LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP:“Dạy học truyện dân gian Khmer cho sinh viên Trường Đại học Trà Vinh theo hướng tiếp cận liên ngành”

LỜI CAM ĐOAN
Tơi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên cứu do chính tơi thực hiện. Các số
liệu, kết quả phân tích trong luận văn là hồn tồn trung thực và chưa từng được ai
công bố trong bất kỳ cơng trình nghiên cứu nào trước đây.
Trà Vinh, ngày … tháng … năm 2017
Tác giả

Thạch Thị Thanh Loan

i


LỜI CẢM ƠN
Để hồn thành luận văn này, tơi đã nhận được rất nhiều sự giúp đỡ hỗ trợ, động
viên từ thầy cô, bạn bè và đồng nghiệp.
Trước hết, tôi xin gửi lời cảm ơn đến Phòng Đào tạo Sau đại học - Trường Đại học
Trà Vinh, Khoa Ngôn ngữ - Văn hóa – Nghệ thuật Khmer Nam Bộ và Bộ môn Sư phạm
Ngữ văn là nơi đã tạo điều kiện tốt nhất để tôi được học tập, làm việc và nghiên cứu.
Đặc biệt, tôi xin gửi lời tri ân đến PGS.TS Phạm Tiết Khánh người đã bỏ nhiều
thời gian, cơng sức và tâm huyết để giúp tơi hồn thành luận văn này.
Tôi xin chân thành cảm ơn tất cả thầy cô, bạn bè đồng nghiệp và sinh viên đã hỗ
trợ cho tôi trong suốt thời gian qua.

ii


MỤC LỤC
Lời cam đoan .................................................................................................................... i
Lời cảm ơn....................................................................................................................... ii
Danh mục ký hiệu, chữ viết tắt ...................................................................................... vi
Danh mục các hình ........................................................................................................ vii

Danh mục các bảng ......................................................................................................viii
MỞ ĐẦU ........................................................................................................................ 1
1. Tính cấp thiết của đề tài ............................................................................................ 1
2. Tổng quan tài liệu ..................................................................................................... 2
3. Mục tiêu .................................................................................................................. 10
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu........................................................................... 11
5. Phương pháp nghiên cứu ........................................................................................ 11
6. Cấu trúc luận văn .................................................................................................... 12
CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN CHUNG ................................................................ 14
1.1. GIỚI THUYẾT CHUNG VỀ PHƯƠNG PHÁP TIẾP CẬN LIÊN NGÀNH ... 14
1.1.1. Khái niệm phương pháp tiếp cận liên ngành ................................................ 14
1.1.2. Các phương pháp tiếp cận liên ngành .......................................................... 15
1.2. KHÁI LƯỢC VỀ VĂN HỌC DÂN GIAN KHMER ...................................... 18
1.2.1. Đặc trưng của văn học dân gian Khmer ....................................................... 18
1.2.2. Phân loại văn học dân gian Khmer ............................................................... 19
1.2.2.1. Văn xuôi dân gian Khmer (truyện dân gian Khmer) ............................. 19
1.2.2.2. Văn vần dân gian ................................................................................... 21
1.2.3. Ảnh hưởng của văn hóa Khmer trong loại hình truyện dân gian Khmer ....... 22
1.2.4. Giới thuyết chung về thể loại truyền thuyết Khmer và truyện cổ tích thần kỳ
Khmer ..................................................................................................................... 24
1.2.4.1. Giới thuyết chung về thể loại truyền thuyết Khmer ............................... 24
1.2.4.2. Giới thuyết chung về thể loại cổ tích thần kỳ Khmer............................. 26
1.3. NHỮNG NGUYÊN TẮC DẠY HỌC MÔN VĂN HỌC DÂN GIAN KHMER... 29
1.3.1. Khái niệm chung về các nguyên tắc dạy học đại học ................................... 29
1.3.2. Các hình thức và nguyên tắc tổ chức dạy học môn văn học dân gian Khmer tại
Trường Đại học Trà Vinh ....................................................................................... 30
iii


1.4. KHÁI QUÁT VỀ CHƯƠNG TRÌNH GIẢNG DẠY HỌC PHẦN VĂN HỌC

DÂN GIAN KHMER TẠI TRƯỜNG ĐẠI HỌC TRÀ VINH ............................. 33
1.4.1. Chương trình đào tạo học phần văn học dân gian Khmer ngành Sư phạm Ngữ
văn Khmer và Ngôn ngữ Khmer ............................................................................ 34
1.4.2. Chương trình đào tạo học phần văn học dân gian Khmer ngành Văn hóa
Khmer Nam Bộ ....................................................................................................... 36
CHƯƠNG 2: THIẾT KẾ CÁC BÀI DẠY TRUYỆN DÂN GIAN KHMER THEO
HƯỚNG TIẾP CẬN LIÊN NGÀNH ......................................................................... 41
2.1. CÁC BIỆN PHÁP GIẢNG DẠY TRUYỆN DÂN GIAN KHMER THEO
HƯỚNG TIẾP CẬN LIÊN NGÀNH ...................................................................... 41
2.1.1. Biện pháp tiếp cận văn học dân gian theo chức năng................................... 41
2.1.2. Biện pháp tiếp cận văn học dân gian theo bối cảnh diễn xướng .................. 42
2.1.3. Các biện pháp dạy học truyền thuyết Khmer theo hướng tiếp cận liên
ngành ...................................................................................................................... 44
2.1.4. Các biện pháp dạy học truyện cổ tích thần kỳ Khmer theo hướng tiếp cận liên
ngành ...................................................................................................................... 47
2.2. THIẾT KẾ TRUYỆN DÂN GIAN KHMER THEO HƯỚNG TIẾP CẬN
LIÊN NGÀNH ........................................................................................................... 49
2.2.1. Thiết kế nhóm truyền thuyết Khmer giải thích về phong tục, lễ hội và địa danh
theo hướng tiếp cận liên ngành ............................................................................... 49
2.2.1.1. Bài “Sự tích Ao Bà Om” ........................................................................ 49
2.2.1.2. Bài “Sự tích Chơl – Chnăm – Thmây” .................................................. 53
2.2.2. Thiết kế các truyện cổ tích thần kỳ Khmer theo hướng tiếp cận liên ngành ....... 55
2.2.2.1. Bài “Neang Kòn – Tuốc và Neang Chông – âng – Kam” ..................... 55
2.2.2.2. Bài “Chao Sanh – Chao Thông” ........................................................... 59
2.2.2.3. Bài “Truyện cây trầu cau” .................................................................... 64
CHƯƠNG 3: THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM ............................................................. 68
3.1. KẾ HOẠCH THỰC NGHIỆM ......................................................................... 68
3.1.1. Mục đích thực nghiệm .................................................................................. 68
3.1.2. Đối tượng thực nghiệm ................................................................................. 68
3.1.3 Thời gian, địa điểm thực nghiệm................................................................... 68

