Hồ chí minh với sự nghiệp giáo dục ở miền bắcnhững năm 1954 1969

Hồ Chí Minh với sự nghiệp giáo dục ở Miền Bắc
những năm 1954-1969

Phạm Thị Hoàng Điệp

Trường Đại học Khoa học Xã hội & Nhân văn
Luận văn ThS ngành: Lịch sử Đảng cộng sản Việt Nam; Mã số: 60 22 56
Người hướng dẫn: PGS.TS. Hoàng Hồng
Năm bảo vệ: 2010

Abstract: Chương 1: Nghiên cứu về các hoạt động của Hồ Chí Minh trong
lĩnh vực giáo dục ở miền Bắc những năm 1954-1969. Chương 2: Tìm hiểu tư
tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục. Chương 3: Đưa ra một số nhận xét

Keywords: Tư tưởng Hồ Chí Minh; Giáo dục; Miền Bắc; Thời kỳ 1954 -
1969

Content
1. Lý do chọn đề tài
Chủ tịch Hồ Chí Minh, người anh hùng giải phóng dân tộc, danh nhân văn hoá thế giới cũng
đồng thời là nhà giáo dục vĩ đại của dân tộc Việt Nam. Cả cuộc đời Người dành trọn để
phấn đấu cho mục tiêu cao cả “nước ta được hoàn toàn độc lập, dân ta được hoàn toàn tự do,
đồng bào ai cũng có cơm ăn, áo mặc, ai cũng được học hành”. Với mong muốn phải “đưa
dân tộc Việt Nam trở thành một dân tộc thông thái”, sánh vai cùng bạn bè quốc tế, Hồ Chí
Minh đặc biệt quan tâm đến việc xây dựng một nền giáo dục mới, toàn diện. Người đã để lại
cho ngành giáo dục Việt Nam di sản vô cùng to lớn và quý giá đó là hệ thống những quan
điểm khoa học về giáo dục. Những quan điểm đó được hình thành trên sự kế thừa, tiếp thu
có chọn lọc, sáng tạo truyền thống văn hoá, giáo dục Việt Nam, triết lý giáo dục phương
Đông và nhất là chủ nghĩa Mác - Lênin kết hợp với quá trình hoạt động thực tiễn cách mạng
sinh động, phong phú của Người.
Hơn bốn mươi năm trôi qua kể từ ngày Chủ tịch Hồ Chí Minh qua đời, song quan điểm và

những chỉ dẫn của Người về giáo dục vẫn giữ nguyên giá trị và đồng hành cùng công cuộc
xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa. Chính vì vậy, việc nghiên cứu tư
tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục đào tạo để giải quyết những vấn đề của chiến lược phát
triển giáo dục hiện nay là hết sức cần thiết đối với tất cả những người làm công tác giáo dục
v quan tõm n giỏo dc, nht l trong giai on cỏch mng ang yờu cu phi i mi
cụng tỏc giỏo dc nh hin nay.
Giai on 1954-1969 l giai on Ch tch H Chớ Minh sng v lm vic ti khu Ph Ch
tch, nay tr thnh Khu di tớch Ch tch H Chớ Minh ti Ph Ch tch. Ni õy ó chng
kin nhng cng hin to ln ca Ngi cho s nghip cỏch mng ca dõn tc núi chung v
cho nn giỏo dc nc nh núi riờng. Trong s hn 50 triu lt khỏch Vit Nam, kiu bo
v bn bố quc t ó vo thm ni v lm vic ca Ngi cú cỏc giỏo s, thy cụ giỏo, cỏc
nh qun lý giỏo dc, sinh viờn, hc sinh Khu di tớch Ph Ch tch tr thnh mt trng
hc ln v t tng H Chớ Minh, trong ú cú t tng ca Ngi v vn giỏo dc.
Nhm ỏp ng nhu cu nghiờn cu, hc tp v t tng H Chớ Minh núi chung v t tng
H Chớ Minh v giỏo dc núi riờng v xut phỏt t nhng yờu cu i vi cỏn b lm cụng
tỏc tuyờn truyn-giỏo dc ti Khu di tớch Ph Ch tch, tụi chn ti: H Chớ Minh vi s
nghip giỏo dc min Bc nhng nm 1954-1969
2. Lch s nghiờn cu vn
Trong cỏc nghiờn cu v H Chớ Minh, cỏc cụng trỡnh nghiờn cu v H Chớ Minh vi s
nghip giỏo dc Vit Nam chim s lng khỏ ln vi nhiu gúc v phm vi nghiờn cu
khỏc nhau. Cú th phõn chia thnh cỏc nhúm ti liu nh sau:
- Cỏc bi núi, bi vit ca H Chớ Minh v vn giỏo dc: H Chớ Minh v vn giỏo
dc, Nxb Giỏo dc, 1990 ca cỏc tỏc gi H Th Ng, Nguyn ng Tin, Bựi c Thip l
mt cụng trỡnh su tp tng i y cỏc bi núi, bi vit ca H Chớ Minh v vn
giỏo dc t nm 1920 n nm 1969.
- Cỏc tỏc phm vit v giỏo dc ca cỏc nh lónh o, nh qun lý v nghiờn cu v giỏo
dc Vit Nam nh: Sự nghiệp giáo dục trong chế độ x hội chủ nghĩa, Nxb. Sự thật, Hà
Nội, 1979 ca c th tng Phạm Văn Đồng; Nhng bi núi v vit v giỏo dc ca c B
trng B Giỏo dc Nguyn Vn Huyờn; Nguyn Vn Huyờn ton tp, vn húa v giỏo dc
Vit Nam, Nxb Giỏo dc, H Ni ca GS. Phm Minh Hc v GS. H Vn Tn. Hai mi

