Nghiên cứu hiện trạng môi trường nước và không khí các làng nghề ở huyện yên phong tỉnh bắc ninh

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM
––––––––––––––––––––

VŨ THỊ PHƯỢNG

NGHIÊN CỨU HIỆN TRẠNG MƠI TRƯỜNG NƯỚC VÀ
KHƠNG KHÍ CÁC LÀNG NGHỀ Ở HUYỆN YÊN PHONG,
TỈNH BẮC NINH

LUẬN VĂN THẠC SĨ ĐỊA LÍ HỌC

THÁI NGUYÊN - 2021


ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM
––––––––––––––––––––

VŨ THỊ PHƯỢNG

NGHIÊN CỨU HIỆN TRẠNG MƠI TRƯỜNG NƯỚC VÀ
KHƠNG KHÍ CÁC LÀNG NGHỀ Ở HUYỆN YÊN PHONG,
TỈNH BẮC NINH
Ngành: Địa lí Tự nhiên
Mã số: 8.44.02.17

LUẬN VĂN THẠC SĨ ĐỊA LÍ HỌC

Người hướng dẫn khoa học: TS. Phạm Hương Giang

THÁI NGUYÊN - 2021


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan:
Luận văn này là công trình nghiên cứu thực sự của cá nhân, được thực hiện
dưới sự hướng dẫn khoa học của Tiến sĩ Phạm Hương Giang.
Các số liệu, những kết luận nghiên cứu được trình bày trong luận văn này là
trung thực và chưa từng được cơng bố dưới bất kỳ hình thức nào.
Tơi xin chịu trách nhiệm về nghiên cứu của mình.

Thái Nguyên, tháng 8 năm 2021
Tác giả luận văn
Vũ Thị Phượng

i


LỜI CẢM ƠN
Lời đầu tiên, tác giả xin trân trọng gửi lời cảm ơn tới Ban giám hiệu, phòng Đào
tạo bộ phận Sau đại học, BCN khoa Địa lý, các thầy giáo, cô giáo khoa Địa lýTrường Đại học Sư Phạm- Đại học Thái Nguyên đã tạo điều kiện thuận lợi cho học
viên trong quá trình học tập, nghiên cứu và hồn thành luận văn của mình.
Đặc biệt tác giả xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến TS. Phạm Hương Giang,
người đã tận tình hướng dẫn khoa học động viên tác giả trong suốt quá trình thực hiện
đề tài.
Tác giả cũng xin trân trọng cảm ơn Trung tâm quan trắc Tài nguyên và Môi
trường - Sở Tài nguyên và Mơi trường tỉnh Bắc Ninh, Phịng Tài Ngun Mơi trường
huyện Yên Phong, lãnh đạo UBND xã và người dân sinh sống trong các làng nghề tái
chế kim loại Văn Môn, làng nghề nấu rượu Đại Lâm xã Tam Đa đã cung cấp cho tác
giả số liệu và nhiều tài liệu nghiên cứu hữu ích để thực hiện đề tài.

Mặc dù đã rất cố gắng, song do thời gian có hạn và năng lực bản thân, luận văn
không tránh khỏi thiếu sót. Tác giả kính mong sự đóng góp ý kiến của quý thầy, cô và
các bạn để luận văn được hồn thiện hơn.
Tơi xin trân trọng cảm ơn!
Thái Ngun, tháng 8 năm 2021
Tác giả luận văn
Vũ Thị Phượng

ii


MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN .......................................................................................................... i
LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................... ii
MỤC LỤC ................................................................................................................... iii
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT ................................................................................... iv
DANH MỤC CÁC BẢNG .......................................................................................... iv
DANH MỤC CÁC HÌNH........................................................................................... vii
MỞ ĐẦU ...................................................................................................................... 1
1. Tính cấp thiết của đề tài............................................................................................ 1
2. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu ............................................................................ 2
3. Giới hạn, phạm vi nghiên cứu................................................................................... 3
4. Lịch sử nghiên cứu vấn đề ........................................................................................ 3
5. Quan điểm và phương pháp nghiên cứu ................................................................... 7
6. Những đóng góp của đề tài ..................................................................................... 12
7. Cấu trúc của đề tài .................................................................................................. 12
PHẦN NỘI DUNG.................................................................................................... 13
Chương 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA Ơ NHIỄM MƠI
TRƯỜNG NƯỚC VÀ KHƠNG KHÍ LÀNG NGHỀ ............................................ 13
1.1. Cơ sở lí luận ......................................................................................................... 13

1.1.1. Các khái niệm về mơi trường và phát triển bền vững ...................................... 13
1.1.2. Khái niệm, các tác nhân gây ô nhiễm môi trường nước và khơnng
khí.................. 15
1.1.3. Khái niệm, phân loại và các tiêu chí công nhận làng nghề .............................. 18
1.1.4. Tác động của hoạt động làng nghề đến sự phát triển kinh tế- xã hội, sức
khỏe người dân và môi trường sinh thái .......................................................... 21
1.2. Cơ sở thực tiễn ..................................................................................................... 26
1.2.1. Khái quát hiện trạng mơi trường nước và khơng khí tại các làng nghề ở
Việt Nam nói chung và tỉnh Bắc Ninh nói riêng ............................................. 26
1.2.2. Khái quát vị trí khu vực nghiên cứu, lịch sử hình thành và phát triển một
số
làng nghề nổi tiếng ở huyện Yên Phong, tỉnh Bắc Ninh.....................................
29
1.2.3. Quy trình sản xuất và các chất độc hại trong sản xuất tại một số làng nghề
iii


quan trọng của huyện Yên Phong, tỉnh Bắc Ninh ........................................... 32

iii


Tiểu kết chương 1 ....................................................................................................... 37
Chương 2: ĐÁNH GIÁ HIỆN TRẠNG MƠI TRƯỜNG NƯỚC VÀ KHƠNG
KHÍ CÁC LÀNG NGHỀ Ở HUYỆN YÊN PHONG, TỈNH BẮC NINH..................
38
2.1. Hiện trạng môi trường nước và khơng khí tại các làng nghề ở huyện Yên
Phong, tỉnh Bắc Ninh....................................................................................... 38
2.1.1. Hiện trạng môi trường nước ............................................................................. 38
2.1.2. Hiện trạng mơi trường khơng khí ..................................................................... 57