3.1.4. Hình thức thực nghiệm ................................................................................. 69
iv


3.1.5. Nội dung thực nghiệm .................................................................................. 69
3.2. KẾT QUẢ THỰC NGHIỆM ............................................................................ 70
3.2.1. Khảo sát năng lực trước thực nghiệm........................................................... 70
3.2.2. Kết quả kiểm tra sau thực nghiệm ................................................................ 72
3.2.2.1. Thang đánh giá ...................................................................................... 72
3.2.2.2. Phân tích kết quả ................................................................................... 72
3.2.3. Kết quả khảo sát bằng phiếu ......................................................................... 76
3.2.4. Quy trình giảng dạy truyện dân gian Khmer theo hướng tiếp cận liên ngành.... 81
3.2.5. Một số đề xuất .............................................................................................. 83
KẾT LUẬN .................................................................................................................. 87
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................... 89
PHỤ LỤC

v


DANH MỤC KÝ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT
ĐC

: Đối chứng

GS

: Giáo sư

GV

: Giáo viên

NXB

: Nhà xuất bản

PGS

: Phó Giáo sư

SV

: Sinh viên

TS

: Tiến sĩ

TN

: Thực nghiệm

VHDG

: Văn học dân gian

vi

DANH MỤC CÁC HÌNH
Số hiệu hình

Tên hình

Trang

Hình 3.1

Mức độ nhận thức của sinh viên trước thực nghiệm

71

Hình 3.2

Mức độ nhận thức của sinh viên sau thực nghiệm

73

Hình 3.3

Hình 3.4

So sánh mức độ nhận thức trước và sau thực nghiệm lớp
thực nghiệm (DA15SNV)
So sánh mức độ nhận thức trước và sau thực nghiệm lớp
đối chứng (DA14SNV)

vii

74

74


DANH MỤC CÁC BẢNG
Số hiệu bảng

Tên bảng

Trang

Bảng 3.1

Bảng thống kê số lượng sinh viên, lứa tuổi, giới tính, dân tộc

69

Bảng 3.2

Bảng phân phối tần số điểm kiểm tra

70

Bảng 3.3

Bảng phân phối mức độ nhận thức trước thực nghiệm

70

Bảng 3.4

Bảng phân phối tần số điểm kiểm tra sau thực nghiệm

72

Bảng 3.5

Bảng phân phối mức độ nhận thức sau thực nghiệm

73

Bảng 3.6

Bảng 3.7

Bảng so sánh mức độ nhận thức trước và sau thực nghiệm
(DA15SNV)
Bảng so sánh mức độ nhận thức trước và sau thực nghiệm
(DA14SNV)

viii

73

74


MỞ ĐẦU
1. TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI

1. Hiện nay, trong sự phát triển của giáo dục học thế giới, dạy học tích hợp đã trở
thành quan điểm sư phạm chủ yếu của các chương trình giáo dục theo định hướng phát
triển năng lực người học. Trong dạy học ở bậc phổ thơng, tích hợp được hiểu: hoặc là
sự tổ hợp theo một cách thức nhất định một số nội dung cần thiết cho việc hình thành,
phát triển năng lực người học thành một môn học mới; hoặc tạo môn học mới từ một số
nội dung của các môn học khác; hay có thể lồng ghép thêm các nội dung cần thiết vào
nội dung vốn có của mơn học… Dạy học tích hợp được hiểu là định hướng dạy học
trong đó giáo viên tổ chức, hướng dẫn sao cho học sinh biết huy động tổng hợp kiến
thức, kỹ năng đã có thuộc các lĩnh vực gần gũi để giải quyết được nhiệm vụ học tập, qua
đó hình thành kiến thức, kỹ năng mới. Dạy học tích hợp một mặt làm rõ được sự gắn
kết giữa các kiến thức ấy; mặt khác, khơi dậy được cảm hứng tìm tịi, khám phá của
người học khi những sự vật, hiện tượng này được nhìn nhận trong mối quan hệ hữu cơ
với các sự vật, hiện tượng kia.
Trong nghiên cứu khoa học, liên ngành (inter-disciplinarity) được hiểu là sự liên
kết các ngành khoa học để xác lập một cách tiếp cận mới nhằm liên kết, thiết lập những
mối quan hệ qua lại, quy định và ảnh hưởng lẫn nhau giữa những hệ phương pháp và
quy trình của nhiều chuyên ngành khác nhau. Như vậy, từ một góc độ nhất định, giữa
dạy học tích hợp của lí luận dạy học với nghiên cứu liên ngành của phương pháp luận
nghiên cứu khoa học có sự tương đồng và liên quan mật thiết với nhau; có thể nói tích
hợp chính là sự cụ thể hố liên ngành vào lĩnh vực dạy học; và do vậy, vận dụng nghiên
cứu liên ngành vào dạy học cũng chính là một cách thức tiếp cận quan điểm tích hợp
trong dạy học.
2. Văn hóa là khái niệm mang nội hàm rộng với rất nhiều cách hiểu khác nhau,
liên quan đến mọi mặt đời sống vật chất và tinh thần của con người. Xét trong mối quan
hệ giữa văn học và văn hoá, có thể thấy văn học là một bộ phận của văn hố. Nghiên
cứu văn học (cái riêng) khơng thể tách biệt khỏi văn hoá (cái chung) với tư cách là toàn
bộ sáng tạo vật chất và tinh thần của nhân loại; nói như M. Bakhtin: “Văn học là một bộ
phận khơng thể tách rời của văn hố. Khơng thể hiểu nó ngồi cái mạch ngun vẹn của
tồn bộ văn hố của một thời đại trong đó nó tồn tại” [66, tr.362]. Từ góc độ này, nghiên
cứu văn học theo phương pháp liên ngành trước hết là nghiên cứu về mối quan hệ giữa

1


văn học với văn hoá, đặc biệt là việc tiếp nhận ở văn hố học quan điểm về tính tương
tác của các hệ thống văn hố, về góc nhìn văn hố trong nghiên cứu đối tượng đặc thù
của mình.
3. Hiện nay, trong hệ thống các trường đại học của Việt Nam, Trường Đại học
Trà Vinh là cơ sở duy nhất đào tạo cử nhân chuyên ngành Ngôn ngữ - Văn hố - Nghệ
thuật Khmer Nam Bộ; và trong chương trình đào tạo của trường, môn Văn học dân gian
Khmer là một học phần chiếm vị trí rất quan trọng. Với phương châm “Mang đến cơ
hội học tập chất lượng cho cộng đồng”, việc nghiên cứu, tìm hiểu nội dung dạy học
cũng như đổi mới phương pháp dạy học luôn là nhiệm vụ trung tâm đặt ra cho mỗi cán
bộ giảng viên. Là một giáo viên trực tiếp dạy môn Văn học dân gian Khmer tại Trường
Đại học Trà Vinh, chúng tôi rất quan tâm đến việc nâng cao chất lượng, hiệu quả môn
học này, đặc biệt là trong bối cảnh hiện nay, các nguồn tài liệu nghiên cứu chuyên sâu
về văn học dân gian Khmer cịn khá ít ỏi.
Xuất phát từ những lý do trên, chúng tôi chọn đề tài “Dạy học truyện dân gian
Khmer cho sinh viên Trường Đại học Trà Vinh theo hướng tiếp cận liên ngành” với
mong muốn góp phần đổi mới phương pháp dạy học, nâng cao hiệu quả dạy học truyện
dân gian Khmer tại Trường Đại học Trà Vinh.
2. TỔNG QUAN TÀI LIỆU
2.1. Các tài liệu về hướng tiếp cận liên ngành
Liên quan đến vấn đề này, GS.TS Phạm Đức Dương với bài“Từ phương pháp
luận đến phương pháp liên ngành – xuyên ngành dưới góc độ văn hóa học [10] cho rằng
phương pháp liên ngành là tiếp cận một đối tượng bằng nhiều cách thức, dựa trên cứ
liệu của nhiều chuyên ngành. Tác giả cho rằng có ba mức độ liên ngành có thể vận dụng
vào thực tế.
Nguyễn Tri Nguyên trong “Văn hóa học – những phương diện liên ngành và ứng
dụng” [48] đã trình bày phương pháp tiếp cận liên ngành trong văn hóa. Trong đó, tác
giả cũng trình bày khái niệm liên ngành và các thành tố của ngành văn hóa học, nghiên

cứu văn hóa theo hướng liên ngành từ nhiều phương diện khác như phương diện lịch sử,
triết học, phân tâm học, ngữ văn học, nghệ thuật học, các phương diện ký ức văn hóa,
quản lý văn hóa và chính sách văn hóa.
Bàn thêm về vấn đề liên ngành trong giảng dạy, Nguyễn Hữu Nghĩa trong “Ngơn
ngữ học, nhân học văn hóa và tâm lý học hành vi – một phối hợp liên ngành theo đường
2