nm xõy dng giỏo dc, Nxb Giỏo dc, H Ni, 1965; Nn giỏo dc Vit nam lý lun v
thc hnh, Nxb Giỏo dc, H Ni, 1991 ca GS. Nguyn Khỏnh Ton. Vn giỏo dc v
khoa hc giỏo dc, Nxb Giỏo Dc, H Ni, 1986; 45 nm phỏt trin nn giỏo dc Vit Nam
Nxb Giỏo Dc, H Ni, 1990; S tho lch s giỏo dc Vit Nam, Nxb Giỏo dc, H Ni,
1992; Về giáo dục cho mọi ng-ời ở Việt Nam, Nxb. Chính trị Quốc Gia, Hà Nội, 1995
ca GS. Phm Minh Hc; 35 nm phỏt trin s nghip giỏo dc ph thụng, Nxb Giỏo Duc,
H Ni, 1990 ca tỏc gi Vừ Thun Nho; 50 nm phỏt trin s nghip giỏo dc v o to
(1945 1995) Nxb Giỏo Dc, H Ni, 1995 ca B trng B Giỏo dc Trn Hng Quõn
- Cỏc cụng trỡnh nghiờn cu t tng H Chớ Minh v giỏo dc ca cỏc nh khoa hc nh:
Hồ Chủ tịch nhà giáo dục vĩ đại, Nxb. Khoa học x hội, Hà Nội, 1990 ca tỏc gi Nguyễn
Lân; H Chớ Minh, nh t tng li lc, Nxb Lý lun chớnh tr, 2005 ca GS. Song Thnh;
Ch tch H Chớ Minh vi s nghip xõy dng con ngi mi (bi phỏt biu ca i Tng
Vừ Nguyờn Giỏp ti Hi tho khoa hc quc t Ch tch H Chớ Minh- ngi chin s kiờn
cng ca phong tro gii phúng dõn tc, phong tro cng sn v cụng nhõn quc t, t
chc ti H Ni, thỏng 5/1990); H Chớ Minh vn húa v i mi, Nxb Vn Húa, 1998 ca
GS. inh Xuõn Lõm v PGS. Bựi ỡnh Phong; Chin lc con ngi- nh giỏo dc trong
tỏc phm H Chớ Minh, danh nhõn vn húa, Nxb Vn húa Thụng tin, 2000 ca tỏc gi o
Phan. Hồ Chí Minh với việc xây dựng một nền giáo dục mới của Việt Nam (bi ca G.S
Phan Ngọc Liên ng trờn tp chớ Nghiên cứu lịch sử Đảng số 11). T tng H Chớ Minh
vi s nghip phỏt trin giỏo dc, Nxb Chớnh tr quc gia, H Ni, 2005 ca TS. V Vn
Gu.
Cun K yu hi tho Ch tch H Chớ Minh vi s nghip giỏo dc, Bo tng H Chớ
Minh v i hc S phm H Ni, 2005. Trong ú cú cỏc bi nghiờn cu: Ch tch H Chớ
Minh ó t nn múng cho nn giỏo dc mi Vit Nam ca G.S Phm Minh Hc; T tng
H Chớ Minh v giỏo dc- quỏ trỡnh hỡnh thnh v nhng ni dung ch yu ca G.S inh
Xuõn Lõm; H Chớ Minh vi giỏo dc, trong k nguyờn c lp t do ca dõn tc ca GS.
Lờ Mu Hón; Tỡm hiu nhng t tng ca H chớ Minh v giỏo dc ca PGS. Nguyn
Trng C; T tng H Chớ Minh v giỏo dc v thc tin giỏo dc nc ta hin nay ca
PGS Nguyn Trng Ngha v.v. Ngoi ra cũn cú nhiu bi vit ca cỏc tỏc gi khỏc.
Nhng cụng trỡnh nghiờn cu trờn õy tp trung vo cỏc vn : Nhng úng gúp to ln ca

