Tài liệu CÁC LOẠI HÌNH THƯ VIỆN TẠI VIỆT NAM LÀM SAO ĐỂ LÀM NỔI BẬT HÌNH TƯỢNG CỦA MÌNH TRONG PHỤC VỤ SINH HOẠT CỘNG ĐỒNG pptx

BẢN TIN THƯ VIỆN - CÔNG NGHỆ THÔNG TIN THÁNG 10/2007


6

C
Á
C LO
Ạ
I H
Ì
NH THƯ VI
Ệ
N T
Ạ
I VI
Ệ
T NAM
LÀM SAO ĐỂ LÀM NỔI BẬT HÌNH TƯỢNG
CỦA MÌNH TRONG PHỤC VỤ
SINH HOẠT CỘNG ĐỒNG






LÊ NGỌC OÁNH, ML.
Giảng viên Khoa Thư viện - Thông tin,
Trường Đại học Sài Gòn

Hình 1: Sơ đồ 5 loại hình thư viện


ể từ cuối thập niên 1990 cùng
với thời kỳ đổi mới đất nước, ngành thư
viện Việt Nam cũng bắt đầu chuyển
mình để hội nhập với sự phát triển của
ngành thư viện - thông tin trên toàn thế
giới. Đến nay, mọi loại hình thư viện đã
phát triển nở rộ trên mọi miền đất nước
cùng với sự thành lập các liên hiệp thư

viện đại học, cao đẳng và các viện

nghiên cứu; liên hiệp các thư viện công
cộng vùng; các
mạng lưới thư
viện trường
phổ thông và
mới đây vào
ngày
22/10/2006 tại
Hà Nội, Hội
Thư viện Việt
Nam đã chính
thức được
thành lập đánh
dấu bước
ngoặc mới
trong sự phát
triển thư viện
tại Việt Nam.
Tuy nhiên, sự
phát tri
ển này mới chỉ là về lượng. Trong
phục vụ, các loại hình thư viện tại Việt
Nam phải làm sao làm nổi bậc được hình
tượng loại hình của mình trong cộng
đồng sinh hoạt – có đồng nghiệp gọi là
“thương hiệu” như trong bài viết
“Thương hiệu đại học quốc gia với hệ
thống thư viện” (Bản tin Thư viện –
Công nghệ thông tin, tháng 3/2007).
Nhưng tôi không muốn dùng danh t

ừ
“thương hiệu” hay “biểu tượng” mà dùng
từ “hình tượng” của mỗi loại hình thư
viện trong lòng cộng đồng sinh hoạt của
nó. Có năm loại hình thư viện như được
minh họa trong hình 1.

Ở đẳng
cấp cao nhất
của hệ thống là
Thư viện Quốc
gia. Cộng đồng
sinh hoạt của
Thư viện Quốc
gia là ở tầng
l
ớp cao về tri
thức và nghệ
thuật. Để làm
nổi bậc hình
tượng của
mình giữa tầng
lớp này, Thư
viện Quốc gia
với nguồn di
sản văn hóa của dân tộc và nguồn tinh
hoa văn hóa nước ngoài phải đáp ứng
được nhu cầu nghiên cứu, sưu tầm của
các học giả, văn nhân, nghệ sĩ. Thư viện
Quốc gia phải thu thập, tích lũ

y và trình
bày được những nguồn tài liệu để giúp
K
TV Trường học
TV Công cộng
TV Chuyên ngành
TV
Đ
ạ
i h
ọ
c

TV
Quốc gia
BẢN TIN THƯ VIỆN - CÔNG NGHỆ THÔNG TIN THÁNG 10/2007


7

các nhà lập pháp soạn thảo dự luật, giúp
các công chức các cấp của chính quyền
trong việc soạn thảo chính sách, kế
hoạch trong phạm vi trách nhiệm của
mình.