2.2. Các ngun nhân chính gây ơ nhiễm mơi trường nước và khơng khí ở các
làng nghề huyện n Phong, tỉnh Bắc Ninh.................................................... 64
2.2.1. Về công nghệ sản xuất ...................................................................................... 65
2.2.2. Hoạt động của con người.................................................................................. 66
2.2.3. Nguyên nhân khác ............................................................................................ 66
2.3. Tác động của ô nhiễm môi trường nước và khơng khí ở các làng nghề đến mơi
trường sinh thái và sức khỏe người dân huyện Yên Phong, tỉnh Bắc Ninh.........
67
2.3.1. Ảnh hưởng đến môi trường sinh thái................................................................ 67
2.3.2. Ảnh hưởng đến sức khỏe người dân ................................................................. 67
2.4. Xây dựng bản đồ đánh giá hiện trạng môi trường nước và khơng khí các
làng nghề huyện n Phong, tỉnh Bắc Ninh.................................................... 69
2.4.1. Bản đồ đánh giá hiện trạng môi trường nước ................................................... 69
2.4.2. Bản đồ đánh giá hiện trạng môi trường khơng khí ........................................... 72
Tiểu kết chương 2 ....................................................................................................... 74
Chương 3: ĐỀ XUẤT CÁC GIẢI PHÁP CẢI THIỆN CHẤT LƯỢNG
MÔI TRƯỜNG NƯỚC VÀ KHƠNG KHÍ CÁC LÀNG NGHỀ Ở HUYỆN
N PHONG, TỈNH BẮC NINH ........................................................................... 75
3.1. Cơ sở và định hướng đề xuất các giải pháp......................................................... 75
3.2. Các giải pháp chung cho các làng nghề ở huyện Yên Phong, tỉnh Bắc Ninh ..... 76
3.2.1. Giải pháp chính sách và quản lý nhà nước ....................................................... 76
3.2.2. Giải pháp về công nghệ, kĩ thuật ...................................................................... 77
3.2.3. Giải pháp về quan trắc và giám sát chất lượng môi trường.............................. 78
3.2.4. Giải pháp về giáo dục, truyền thông ................................................................. 79

iv


3.3. Các giải pháp riêng cho làng nghề tái chế kim loại (nhôm) Văn Môn và nấu
rượu Đại Lâm xã Tam Đa ................................................................................ 79

3.3.1. Các giải pháp riêng cho làng nghề tái chế kim loại Văn Môn.......................... 80
3.3.2. Các giải pháp riêng cho làng nghề nấu rượu Đại Lâm xã Tam Đa .................. 82
Tiểu kết chương 3 ....................................................................................................... 83
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ........................................................................... 84
TÀI LIỆU THAM KHẢO........................................................................................ 87
PHỤ LỤC

v


DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
STT Chữ viết tắt

Chữ viết đầy đủ

1

As

Asen

2

BOD5

Nhu cầu oxi sinh học

3

BVMT

Bảo vệ môi trường

4

CO

Cacbon oxit

5

COD

Nhu cầu oxy sinh hố (Biochemical oxygen Demand)

6

Cd

Cadimi

7

Cr

crom

8

Cu

Đồng

9

DO

Oxy hịa tan

10

Fe

Sắt

11

Hg

Thủy ngân

12

KT - XH

Kinh tế - xã hội

13

Mn

Mangan

14

N

Nitơ

15

Ni

Niken

16

Pb

Chì

17

PTBV

Phát triển bền vững

18

SO2

Khí sunfurơ

19

TCVN

Tiêu chuẩn Việt Nam

20

TSP

Tổng bụi lơ lửng

21

TSS

Tổng chất rắn lơ lửng

22

TNMT

Tài nguyên Môi trường

23

UBND

Uỷ ban nhân dân

24

Zn

Kẽm

iv


DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 1.1. Các chất thải trong quy trình tái chế nhơm làng nghề Văn Mơn..............34
Bảng 2.1.
mặt.....38

Các thơng số và TCCP trong phân tích chất lượng mơi trường nước

Bảng 2.2. Các thơng số và TCCP trong phân tích chất lượng môi trường nước
ngầm.....39
Bảng 2.3.
thải.....40

Các thông số và TCCP trong phân tích chất lượng mơi trường nước

Bảng 2.4. Danh sách vị trí lấy mẫu quan trắc ...........................................................41
Bảng 2.5. Diễn biến chất lượng nước mặt tại các làng nghề huyện Yên Phong
năm 2016 ..................................................................................................42
Bảng 2.6. Diễn biến chất lượng nước mặt tại các làng nghề huyện Yên Phong

năm 2017 ..................................................................................................43
Bảng 2.7. Diễn biến chất lượng nước mặt tại các làng nghề huyện Yên Phong
năm 2018 ..................................................................................................44
Bảng 2.8. Diễn biến chất lượng nước mặt tại các làng nghề huyện Yên Phong
năm 2019 ..................................................................................................45
Bảng 2.9. Diễn biến chất lượng nước ngầm tại các làng nghề huyện Yên Phong
giai đoạn 2016-2019 .................................................................................50
Bảng 2.10. Diễn biến chất lượng nước thải tại các làng nghề ở huyện Yên Phong,
tỉnh Bắc Ninh giai đoạn 2016 - 2019........................................................53
Bảng 2.11. Giới hạn tối đa cho phép về tiếng ồn (theo mức âm tương đương), dBA
....58
Bảng 2.12. Giá trị giới hạn các thơng số cơ bản trong khơng khí xung quanh .........58
Bảng 2.13. Danh sách vị trí lấy mẫu quan trắc ...........................................................59
Bảng 2.14. Kết quả quan trắc môi trường khơng khí đợt 1 tại một số vị trí làng
nghề ở huyện Yên Phong, tỉnh Bắc Ninh giai đoạn 2016 - 2019.............60
Bảng 2.15. Diễn biến thông số TSP tại vị trí QTMKK6- LN Văn Mơn giai đoạn
2016 - 2019...............................................................................................62
Bảng 2.16. Diễn biến nồng độ NO2 tại vị trí QTMKK6-Làng nghề tái chế kim
loại Văn Môn, huyện Yên Phong .............................................................62
Bảng 2.17. Ảnh hưởng của hoạt động tái chế kim loại đến sức khỏe người dân
v


làng nghề Văn Môn năm 2020 .................................................................68

v


Bảng 2.18. Ảnh hưởng của hoạt động sản xuất rượu và chăn nuôi lợn đến sức
khỏe người dân làng nghề Đại Lâm xã Tam Đa năm 2020......................69

Bảng 2.19. Thang điểm đánh giá chất lượng nước mặt cho mục đích cấp nước
sinh hoạt....................................................................................................70
Bảng 2.20. Thang điểm chỉ số ô nhiễm nước mặt tại các khu vực làng nghề
huyện Yên Phong, tỉnh Bắc Ninh đợt 4 năm 2019...................................71

vi


DANH MỤC CÁC HÌNH
Hình 1.1.