Ch tch H Chớ Minh vi s nghip giỏo dc ca Vit Nam vi t cỏch l ngi khai sinh,
t nn múng cho nn giỏo dc mi Vit Nam; T tng, quan im ca H Chớ Minh v
giỏo dc nh hng cho vic phỏt trin nn giỏo dc Vit Nam; Quan im ca H Chớ
Minh v giỏo dc v vic vn dng t tng H Chớ Minh trong phỏt trin nn giỏo dc
Vit Nam. Tuy nhiờn, cho n nay cha cú mt cụng trỡnh no i sõu nghiờn cu v nhng
úng gúp ca H Chớ Minh trong lnh vc giỏo dc trong nhng nm 1954-1969.
3. Cỏc ngun ti liu
hon thnh ti ny, lun vn ó s dng cỏc ngun ti liu sau:
- Vn kin ng ton tp, H Chớ Minh ton tp, H Chớ Minh biờn niờn tiu s.
- Các sách viết về Hồ Chí Minh với giáo dục và các vấn đề về giáo dục của các nhà lãnh
đạo, quản lý giáo dục, các nhà nghiên cứu lịch sử, văn hóa, nhà văn, nhà báo …
- Các bài viết, các chuyên luận của các nhà nghiên cứu viết về giáo dục và Hồ Chí Minh với
giáo dục được đăng tải trên các báo, tạp chí trong những năm 1954 – 1969 và từ 1969 đến
nay.

4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
- Đối tượng nghiên cứu:
+ Các hoạt động của Hồ Chí Minh trong lĩnh vực giáo dục ở miền Bắc giai đoạn 1954-1969
(bao gồm giáo dục phổ thông, giáo dục đại học và công tác bình dân học vụ)
+ Các luận điểm của Hồ Chí Minh về giáo dục được phát triển và hoàn thiện trong những
năm 1954-1969
- Phạm vi nghiên cứu: Các vấn đề liên quan đến hoạt động của Hồ Chí Minh trong lĩnh vực
giáo dục ở miền Bắc những năm 1954-1969
5. Phương pháp nghiên cứu
- Phương pháp lịch sử và logic
- Phương pháp phân tích và tổng hợp
- Phương pháp hệ thống hóa
6. Cấu trúc của luận văn: Ngoài phần mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo, luận văn
gồm 3 chương và 10 tiết:
Chương 1: Các hoạt động của Hồ Chí Minh trong lĩnh vực giáo dục ở miền Bắc những năm

1954-1969
Chương 2: Tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục
Chương 3: Một số nhận xét

References
1. Ban nghiên cứu Lịch sử Đảng TW (1979): Những sự kiện lịch sử Đảng, Tập 2
(1945 – 1954), Nxb. Sự thật, Hà Nội
2. Báo cáo của Bộ quốc gia Giáo dục về tình hình giáo dục sau một năm kháng
chiến (1948), Hồ sơ 2654, PTT, Trung tâm Lưu trữ Quốc gia III
3. Bảo tàng Hồ Chí Minh, Đại học Sư phạm Hà Nội (2003): Hồ Chí Minh với sự nghiệp
giáo dục, kỷ yếu hội thảo khoa học, Nxb Thanh niên, Hà Nội
4. Vũ Ngọc Bình (1990): Chống nạn mù chữ, vấn đề của thời đại của đất n-ớc,
Nxb. Sự thật, Hà Nội.
5. Bộ Đại học và Trung học chuyên nghiệp (1975): Ba m-ơi năm nền giáo dục đại
học và trung học chuyên nghiệp Việt Nam (1945 1975), Nxb. Đại học và trung
học chuyên nghiệp, Hà Nội.
6. Bộ Giáo dục và Đào tạo: Năm m-ơi năm phát triển sự nghiệp giáo dục và đo
tạo (1945 1995), Nxb. Giáo dục, Hà Nội.
7. Ngô Văn Cát (Chủ biên), (1980): Việt Nam chống nạn thất học, Nxb. Giáo dục,
Hà Nội.
8. C.Mác- Ph. Ăngghen-V.I. Lênin (1978): Về giáo dục, Nxb. Sự thật, Hà Nội.
9. Đảng Cộng sản Việt Nam (2001): Văn kiện Đảng toàn tập, tp 8, Nxb. Chính trị
Quốc Gia, Hà Nội,
10. Đảng Cộng sản Việt Nam (2001): Văn kiện Đảng toàn tập, tập 12 Nxb. Chính trị
Quốc Gia, Hà Nội.
11. Đảng Cộng sản Việt Nam (2001): Văn kiện Đảng toàn tập, tp 16, Nxb. Chính trị
Quốc Gia, Hà Nội.
12. Đảng Cộng sản Việt Nam (2001): Văn kiện Đảng toàn tập, tp 18, Nxb. Chính trị
Quốc Gia, Hà Nội.
13. Đảng Cộng sản Việt Nam (2002): Văn kiện Đảng toàn tập, tp 19 Nxb. Chính trị

