoản nợ phải trả theo tỷ giá hối đoái cuối kỳ.
- Chuyển đổi khoản đầu tư thuần đầu kỳ tại cơ sở nước ngoài theo một tỷ giá hối đoái khác với tỷ
giá hối đoái đã được phản ảnh ở kỳ trước.
- Các khoản thay đổi khác liên quan đến vốn chủ sở hữu tại cơ sở nước ngoài.
Theo chuẩn mực kế toán quốc tế số 21 - Ảnh hưởng do thay đổi tỷ giá hối đoái (IAS-21) thì kế
toán sẽ áp dụng phương pháp tỷ giá cuối ngày hay còn gọi là tỷ giá hiện hành để chuyển đổi các
báo cáo tài chính của cơ sở ở nước ngoài, theo đó :
- Tất cả tài sản và nợ được quy đổi theo tỷ giá cuối ngày (ngày lập bảng cân đối kế toán).
- Doanh thu, thu nhập khác và chi phí được quy đổi theo tỷ giá vào ngày giao dịch thực sự. Tỷ
giá xấp xỉ hoặc tỷ giá trung bình cũng được phép áp dụng.
- Các nguyên tắc đặc biệt sẽ ấp dụng cho các đơn vị nước ngoài ở những nước có siêu lạm
phát.
- Mọi kết quả về chênh lệch tỷ giá được đưa trực tiếp vào vốn. (Dự trữ giao dịch ngoại tệ).
- Khi thanh lý khoản đầu tư thuần, số dự trữ giao dịch ngoại tệ sẽ được công nhận trong thu

nhập.
Chúng ta cần so sánh VAS-10 với IAS-21 để thấy rõ hơn nguồn gốc của khoản chênh lệch tỷ giá
hối đoái cũng như việc quy đổi khoản tiền mà doanh nghiệp báo cáo đã đầu tư vào cơ sở ở nước
ngoài.
Hoạt động của các cơ sở ở nước ngoài có đặc thù là thu và chi bằng ngoại tệ, tiền thu được có
thể dùng để tái đầu tư, chuyển đổi hay chia cho công ty mẹ. Quá trình hạch toán thu, chi không
có sự chuyển đổi tức thời nào của tài sản hay nợ phải trả từ một đồng tiền này sang một đồng
tiền khác. Việc chuyển đổi báo cáo tài chính của các cơ sở ở nước ngoài để tổng hợp vào báo
cáo tài chính của doanh nghiệp báo cáo chỉ đơn giản là chuyển các số liệu đã được đo lường
bằng đồng tiền của nước sở tại, nơi cơ sở nước ngoài hoạt động thành đồng tiền báo cáo. Như
vậy khi chuyển đổi các loại tài sản, nợ phải trả, các khoản mục doanh thu, thu nhập và chi phí
khác thì khoản chênh lệch tỷ giá hối đoái chưa phát sinh, dù căn cứ quy đổi có khác nhau. Anh
hưởng của sự thay đổi tỷ giá hối đoái đến các khoản mục của báo cáo tài chính đã được chuyển
đổi mà cụ thể là bảng cân đối kế toán sẽ được ghi nhận khi so sánh giá trị tài sản thuần của đơn
vị ở nước ngoài, theo 2 cách tính khác nhau:
- Tính chênh lệch giữa tổng tài sản và nợ phải trả, theo đơn vị tiền tệ nước ngoài rồi quy đổi
thành đơn vị tiền tệ của doanh nghiệp báo cáo, theo tỷ giá hối đoái lúc cuối kỳ.
- Lấy phần vốn chủ sở hữu lúc đầu kỳ cộng với phần lợi nhuận để lại lúc cuối kỳ, đã được
chuyển đổi theo đúng quy định, của đơn vị nước ngoài.
Giá trị các khoản mục tài sản, nợ phải trả dù thể hiện theo đơn vị tiền tệ nước nào cũng đều là
một khoản tiền cố định. Do đó ảnh hưởng của sự thay đổi tỷ giá hối đoái trong việc chuyển đổi
báo cáo tài chính, theo phương pháp tỷ giá hiện hành, chỉ có thể tính vào vốn chủ sở hữu của
đơn vị nước ngoài. Tức là ảnh hưởng đến khoản đầu tư thuần của doanh nghiệp báo cáo. Điều
này cũng có nghĩa là vốn cổ phần của cơ sở ở nước ngoài được quy đổi theo tỷ giá lịch sử. Và
như vậy, sự thay đổi tỷ giá hối đoái ảnh hưởng đến khoản đầu tư thuần của doanh nghiệp báo
cáo hơn là đối với các khoản mục tiền tệ và phi tiền tệ riêng lẽ của cơ sở ở nước ngoài.
Chuyển đổi báo cáo tài chính của các hoạt động ở nước ngoài không thể tách rời với hoạt động
của doanh nghiệp báo cáo
Quy định của VAS-10 trong vấn đề này cũng phù hợp với IAS-21, theo đó:
- Các khoản mục tiền tệ có gốc ngoại tệ được quy đổi theo tỷ giá hối đoái cuối kỳ.

- Các khoản mục phi tiền tệ có gốc ngoại tệ được quy đổi theo tỷ giá hối đoái tại ngày giao dịch.
- Các khoản mục phi tiền tệ được xác định theo giá trị hợp lý bằng ngoại tệ được quy đổi theo tỷ
giá hối đoái tại ngày xác địh giá trị hợp lý.
- Các khoản mục doanh thu, thu nhập khác và chi phí được quy đổi theo tỷ giá tại ngày giao dịch
(hoặc tỷ giá bình quân thích hợp).
- Chênh lệch tỷ giá hối đoái phát sinh trong quá trình hoạt động kinh doanh, kể cả việc đầu tư xây
dựng để hình thành tài sản cố định của doanh nghiệp đang hoạt động được tính vào thu nhập
hay chi phí của năm tài chính, tức là tính vào kết quả lãi, lỗ của họat động ở nước ngoài.
Như vậy, khác với trường hợp chuyển đổi báo cáo tài chính của cơ sở ở nước ngoài, trong
trường hợp chuyển đổi báo cáo tài chính của các hoạt động ở nước ngoài không thể tách rời với
doanh nghiệp báo cáo thì sự thay đổi tỷ giá hối đoái ảnh hưởng đến từng khoản mục tiền tệ của
họat động ở nước ngoài hơn là khoản đầu tư thuần của doanh nghiệp báo cáo trong hoạt động
đó. Khoản đầu tư này cũng được quy đổi theo tỷ giá ban đầu.
Admin (Theo
Tạp chí Kinh tế Phát triển
)