hướng nghiên cứu văn học dân gian trong bối cảnh [49], tạp chí Khoa học Đại học Sư
phạm Tp. Hồ Chí Minh số 8/2016 đã khẳng định việc tiếp cận văn học dân gian trong
bối cảnh là một đường hướng nghiên cứu thích hợp. Trong đó, ngơn ngữ học, nhân
học văn hóa và tâm lí học hành vi là một trong những bộ mơn kết hợp liên ngành
mang tính khả thi và có nhiều triển vọng. Điều đó xuất phát từ nguồn gốc, bản chất và
chức năng của văn học dân gian.
Trong bài “Suy nghĩ về lý thuyết tiếp cận liên ngành trong văn hóa” [70], tác giả
Phan Thanh Tá cũng đã trình bày vai trị của hướng tiếp cận liên ngành trong văn hóa.
Bài viết khẳng định văn hóa học là một khoa học liên ngành. Song song đó, tác giả còn
đi sâu vào giới thiệu một số phương pháp nghiên cứu liên ngành trong văn hóa dựa trên
cơ sở lý thuyết của giáo sư tiến sĩ Phạm Đức Dương.
2.2. Các tài liệu về hướng tiếp cận liên ngành trong nghiên cứu và dạy học
văn học dân gian
Trước hết, có thể kể đến cơng trình của Nguyễn Thị Bích Hà với “Nghiên cứu
văn học dân gian từ mã văn hóa dân gian” [24], tác giả đã đề cập đến mối quan hệ giữa
văn hóa, văn hóa dân gian và văn học dân gian, mối quan hệ giữa tín ngưỡng, mã tín
ngưỡng, phong tục tập quán và mã phong tục tập quán trong VHDG; mối quan hệ giữa
VHDG với di tích lịch sử, văn hóa, xã hội. Từ đó, tác giả vận dụng tiếp cận tác phẩm
VHDG từ góc độ văn hóa dân gian. Đây là cơng trình có giá trị tham khảo cho luận văn,
làm cơ sở để nghiên cứu tác phẩm VHDG theo hướng tiếp cận văn hóa.
Các tác giả trong quyển“Nghiên cứu folklore theo hướng tiếp cận liên ngành”
[52], do Lê Hồng Phong chủ biên, NXB Đại học Quốc gia Hà Nội cũng cho rằng việc

nghiên cứu VHDG theo hướng ngữ văn sẽ không khám phá hết vẻ đẹp của bộ môn này
mà cần phối hợp với cách tiếp cận liên ngành. Tài liệu này đã trình bày một số bài nghiên
cứu theo hướng tiếp cận liên ngành. Nhìn chung, mặc dù cịn sơ lược nhưng cơng trình
này đã góp thêm diện mạo mới trong nghiên cứu văn học dân gian theo hướng liên ngành.
Trần Thị An với “Nghiên cứu văn học dân gian ở Hoa Kì - một số quan sát bước
đầu” [1], tạp chí Nghiên cứu Văn học số 1/2006 không những đã khái quát lịch sử nghiên
cứu folklore ở Hoa Kì với những sự thay đổi trong mối quan hệ với các ngành khoa học
kế cận mà còn chỉ ra sự thay đổi cơ bản hướng tiếp cận trong nghiên cứu folklore. Từ đó,
tác giả nhận định folklore đã có bước chuyển quan trọng nhất từ định hướng nghiên cứu
folklore tư liệu (folklore-as-materials) sang folklore giao tiếp từ cách tiếp cận lấy văn bản
làm trung tâm (text-centered) đến lấy bối cảnh làm trung tâm (context-centered). Theo tác
3


giả, việc nghiên cứu và giảng dạy folklore ở Hoa Kì hiện nay chủ yếu hướng tới các trường
hợp cụ thể (case study) được đặt trong bối cảnh diễn xướng cụ thể mà khơng đi sâu phân
tích các văn bản như là những đối tượng độc lập. Các trường hợp nghiên cứu cụ thể này
được dựa hoàn toàn vào những điều tra dân tộc học (ethnography investigation) công phu
và sự kết hợp lí thuyết liên ngành mà nhân học hiện nay đang là một đại diện tiêu biểu, ở
đó, kiến thức về văn hố học, dân tộc học và ngơn ngữ học trở thành những điều kiện tối
cần thiết với các nhà folklore học.
Hoàng Hữu Bội với bài viết“Con đường giúp học sinh miền núi vượt qua
khoảng cách lịch sử - văn hóa trong tiếp nhận văn chương” [2] đã chỉ ra cái khó, sự
lúng túng của học sinh miền núi khi tiếp nhận tác phẩm văn chương với những yếu tố
văn hóa, lịch sử gắn với thời đại. Tác giả khẳng định “chính điều này tạo ra khoảng
cách giữa tác phẩm với bạn đọc. Khoảng cách này càng rộng hơn đối với bạn đọc – học
sinh miền núi”. Bên cạnh việc nêu ra những khó khăn, tác giả cịn đề xuất một số biện
pháp để giải quyết tình trạng trên. Theo tác giả, điều quan trọng là trang bị vốn kiến
thức văn hóa, lịch sử, giúp các em làm quen với những phong tục tập quán khác quê
hương mình, với những thời đại ở xa thời đại mình… thơng qua các phương tiện nghe,

nhìn, truyền thơng đại chúng…
Trong bài “Dạy học truyền thuyết theo hướng tiếp cận văn hóa” [13], tạp chí
Giáo dục, số 198, Lỗ Bá Đạt cũng đã chỉ ra một số khó khăn khi dạy học truyền
thuyết và đề xuất hướng dạy học truyền thuyết theo hướng tiếp cận văn hóa chủ yếu
thơng qua các biểu tượng văn hóa, gồm hai hoạt động chủ yếu là tự học tài liệu tham
khảo và phân tích tác phẩm theo hướng tiếp cận văn hóa.
Liên quan đến việc dạy học theo hướng tiếp cận văn hóa, bài “Vận dụng tiếp
cận văn hóa trong dạy học tác phẩm văn chương ở nhà trường phổ thơng” [22], tạp
chí Giáo dục, số 167, Bùi Thị Thu Hà trình bày thêm một phương diện tiếp cận tác
phẩm văn chương là vận dụng tiếp cận văn hóa. Mục đích là nhằm nâng cao chất
lượng giờ học, hấp dẫn học sinh và tìm kiếm vẻ đẹp văn hóa, giá trị văn hóa của tác
phẩm, tránh khuynh hướng tiếp nhận xã hội học dung tục. Theo tác giả việc vận
dụng tiếp cận văn hóa trong dạy học tác phẩm văn chương nên đi theo khuynh
hướng tiếp cận văn bản, tiếp cận thi pháp và tiếp cận lịch sử phái sinh.
“Giảng dạy tục ngữ đạo đức lối sống (Ngữ văn 10 nâng cao) thơng qua tìm
hiểu tri thức tục ngữ về lối ứng xử trong sự giao thoa văn hóa” [ 54], tạp chí Giáo
4


dục, số 174, 2007 của Ngô Thị Thanh Quý đã mở rộng thêm tri thức về tục ngữ và lối
sống ứng xử trong sự giao thoa văn hóa của dân tộc Việt, Mường, Tày – Nùng. Tác
giả cũng đã chỉ ra nét tương đồng giữa tục ngữ Tày – Nùng, Mường và Việt là ngắn
gọn, cô đọng, cặp đối tương xứng, diễn đạt bằng thủ pháp nghệ thuật so sánh giàu hình
tượng, tạo dấu ấn riêng cho mỗi dân tộc. Theo tác giả, nguyên nhân của sự giao thoa tri
thức tục ngữ giữa các dân tộc là do vay mượn lẫn nhau trong q trình giao lưu văn
hóa và do nguồn gốc chung trong lịch sử hình thành và phát triển.
Tài liệu“Phân tích tác phẩm văn học dân gian theo đặc trưng thể loại” [63],
NXB Đại học Sư phạm Hà Nội của tác giả Phạm Thu Yến đã trình bày những phương
pháp nghiên cứu và giảng dạy văn học dân gian theo đặc trưng thể loại. Cơng trình
đã góp phần mở ra một cuộc cách mạng trong phương pháp tiếp cận các thể loại văn