Bản đồ vị trí khu vực nghiên cứu............................................................ 30

Hình 1.2.

Quy trình sản xuất rượu kèm dịng thải tại làng nghề nấu rượu Đại
lâm xã Tam Đa ........................................................................................ 36

Hình 2.1.

Biểu đồ diễn biến giá trị thơng số tiếng ồn đợt 1 của các năm giai
đoạn 2016-2019 (dBA) ........................................................................... 61

Hình 2.2.

Bản đồ đánh giá chất lượng mơi trường nước mặt ở một số vị trí
quan trắc tại các làng nghề huyện Yên Phong, tỉnh Bắc Ninh................ 72

Hình 2.3.

Bản đồ chất lượng mơi trường khơng khí ở một số vị trí quan trắc
tại các làng nghề huyện Yên Phong, tỉnh Bắc Ninh ............................... 73

Hình 3.1:

Sơ đồ cơng nghệ xử lý nước thải quá trình cán ...................................... 82

vii


MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Các làng nghề ở Việt nam đã xuất hiện từ lâu, gắn liền với truyền thống sản xuất
cũng như mang đậm nét văn hóa của dân tộc ở các vùng miền khác nhau. Hiện nay,
cùng với quá trình mở cửa và hội nhập nền kinh tế đất nước ngày càng sâu rộng,
nhiều làng nghề đã được khôi phục và phát triển. Làng nghề khơng chỉ góp phần lưu
giữ tinh hoa văn hóa của dân tộc, góp phần trực tiếp tạo việc làm, tăng thu nhập, nâng
cao chất lượng cuộc sống cho người dân, mà cịn góp phần đáng kể trong sự chuyển
dịch cơ cấu kinh tế và lao động của nhiều địa phương, giúp phát huy lợi thế so sánh
của mỗi vùng, giảm dần khoảng cách về thu nhập giữa các vùng và giữa thành thị với
nơng thơn. Đóng góp của hoạt động công nghiệp và dịch vụ ở nhiều làng nghề lên
đến 60% - 80% tổng thu nhập năm 2018. Tuy nhiên, cùng với sự thay đổi tích cực để
thích ứng với yêu cầu mới, các làng nghề nước ta cũng đang đứng trước thách thức rất
lớn đó là tình trạng xuống cấp nghiêm trọng về môi trường. Vấn đề đặt ra cho các
làng nghề hiện nay là làm thế nào để duy trì và phát triển mạnh kinh tế các làng nghề
mà lại khơng gây ơ nhiễm mơi trường, nhằm hình thành các làng nghề phát triển bền
vững.
Mặc dù là tỉnh có diện tích nhỏ nhất đất nước nhưng Bắc Ninh lại là một trong
những tỉnh có nhiều làng nghề nhất cả nước. Tồn tỉnh có 73 làng nghề truyền thống
(tính đến cuối năm 2018), được phân bố rộng khắp trên địa bàn tỉnh, thu hút tới hơn

80 nghìn lao động, đóng góp khoảng 8% GDP của tỉnh. Trong đó, Yên Phong là
huyện có nhiều làng nghề truyền thống với sản phẩm đa dạng, tạo được khối lượng
hàng hóa lớn đã góp phần quan trọng trong giải quyết việc làm, tăng thu nhập cho
người dân và sự phát triển kinh tế- xã hội của huyện Yên Phong nói riêng và tỉnh Bắc
Ninh nói chung. Giống như nhiều làng nghề khác, các làng nghề ở huyện Yên Phong
hiện nay cũng mang nhiều đặc điểm hạn chế như sự phát triển mang tính tự phát,
thiếu quy hoạch lâu dài, công nghệ sản xuất lạc hậu, lao động thủ công chủ yếu dựa
vào kinh nghiệm truyền từ đời trước nên giá trị sản phẩm khơng cao, mà tình trạng ơ
nhiễm mơi trường lại gia tăng. Mặt khác, nhận thức của người dân làng nghề về vấn
đề bảo vệ mơi trường cịn nhiều hạn chế, sản xuất chạy theo lợi nhuận kinh tế, bất
chấp độc hại, nguy hiểm và ô nhiễm môi trường. Đồng thời, chính sách hỗ trợ sản
1


xuất và quản lý môi trường làng nghề từ trung ương tới các cấp địa phương còn chưa
chặt chẽ và đồng bộ. Với đặc điểm và thực trạng đó đã ảnh hưởng rất lớn tới sự phát
triển lâu dài của các làng nghề cả nước nói chung và các làng nghề ở tỉnh Bắc Ninh
và huyện Yên Phong nói riêng, nhất là tác động tới chất lượng môi trường sống của
những người dân nơi đây, địi hỏi cần phải có những biện pháp khắc phục kịp thời để
phát triển bền vững các làng nghề hiện nay.
Xuất phát từ vấn đề nêu trên, tôi lựa chọn và tiến hành thực hiện đề tài:
“Nghiên cứu hiện trạng môi trường nước và không khí các làng nghề ở huyện Yên
Phong, tỉnh Bắc Ninh”. Đề tài nhằm tìm hiểu, phân tích và đánh giá hiện trạng chất
lượng mơi trường nước và khơng khí các làng nghề ở huyện Yên Phong, tỉnh Bắc
Ninh, đồng thời đề xuất một số biện pháp giảm thiểu ô nhiễm môi trường cho làng
nghề trong những năm sắp tới.
2. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu
2.1. Mục tiêu nghiên cứu
Đề tài phân tích và đánh giá hiện trạng mơi trường nước và khơng khí làng nghề
ở huyện n Phong, tỉnh Bắc Ninh; xác định các nguyên nhân gây ra ô nhiễm, những