Quốc Gia, Hà Nội.
14. Đảng Cộng sản Việt Nam (2002): Văn kiện Đảng toàn tập, tp 21 Nxb. Chính trị
Quốc Gia, Hà Nội.
15. Đảng Cộng sản Việt Nam (2002): Văn kiện Đảng toàn tập, tp 26 Nxb. Chính trị
Quốc Gia, Hà Nội
16. Đảng Cộng sản Việt Nam (1996): Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ
VIII, Nxb. Chính trị Quốc Gia, Hà Nội.
17. Đảng Cộng sản Việt Nam (2001): Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ
IX, Nxb. Chính trị Quốc Gia, Hà Nội.
18. Đảng Cộng sản Việt Nam (2006): Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ X,
Nxb. Chính trị Quốc Gia, Hà Nội.
19. Đảng Cộng sản Việt Nam (1997): Văn kiện Hội nghị lần thứ hai Ban Chấp hành
Trung -ơng khóa VIII, Nxb. Chính trị Quốc Gia, Hà Nội.
20. Phạm Văn Đồng (1979): Sự nghiệp giáo dục trong chế độ xã hội chủ nghĩa, Nxb.
Sự thật, Hà Nội.
21. Nguyễn Đ-ợc, Nguyễn Tùy, Nguyễn Hoặc (1993): Sơ thảo lịch sử giáo dục đại
học và trung học chuyên nghiệp Việt Nam giai đoạn 1955 1975, Viện Nghiên
cứu Đại học và giáo dục chuyên nghiệp, Hà Nội.
22. Ngụ Vn H (2010): Giỏo dc i hc min Bc thi k 1954- 1975, Nxb Chớnh
tr quc gia, H Ni
23. Phạm Minh Hạc (Chủ biên), (1992): Sơ thảo lịch sử giáo dục Việt Nam 1945
1990, Nxb. Giáo dục, Hà Nội.
24. Phạm Minh Hạc (1994): Về giáo dục cho mọi ng-ời ở Việt Nam, Nxb. Chính trị
Quốc Gia, Hà Nội.
25. Phạm Minh Hạc (1999): Giáo dục Việt Nam tr-ớc ng-ỡng cửa thế kỷ XXI, Nxb.
Chính trị quốc gia, Hà Nội.
26. Lê Mậu Hãn (chủ biên), (1997): Đại c-ơng lịch sử Việt Nam, t.3 (1945 1975),
Nxb. Giáo dục, Hà Nội.
27. Lê Mậu Hãn (Chủ biên), (2003): T- t-ởng Hồ Chí Minh, Nxb Đại học Quốc Gia
Hà Nội, Hà Nội.