học dân gian. Thực tế các giáo viên khi giảng dạy văn học dân gian đều khai thác tác
phẩm theo cách tiếp cận các tác phẩm văn học viết, khiến cho hiệu quả dạy học
VHDG chưa cao và chưa phát huy được vai trị tích cực của người học. Tác giả cho
rằng, bên cạnh việc nghiên cứu VHDG theo đặc trưng thi pháp thể loại, GV cần khai
thác tác phẩm theo type và motif, vận dụng cách tiếp cận liên ngành như khai thác
chức năng của từng thể loại và đặt các tác phẩm trong môi trường diễn xướng, có
như vậy mới khám phá được trọn vẹn các giá trị của tác phẩm VHDG. Tài liệu này
là chìa khóa để mở ra chân trời mới trong dạy học VHDG nói chung và truyện dân
gian Khmer nói riêng.
Bài viết “Đổi mới cách dạy và học văn học dân gian ở trường phổ thơng
[43], tạp chí Văn hóa dân gian số 9 (1990), Nguyễn Xuân Lạc đã nhấn mạnh đến tinh
thần phôn-clo trong giảng dạy VHDG, tức là không chỉ lưu ý mặt ngôn từ trên văn bản
mà còn cần lưu ý đến đời sống của tác phẩm trong nhân dân qua không gian và thời
gian, qua các phương thức diễn xướng.
Trong “Phân tích tác phẩm văn học dân gian” [59], Đỗ Bình Trị đã đi sâu vào
bản chất và đặc trưng của VHDG, từ đó đưa ra những vấn đề về phân tích tác phẩm
theo quan điểm khoa học. Song song đó, tác giả cịn đề cập đến thể loại, đặc trưng
thể loại và phân tích tác phẩm VHDG theo thể loại.
Nhìn chung, vấn đề giảng dạy VHDG theo cách tiếp cận liên ngành là một vấn
đề còn khá mới mẻ, chưa thật sự được nghiên cứu thỏa đáng. Vì vậy, chúng tơi cho rằng
đề tài này thật sự cần thiết khi mang đến một cách tiếp cận mới cho VHDG Khmer nói
chung và truyện dân gian Khmer nói riêng.
5


2.3. Các tài liệu nghiên cứu về văn học dân gian Khmer
2.3.1. Các tài liệu tiếng Việt
Nói đến văn học dân gian Khmer và truyện dân gian Khmer (trường hợp truyền
thuyết Khmer và truyện cổ tích thần kỳ Khmer) chúng tơi nhận thấy việc nghiên cứu
vấn đề này cịn khá hạn chế, cụ thể có thể kể một số tài liệu như sau:

Theo tác giả Phạm Tiết Khánh, văn học dân gian Khmer được nghiên cứu, sưu
tầm muộn hơn so với văn học dân gian các dân tộc thiểu số khác. Ở miền Bắc, từ sau
1945, chiến tranh xảy ra liên tục, việc sưu tầm gặp rất nhiều khó khăn. Vì vậy, trong
“Kho tàng truyện cổ tích Việt Nam”, Nguyễn Đổng Chi, xuất bản năm 1957 của nhà
xuất bản Giáo dục có trích dẫn ở dạng dị bản một số truyện của người Khmer để làm cơ
sở so sánh cho các truyện của người Việt. Đến năm 1969, quyển “Người Việt gốc
Miên”[28] của Lê Hương do nhà xuất bản Văn Đàn ấn hành là một trong những tài liệu
viết về người Khmer ở Nam Bộ khá cơ bản và có giá trị tham khảo tốt. Cách tiếp cận
của Lê Hương với truyện dân gian Khmer được tiến hành theo kiểu: lấy truyện để lí giải
phong tục, lấy chi tiết thuyết minh cho sự kiện, lấy nội dung truyện kể để làm sáng tỏ
trình tự lễ nghi. Cách làm đó buộc tác giả chỉ được phép tóm lược nội dung truyện kể
để đảm bảo chức năng giải thích và chứng minh. Tuy vậy, khi bao qt tồn bộ tài liệu
thì người đọc sẽ thấy ngun tắc ấy khơng được duy trì triệt để: một số truyện được
miêu tả kĩ, một số truyện khác thì đơn giản. Từ cách nghiên cứu của Lê Hương, việc
xem xét truyện dân gian với chức năng của nó trong hồn cảnh cụ thể đã được lưu ý từ
sớm nhưng chưa thành hệ thống và chưa có nhiều thao tác thực hiện. Tác giả dành 24
trang viết cho văn học dân gian ở hai nhóm thể loại: tục ngữ - cách ngôn - ca dao và
truyện truyền kì-dân gian.
Ở giai đoạn sau, cơng tác sưu tầm và tập hợp các nguồn truyện dân gian Khmer
mới thực sự phát triển. Phần lớn các văn bản có ghi tên, tuổi, địa điểm cư trú của người
cung cấp nhưng không mơ tả hồn cảnh diễn xướng. Cụ thể, Nguyễn Anh Động đã sưu
tầm và giới thiệu 09 truyện thuộc thể loại truyện truyền kỳ và truyện cổ tích trong quyển
“Vài nét về văn hóa dân gian của người Khmer” [18] của NXB Văn hóa Thơng tin xuất
bản năm 2014; Huỳnh Ngọc Trảng với tuyển tập “Truyện dân gian Khơ Me Nam Bộ”
[60] (2 tập), xuất bản 2002, NXB Đồng Nai cũng đã sưu tầm rất nhiều truyện dân gian
Khmer thuộc nhiều thể loại. Đó là kết quả sưu tầm ở các tỉnh Đồng bằng sơng Cửu Long
và là cơng trình có tính khởi đầu cho khuynh hướng sưu tầm truyện dân gian Khmer
Nam Bộ. Điểm đặc biệt của cơng trình này là không chỉ cung cấp tên tuổi, địa chỉ, địa
6

điểm cư trú của người kể chuyện mà còn sưu tầm thêm các dị bản của truyện, tạo nên
cái nhìn đa diện về mỗi tác phẩm truyện dân gian Khmer.
Nhìn chung, văn học dân gian Khmer nói chung và truyện dân gian Khmer chỉ
thực sự được nghiên cứu chuyên sâu ở các trường đại học khu vực phía Nam những năm
sau đó. Họ đã tiến hành điền dã, sưu tầm và văn bản hóa với số lượng tác phẩm khá phong
phú và đa dạng. Sản phẩm của các đợt điền dã sưu tầm được in thành sách, tiêu biểu có:
“Văn học dân gian Đồng bằng Sông Cửu Long” của Khoa Ngữ văn Trường Đại học Cần
Thơ, nhà xuất bản Giáo dục năm 1997; “Văn học dân gian Sóc Trăng” [8], nhà xuất bản
Thành phố Hồ Chí Minh năm 2002, “Văn học dân gian Bạc Liêu” [9], nhà xuất bản Văn
Nghệ Thành phố Hồ Chí Minh năm 2005, “Tích xưa về người Khmer ở Sóc Trăng”, nhà
xuất bản Phương Đơng năm 2011, ... Đây là những tài liệu rất quý báu, ghi nhận nhiều nỗ
lực của nhóm tác giả trong cơng tác sưu tầm truyện dân gian Khmer Nam Bộ. Điểm chung
của nhóm cơng trình này là sưu tầm và giới thiệu nguồn truyện hiện tồn tại trong đời sống,
có kết hợp với việc ghi lại tên tuổi, nghề nghiệp của người kể và địa điểm sưu tầm. Tuy
nhiên, mục tiêu cuối cùng của hướng nghiên cứu trước nay vẫn là sự tổng hợp và chuyển
thành văn bản để công bố dưới dạng các tập tài liệu và sách xuất bản.
Khi nói đến cơng trình nghiên cứu chun sâu về văn học dân gian Khmer Nam
Bộ ở ba thể loại truyện dân gian như: thần thoại, truyền thuyết và truyện cổ tích Khmer,
khơng thể khơng kể đến đề tài: “Khảo sát truyện kể dân gian Khmer Nam Bộ: Qua
truyện thần thoại, truyền thuyết, truyện cổ tích”, [62] luận án tiến sĩ, trường Đại học Sư
phạm Hà Nội năm 2007 của tác giả Phạm Tiết Khánh. Trong cơng trình này, tác giả
khơng chỉ đi sâu nghiên cứu nội dung thể loại truyện thần thoại, truyền thuyết và truyện
cổ tích Khmer mà cịn tìm hiểu ở một số phương diện văn hóa lịch sử, tín ngưỡng, tiến
hành khảo sát 31 truyện thần thoại trong đó có 2 truyện mới do tác giả sưu tầm, 37 truyện
truyền thuyết trong đó có 07 truyện tự sưu tầm mới và cổ tích là 137 truyện trong đó có
33 truyện do tác giả sưu tầm mới. Phần đóng góp quan trọng của đề tài này là tiếp thêm
góc nhìn về cách phân tích các tác phẩm văn học dân gian theo type và motif (một đặc
trưng cơ bản của văn học dân gian). Ngoài ra, tác giả còn so sánh đối chiếu một số truyện
dân gian Nam Bộ với văn học dân gian của Campuchia và các nước Đông Nam Á để