tác động đến đời sống và sức khoẻ, môi trường sống của người dân và đề xuất các
giải pháp có tính khuyến nghị dưới góc nhìn khoa học địa lí.
2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
Để đạt được mục tiêu trên, đề tài đã thực hiện những nhiệm vụ sau:
- Tổng quan cơ sở lí luận và cơ sở thực tiễn về hiện trạng ô nhiễm môi trường
làng nghề.
- Thu thập, xử lí, phân tích và tổng hợp số liệu, tài liệu, bản đồ có liên quan đến
đề tài để đưa ra được những phân tích, đánh giá chính xác về hiện trạng mơi trường
nước và khơng khí của các làng nghề ở huyện Yên Phong, tỉnh Bắc Ninh.
- Khảo sát thực tế làng nghề kết hợp với hỏi ý kiến chuyên gia để tìm ra những
nguyên nhân cơ bản gây ra tình trạng ơ nhiễm mơi trường hiện nay tại các làng nghề
huyện Yên Phong, Bắc Ninh.
- Trên cơ sở xác định các nguyên nhân gây ô nhiễm môi trường làng nghề, đề
tài tiến hành đề xuất một số biện pháp cụ thể nhằm hạn chế tối đa những ảnh hưởng
tiêu cực từ các hoạt động sản xuất của các làng nghề đến môi trường.

2


3. Giới hạn, phạm vi nghiên cứu
- Về nội dung: Đề tài tập trung đánh giá hiện trạng môi trường nước và mơi
trường khơng khí các làng nghề ở huyện Yên Phong, tỉnh Bắc Ninh.
- Về không gian: Huyện Yên Phong tỉnh Bắc Ninh có khá nhiều làng nghề
truyền thống. Tuy nhiên trong phạm vi đề tài này, tác giả chỉ tập trung nghiên cứu
đánh giá hiện trạng môi trường nước và khơng khí của hai làng nghề tiêu biểu của
huyện là làng nghề tái chế kim loại Văn Môn và làng nghề nấu rượu Đại Lâm xã Tam
Đa.
- Về mặt thời gian: Đề tài chủ yếu thu thập, phân tích và xử lí các số liệu về hiện
trạng mơi trường của hai làng nghề nói trên từ năm 2016 đến năm 2020.
4. Lịch sử nghiên cứu vấn đề

4.1. Tình hình nghiên cứu ở Việt nam
Làng nghề là một trong những nét đặc thù của nông thôn Việt Nam. Các làng
nghề ở Việt nam đã ra đời và tồn tại hàng trăm năm và gần đây số hộ sản xuất, cũng
như số các cơ sở sản xuất ở nhiều làng nghề đang có xu hướng tăng lên nhanh chóng.
Cùng với vai trị to lớn trong việc giải quyết cơng ăn việc làm, giảm tỉ lệ nghèo đói,
nâng cao thu nhập và chất lượng cuộc sống của người dân địa phương thì tình trạng ơ
nhiễm mơi trường tại khu vực các làng nghề đang ở mức báo động bởi việc sử dụng
các trang thiết bị cũ kĩ, công nghệ lạc hậu trong sản xuất, sự thiếu ý thức trách nhiệm
bảo vệ môi trường của người dân và chủ các cơ sở sản xuất, thiếu quy hoạch đồng bộ
và các giải pháp công nghệ hiện đại, cùng với sự buông lỏng quản lí của các cấp
chính quyền và cơ quan chức năng. Nghị quyết số 41-NQ/TW ngày 15/ 11/ 2004 của
Bộ Chính trị về “Bảo vệ mơi trường trong thời kì đẩy mạnh cơng nghiệp hóa, hiện đại
hóa đất nước”, trong đó đã xác định nhiệm vụ cụ thể là: “Khắc phục cơ bản nạn ô
nhiễm môi trường ở các làng nghề, các cơ sở công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp đi đơi
với hình thành các cụm cơng nghiệp đảm bảo các điều kiện về xử lý môi trường”, làm
cơ sở để các cơ quan quản lí nhà nước và địa phương ban hành các các quy định về
bảo vệ môi trường ở các làng nghề hiện nay.
Trong những năm gần đây, vấn đề ô nhiễm các làng nghề được sự quan tâm rất
lớn của xã hội, đặc biệt là sự nghiên cứu, đánh giá của các nhà khoa học thông qua đề
tài nghiên cứu khoa học các cấp, các luận án, luận văn hay các bài viết dưới dạng
sách, báo như:
3


- Cuốn sách “Làng nghề Việt Nam và môi trường” của Đặng Kim Chi và cộng
sự, xuất bản năm 2005 nghiên cứu tổng thể về vấn đề làng nghề và thực trạng ô
nhiễm môi trường các làng nghề hiện nay. Cơng trình đã nêu rõ từ lịch sử phát triển
đến hiện trạng kinh tế - xã hội và hiện trạng môi trường các làng nghề; cách phân loại
các làng nghề (chia làng nghề thành 5 nhóm ngành nghề chính); chỉ ra các đặc điểm
cơ bản làng nghề Việt Nam hiện nay. Từ đó xác định các tồn tại làm ảnh hưởng tới sự

phát triển kinh tế và bảo vệ môi trường của làng nghề, đồng thời tiến hành dự báo sự
phát triển và mức độ ô nhiễm làng nghề đến năm 2010, quan trọng hơn là đã đề xuất
một số định hướng xây dựng chính sách đảm bảo sự phát triển bền vững cho các làng
nghề và các giải pháp cải thiện mơi trường cho từng loại hình làng nghề ở Việt Nam.
Theo kết quả nghiên cứu của tác giả thì "100% mẫu nước thải ở các làng nghề
được khảo sát có thơng số vượt tiêu chuẩn cho phép. Mơi trường khơng khí bị ơ
nhiễm có tính cục bộ tại nơi trực tiếp sản xuất, nhất là ô nhiễm bụi vượt tiêu chuẩn
cho phép (TCCP) và ô nhiễm do sử dụng nhiên liệu than củi... Nhiều dịng sơng chảy
qua các làng nghề hiện nay đang bị ô nhiễm nặng; nhiều ruộng lúa, cây trồng bị giảm
năng suất do ô nhiễm khơng khí từ làng nghề".
Cũng trong đề tài này, việc khảo sát tại 3 làng nghề tại Bắc Ninh và Hưng Yên
cho thấy môi trường xung quanh các làng nghề đã bị ô nhiễm ngày càng trầm trọng.
Tại làng nghề sản xuất giấy Dương Ổ (xã Phong Khê, Thành phố Bắc Ninh, tỉnh Bắc
Ninh): “nồng độ CO cao hơn 5 µg/l so với TCCP (28 - 36 µg/l). Bụi ở khu vực dân cư
có nồng độ cao hơn TCCP từ 1,3 đến 3 lần. CO tại khu vực sản xuất cao gấp 2 lần
TCCP, tiếng ồn cao hơn TCCP từ 3 - 10 dbA”; Tại làng nghề tái chế sắt thép Đa Hội
(Thị xã Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh): “Không khí xung quanh khu vực hộ gia đình sản
xuất cao hơn TCCP 12 lần, tiếng ồn lớn hơn 28 lần TCCP, bụi hơn 6 lần, nhiệt độ lớn
0