Thư viện Quốc gia cũng phải lưu
trữ được những tài liệu khoa học kỹ thuật
để giúp các ngành công nghệ trong việc
phát minh, sáng chế, cũng như các tài

liệu kinh tế thống kê, thương mại để giúp
các doanh nghiệp lớn trong việc kinh
doanh hi
ệu quả. Ngoài ra Thư viện Quốc
gia nhận là cơ quan đứng đầu lãnh đạo
trong việc soạn thảo các tài liệu kỹ thuật
chuyên môn trong ngành thư viện học
(1)
.

Những hoạt động nêu trên sẽ làm
nổi bậc hình tượng Thư viện Quốc gia
trong lòng các nhà nghiên cứu, các cơ
quan trung ương của quốc gia, các ngành
lập pháp, hành pháp và tư pháp, các hội
đoàn công nghệ và kinh doanh lớn, v.v…

Ở hệ cấp thứ nhì của ngành thư
viện là thư viện của các trường đại học
cao đẳng và thư viện của các viện nghiên
cứu. Thư viện của các viện nghiên cứu
c
ũng như các trung tâm khoa học và
công nghệ sẽ làm nổi bậc hình tượng của
mình bằng sự đáp ứng nhu cầu sưu tầm,
nghiên cứu của các học giả, viện sĩ, các
giáo sư đại học qua việc cung cấp các tài
liệu phong phú trong các lĩnh vực khoa
học tự nhiên, kỹ thuật, xã hội, và nhân
văn tùy theo chức năng của từng viện

hay trung tâm. Và nhất là đối với các thư
viện
đại học và cao đẳng, hình tượng của
thư viện này còn nổi bậc trong cộng
đồng giáo sư, giảng viên và sinh viên
không là tùy theo các nguồn tài liệu của
thư viện có đáp ứng tích cực cho nhu cầu
giảng dạy học tập và làm thay đổi
phương pháp giáo dục trong nhà trường.
Như vậy, sưu tập của các thư viện loại
này phải bao gồm mọi lĩnh vực của
chương trình giáo dục và phả
n ánh tất cả
kinh nghiệm cùng sự tiến bộ của toàn thế
giới kích thích óc tò mò nhận xét và phán
đoán của sinh viên để mỗi khi cần đến
sinh viên có đủ tài liệu tham khảo để viết
một bài báo cáo, chuẩn bị một khóa luận,
soạn thảo một luận văn hay đề tài nghiên
cứu và để các giáo sư, giảng viên có thể
giới thiệu với sinh viên từng loại danh
mục hay thư mục tài liệu nghiên c
ứu
tham khảo có trong thư viện nhà trường
trong từng giờ học và môn học. Như thế
vô hình chung nguồn tài liệu phong phú
của các thư viện nhà trường đã làm thay
đổi phương pháp học tập và giảng dạy
trong các trường đại học và cao đẳng. Và
hình tượng thư viện đại học sẽ gắn liền

với cuộc sống của sinh viên và hoạt động
giảng dạy của ban giảng huấ
n.

Ở hệ cấp thứ ba là các thư viện
chuyên ngành. Đó là thư viện của các cơ
sở kinh doanh, tài chính, ngân hàng, của
các xí nghiệp sản xuất như khai thác mỏ,
xây dựng, thủy lợi, các công nghiệp hóa
chất, thực phẩm, luyện kim, công nghệ
đồ gốm, gỗ, da, bột giấy, dệt may, v.v…,
cả hệ thống thư viện quân đội cũng ở
trong hệ cấp này. Nguồn tài liệu củ
a các
thư viện này là để đáp ứng nhu cầu tham
khảo, cải tiến,… cho các nhà quản trị,
nhân viên, kỹ sư, công nhân,… của các
cơ sở, xí nghiệp, nhà máy,… trong các
hoạt động của mình; lãnh đạo và chiến sĩ
trong các đơn vị quân đội. Hình tượng
của loại thư viện này có nổi bậc hay
không là tùy theo nguồn tài liệu của nó
có đáp ứng nhu cầu tìm hiểu của nhân
BẢN TIN THƯ VIỆN - CÔNG NGHỆ THÔNG TIN THÁNG 10/2007


8

viên, kỹ thuật viên của các tổ chức này
hay không.