làm nổi bật đặc trưng của văn học dân gian Khmer Nam Bộ. Theo tôi, đây là một cơng
trình có giá trị thực tiễn, là nguồn tài liệu quý báu cho những người tìm hiểu về văn học
dân gian Khmer nói chung và truyện dân gian Khmer nói riêng.
7


Các tài liệu nghiên cứu chuyên sâu thực sự được bắt đầu ở giai đoạn tiếp theo với
các cơng trình: “Khảo sát nguồn truyện dân gian Khmer Nam Bộ” của tác giả Nguyễn
Thị Như Uyên, luận văn Thạc sĩ Văn học Việt Nam, trường Đại học Sư phạm Tp. HCM,
(2006), “Giá trị văn hóa thực tiễn của truyện cười dân gian Khmer Nam Bộ” [46] của
tác giả Huỳnh Vũ Lam luận văn thạc sĩ năm 2008, Trường Đại học Sư phạm Tp. HCM
và “Thể loại truyện dân gian Khmer Nam Bộ góc nhìn rập khn và góc nhìn phê
chuẩn”, Tạp chí Khoa học Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh số 55 năm 2014,
Tiền Văn Triệu với quyển “Tích xưa về người Khmer Sóc Trăng”, NXB Phương Đơng,
năm 2011, “Cổ tích Khơ me ở đồng bằng Sơng Cửu Long” của Trần Tường Vi (2011),
Luận văn thạc sĩ Văn học Việt Nam, Trường Đại học Cần Thơ, Nguyễn Thị Kiều Tiên
với bài viết “Tổng quan về văn học Khmer Nam Bộ” [58], đăng trên tạp chí Đại học Sài
Gịn (2012), “Đặc điểm truyện ngụ ngôn Khmer ở Đồng bằng Sơng Cửu Long” của
Nguyễn Thị Bích Trang (2013), Luận văn thạc sĩ, trường Đại học Cần Thơ, tác giả Phạm
Tiết Khánh với “Truyện kể dân gian – Chất liệu kiến tạo nên giá trị văn hóa qua lễ hội
truyền thống Khmer Nam Bộ” [40], Tạp chí Khoa học xã hội – tháng 4, số 376, năm
2014. Nhóm các nghiên cứu này đã góp phần xác định các giá trị của nguồn truyện dân
gian Khmer dưới góc độ văn bản và tiếp cận theo hướng thi pháp. Một số cơng trình đi
sâu vào tìm hiểu kĩ một thể loại và bước đầu đã có những hướng đi theo phương pháp
đặt tác phẩm vào bối cảnh. Điểm chung các cơng trình nêu trên là đã tìm hiểu các thể
loại truyện dân gian dựa trên văn bản, nêu được đặc điểm cơ bản thi pháp các thể loại
cổ tích, truyện cười và ngụ ngơn Khmer. Tuy nhiên, cơng trình vẫn chỉ dừng lại ở mức
độ khái niệm một vài đặc điểm về thi pháp dựa trên việc văn bản hoá tài liệu sưu tầm.
Năm 2015, tác giả Huỳnh Vũ Lam với đề tài“Nghiên cứu truyện dân gian Khmer
Nam Bộ dưới góc nhìn bối cảnh” [45], luận án tiến sĩ Ngôn ngữ và Văn hóa Việt Nam,

trường Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh đã trình bày cách tiếp cận truyện dân
gian Khmer theo bối cảnh, một hướng nghiên cứu mới và có giá trị thực tiễn. Theo tác
giả, nghiên cứu truyện dân gian Khmer Nam Bộ dưới góc nhìn bối cảnh là một đề tài
mang tính thể nghiệm lí thuyết. Tác phẩm truyện dân gian cần được đặt trong môi trường
cụ thể để kiến giải. Ở đó, bằng những cách thức tiếp cận theo người kể và hoàn cảnh
diễn xướng, mỗi một câu chuyện có một giá trị và chức năng nhất định đối với những
người tham gia và đối với vốn văn hóa dân tộc. Mỗi tác phẩm được kể đã bộc lộ những
8


giá trị cụ thể từ người trong cuộc nói ra, hoặc qua quan sát của người ghi chép. Vì vậy
ngồi việc tiếp cận tác phẩm truyện dân gian Khmer theo phương pháp truyền thống thì
hướng tiếp cận này sẽ giúp cho việc khám phá tác phẩm truyện dân gian Khmer được
trọn vẹn hơn.
2.3.2. Các tài liệu tiếng Khmer
Liên quan đến văn học dân gian Khmer viết bằng ngôn ngữ Khmer có thể kể
đến ấn phẩm của nhà xuất bản Giáo dục với bộ truyện cổ Khmer dạng song ngữ vào
năm 1999. Đây là dạng tài liệu biên soạn để giảng dạy cho học sinh người dân tộc
trong các trường phổ thơng ở các địa phương có người Khmer sinh sống. Dạng tài liệu
này lấy các truyện dân gian đã được lưu truyền để biên soạn với hình thức song ngữ
Khmer -Việt, tiêu biểu cho dạng này có các ấn phẩm “Chuyện kể Khmer” [30] (5 tập)
của các tác giả Lâm Es, Sơn Phước Hoan, Trần Chinh, Trần The, Sơn Ngọc Sang, Sơn
Wang, Lâm Xai, Thạch Xarat. Với 106 truyện dân gian đủ các thể loại, trong đó truyện
về lồi vật và truyện ngụ ngôn chiếm số lượng lớn, tuyển tập này cho thấy nỗ lực của
các bậc trí thức Khmer trong việc bảo tồn và phổ biến vốn truyện dân gian của dân tộc
mình cho thế hệ sau.
Ở Campuchia, nghiên cứu về văn học dân gian Khmer, chúng tơi tìm thấy tài
liệu: “Văn học dân gian Khmer” [50] do nhóm tác giả Oanh-Ni, Du-khum của Trường
Đại học Hồng gia Phnơm-pênh, “Tài liệu bồi dưỡng năng lực giáo viên bậc trung học
tiếng Khmer” [65] của nhiều tác giả (2010) thuộc Viện Đào tạo và chuẩn hóa giáo viên,