hơn nhiệt độ khơng khí từ 4 - 5 C”; Tại làng nghề tái chế nhựa Minh Khai (xã Văn
Lâm, huyện Như Quỳnh, tỉnh Hưng Yên): “nồng độ bụi lớn hơn TCCP 1h và 24h là
1- 4 lần và 3 - 6 lần, nồng độ HCl cao hơn TCCP 1,6 lần” (Lê Đức Thọ, 2008).
- Đề tài “Nghiên cứu cơ sở khoa học và thực tiễn nhằm xây dựng các chính sách
và giải pháp cải thiện môi trường các làng nghề nông thôn Việt Nam” của Đặng Kim
Tri. Đề tài đã tập trung nghiên cứu và đề xuất được một số nhóm giải pháp nhằm cải
thiện môi trường và phát triển bền vững các làng nghề Việt Nam. Tác giả cũng đã

4

bước đầu xây dựng phần mềm, cơ sở dữ liệu giúp cho công tác quản lý, công tác
tuyên truyền giáo dục nhằm nâng cao nhận thức của cộng đồng về bảo vệ môi trường
làng nghề hiệu quả hơn [31].
- Đề tài “Khôi phục và phát triển làng nghề ở vùng đồng bằng sông Hồng nước
ta hiện nay” của Đỗ Thị Thạch đã phân tích được hiện trạng mơi trường tại các làng
nghề vùng Đồng bằng Sông Hồng đang bị ô nhiễm nghiêm trọng (bao gồm cả mơi
trường nước, khơng khí, đất) gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe người dân.
Đề tài đã chỉ ra được nguyên nhân gây ô nhiễm là do sự phát triển làng nghề chưa
đồng bộ với các chính sách và biện pháp xử lí mơi trường, chi phí đầu tư cho cơng tác
BVMT cịn ít... [27]
- “Phát triển bền vững làng nghề truyền thống vùng kinh tế trọng điểm Bắc Bộ”
của Bạch Thị Lan Anh đã làm rõ thách thức của vấn đề ô nhiễm môi trường ở các
làng nghề là do sự phát triển tự phát, thiếu quy hoạch. Đề tài cũng đưa ra một số giải
pháp khắc phục tình trạng ơ nhiễm mơi trường làng nghề truyền thống như: gắn bảo
vệ môi trường với đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng; tập trung phát triển hệ thống xử lí
chất thải, nước thải; quy hoạch làng nghề tránh khu dân cư; đổi mới trang thiết bị,
cơng nghệ phù hợp với từng loại hình sản xuất; xây dựng hương ước trong bảo vệ môi
trường và phát triển bền vững... [1].
- “Làng nghề truyền thống phục vụ du lịch ở Thừa Thiên Huế” của tác giả
Nguyễn Lê Thu Hiền đã trình bày được thực trạng môi trường sinh thái ở một số làng
nghề truyền thống phục vụ nhu cầu du lịch đang ngày càng xuống cấp, ô nhiễm ngày
càng trầm trọng. Đề tài cũng đề xuất nhóm giải pháp” phát triển làng nghề truyền
thống phục vụ du lịch bền vững gắn với BVMT” đó là: quy hoạch không gian làng
nghề truyền thống; đầu tư các thiết bị thu gom rác thải, kiên cố hóa kênh mương nước
thải; trồng cây xanh; giáo dục ý thức BVMT cho nhân viên... [13].
- Đề tài “Đánh giá thiệt hại kinh tế do chất thải phát sinh từ hoạt động sản xuất
làng nghề chế biến nông sản vùng đồng bằng sơng Hồng” của Trần Văn Thế đã phân
tích và lựa chọn các phương pháp đánh giá thiệt hại kinh tế do chất thải phát sinh tại
các làng nghề. Đề tài đã đề xuất một số giải pháp có tính thực tiễn cao trong cơng tác

quản lí làng nghề theo hướng giảm thiểu thiệt hại kinh tế hướng tới phát triển bền
vững và BVMT [30].

5


- “Đánh giá hiện trạng môi trường làng nghề nấu rượu Vân Hà, huyện Việt
Yên, tỉnh Bắc Giang và đề xuất giải pháp cải thiện” của Nguyễn Thị Huế. Đề tài đã
phân tích và chỉ rõ nguồn gây ơ nhiễm môi trường tại làng nghề nấu rượu Vân Hà chủ
yếu là do chất thải và nước thải trong quá trình sản xuất rượu gây ra. Đề tài cũng đã
đề xuất một số giải pháp nhằm hạn chế ảnh hưởng của hoạt động sản xuất rượu đến
mơi trường, trong đó nhấn mạnh đến giải pháp về đổi mới công nghệ sản xuất và xử
lý nguồn thải sau sản xuất [15].
4.2. Tình hình nghiên cứu ở Bắc Ninh
Là một trong những tỉnh có nhiều làng nghề truyền thống nhất của cả nước, các
làng nghề của tỉnh Bắc Ninh cũng đã ra đời từ rất sớm. Trải qua lịch sử hình thành và
phát triển lâu đời, cùng mới tốc độ phát triển nhanh chóng trong thời kì cơng nghiệp
hóa, hiện đại hóa đất nước, các làng nghề ở đây đã bộc lộ nhiều hạn chế như: sự lạc
hậu về quy trình cơng nghệ, cũ kĩ về phương tiện sản xuất, cũng như những bất cập
trong quản lý, xử lý các nguồn chất thải từ sản xuất gây ra. Vấn đề ô nhiễm môi
trường tại các làng nghề trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh cũng là đề tài được nhiều tác giả
quan tâm nghiên cứu.
- “Nghiên cứu đề xuất giải pháp quản lý sử dụng đất tại làng nghề tỉnh Bắc
Ninh theo quan điểm phát triển bền vững” của Nguyễn Thị Ngọc Lan đã tiến hành
nghiên cứu, đánh giá và đưa ra kết luận: Hoạt động tại các làng nghề đã gây ra tình
trạng ô nhiễm môi trường đất, nước, không khí, môi trường sinh thái, cảnh quan trên
địa bàn tỉnh. Tác giả cũng đề xuất một số giải pháp nhằm phát triển bền vững làng
nghề, trong đó có giải pháp BVMT như: quy hoạch, sắp xếp lại đất đai, xây dựng hệ
thống xử lí nước thải, rác thải; cải tiến cơng nghệ sản xuất, tuyên truyền phổ biến
pháp luật về bảo vệ môi trường… [20].