Ở hệ cấp thứ tư là các thư viện
công cộng, nhiệm vụ của loại thư viện
này là truyền thông đại chúng. Hình
tượng của loại thư viện này có nổi bậc
trong lòng quần chúng hay không là tùy
theo cách phục vụ của nó đối với tính
chất của từng địa phương. Các thư viện
công cộng ở vùng nông thôn như ở các
huyệ
n lỵ hay thị trấn phải có đầy đủ để
hỗ trợ và hướng dẫn nông dân trong việc
trồng trọt và chăn nuôi, sử dụng các loại
phân bón, thực phẩm gia súc cách làm
chuồng trại, cơ giới hóa nông nghiệp với
tài liệu về các loại máy móc nông cơ…
Các thư viện công cộng ở các vùng công
nghiệp như các quận, thị xã hay thành
phố phải cung cấp đầy đủ tài liệu để giúp
các kỹ
thuật viên, công nhân tìm hiểu về
sản xuất chế biến, cơ khí, hóa chất, và
các tài liệu về tiểu thủ công nghiệp như
đồ gốm, mây tre, đồ da, đồ mỹ nghệ
v.v… Các thư viện công cộng ở thành
phố hay các đô thị lớn phải cung cấp
đầy đủ các nguồn tài liệu để giúp thị dân
tìm hiểu về những vấn đề liên quan đến
cuộc sống hằng ngày như th
ời sự, thị

trường, chăm sóc sức khỏe, thuốc men,
nấu ăn, dinh dưỡng, trang trí nội thất, tổ
chức nhà cửa, gia đình, thời trang, may
mặc, sinh đẻ, nuôi con, nghệ thuật vui
chơi giải trí, điện ảnh, văn học v.v… Sự
đáp ứng nhu cầu tìm hiểu theo tính chất
của tùy địa phương này sẽ làm nổi bậc
hình tượng của thư viện công cộng trong
sinh hoạ
t cộng đồng.

Ở hệ cấp cuối cùng là thư viện của
các trường phổ thông. Thư viện trường
học cần có một bộ sưu tập đầy đủ mỗi
loại, phù hợp với các môn học trong
chương trình, gồm sách giáo khoa, tài
liệu phê bình, tham khảo, các tài liệu với
dụng cụ thính thị cùng hết thẩy các tài
liệu khác cần thiết cho nền giáo dục. Các
tài liệu này phải h
ỗ trợ cho các giáo viên
minh họa, thể nghiệm bài giảng của mình
và giúp cho học sinh tìm hiểu thêm rộng
ra về những đề tài đã học và có thể viết
báo cáo, thuyết trình về những đề tài này.
Làm được như vậy thì thư viện trường
học sẽ là nơi học sinh năng lui tới và nơi
mà các giáo viên sẽ phải thường xuyên
tham vấn vì thư viện là kho học cụ hỗ trợ
cho việc giảng d

ạy của mình. Do đó, thư
viện sẽ là hình tượng luôn luôn nổi bật
trong lòng giáo viên và học sinh.

Qua phần trình bày trên đây, ta thấy
mỗi hệ cấp thư viện sẽ là hình tượng nổi
bậc trong cộng đồng phục vụ riêng của
mình bằng tầng lớp cao về tri thức và
nghệ thuật cùng với các diện lập pháp
của nhân dân và viên chức cao cấp của
nhà nước, các viện sĩ, giáo sư, giả
ng
viên, sinh viên đại học cao đẳng, các nhà
quản trị kỹ thuật gia, nhân viên và công
nhân của các cơ sở kinh doanh và sản
xuất, lãnh đạo và chiến sĩ trong quân đội,
quần chúng ở các vùng nông thôn, công
nghiệp và thành thị, cùng giáo viên học
sinh các trường phổ thông.

Chúng ta nên xem xét lại cách phân
chia loại hình thư viện ở nước ta, xem ra
có nhiều điều bất hợp lý, chẳng hạn như
gọi loại hình thư viện trường học bao
gồ
m đại học và và các cấp phổ thông,
trung học, xét về mặc chuyên môn và
học thuật là khó chấp nhận.