Campuchia và “Văn học dân gian Khmer” [55] của tác giả Kim Sa Rươn (2011), NXB
Bân Tonle – sap, Campuchia. Phần lớn các tài liệu đã trình bày những đặc trưng về nội
dung, nghệ thuật; cách phân loại văn học dân gian Khmer. Tài liệu đã thống nhất phân
loại văn học dân gian Khmer thành ba mảng lớn đó là: Văn xi dân gian (truyện dân
gian); văn vần dân gian (tục ngữ - thành ngữ, ca dao dân ca, câu đố) và sân khấu múa
dân gian Khmer. Ngồi ra, tài liệu cịn trình bày một số đặc điểm cơ bản của văn học
dân gian Khmer như: tính tập thể, tính truyền miệng, tính dị bản và tính nguyên hợp,
phân tích một số tác phẩm truyện dân gian tiêu biểu cho mỗi thể loại. Ở tài liệu của
nhóm tác giả Oanh-Ni, Du-khum của Trường Đại học Hồng gia Phnơm-pênh, chúng
tơi nhận thấy cách phân chia thể loại truyện dân gian Khmer có một điểm khác biệt. Thể
loại truyện cổ tích được phân loại thành các tiểu loại nhỏ như: Truyện cổ tích thần kỳ,
thế sự, lồi vật, truyện cười và truyện ngụ ngơn.
9


Về các tài liệu sưu tầm truyện dân gian Khmer có thể kể đến ấn phẩm “Tuyển tập
truyện dân gian Khmer“( បជុំេរ ងេ ពងែខរ) [67] từ quyển 1-9 của nhóm tác giả thuộc
Viện Hàn lâm Phật giáo Campuchia được Bộ Giáo dục, Thanh Niên và Thể thao
Campuchia xuất bản năm 2001 [65]. Đây là một cơng trình phong phú, đa dạng sưu tầm
ở tất cả các thể loại truyện dân gian Khmer. Tài liệu đã cung cấp rất nhiều truyện Khmer
thuộc nhiều thể loại khác nhau, góp phần làm phong phú thêm nguồn tài liệu đang rất ít
ỏi về mảng đề tài này.
Nhìn chung, các cơng trình nghiên cứu trên cho thấy bước phát triển trong quá
trình nghiên cứu văn học dân gian Khmer Nam Bộ. Từ những tác phẩm đầu tiên nhìn
nhận văn học dân gian Khmer Nam Bộ như một bộ phận của văn hóa, dùng truyện kể
để giải thích các phong tục tập quán đến việc xem truyện dân gian như là một đối tượng
nghiên cứu độc lập đã cho thấy sự phát triển theo hướng đi vào chiều sâu trong phương
pháp tiếp cận. Những cơng trình học thuật chọn truyện dân gian Khmer Nam Bộ ngày
càng nhiều cho thấy vị trí của nền văn học dân gian Khmer ngày càng được nâng cao
trong giới nghiên cứu Khoa học xã hội &Nhân văn. Như vậy, thành tựu trước hết mà

các nhà nghiên cứu về lĩnh vực này là sự sưu tầm, tổng hợp một khối lượng đáng kể tác
phẩm văn học dân gian, trong đó có truyện kể. Tuy nhiên, như nhiều tộc người khác,
việc nghiên cứu nền văn học dân gian Khmer Nam Bộ chủ yếu tập trung ở việc sưu tầm,
văn bản hóa và nghiên cứu trên văn bản.
* Đánh giá chung:
Nhìn chung, các tài liệu bằng tiếng Khmer và tiếng Việt viết về văn học dân gian
Khmer nói chung và truyện dân gian Khmer nói riêng vẫn cịn rất hạn chế, chỉ có vài
cơng trình nghiên cứu chung chung, sơ lược về đặc điểm, nội dung và cách phân chia
thể loại văn học dân gian Khmer trong đó có truyện dân gian Khmer. Xuất phát từ nhu
cầu cấp thiết trên, chúng tôi quyết định chọn đề tài nghiên cứu này với mục đích góp
phần làm phong phú thêm nguồn tài liệu nghiên cứu về văn học dân gian Khmer nói
chung và truyện dân gian Khmer nói riêng.
3. MỤC TIÊU
3.1. Mục tiêu tổng quát
- Hệ thống hóa lí thuyết về vấn đề tiếp cận liên ngành trong dạy học truyện dân
gian Khmer.
- Đề xuất và kiểm nghiệm biện pháp nghiên cứu truyện dân gian Khmer theo
hướng tiếp cận liên ngành.
10


3.2. Mục tiêu cụ thể
- Khái quát được hệ thống tư liệu bàn về vấn đề nghiên cứu truyện dân gian Khmer
theo hướng tiếp cận liên ngành.
- Thiết kế hệ thống bài dạy truyện dân gian Khmer theo hướng tiếp cận liên ngành.
- Đề xuất biện pháp giảng dạy truyện dân gian Khmer theo hướng tiếp cận liên ngành.
- Thực nghiệm để kiểm nghiệm các biện pháp đã đề xuất.
4. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU
VHDG Khmer rất phong phú nhưng ở phạm vi đề tài này, chúng tôi chỉ nghiên
cứu tính chất liên ngành giữa văn học dân gian Khmer và văn hóa Khmer là chủ yếu.

Trong đó, chúng tôi đặc biệt chú trọng đến thể loại truyền thuyết Khmer và truyện cổ
tích thần kỳ Khmer. Do điều kiện và thời gian cịn hạn chế nên chúng tơi chỉ giới hạn
đề tài ở hai thể loại nêu trên. Sở dĩ chúng tơi chọn hai thể loại này vì nó phù hợp với
hướng tiếp cận liên ngành, đặc biệt là lĩnh vực văn hóa. Đối tượng mà chúng tơi chọn
khảo sát và thực nghiệm là sinh viên lớp Sư phạm Ngữ văn Khmer Nam Bộ khóa 2014
(DA14SNV) và khóa 2015 (DA15SNV).
* Khơng gian
Vì lý do khách quan, chúng tơi không tiến hành khảo sát vấn đề này ở tất cả các
trường có giảng dạy Ngữ văn Khmer trên địa bàn tỉnh Trà Vinh mà đề tài chỉ dừng lại ở
việc khảo sát việc dạy học môn Văn học dân gian Khmer tại Khoa Ngơn ngữ - Văn hóa
- Nghệ thuật Khmer Nam Bộ (Trường Đại học Trà Vinh).
* Thời gian
Chúng tơi tiến hành thực nghiệm trong một học kì (HKI) của năm học 2017–
2018 nhằm đánh giá hiệu quả của những giải pháp đã đề xuất trong chương trình giảng
dạy truyện dân gian Khmer cho SV ngành Sư phạm Ngữ văn Khmer Nam Bộ.
* Nội dung
Xây dựng và kiểm nghiệm những biện pháp nghiên cứu truyện dân gian Khmer
theo hướng tiếp cận liên ngành.
5. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
5.1. Phương pháp phân tích và tổng hợp lý thuyết
Chúng tơi đã tiến hành thu thập các tài liệu, sách báo, tư liệu liên quan đến hướng
tiếp cận văn học dân gian theo phương pháp liên ngành. Sau đó tiến hành xử lý, chọn
lọc một số tài liệu đáng tin cậy làm cơ sở để hồn thành luận văn. Song song đó, chúng
tơi cũng tiến hành thống kê, phân tích, tổng hợp và so sánh kết quả khảo sát nhằm đưa
11


ra kết luận xác thực nhất về thực trạng dạy học VHDG làm cơ sở thực tiễn cho việc
hoàn thành đề tài.
5.2. Phương pháp nghiên cứu liên ngành