- “Nghiên cứu phát triển làng nghề gắn với chương trình xây dựng nơng thơn
mới tỉnh Bắc Ninh” của Lê Xuân Tâm cho thấy rõ hiện trạng ô nhiễm mơi trường ở
các làng nghề có xu hướng ngày càng gia tăng nghiêm trọng. Đề tài còn chỉ ra được
một số nguyên nhân chính dẫn đến thực trạng trên là do việc chồng chéo, chưa rõ
ràng trong thực hiện chức năng bảo vệ môi trường giữa các bộ, ngành, địa phương;
sản xuất thủ công, tỷ lệ tự chế rất cao, sản xuất nhỏ lẻ, tự phát; năng lực quản lý hạn
chế, dựa trên kinh nghiệm; thiếu mặt bằng và vốn đầu tư… [26].

6


- “Phát triển bền vững làng nghề ở tỉnh Bắc Ninh” của Nguyễn Thị Mai Hương
đánh giá thực trạng phát triển bền vững làng nghề trong những năm gần đây ở tỉnh
Bắc Ninh và đề xuất phương hướng giải pháp cơ bản nhằm phát triển làng nghề. Đặc
biệt là từng bước thực hiện tách khu sản xuất ra khỏi khu dân cư, xây dựng các cụm
công nghiệp, khu công nghiệp làng nghề, áp dụng tiến bộ kỹ thuật trong sản xuất để
hạn chế ô nhiễm môi trường, thanh tra và xử phạt thích đáng đối với các trường hợp
vi phạm các quy định về môi trường làng nghề [18].
- “Đánh giá hiện trạng môi trường đất, nước tại một số làng nghề trên địa bàn
tỉnh Bắc Ninh và đề xuất giải pháp giảm thiểu ô nhiễm” của Nguyễn Thị Thắm.
Trong đề tài, tác giả đã đánh giá thực trạng ô nhiễm môi trường đất, nước tại một số
làng nghề trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh và đề xuất một số giải pháp quan trọng nhằm
giảm thiểu ô nhiễm tại các làng nghề như: thực hiện “nguyên tắc người gây ô nhiễm
phải trả tiền”, đối với các dự án đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng khu, cụm công nghiệp
làng nghề “phải lập báo cáo đánh tác động môi trường trình cơ quan có thẩm quyền
phê duyệt trước khi khởi công xây dựng” [28].
- “Môi trường làng nghề nông thôn tỉnh Bắc Ninh thực trạng và giải pháp” của
Khổng Văn Thắng. Tác giả đã chỉ ra được thực trạng ô nhiễm mơi trường khơng khí,
vi khí hậu, mơi trường nước mặt tại các làng nghề Bắc Ninh. Đặc biệt, tác giả cịn
phân chia ra các mức độ ơ nhiễm của từng làng nghề từ đó đưa ra các giải pháp phù

hợp đối với từng nhóm ơ nhiễm: ơ nhiễm nhẹ, ô nhiễm trung bình và ô nhiễm nặng
[29].
Nhìn chung các đề tài này đã giải quyết được vấn đề lý luận cơ bản về các làng
nghề, hiện trạng và xu hướng phát triển, vấn đề ô nhiễm môi trường và đưa ra một số
giải pháp. Tuy nhiên mỗi khu vực làng nghề lại có những điều kiện và hiện trạng phát
triển cũng như mức độ ơ nhiễm khác nhau, có những nguồn gây ơ nhiễm khơng giống
nhau. Trong khi đó các nghiên cứu cụ thể, chi tiết để có thể đánh giá toàn diện về
thực trạng cũng như dự báo xu hướng ô nhiễm môi trường của các làng nghề cịn rất
ít và chưa bao qt được hết các khía cạnh.
5. Quan điểm và phương pháp nghiên cứu
5.1. Quan điểm nghiên cứu.
5.1.1. Quan điểm hệ thống
Theo quan điểm hệ thống thì đối tượng nghiên cứu là một hệ thống các bộ phận
cấu thành một cách tương đối hoàn chỉnh, giữa chúng có mối liên hệ biện chứng với
7


nhau, tác động qua lại và phụ thuộc lẫn nhau tạo thành một thể thống nhất và hoàn
chỉnh. Khi một thành phần nào đó thay đổi sẽ dẫn tới sự thay đổi của các thành phần
cịn lại và có khi làm thay đổi tồn bộ hệ thống đó. Đối tượng nghiên cứu của khoa
học địa lí là là các thể tổng hợp tự nhiên thì việc nhìn nhận đối tượng theo quan điểm
hệ thống là rất cần thiết, không thể thiếu trong việc nghiên cứu, đánh giá mối quan hệ
giữa các điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội và môi trường.
Khi thực hiện đề tài:“Nghiên cứu hiện trạng mơi trường nước và khơng khí các
làng nghề ở huyện Yên Phong, tỉnh Bắc Ninh” thực chất là sự vận dụng quan điểm hệ
thống trong việc nghiên cứu mối quan hệ tác động qua lại giữa hai hệ thống tự nhiên
và kinh tế - xã hội. Quan điểm này cho phép xác định được những nguyên nhân và
mức độ tác động của từng yếu tố đến vấn đề ô nhiễm mơi trường, cũng như dự đốn
được quy luật phát sinh phát triển của các yếu tố đó tại khu vực nghiên cứu.
5.1.2. Quan điểm tổng hợp