28. Lê Mậu Hãn (11 2003): Hồ Chí Minh với giáo dục trong kỷ nguyên độc lập tự
do của dân tộc, Bài phát biểu tại hội thảo Hồ Chí Minh với sự nghiệp giáo
dục, Hà Nội.
29. Nguyễn Văn Huyên (1990): Những bài nói và viết về giáo dục, Nxb. Giáo dục,
Hà Nội.
30. Minh Hoàng Giám, Nguyễn Khánh Toàn (1966): Sự nghiệp văn hóa, y tế, giáo
dục, thể thao, Nxb. Sự thật, Hà Nội.
31. Vừ Nguyờn Giỏp (2000): T tng H Chớ Minh v con ng cỏch mng Vit
Nam, Nxb Chớnh tr quc gia, H Ni.
32. Vừ Nguyờn Giỏp (2007): Nghiờn cu, hc tp v lm theo t tng H Chớ Minh,
Nxb Cụng an nhõn dõn, H Ni
33. Nguyễn Lân (1990): Hồ Chủ tịch nhà giáo dục vĩ đại, Nxb. Khoa học xã hội, Hà
Nội.
34. inh Xuõn Lõm, Đình Phong (1998): Hồ Chí Minh văn hóa v i mới 1954,
Nxb. Lao động, Hà Nội.
35. Phan Ngọc Liên (11 2003): Hồ Chí Minh với việc xây dựng một nền giáo dục
mới của Việt Nam, Nghiên cứu lịch sử Đảng (số 11).
36. H Chớ Minh biờn niờn tiu s, tp 9 (2008), Nxb. Chính trị Quốc Gia,Hà Nội
37. Hồ Chí Minh toàn tập, tập 5, (2009) Nxb. Chính trị Quốc Gia, Hà Nội.
38. Hồ Chí Minh toàn tập, tập 6, (2009) Nxb. Chính trị Quốc Gia, Hà Nội.
39. Hồ Chí Minh toàn tập, tập 7, (2009) Nxb. Chính trị Quốc Gia, Hà Nội.
40. Hồ Chí Minh toàn tập, tập 8, (2009), Nxb. Chính trị Quốc Gia, Hà Nội.
41. Hồ Chí Minh toàn tập, tập 9, (2009) Nxb. Chính trị Quốc Gia, Hà Nội.
42. Hồ Chí Minh toàn tập, tập 10, (2009), Nxb. Chính trị Quốc Gia, Hà Nội.
43. Hồ Chí Minh toàn tập, tập 11, (2009), Nxb. Chính trị Quốc Gia, Hà Nội.
44. Hồ Chí Minh toàn tập, tập 12, (2009), Nxb. Chính trị Quốc Gia, Hà Nội.
45. Nguyễn Văn Minh (Chủ biên), (1996): Lịch sử kháng chiến chống Mỹ, cứu n-ớc
1945 1975, tập 2, Nxb. Chính trị Quốc Gia, Hà Nội.
46. Nguyễn Văn Minh (Chủ biên), (1996): Lịch sử kháng chiến chống Mỹ, cứu n-ớc
1945 1975, tập 4, Nxb. Chính trị Quốc Gia, Hà Nội.

47. Mt s vn kin ca TW ng v Chớnh ph v cụng tỏc khoa hc giỏo dc
1960 1965 (1969), Nxb S tht, H Ni
48. Đỗ M-ời (1995): Chăm lo đến sự nghiệp giáo dục là chăm lo thiết thực đến sự
phát triển của con ng-ời, chủ thể của mọi sáng tạo. Phát biểu tại lễ kỷ niệm 50
năm nền giáo dục cách mạng Việt Nam 21 01- 1995.
49. H Th Ng, Nguyn ng Tin, Bựi c Thip (1990) H Chớ Minh v vn
giỏo dc, Nxb Giỏo dc, H Ni
50. Võ Thuần Nho (Chủ biên), (1980): 35 năm phát triển sự nghiệp giáo dục phổ
thông, Nxb. Giáo dục, Hà Nội.
51. o Phan (2000): H chớ Minh danh nhõn vn húa, Nxb Vn húa thụng tin, H
Ni
52. Trần Hồng Quân (Chủ biên) (1995): 50 năm phát triển sự nghiệp giáo dục và đào
tạo (1945 1995), Nxb. Giáo dục, Hà Nội.
53. Song Thnh (2005): H Chớ Minh nh t tng li lc, Nxb Lý lun chớnh tr, H
Ni
54. Nguyễn Q. Thắng (1993): Khoa cử và giáo dục Việt Nam, Nxb. Văn hóa
Thông tin, Hà Nội.
55. Nguyễn Cảnh Toàn (1996): Những chặng đ-ờng phát triển của ngành s- phạm
Việt Nam, Nxb Đại học Quốc Gia, Hà Nội.
56. Nguyễn Cảnh Toàn (2002): Tuyển tập tác phẩm bàn về giáo dục Việt Nam, Nxb.
Lao động, Hà Nội.
57. Nguyễn Khánh Toàn (1991): Nền giáo dục Việt Nam lý luận và thực hành, Nxb.
Giáo dục, H Nội.
58. Ngô Đăng Tri (Chủ biên), (2009): Cải cách giáo dục ở Việt Nam thời kỳ kháng
chiến chống Pháp (1945-1954) thành tựu và kinh nghiệm, ti khoa hc i
hc quc gia H Ni.