Để nghiên cứu vấn đề, chúng tôi tiếp cận quan điểm của nhiều chuyên ngành
khác như: xã hội học, nhân học, sử học, khảo cổ học, tâm lý học…Trong đó, chúng tơi
sử dụng các phương pháp cụ thể sau:
5.2.1. Các phương pháp ngôn ngữ học
VHDG là một phận của văn hoá dân gian nhưng về bản chất vốn là những tác
phẩm nghệ thuật ngơn từ, có tư tưởng và giá trị thẩm mĩ. Do đó, việc sử dụng các phương
pháp ngơn ngữ học trở thành một nguyên tắc tất yếu. Phương pháp này nhằm giúp làm
rõ những giá trị của tác phẩm ở mặt cấu trúc văn bản. Các thuật ngữ motif, type truyện,
kết cấu, so sánh các bản kể … là những khái niệm sẽ được chúng tôi sử dụng để mô tả,
phân tích phần ghi chép và các truyện dân gian Khmer đã được văn bản hóa.
5.2.2. Nghiên cứu so sánh liên văn hóa
Do luận văn có yêu cầu vận dụng các phương pháp tiếp cận liên ngành nên việc sử
dụng phương pháp nghiên cứu so sánh/ so sánh liên văn hóa sẽ có ích trong việc định
hướng các kĩ thuật tiếp cận các tác phẩm văn học dân gian Khmer. Từ các mã văn hóa
dân gian chúng tơi sẽ tiến hành giải mã chúng từ các tác phẩm truyện dân gian. Song song
đó, chúng tơi so sánh với những nền văn hóa khác hoặc những yếu tố trong cùng một nền
văn hóa.
5.3. Phương pháp khảo sát bằng bảng hỏi
Chúng tơi khảo sát 63 sinh viên (nhóm lớp thực nghiệm và nhóm lớp đối chứng)
để xác định những hiểu biết của sinh viên về truyện dân gian Khmer và yếu tố liên ngành
khi giảng dạy thể loại này tại Khoa Ngôn ngữ – Văn hóa – Nghệ thuật Khmer Nam Bộ.
5.4. Phương pháp thực nghiệm sư phạm
+ Chúng tôi tiến hành giảng dạy ở 01 lớp (DA15SNV) được chọn làm lớp thực
nghiệm bằng việc tổ chức các hoạt động dạy học truyện dân gian Khmer theo hướng
tiếp cận liên ngành.
+ Tiến hành giảng dạy các hoạt động dạy học khác ở 01 lớp đối chứng (DA14SNV).
+ Tiến hành các phương pháp hỗ trợ khác để rút ra kết luận về hiệu quả của việc
vận dụng trên.
6. CẤU TRÚC LUẬN VĂN
Ngoài phần mở đầu, phần kết luận, phần phụ lục, phần tài liệu tham khảo, nội

dung chính của luận văn gồm có ba chương:
12


Chương 1: Cơ sở lý luận chung: Ở chương này chúng tơi trình bày giới thuyết
chung về hướng tiếp cận liên ngành; Khái quát chung về văn học dân gian Khmer (đặc
biệt là hai thể loại truyền thuyết và truyện cổ tích thần kỳ Khmer. Sau đó chúng tơi trình
bày các nguyên tắc dạy học môn văn học dân gian Khmer tại Trường Đại học Trà Vinh
và giới thiệu về chương trình đào tạo mơn Văn học dân gian Khmer cho sinh viên khoa
Ngơn ngữ – Văn hóa – Nghệ thuật Khmer Nam Bộ tại Trường Đại học Trà Vinh.
Chương 2: Thiết kế giáo án giảng dạy truyện dân gian Khmer theo hướng
tiếp cận liên ngành: Ở phần này, chúng tôi tập trung giới thiệu cách thức nghiên cứu
tác phẩm truyền thuyết Khmer và cổ tích thần kỳ Khmer theo hướng tiếp cận liên ngành.
Từ đó, chúng tơi tiến hành thiết kế một số bài dạy theo cách thức tiếp cận liên ngành với
hai thể loại vừa nêu trên.
Chương 3: Thực nghiệm sư phạm: Ở chương này, chúng tôi xác định kế hoạch
thực nghiệm, phân tích, đánh giá một cách cụ thể, khoa học kết quả thực nghiệm. Trên
cơ sở kết quả thực nghiệm chúng tôi đề xuất một số giải pháp giảng dạy tác phẩm truyện
dân gian Khmer theo hướng tiếp cận liên ngành.

13


DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Trần Thị An (2006), “Nghiên cứu Văn học dân gian ở Hoa Kì - một số quan sát bước
đầu”, tạp chí Nghiên cứu Văn học, (1).
2. Hoàng Hữu Bội (1997), “Con đường giúp học sinh miền núi vượt qua khoảng cách lịch
sử - văn hóa trong tiếp nhận văn chương”, Báo Văn nghệ Thái Nguyên, (4).
3. Nguyễn Khắc Cảnh (1998), Phum sóc Khmer ở đồng bằng Sông Cửu Long, NXB
Giáo dục.

4. Nguyễn Mạnh Cường (2001), Vài nét về người Khmer Nam Bộ, NXB Khoa học Xã
hội, Hà Nội.
5. Chu Xuân Diên (2004), Mấy vấn đề về văn hóa và văn học dân gian Việt Nam,
NXB Văn nghệ Tp. Hồ Chí Minh.
6. Chu Xuân Diên (2006), Văn hóa dân gian - mấy vấn đề phương pháp luận và nghiên cứu
thể loại, NXB Khoa học Xã hội.
7. Chu Xuân Diên (2008), Nghiên cứu văn hóa dân gian - Phương pháp, lịch sử, thể loại,
NXB Giáo dục.
8. Chu Xuân Diên (2002), Văn học dân gian Sóc Trăng, NXB Thành phố Hồ Chí Minh.
9. Chu Xuân Diên (2005), Văn học dân gian Bạc Liêu, NXB Văn nghệ Tp. Hồ Chí Minh.
10. Nguyễn Đức Dương (2015), “Từ phương pháp luận đến phương pháp liên ngành –
xuyên ngành dưới góc độ văn hóa học”, tạp chí Di sản văn hóa số 3(12).
11. Nguyễn Thị Kim Dung (2015), “Dạy học tích hợp trong chương trình phổ thơng”,
Kỷ yếu hội thảo, Viện nghiên cứu Giáo dục.
12. Lỗ Bá Đạt (2008), “Dạy học truyền thuyết theo hướng tiếp cận văn hóa”, tạp chí
Giáo dục, (198).
13. Lỗ Bá Đạt (2008), Dạy học Truyện An Dương Vương và Mị Châu Trọng Thủy
theo hướng tiếp cận văn hóa, Luận văn thạc sĩ khoa học giáo dục, trường Đại
Học Sư phạm Hà Nội.
14. Mạc Đường (chủ biên) (1991), Vấn đề dân tộc ở Đồng bằng Sông Cửu Long, NXB
Khoa học Xã hội, Hà Nội.
15. Trần Thanh Đạm cùng nhiều tác giả (1983), Vấn đề giảng dạy tác phẩm văn học
theo loại thể, NXB Giáo dục.
16. Nguyễn Xuân Đức (2011), Những vấn đề thi pháp văn học dân gian, NXB Thanh niên.
17. Nguyễn Tấn Đắc (2001), Truyện cổ dân gian đọc bằng típ và mơ típ, NXB Thời đại.
89