Quan điểm này yêu cầu khi nghiên cứu bất kì một sự vật, hiện tượng nào cần
phải nghiên cứu, nhìn nhận trên tất cả mọi khía cạnh, mọi q trình trong mối quan hệ
tương hỗ với nhau. Khi nghiên cứu các nhân tố tác động đến chất lượng môi trường
khu vực các làng nghề huyện Yên Phong trước hết phải đánh giá được từng thành
phần cụ thể, tiếp đến là đánh giá mối quan hệ chặt chẽ giữa các yếu tố kinh tế - xã hội
và môi trường, giữa khu vực làng nghề với khu vực lân cận. Cuối cùng là đánh giá
tổng hợp để đưa ra nhận định chung và biện pháp khắc phục đối với hiện trạng môi
trường khu vực nghiên cứu. Quan điểm tổng hợp được áp dụng trong suốt quá trình
thực hiện đề tài.
5.1.3. Quan điểm lãnh thổ
Một đặc điểm nổi bật của địa lí đó là tính khơng gian. Nghĩa là bất kì một đối
tượng địa lí nào cũng gắn liền với một không gian, một lãnh thổ, một địa phương cụ
thể. Trong một khơng gian nhất định, sự hình thành và phát triển của các đối tượng
địa lí phụ thuộc chặt chẽ vào đặc điểm của lãnh thổ, đồng thời phản ánh được đặc
trưng của lãnh thổ, phân biệt lãnh thổ đó với lãnh thổ khác. Vì vậy trong quá trình
nghiên cứu đề tài, tác giả đã đặt đối tượng nghiên cứu trong không gian lớn hơn của
chúng, tức là không chỉ nghiên cứu hiện trạng môi trường nước và mơi trường khơng
khí ở một số làng nghề tiêu biểu của huyện Yên Phong mà còn xem xét cả mối quan

8


hệ, tác động qua lại giữa hoạt động làng nghề với tình hình kinh tế - xã hội và mơi
trường trong toàn huyện cũng như toàn tỉnh Bắc Ninh.
5.1.4. Quan điểm phát triển bền vững
“Phát triển bền vững là sự phát triển nhằm thỏa mãn nhu cầu của thế hệ hiện tại
mà không làm tổn hại đến khả năng phát triển để thỏa mãn nhu cầu của các thế hệ
tương lai” (Hội nghị môi trường Thế giới ở Stockhom năm 1987). Quan điểm này
được áp dụng rộng rãi trong tất cả các hoạt động phát triển kinh tế - xã hội, đặc biệt là
những lĩnh vực tác động lớn đến mơi trường sống. Sự phát triển làng nghề cần có sự

kết hợp hài hịa giữa lợi ích kinh tế với chất lượng môi trường, giữa mục tiêu kinh tế
với sức khỏe cộng đồng. Vì vậy, áp dụng quan điểm này vào đề tài là phải tìm kiếm
các giải pháp phù hợp nhằm đảm bảo cho sự phát triển bền vững cả về kinh tế - xã
hội và môi trường cho các làng nghề ở huyện Yên Phong, tỉnh Bắc Ninh.
5.2. Phương pháp nghiên cứu
5.2.1. Phương pháp thu thập, phân tích, xử lí tài liệu
Đây là phương pháp được thực hiện dựa trên việc thu thập các tài liệu bằng cả
chữ và số đến từ nhiều nguồn khác nhau như báo cáo tổng kết hay thường kì của các
cơ quan chức năng, các cơng trình là đề tài các cấp, luận văn, luận án, sách, báo,... Sau
đó tiến hành chọn lọc, phân loại và xử lí chúng một cách khoa học nhất để có được
những thơng tin cần thiết song phải mang tính chính xác, khách quan và đáng tin cậy
hơn. Đối với đề tài này, tác giả đã tiến hành thu thập và xử lí các tài liệu, dữ liệu từ
rất nhiều nguồn khác nhau, cụ thể là:
- Báo cáo kết quả quan trắc môi trường qua các năm tại địa bàn nghiên cứu do
Trung tâm Quan trắc Sở TNMT tỉnh Bắc Ninh cung cấp.
- Các cơng trình khoa học là các đề tài các cấp, luận văn, luận án,... do các cá
nhân hoặc các cơ quan nghiên cứu có uy tín thực hiện.
- Tài liệu về điều kiện tự nhiên, kinh tế xã hội của khu vực nghiên cứu và các báo
cáo thường niên khác của các cơ quan chức năng địa phương có liên quan đến đề tài.
- Các bài viết về làng nghề, ô nhiễm làng nghề, đặc biệt là quy trình, hiện trạng
sản xuất tại các làng nghề trên các phương tiện thông tin đại chúng như tạp chí, sách
báo, tivi, mạng Internet,...

9


5.2.2. Phương pháp điều tra xã hội học
* Đối tượng khảo sát 1: Hộ trực tiếp sản xuất tại các làng nghề tái chế kim loại
Văn Môn và làng nghề nấu rượu Đại Lâm xã Tam Đa huyện Yên Phong.
- Hình thức: Phát phiếu khảo sát (làng nghề Văn Mơn 25 phiếu, làng nghề Đại

Lâm 25 phiếu).
- Nội dung phiếu khảo sát gồm:
+ Thông tin cá nhân người được hỏi: Họ tên, địa chỉ, nghề nghiệp…
+ Nội dung điều tra: quy trình cơng nghệ sản xuất, nguồn ngun liệu, các
nguồn thải; ảnh hưởng của hoạt động sản xuất làng nghề tới môi trường, sức khỏe
người dân và đến an ninh xã hội; kiến nghị của người dân…
* Đối tượng khảo sát 2: Hộ không sản xuất nhưng sinh sống tại khu vực làng
nghề Văn Môn và nấu rượu Đại Lâm xã Tam Đa huyện Yên Phong.
- Hình thức: Phát phiếu khảo sát (làng nghề Văn Môn 25 phiếu, làng nghề Đại
Lâm 25 phiếu).
- Nội dung phiếu khảo sát gồm:
+ Thông tin cá nhân người được hỏi: họ tên, tuổi, địa chỉ, nghề nghiệp, số điện
thoại liên hệ (nếu có)…
+ Nội dung khảo sát: đánh giá chất lượng môi trường không khí, nguồn nước,
chất thải. Ảnh hưởng của hoạt động tái chế kim loại hoặc sản xuất rượu đến môi
trường không khí và nước. Đánh giá cơng tác quản lí của chính quyền địa phương về
mơi trường và một số kiến nghị đối với cơ quan chức năng…
5.2.3. Phương pháp chuyên gia
Phương pháp chuyên gia là phương pháp thu thập ý kiến của các chuyên gia
trong việc nhận định, đánh giá một vấn đề thực tiễn. Đây là phương pháp có độ tin
cậy cao giúp cho người nghiên cứu có được những thông tin một cách khách quan, đa
chiều về vấn đề nghiên cứu.
Trong quá trình thực hiện đề tài, tác giả đã tham khảo ý kiến từ các cơ quan chức
năng ở địa phương, những tác giả của các công trình nghiên cứu có liên quan. Đây là
một trong những cơ sở để tác giả đưa ra những đánh giá về hiện trạng, nguyên nhân
gây ô nhiễm môi trường làng nghề ở huyện Yên Phong; những tác động đến môi
trường sống và sức khoẻ người dân cũng như đưa ra các giải pháp phù hợp.

10

5.2.4. Phương pháp đánh giá
Phương pháp đánh giá là phương pháp cơ bản để đánh giá tổng hợp các điều
kiện tự nhiên, tài nguyên thiên nhiên cho mục đích phát triển kinh tế - xã hội của các
địa tổng thể. Nhờ phương pháp này có thể dự báo được sự thay đổi của mơi trường,
từ đó điều chỉnh các tác động của con người đến môi trường. Trong đề tài này, tác giả
sử dụng phương pháp đánh giá trong việc đánh giá các mức độ ơ nhiễm nước, khơng
khí của địa bàn nghiên cứu và trong quá trình xây dựng các bản đồ.
5.2.5. Phương pháp bản đồ và hệ thống thơng tin địa lí (GIS)
Đây là phương pháp khơng thể thiếu trong nghiên cứu địa lí. Q trình nghiên
cứu địa lí đều được bắt đầu và kết thúc từ bản đồ. Phương pháp bản đồ là phương
pháp hữu hiệu được sử dụng để thể hiện một cách trực quan, sự phân bố theo không
gian của các thành phần tự nhiên và phục vụ cho việc trình bày kết quả nghiên cứu dễ
dàng, dễ hiểu hơn.
Bản đồ vừa là nội dung vừa là phương tiện để thể hiện kết quả nghiên cứu đề
tài. Tất cả các bản đồ được xây dựng cần phải đảm bảo được tính khách quan, tính
thống nhất, chính xác về ranh giới khoanh vi, địa danh. Vì vậy cần thiết phải sử dụng
các công cụ phần mềm tin học cùng với hệ thơng tin địa lí trong quá trình thực hiện
đề tài. Các bản đồ của đề tài gồm: bản đồ vị trí các khu vực làng nghề, bản đồ hiện
trạng chất lượng nước và khơng khí tại các khu vực làng nghề… đều được thành lập
bằng phần mềm Mapinfo và được quản lí trong cơ sở dữ liệu của GIS.
5.2.6. Phương pháp khảo sát thực địa
Đây là phương pháp không thể thiếu trong nghiên cứu địa lí tự nhiên nhằm kết
hợp, so sánh, đối chiếu với các phương pháp nghiên cứu trong phòng để đưa ra các
kết quả xác thực, khách quan. Áp dụng phương pháp này vào trong đề tài, nhằm cung
cấp các thông tin thực tế, làm rõ hơn mức độ ô nhiễm môi trường, chỉ rõ các nguyên
nhân và ảnh hưởng của các hoạt động sản xuất tới môi trường và đời sống người dân
tại khu vực làng nghề huyện Yên Phong, tỉnh Bắc Ninh. Trong quá trình thực hiện đề
tài, tác giả đã đi thực tế địa bàn chụp ảnh tư liệu, tìm hiểu quy trình tái chế nhơm, gặp
gỡ trao đổi với người dân địa phương, với chính quyền địa phương và cơ quan quản lí

mơi trường... để thu thập thơng tin cần thiết. Kết quả của phương pháp này sẽ là sự
đánh giá khách quan, chính xác vấn đề cần nghiên cứu, khắc phục những hạn chế

11


thường gặp của phương pháp nghiên cứu trong phòng, nhất là khi nghiên cứu về hiện
trạng ô nhiễm môi trường tại các địa phương, vốn là một vấn đề khá nhạy cảm.
6. Những đóng góp của đề tài
Kết quả nghiên cứu của đề tài góp phần:
- Phân tích được hiện trạng mơi trường nước và khơng khí các làng nghề ở
huyện Yên Phong, tỉnh Bắc Ninh.
- Chỉ rõ những nguyên nhân chính gây ra ơ nhiễm mơi trường nước, khơng khí
làng nghề của huyện Yên Phong, tỉnh Bắc Ninh.
- Đánh giá được những tác động của ô nhiễm môi trường đối với đời sống người
dân
và môi trường sinh thái ở các làng nghề huyện Yên Phong, tỉnh Bắc Ninh.
- Đề xuất được các giải pháp quan trọng nhằm giảm thiểu ô nhiễm, góp phần
bảo vệ môi trường cho các làng nghề huyện Yên Phong, tỉnh Bắc Ninh.
7. Cấu trúc của đề tài
Ngoài các bảng phụ lục, bảng biểu, bản đồ và tài liệu tham khảo, đề tài gồm 3
phần:
mở đầu, nội dung và kết luận. Trong đó phần nội dung gồm 3 chương:
Chương 1. Cơ sở lí luận và thực tiễn của đề tài
Chương 2. Đánh giá hiện trạng môi trường nước và khơng khí các làng nghề ở
huyện n Phong, tỉnh Bắc Ninh.
Chương 3. Đề xuất các giải pháp cải thiện chất lượng mơi trường nước và khơng
khí các làng nghề ở huyện Yên Phong, tỉnh Bắc Ninh.

12