18. Nguyễn Anh Động (2014), Vài nét về văn hóa dân gian của người Khmer, NXB Văn
hóa thơng tin.

19. Võ Văn Duyên Em (2015), “Tích hợp trong dạy học Bộ môn ở trường phổ thông”,
Kỷ yếu hội thảo Viện nghiên cứu Giáo dục.
20. Sơn Wang – Lâm Es (1999), Chuyện kể Khmer Khơ – me, NXB Giáo dục.
21. Lã Thị Mai Gia (2014), Motif trong nghiên cứu truyện kể dân gian: Lý thuyết và ứng
dụng - trường hợp motif tái sinh, luận án tiến sĩ, Đại học Sư phạm Hà Nội.
22. Bùi Thị Thu Hà (2007), “Vận dụng tiếp cận văn hóa trong dạy học tác phẩm văn
chương ở nhà trường phổ thơng”, Tạp chí Giáo dục, (167).
23. Dương Thị Hồng Hiếu, Nguyễn Thị Hồng Nam (2016), Phương pháp dạy đọc hiểu
văn bản, NXB Đại học Cần Thơ.
24. Nguyễn Thị Bích Hà (2014), Nghiên cứu văn học dân gian từ mã văn hóa dân gian,
NXB Đại học Sư phạm Hà Nội.
25. Nguyễn Ngọc Hà, Nguyễn Thị Hồng Nam (2008), “Thử nghiệm sử dụng phiếu học
tập trong dạy Văn ở trường phổ thơng”, Tạp chí Giáo dục, (192).
26. Dương Thu Hằng (2015), “Tích hợp giáo dục giá trị văn hóa truyền thống trong dạy
học tác phẩm văn học Việt Nam thời trung đại ở trường Trung học phổ
thông”, kỷ yếu hội thảo 2015, Viện nghiên cứu Giáo dục.
27. Hoàng Thị Huyền Hương (2006), Tích hợp văn học với văn hóa trong dạy học tiếp nhận
văn chương ở trường phổ thông, luận văn thạc sĩ, Đại học Sư phạm Huế.
28. Lê Hương (1969), Người Việt gốc Miên, NXB Văn Đàn.
29. Nguyễn Trọng Hồn (2002), “Tích hợp và liên hội hướng tới kết nối trong dạy học
Ngữ văn”, Tạp chí Giáo dục, (22).
30. Sơn Phước Hoan, Sơn Ngọc Sang (1999), Chuyện kể Khơ –Me, NXB Giáo dục.
31. Sơn Phước Hoan (2002), Các lễ hội truyền thống của đồng bào Khmer Nam Bộ
(song ngữ), NXB Giáo dục.
32. Đặng Thành Hưng (2014), “Thiết kế phương pháp dạy học theo hướng tích cực hóa”,
Tạp chí Giáo dục, (4).
33. Đỗ Quang Hưng (2009), “Nghiên cứu liên ngành trong Khoa học xã hội và nhân
văn: Kinh nghiệm và triển vọng”, Kỷ yếu Hội thảo quốc tế, Trường Đại học
KHXH & NV, Hà Nội, tháng 12.
34. Đặng Vũ Hoạt (2009), Lý luận dạy học đại học, NXB Đại học Sư phạm Hà Nội.

90


35. Đinh Gia Khánh (1966), Những ý kiến về văn học dân gian Việt Nam, NXB Khoa
học Hà Nội.
36. Đinh Gia Khánh (chủ biên), Chu Xuân Diên, Võ Quang Nhơn (2001), Văn học dân
gian Việt Nam, NXB Giáo dục.
37. Đinh Gia Khánh (1972), Văn học dân gian, tập 1, NXB Đại học và Trung học chuyên
nghiệp Hà Nội.
38. Đinh Gia Khánh (1972), Văn học dân gian, tập 2, NXB Đại học và Trung học chuyên
nghiệp Hà Nội.
39. Phạm Tiết Khánh (2007), Khảo sát truyện kể dân gian Khơ me Nam Bộ (trường hợp
thần thoại, truyền thuyết và truyện cổ tích), luận án tiến sỹ Trường Đại học
Sư phạm Hà Nội.
40. Phạm Tiết Khánh (2014), “Truyện kể dân gian – Chất liệu kiến tạo nên giá trị văn
hóa qua lễ hội truyền thống Khmer Nam Bộ”, Tạp chí Khoa học xã hội –
tháng 4, (376).
41. Võ Thị Ngọc Kiều (2015), Dạy học ca dao, tục ngữ bậc trung học trong mối quan
hệ với văn hóa dân gian, luận văn thạc sỹ Lý luận và Phương pháp dạy học
Bộ môn Ngữ văn, Trường Đại học Trà Vinh.
42. Nguyễn Xuân Lạc (2012), Văn học dân gian trong nhà trường, NXB Văn hóa Dân tộc.
43. Nguyễn Xuân Lạc (1990) “Đổi mới cách dạy và học VHDG ở trường phổ thơng,
Tạp chí Văn hóa dân gian, (3).
44. Nguyễn Xuân Lạc (1991), “Thử đề xuất một cách tiếp cận truyện Tấm Cám theo
tinh thần folklore học”, Tạp chí Văn hóa dân gian, (3).
45. Huỳnh Vũ Lam (2015), Nghiên cứu truyện dân gian Khmer Nam Bộ dưới góc nhìn
bối cảnh, Luận án tiến sĩ, Trường Đại học Sư phạm Tp. HCM.
46. Huỳnh Vũ Lam (2008), Giá trị văn hóa thực tiễn trong truyện cười Khmer Nam Bộ,
Luận văn thạc sĩ, Trường Đại học Sư phạm Tp.HCM.
47. Trần Gia Linh (2014), Nghiên cứu tư liệu lí luận văn hóa dân gian Việt Nam, quyển

2, NXB Văn hóa Thơng tin.
48. Nguyễn Tri Nguyên (2010), Văn hóa học – những phương diện liên ngành và ứng
dụng, Trường Đại học Văn hóa TP. Hồ Chí Minh.
49. Nguyễn Hữu Nghĩa (2016), “Ngơn ngữ học, nhân học văn hóa và tâm lý học
hành vi – một phối hợp liên ngành theo đường hướng nghiên cứu văn học
dân gian trong bối cảnh”, Tạp chí Khoa học Đại học Sư phạm Tp. Hồ Chí
Minh, (8).
91


50. Oanh-Ni (2008), Văn học dân gian Khmer (អក រសិល ៏ ប

បិយ), Trường Đại học

Hoàng gia Phnom-penh, Campuchia.
51. Lê Trường Phát (2000), Thi pháp văn học dân gian. NXB Giáo dục.
52. Lê Hồng Phong (2015), Nghiên cứu folklore theo hướng tiếp cận liên ngành, NXB
Đại học Quốc gia Hà Nội.
53. Lê Chí Quế (2001), Văn hóa dân gian khảo sát và nghiên cứu, NXB Đại học Quốc
gia Hà Nội.
54. Ngô Thị Thanh Quý (2007), “Giảng dạy tục ngữ đạo đức lối sống (Ngữ văn 10
nâng cao) thơng qua tìm hiểu tri thức tục ngữ về lối ứng xử trong sự giao
thoa văn hóa”, Tạp chí Giáo dục, số 174.
55. Kim Sa Rươn (2011), Văn học dân gian Khmer, NXB Bân Tonle – sap, Campuchia.
56. Nguyễn Thị Thanh Tâm (2012), “Motif hóa thân trong truyện cổ tích”, Tạp chí Văn
hóa dân gian.
57. Nguyễn Văn Tuấn (2009), Tài liệu bài giảng lý luận dạy học, Trường Đại học Sư
phạm Kỹ thuật TP.HCM.
58. Nguyễn Thị Kiều Tiên (2012), “Tổng quan về văn học Khmer Nam Bộ”, Tạp chí
Đại học Sài Gịn, (8/1).

59. Đỗ Bình Trị (1995), Phân tích tác phẩm văn học dân gian, NXB Giáo dục.
60. Huỳnh Ngọc Trảng (2002), Truyện dân gian Khơ me tập 1, NXB Đồng Nai.
61. Trần Ngọc Thêm (1999), Cơ sở văn hóa Việt Nam, NXB Giáo dục.
62. Nguyễn Thị Như Uyên (2006), Khảo sát nguồn truyện dân gian Khmer Nam Bộ,
Luận văn Thạc sĩ Văn học Việt Nam, Trường Đại học Sư phạm Tp. HCM.
63. Phạm Thu Yến (2012), Giáo trình văn học dân gian, NXB Đại học Sư phạm Hà Nội.
64. Phạm Thu Yến (2014), Phân tích tác phẩm văn học dân gian theo đặc trưng thể loại,
NXB Đại học Quốc gia Hà Nội.
65. Nhiều tác giả (2010), Tài liệu bồi dưỡng năng lực giáo viên bậc trung học tiếng
Khmer, Viện Đào tạo và chuẩn hóa giáo viên, Campuchia.
66. Nhiều tác giả (1990), Các vấn đề của khoa học văn học, NXB. Khoa học xã hội.
67. Viện Hàn Lâm Phật giáo Campuchia, Tuyển tập truyện dân gian Khmer
( បជុំេរ ងេ ពងែខរ) quyển 1-9, NXB Giáo dục - Thể thao và Thanh niên,
Campuchia.
68. Viện văn hóa (1988), Tìm hiểu vốn văn hóa Khmer Nam Bộ, NXB Tổng hợp Hậu Giang.
92